Skip to main content

Full text of "Naturalis philosophiae elementa .."

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


w 


Clc 


/ 


-  I 


r 


NATURALIS     PHILOSOPHIjE 

ELEMENTA 

IN  LIBROS  DUOS   DISTRIBUTA, 

AD   USUM    AUblTORUM   SUORUM  COLLECTA 

A  D.  JOANNE  ALBERTO 
ABB.  C  O  L  U  M  B  O 

"      IN  PATAVINO  GYMNASIO 

PUBLICO    PaiMARIO    PhiLOSOPHLE    PrOFESSORE. 

HBER    SECUNDUS. 
PHVSICA.  PARTICULARIS. 


PATAVII ,  TIPIS    SEMINARII  ,  MDCCLXXII. 
Apud  Joannem  Manfr^. 
SVfC  RIO  KUM    P  E  H.  M  I  S  SU,       ' 


:••:; 


••  • 


111 
ORDO    CAPITUM,    ET    §§. 

PHYSICJE   PARTICULARIS. 
p,    CAPUT     PRIMUM. 

yit.ir.  njiji  %^^ , 

f-^^.^^De  Cah  y  &  Mundo. 

$•  I.  Praclpuig  bujus  Pbyfiea  partis  origo 
ab  obfervatione  /  certitudo  a  Geometria 
eft  Pag.  I 

^.  II.  Qualis  videatur  ejfe  Mundus  li 

§.  III.  De  Stellis  Fixis  2p 

|.   IV.  De  Sole  6o 

$.  V.  De  Luna  Sz 

X.  VL  De  Eclipfibus  Luna^  atque  Solis  102. 
?.  VII.  De  Saturno  118 

^.  VIII.  De  Jove  124 

|.  IX.  De  Marte  1^6 

^.  TL.  De  Venere  143 

XI.  De  Mercurio  15^ 

1L\1.  De  Cometis  158 

§.  XIII.  De  Mundi  Syflematibus  177 

§•  XIV.  Explicatio  motus  primi^  &  fecundi 
Solis  187 

§.  XV.  Explicatio  pbanomenorum  Flaneta^ 
rum  trium  Superiorum^  Martis^  JoviSj  Sa^ 
turni  aoa 

§.  XVI,  Explicatio  pbanomenorum  Planeta^ 
rum     inferiorum  ,    Veneris   ,     &     Mercu-^ 

a     2  r// 


rii  2.08 

$.  XVII.  Pbanomenorum  Xuna  txpUcatto  Co* 

pernicana  215 

G  A  PU  T     II. 

Ve  Terraqueo  Globo. 

§.  I.  De  Terra  figura  a  fpbarica  parum  rece^ 

dente  *  3-2.2 

§.  II.  De   Terne   figura    ad    Polos  compreffa 

adMquatorem  vero  elevata  230 

§.  III.  De    Terra   dimenftone  ,    &   magnitu^ 

dine  252 

§.  IV.  De   Geograpbicis   veterum   menfuris  ad 

noflras  collatis  261 

§.  V.  Pe  diffenjione  veterum  ,   &   tecentiorum 

de    Locorum  Italire  diftantiis  ,    ejufque  cau* 

fts  272 

§.  VI.  De  Veteri  Gracorum  fiadio  ,   longe  mi^ 

nore  fiadio  Romanorum  282 

§.  VII.  In   Globo  pingere  Terras  ,    &  maria^ 

ut  in  noftro  boc  Terraqueo  Giobo  funt  303 
§.  VIII.  De  divifionibus  fuperficiei  Terraquea 

generalibus  3^^ 

§.  IX.  De  Oceani  divifione  per  Terras  340 
§.  X.  De  aliquibus  Oceani  proprietatibus  3S3 
^.  XI.  Varia   de   maris   aftu  ,    ejufque  caufis 

cpiniones  3^0 

§•  XIL  De    lacubus  ,    flagnis  ,     paludibus  / 

rftf    ^3«/V    mineralibus  ,    tbermis  ,    ^^'^w- 


/ 


).  XIII.  De  Fluviis  398 

j.  XIV.  Dtf  Montibus^  &  eorum  origine  417 

§.  XV.  ^1$  Terra  facies  ab  antiquiffimis  tem^ 

poribus   immutata  fit   ob    aqua   eopiam  vel 

auBam  ,  vel  imminutam  443 

^.  XV  L  %An  Poli  altitudo ,  an  Ecliptica  obli^ 

quitas  mutata  fint  4^4 

C  A  P  U  T    IIL 

De  FluidiSn 

w 

f.  I.  De  fluido  in  genere  485 

^.  IL  De  gravitate  partium  ftuidorum^  &*  de 

illius  effeSHbus  48^ 

^.  II L  De  fluidis  effluentibus  45^5 

^.  IV.  De  fluidis  oblique  profilientibus ,  &  de 

motu  proJeSorum  500 

§.  V.  De  folidis  ftuido  immerfis  j  &  de  fpe^ 

cifica  gravitate  505 

G'A  P  U  T    IV. 

De  Igne. 

).  I.  De  fignis  Ignis  S^S 

|.  11.  /^eiii  ftuidum  effe  fui  generisy  ut  sA* 
qua  &  %4er  ;  determinata  nempe  effe  nc* 
tura  S^^ 

^,  IIL  De  Ignis  proprietatibus  S^^S 

a     3  §.  IV. 


^.  IV.  Quomodo  excitetut  ^  augeatur  y    immi* 
nuatuty  propagetuf  Ignis  5.33 

G  A  P  U  T    V. 

De  %Aefe. 

* 
^.  I.   Ve  ^Aeris  fondere  542 

^.  II.  De  ponderis  •Aeris  effeBibus  549     y 

^.  III.  De  vi  ^Aeris  eUftica  $%6 

^.  IV.  De   effeBibus   aliquot   pondeyis  &  vis 

elaftica  %/teris  $6z 

^  V.  De  lacryma  Batavica  y  &  de  pbiala  Bo* 

nonienfi  S^^ 

C  A  PU  T    VI. 

De  ^qua. 

§•  I.  De  %/rqua  proprietatibus  575 

^.  IL  De   %Aqua    in   vapores  caloris  ope  im-» 

mutata  5  80 

^.  III.  De  %Aqua  frigoris  ope  in  glaciem  con- 

verfa  584 

C  A  P  U  T    VII. 
De  Luce. 

)•  I.  De  Lucis  Natura*  $pi 

u  IL  De  Lucis  proprietatibus  S97 

%.  IIL 


§.  III.  Ur  Lucis  rfffangiiilhan  ^  &  d$  colo^ 

ribus  ^^j 

§.  IV.  De  wfioHe  ,   &  dc  soMius  in  ocu- 

§-  V.  De  Irtde  ^j^ 

).  VI.  De  eoronis^  feu  bakmibus  6a± 

).  VII.  De  Parbeliis  6$! 

§.  VIII.  De  fiellis  cadentibu^  ^  de  Cafiore^  & 
Polluce  ,  de  Igne  lambente  ,  de  Ignibus 
fatuis ,  &c.  ^5g 

%.  IX.  Unde  oriatur  Luna  lux  fallidula  Lu^ 
na  totalis  Eclipfeos  temporc  66^ 

§.  X,  De  annulfi  circa  Lunam  Eclipfeos  Solis 
totalis  tempore  (J74 

THESES,  feu   PUNCTA 

EX    GAPITE    PRIMO^ 
De  Calo  &  Mundo. 

I.  Praeipua  bufus  Pbyfica  partis  origo  ab  ob^ 
fervatione  j     certitudo    a      Geometria     efl 

Pag.  I 

II.  Verififnillmum  videtur  fissarum  fcintillatiom 
nem  oriri  'a  radtis  lucis  in  aere  refraHis  , 
aut  refioxis  ^l 

IIL  Fix<e  non  moventur  in  latitudinem        5S 

IV.  Solis  diameter  eft  ad  eam  Telluris  ut  p j. 

ad  I.  foliditas  ut  804357  ad  i.  77 

a    4  V.  JRfo. 


\ 


\ 


VIU 

V.  MacuU  qua  in  Soh    ctrnuntut   adhcsreni 

Soli  79 

VI.  Sol  revolvhur  circa  axem  fuum  die^ 
bus   25.  81 

yil.  Falfam  eorum  fententtam  effe  Solis  macum 
la  oflendunt ,  qui  caleflium  corporum  mate* 
riam  quintara  quamdam  effentiam  effe  do» 
cent  ingenerabilem  Cf  incorruptibilem ,  adeo 
ut  in  Calo  nibil  de  novo  gigniy  nibil  inte* 
rire  poffit  .  Id  confirmatur  ex  eo  quod  fleU 
la  nova  modo  tegantur ,  modo  appareant , 
ut  &  ex  cometarum  caudis  82 

yill.  Luna  afpera.  efl  ^  montibus^  vallibuf* 
que  donata  87 

_  IX.  */fnte  &  pofl  Novilunium  pars  obfcura 
Luna  apparet  cinereo  colore  ;  ob  lucem  a 
Terra  in  Lunam  reflexam  ^  &  a  Luna  ite* 
rum  in  Terram  pi 

X.  Luna  diameter  ad  Terra  diametrum  efl  ut 
a.  :  7y  fuperfictes  :  :  i  /  la  ^  foliditas 
.•  .•  I    •  43  .  g6 

XI.  Luna  caret  atmofpbara  ^ 
XH.    Saturni   diameter   ad    Terra  diametrum 

I 
efl  ut  p —  :    I  ^-  ad  eam    Solis  .•   .•   1  .• 

3 
10.  120 

XIII.  Jovls   diameter  ad   eam  Telluris  efl  ut 
I. 
10 —  \  1  i  ad  eam  Solis  .•  ••  i  :  ^.  127 

3 

XIV. 


» 


XIV.  MarUs  diameter   ad  eam  Terra  efl  ut 
^*  4/  ad  eam  Solis  ut  i   :  lld.        137 

XV.  Diftanti^e    Planetarum     a     Sole     ex 
ParallaxiMartis  25";  ut  &Veneris  41'  funt 
Mercurii  ut    4     :       4000 

Veneris  7     :       7000. 

Martis  1$     :     15000 

Jovis  51     :     52000 

Satumi  .     9$     :    95000  141 

XV  L  Quadrata  temporum  periodicorum  tum  in 

primariis ,    tum  in  fecundariis  Planetis  funt 

ue  cubi   diflantiarum   eorumdem    mediocrium 

a  Sole  118 

XVII.  Veneris  orbita^  ut  &  illa  Mercurii  So- 

lem  cingit  non  vero  Terram .  I47 

XVIIL  Revolutio  circa  axem  Solis  efl  dierum 

I 

ay,*  Luna  dierum  27 — •  Martis  24^  40',- 

2 

Jmis  ^\  $&.  81   &  feqq. 

XIX.  Diameter  Veneris  ad  eam  Terra  ut  93' 
91  ;  ad  eam  Solis  :  :   l  .•  91 .  145 

XX.  Cometit  corpora  perpetua  ,  ut  Planeta  ,  funt 
per  eilipfim  delata  ipfiffimss  Planetarum  le* 
gibus ,  etfi  periodi  nondum  deteBa  fint    1 5  8 

XXI.  Quare  nibil  prwnunciant ;  vel  certe  quid 
pnenuncient  incertum  efl  ibi. 

XXII.  Cometarum  motus  fit  ab  occafu  in  or^ 
tum^  alii  motus  apparentes  funt  172 

XXI II.  Cahflium  pbitnomenorum  ^  &  motuum 
jexpticatio     Copernicana      omnium    facilUma 

ejl 


/ 

/ 


/ 


^^  184 

XXIV.  Ord0  vero  Planetarum  Ptolemaicm  fu^ 
fttneri  non  potefi  ,•  fed  alter  verus  eft ,  qui 
Tycho^tcis  ,  Semitycbonicis ,  &  Copernicanis 
ptacet  .  ,.^,.^ 

XXV.  Motus  diumus  ,  &  annuus  Solis  pcr 
fotationem  Terra  circa  axem  fuum  ab  occam 
fu  in  oftum  ,  &  per  Telluris  motum  in 
orbe  magno  ab  occafu  in  ortum  feliciter  ex^ 
plicatur  jgg 

XXV I.  Motus  fixarum  ^  per  aquinoBiorum  pr^e^ 
ceffionem  feu  per  poli  aquatoris  motum  circa 
Ecliptica  polos  facile  epcpttcatur  ipp 

XXVII.  Pianetarum  fuperiorum  inferiorumque 

progrejfus ,  ftationes ,  regreffufque  abfque  epi^ 

ctclis  fola  compofitione  motuum  eorumdem  cum 

motu  Tellurisannuo  dilucide  expticantur    202 

^^yilL  Pbanomenorum  Luna  explicatio  Coper^ 
nicana  plane  facilis  &  ctara  eft  215 

Ex  Capite  Secundo. 

De  Gloio  Tenaqueo. 

Jv?*  ■^*"'*  fig^ffpbgricaproxima  efl  llz 

XXX.  Terra     figura    efl    fpbaroidis   eom- 
prejja  ad  pohs^   ad  aquautrem  vero  eleva- 

XXXI.  Terra  amHtum ,  fuperficiem  ,  foliditO' 
*em  metiri  lieet  ^ja 

^^^ll*VeterumGeogfrapbicas  menfuras  cum  no. 

ftris 


acl 
Jlris  ccnferre  licet  %6l 

XXXIII.  Licet  in  globo  loca  ponereutin  globo 
Terraqueo  funt  303 

XXXIV.  Inter  varias  ajluummaris  caufasj  ea 
cateris  longe  praferenda  ejl  quam  Newtonus 
exbiiuit  360 

XXXV*  Fontium  ,  &  fluminum  origo  a  Plu^ 
via  aliifque  meteoris  aqueis  optime  '  deriva^ 
tur  406 

XXXV  L  Montium  altitudinem  non  uno  'modo 
metiri  licet  4^7 

XXXVII.  Bumetti  hypotbefis  de  montium  ori^ 
gine  arbitraria  nimium  efi  ,  quum  hifio^ 
ricorum  tejlimonio  nullo  firmetur  42.S 

XXXVIII.  ^quig  copia  a  vetufUffimis  ujque 
temporibus    neque    auBa     neque     imminuta 

efi  443 

XXXIX.  Poli  ahitudo  immutata  non  efl    4^4 
XL.    Ecliptica     obliquitatem   imminutam   effc 

fatis  demonfiratum^  non  eft  477 

Ex  Capite  Tertio. 
De  Flutdis, 

XLI.  Flmda  in  tmuiwM  fiuida ,  imo  <Sr 
folida  itt  fluida  refilvi  pojfunt  ^-  ut  &•  fiui- 
da  in  folida  eonverti  4^^ 

XLII.  Spbaricasy  vel  fpbaroideas  effe  figuras 
partium  fiuidi  veri  fimile  eji  488 

XLIII.  Nott  eftdefiuidi  effentia  ^ejus  partes  ef. 


•  % 


fe  in  perpetuo  tnotu  A%g 

XLIV.    Superficies    ftuidiy   ob     ipfius   gravim 

tatem    fit    plana  ,    &   horixpnti     paralle* 

XLV.    Fluida  gravitant  in  partes  omnes  491 

XLVL  Fluidum  componitur  ad  libellam  in 
communicantibus ,  utut  inequalibus  ,  tu* 
bis  ibi. 

XLVII.  Fluida  fundos  premunt  pro  rationeal^ 
titudinisy  &  bafeos  4^3 

XLVIII.  Velocitas  ftuidi  e  vafis  foraminibus 
effluentisea  efl  quam  grave  acquireret  caden* 
do  ab  altitudine  ftuidi  495 

XLIX.  Tempora  quibus  tantum  ftuidi  e  fo^ 
raminibus  vaforum,  qua  femper  plena  con^ 
fervarentur ,  exiret  quantum  fufficeret  vafis 
ipfis  implendis  ,  funt  V»  ratione  compofita 
ex  direBa  bafium  ,  ex  inverfa  foraminum  , 
C^  ex  fubduplicata  altitudinum  4^8 

L.  Fluida  verticali  direSione  furfum  pro-- 
jeSia  ,  remotis  impedimentis  ad  eam^ 
dem  altitudinem  attollerentur  ,  a  qua  de^ 
fcenderant  ^g^ 

LI.  Fluidum  oblique  projeBum  parabolam 
defcribit  jq^ 

LII.    Solidum  ftuido  fpecifice  gravius   ftuido 

buic  immerfum  tantum  de  fuo  pondere  amit^ 

tit^  quantum  eft  pondus   itqualis    voluminis 

ft^^^i    .  508 

LIIL  Tantum  auget  pondus  flurdiquantum  de 
fuo  amittit  folidum  ibi. 

LIV. 


w  w  w 

XlJl 

LIV.  Cwpus  aque  grave  cum  fluido ,  buic  imm 
merfum  ,  totum  pondus  Juum  ad  bilancm  ^- 
mittit  ^IO 

LV.  Corpus  flluido  fpeciflce  levius  non  totum 
fubmergitur ,  fed  quantum  fatis  efl  ad  pel» 
lendam  loco  quantitatem  fluidi  ,  cujus  pon^ 
dusj  totius  folidi  ponderi  aquale  fit         ibi. 

LVI.  Fluidorum  fpecifica  gravitates  funt  it\* 
ter  fe  ut  pondera  ab  eodem  folido  corpo^- 
te  in  fluidis  ipfis  amiffa  511 

LVII.  Solidorum  fpecifica  gravitates  funt  ad 
aqua  ,  ex.  gr» ,  fpecificam  gravitatem  ut  fo^ 
lidi  pondus  totum  ad  pondus  in  aqua  ab  eo^ 
dem  folido  amijfum  512 

Ex  Capite  Quarto* 
De  Igne. 

LVIIL  Ignis  figna  pracipua  duo  funt  ,  lucem 
effundere  &  corpora  tum  fluida ,  tum  folida 
dilatare  517 

LIX.  Ignis  fluidum  fuigeneris  efi^  ut^qua^ 
&  %Aer  ^  determinata  nempe  natura  neque 
ex  quolibet  fit  ignis  522 

LX«    •^ef     necejfarius   efi   ignis    confsrvatio^ 

ni  5^3 

LXI.  Ignis  corpora    i.    dilatat  ^  l^funditj  3. 

exbalare  cogit  ^  4.  comburity  in  calcem    con* 

vertity  vitrificat  S32 

LXII. 


XIV 

LXII.  Ignh  excitatur  attritu  ,  languefeens  ex^ 
citatur  535 

hXllL  •yfugetur  au&o  pabuloy  impedienJo  ne 
difftpetur ,  in  eumdem  locum  dirigendo  fiam^ 
mam  .  337 

LXIV.  Imminuitur  l^pabuli  defeBu^  2.  defeStu 
aerisy  3.  Ji  non  infuffles  ,  4.  aqua         538 

LX  V.  Ea  lege  propagatur  ,  ut ,  jrnn^fi  pgy 
corpora  difperfus  fii  ,  excitetur  a  fcintilla 
ignis  qui  prope  efl .  Dua  tunc  fimul  ,  & 
alias  excitanty  b^  fimul  alias  plures      53^ 

Ex  Capite  Quinto. 

De  %Aert . 

LXVI.  %Aer  efl  gravis.  Hinc  effeElus  plurimi 
proficifcuntur  qui  olim  ab  borrore  vacui  deri^ 
vabantUY  54J, 

LXVIL  ^er  eflfluidum  fui  genetis  ^  ut  %yfqua 
€y  Ignisj  €y  efl  quid  a  vaporibus  fc^  ex» 
halationibus  diverfum  jj^ 

LXVIII.  .Aer  efl  elaflicus  .55^ 

LXIX.  Lacryma  Batavica  ,  &  pbiaU  Bono* 
nienfis  effe&us  non  oriuntur  ab  %Aere      570 

Ex  Capite  Sexto. 

De  •Aqua» 

LXX.  ^qua  partes  durifftma  funt  ^         378 

LXXL 


/ 


xr 

LXXT.  ^Aqua  glutinofa  efl  575^ 

LXXIL  tAqua  parteg  tenuiffima  funt  ibi. 

LXXIIL  ijfqua  calore  folvitur  in  vaporeSf  quo^» 
rum  maxima  profeSo  vis  efl  581 

LXXIV.  Glaeies  efi  rarior  aqua  585 

Ex  Capite  Septimo  &  Ultimo  • 

De  Luce. 

LXX V.  Lux  efl  corpus  tenuiffimu  m  .  igni  fi» 
millimumy  rapidiffimo  motu  agitatum      $gz 

LXXVL  Lux  refrangitur.  Dum  e  rariore  me* 
dio  tranfit  in  denfius  ,  acceleratur  &  ad 
perpendicularem  accedit  /  dum  a  denfo  in 
rarum^  retardatur^  O*  a  perpendiculari  rece" 
dit^  cujus  refraSionis  caufa  mediorum  at^ 
traBio  efl  5pg 

LXXVIL  Lux  refleBitur*  Reflexio  autem  noti 
fit  impa£bi  599 

LXXVIIL  Calores  a  varia  lucis  refrangtbili^ 
tate  oriuntur  60S 

LXXIX.  Colorum  caufa  in  corpore  opaco 
efl  varia  craffities  lamellarum  ,  bunc  refle^ 
Bentium^  illum  vero  tranfmittentium       61% 

LXXX.  ObjeBa  qua  in  retina  pinguntur  in^ 
verfa^  reBa  tamen  cemuntur^  quia  corpora 
videntur  in  ea  linea  ,  qu£  ultimo  oculos  fe^ 
rit  6zZ 

LXXXI.  Etfi  in  oculis  imagines  dua  pingan^ 
tur  y   unum   tamen   cernitur   objeBum  ,   quia 

ocu* 


XVI 

oculo  utfoque  vlJetur  eorpus  eodefHt  tempo* 
re  9  eodemque  hto  •  Eodtm  auiem  loco  O' 
eodem  tempore  corpora  duo  ejfe  nonpojfe^  tum 
ratione  tum  experientia  novimus  6zp 

LXXXtL  Iris  prima  fit,duabus,refraSiombus  y 
&  una  refiexione  radiorum  lucis  in  aqua 
guttis.  Secundaria  vero  Iris  duabus  refra^ 
iHonibus  ,  duabufque  refiexionibus  item  in 
guttis  aqua  6^6 

LXXXIII.  Colorum  ordo  in  Iride  utraque  & 
arcuum  amplitudo  pendet  a  varia  colorem 
gignentium  radiorum  refrangibilitate        6^p 

LXXXIV.  Corana  in  ^tmofphiera  nojlra  funt  ^ 
&  fiunt  una  refraSione  lucis  in  aqua  gut" 
tis  6^y 

hXHiXV.  Parbelia  fiunt  refraSHonOj    refiexio* 

fieque  lucis  ^Si 

LXXXVL   Pallida    Luna    lux,  ejus  EcUpfeos 

totalis    tempore    oritur  a  fiuida    natura    lu* 

cis  9  a    Lucis     infiexione  ,    ab    atmofpbara 

TeUuris    refraBione  ,  &  a  .diu   iHuJitato  a 

Sole  corpore  Lume  66j 

LXXXVIL  &  ultima.  %j4nnulus  circa  Lunam 

.  Solis  Eclipfeos  totalis  tempore,  oritur  ab  in» 

fiexione   lucis  y  &  ab  ejus  fiuidkate:       67$ 


« '  i 


tHY- 


PHYSICK    PARTICULARIS 

CJi^PUT   PRIMUM. 

Di  CtU  er  Mmh. 

^.    I. 

PrdtipUit  kujus  PhyJicM  partit  mgo  ak 

t^ftrmnione  y  etrtitud»  a  Gecme- 

tfi»  eft. 

I  Oftquani  ea ,  qw  ad  I^ylj- 
1  catn  Gcncralem  peninent  , 
corporis  videlicet  Nstth 
raiD,  Priacipia,  Proprieca- 
tesivirefque  referumur,  U* 
bro  primo  exlribuiaius;ex- 
periaciiu  retulimus  ,  qui- 
bus  ea^  quK  primo  traClaTeramur  ,  quindo 
id  fieri  poterat,  coofirmareniar.*  ad  Phyfi- 
cam  modo  particularcm  tradcndam  accedeo- 
les  ,  qtue  de  Corporibiw  ia  paniculari  «■ 
Lib.  11.  A  git, 


1  C  ^  P  U  T     L 

gic,  ac  de  iis  quaIicacibus,qu2B  non  corpo« 
ribus  omnibus ,  fed   alicjuibus  cancum   cor- 

Krum  claflibus  convcniunt  j  de  Cxlo  & 
undo  primum  verba  facere  confticuimus , 
de  pulcherrima  hacce  videlicec  Mundi  Ma- 
china  »  ejufque  parcibus  ,  parciumque  ea- 
rumdem  connexione,  quas  Dei  O.  M.  glo- 
riam  enarranc,  nofque  ideo  ad  Dei  ipfius 
Focenciam,  Majeftacem,  Sapienciamquecoa* 
templandam  trahunc. 

Pars  haec  Phyficas  praecipua  ucique  ,  & 
nobiliffima  ab  obfervacione  ,  &  Geometria 
quafi  rivus.a  fonce  orca  eft  «  Praecipuam 
cam  efle  Phyficas  parcem  vel  fola  Caelorum 
infpedione  pacebic ,  fi  J^ftrorum  numerum , 
fingulorumque  molem  cum  aerehoc  noftro  y 
noftroque  hoc  domicilio ,  Terra  videlicec  ^con- 
feramus ,  qu2  pun£li  inftai;  rcfpc6lu  toc  ,  can- 
torumque  corporum,  fpatiique  illius  ,  in 
quo  natanc,  &  curficanc,  fumi  poceft.  Solis 
unius  magnicudo  tanca  eft^  uc  Ipaciura  quod 
Sol  cenet  decies  centies  millie^  Terra?  mo- 
lem  excedac  •  Scellas  aucem  fixas  Soli  huic 
noftro  penicus  fimiles ,  uc  phasnomena  ma- 
xiifeftanc,  Solis  roolem  exsequanc  ,  muhae 
quoque.incer  ipfas  Solem  non  parum  exce- 
dunt,,  ctfi  ad  diftancias  adeo  remocas  loca- 
ca^  finc,  uc  eanim  plurimas  Telefcopio  vix 
liceac  dcprehendere ,  nudo  vero  oculo  eas 
cerncre  nullo  modo  mortalibus  datum  fit  • 
Aflra  ha»  ipgcncia  adco  tot  numcro  funt 

uc 


PHTSICJE  P^RTICUL^IS  j 
nc  ^boo  Cataldgum  Flamftedius  edidcric^^ 
retiqux  vero  vicibx  adeo ,  aliae  aliis  appare* 
ant,  miflimqBque  adeo,  validiffimis  Telef<o«^ 
piis  iofpcAx  y  videancur  ,  ut  earum  aflequi 
nos  pofle  numertim  ,  qui  imaginandi  vim 
omnem  prorTus  excedic,  defperacum  omni« 
no  fic  • 

Si  vero  a  fixis  ad  Planecacum  qui  Solem 
ambiunc  ^  fyftema  dcfcendamus  «  in  quorund 
orbicarum  foco  Sol  quafi  folio  refidens  o» 
mnia  luce^  fua  pingic  &  ornac  ^  calore  fuo 
fovec,  movecque  fua  vi  &  agicac  univerfa^ 
Pianecarumque  mocum  excicac,  regic,  cem« 
perac  ,  ad  diftanciafque  varias  per  ellipci- 
cas  orbitas  certis  conftantibufque  legibus 
circumvolvic  praspocens,  decori»,  eximius: 
num  ad  exiguum  aliquid  inentem  conver- 
timus?  Qtiid  qusfo  machina  hac  fyftema* 
tis  hujufce  noftri  magnificencius?  Ejuscon« 
templacio  excicat  animum  ,  qui  geftic  & 
exulcac ,  rapiturque  in  tahcarum  rerum  con* 
templacionem  • 

Proximus  Soli  -Mercurius  /  ad  quacuor 
mille  camen  diametrorum  Terrac  a  Sole 
ipfo  diftanciam  «  pernici  adeo  rapidicace  ^ 
menfibus  fcilicet  fere  cribus  ,  circa  Solem 
in  gyrum  rapicur  ,  uc  capici  ,  pedibufque 
Mercurii  alas  veceres  affixerinc ,  ipfumque 
Jovis  nuncinm  identidem  difticarinc. 

Mercurio  proxima  ,  longo  camen  iater* 
vallo ,  Venu$  ad  fepcem  millc  diametrorum 

A  2  Tcr- 


4  C  Jl  P  VT    1. 

Terrs  a  Sole  diftantiam  circa  Solem  ftatis 
temporibus,  menfibus  videlicet  feptemfuam 
orbitam  pcrcrrac.  Ad  fcrc  duplam  diftan# 
tiam  a  Sole ,  Mcrcurii  rcfpcftu ,  conftituta 
Vcnus  fcrc  quater  minori  calorc  agitatur  , 
quatcr  minori  vi  rapitur .  Mitiora  idco  ,  & 
modcratain  Vcncrc  omnia. 

Non  admodum  ultra.  Vcncrcm  Tcilus 
faccUicc  fiio,  Luna  ncmpc  ftipata,  humani 
gcneris  fcdcs,  non  magna  fanc  molc,  tcm- 
pcraca  lucc  ,  tcmpcratoque  calorc  ad  de- 
ccm  millc  diamctrorum  TcrraB  diftantiam  a 
Solc  conftituta  Thcatrum  illud  nobiliffimum 
cft,  in  quo  vitaB  hujus  noftrae   fabula  tran- 

figitur», 

Ad  Tcrrs  a  Sole  fefquidiftantiam  Mars 
rubicundo  micans  afpcftu  ,  fcrc  biennio  ra* 
pitur  circa  Solem .  Lux  ,  calor  ,  motus  , 
vis  in  Marte  dupio   minor   quam   in  tcrrg 

Jupiccr  deinde  ultra  qmntuplam  Terrx  a 
Solc  diftantiam  Fianctarum  omnium  longe 
maximus,  fatcUitibus  ftipatus  quatuor ,  al- 
bo  colorc  ,  placidaquc  iucc  gravi  inccffii 
annis  duodccim  ,  fatcllitcs  fccum  trahens 
fuas  circa  Solcm  rcvolutioncs  abfolyit  • 
Lux,  calor,  motus  ,  vis  in  Jovc  vicies 
quinquies  minor,  quam  in  Tcrra  cft.  Sa- 
tellitcs  noAu  luccm  fcneranr  Jovi  ,  ut  Lu- 
na  nobis. 

Tardigtadus  demum  fencx  >  paHidttTque 

Sa. 


pmsicm  pjirticvihAris   5 

Saturnus,  fatcllicibus  quin^ue  ,  annuloque 
praecerea  dccorus,  ad  nonagintaquinque  miU 
le  Terrse  diametroruin  diftandam  a  Sole  , 
annis  triginca  per  ampliffimum  orbem ,  So- 
lis  vi  rapitur.  Lux,  calor,  motus,  vis  in 

Saturoo  pj^  feupovicibus  minor  eft,quam 

in  Terra  :  lucem  mutuatur  a  iatellicibus  , 
Sc  annulo.  Torpor  maximus  in  Saturno* 

Supra  Satumum  demum  Cometx ,  quorum 
numerus  ,  magnitudo  ,  diftantix  ,  orbits 
nondum  penitus  innotuerunt ,  Solis  vim  & 
spfi  fenciunt  ad  diftamias  ucique  amplifllmas 
propagatam  * 

Quum  Naturalis  Philofophia  de  rebus 
caeleftibus  a^ue  ac  de  terreftribus  agat  , 
«mpliffimam  profeAo ,  atque  praecipuam  Phy- 
ficas  partemeam  eflepatet^qux  de  corporibus 
caeleftibus  agit  fi  Terram  aeremque  cum 
numero  ,  &  magnitudine  iyderum  conferas, 
vel  cum  immani  illo  fpatio,  per  quod  tot^ 
&  tanta  Caeli  corpora  difperguntur  • 

Molem  hanc  tamen  tantam  per  immenfa 
fpatia  longe  lateque  difFufam  Homo  mente 
comprehendit  »  motumque  fyderum  omni- 
um,  motuumque  leges,  &  caufas,  haruni- 
que  fimplicitatem  afleqnitur  tanta  certstudi- 
ne  ,  ut  praefentia  phsenomena  agnofcere  , 
acque  metiri,  futura  vero  fine  erroris  peri- 
culo  pramuociare   non   aegre  poffit ,   quum 

A   3  pr2< 


••1 


5  ,  C  a  P  UT    L 

prcnunciandi  qux  fucurafunt  vis  atquepote* 
ftas  unt  huic  naturalis  Philofophias  parti 
otnnium  nobiiiflioias  data  fic;  quutn  eaqu2 
prasdo  func  ;  quas  oculis  cemi  ^  &  manibus 
cangi  queunt,  fcnfibufque  omnibus  patent  , 
abdica  adeo  finc  ,  denfifque  adeo  tenebris 
clrcumfcpta ,  ut  de  ipfis  praefentibus  perpau* 
ca  Philofophi  norinc  ,  fucura  vcro  prasdice. 
re>  imperiti  faspe  aufi  finc,  dofli  vcro  feid 
unquam  pofle  omnino  defperenc. 

Quanlvis  certitudo  hxc  non  ab  uno  fon- 
te  procedat:  illud  tamenhac  in  re  primum 
A  meaquidepi  fententia ,  quod  omnium  per- 
ftringit  oculos :  Philofopbos  Planecarum  fta« 
tuifle  periodos  ,  diftantias  ,  declinationes  , 
afcenfiones  re£las,  longitudines ,  latitudinef- 
que,  ac  phxnomena  cstera,  plurium  fseculo* 
rum  obfervatione^  per  quam  quum  femel 
animadverterint  qu2  fit  annua  Solis  »  quas 
menftrua  Lunas  periodus  ,  aliaque  hujufce 
generis  profe6lo  omniay  facile  omninoipfis 
fuit  Theorema  ftatuere,  eafdem  femper  fo- 
re  periodos  ,  eadem  pbaeoomena  •  Quuat 
cnim  nemo  fit^qui  non  intelligat,  Mundum 
univerfum  iifdem  nunc  legibus  ftare  ,  qui« 
bus  conditus  eft  ,  &  quibus  ad  noftra  nasc 
ufque  tempora  incolumis  perfeverat  .'  illud 
inde  fane  quafi  fponte  fua  fluic,  qux  olim 
fuere  ftatis  temporibus  fyderum  pfaa^npme- 
na,  eadem  pari^bus  temporum  intervallis  in 
asvum  futura»  quum  ab   iifdcm   caufis  cof. 

dcm 


PHXSICX  PjtRTICULjfRlS     7 
6tm   femper  cffe£lus  oriri   omnes  omniao 
hominest  tareaotur  • 

Tants  prascerea  eft  Planecarum  a  fe  mo- 
tuo  diftancia  ^  tanca  legum  quibus  moven» 
tur  fimplicicas  ,  ut  incerturbari  eorum  mo« 
tus  nuila  vi  poflic ;  quem  motum  camen 
unum  Phyfici  refpiciunt,  de  quo  uno,  fua 
-tbeoremata  proferunt.  Mucationes  ehimmi« 
nimas,  quas  in  ipfis  _Planetis  fiunt ,  cujuf- 
modi  in  Tellure  hac  noftra  Meteora  &alia 
mulca  concingunt,  ea  cerni  huii|.ani^  oculo 
vel  Telefcopiis  adjuto  non  poflunt,  ut  no* 
fira  hacc  ab  oculo  in  Planecas  cranslacomi- 
nime  cernerencur. 

Leges  quidem  illSy  quae  Mundo  confer« 
vando  ftacutae  fuerunc»  i^imero  quidem  per« 
paucae,  nacura  fimpliciffimas  ,  ideoque  co- 
gnitu  facilcs  obfervationum  ope  fuerunc  • 
Ac  ea,  qu2  ad  reliquas  Phyficz  partcs  fpc« 
^lant^  iis  fubjiciuncur  legibus,  quibus  fit , 
ut  foffilia  xque  ac  mioeralia  ^  ftirpcs  quo« 
quC)  &  animalia  omnia,  aeria  jcem  &me- 
teora  univerfa  gigni  &  confervari  ica  ppfi 
fint  ,  uc  cerrenarum  rerum  omnium  con« 
fervacioni,  &  pulchricudini  conferanc  quan- 
cum  pofltinc;  leges  aucem  hujufmodi  im- 
plcxac  adeoy  adeo  mulcae  nun^cro  func,  ad« 
eo  omnibus  quas  in  Terra  fiupt ,  germi> 
aanc ,  vivunt ,  &  fentiunt  occcmimodacar ,  ut 
iiie  folus  l^es  has  omnes  ^  harumque  no* 
xum  incelligac ,  qui  &  oumeruni »  &  naca- 

A/  4  ram 


t  C  U  P  V  T     L 

ram  nbvit  &  iiexum  omnium  iqiue  in  Ter* 
rz  vifceribus ,  in  ejus  fuperficie ,  &.  io  aerc 
fiunt;  quique  lege  ferte  unica,  quc  in  va< 
m  produilis  vario  operetur  modo  ,  ccrre* 
«a  omnia  aeque  ac  casleftia  r^it  ,  &  tem> 
perat . 

Etfi  obfervationi  pnccipuc  innitantur  qu« 
ad  CaBli  corpora,  eorumque  phaBnomena  re« 
feruntur.*  abfque  Geometrias  tamen  opevix 
quidquam  dcmonftrari  poffet  eorum,qux  ad 
ccrta   principia  redigunt  caBleftia  ph«jome- 
»a.  Areas  a  Planetis  circa  Solcm  defcriptas 
proporttone  temporibus  quibus  ilefcribuntur 
refpondere  Keplenis  obfervatione  deprehen> 
dit ;  at  indc  Gcometrix  ope  Ncvtftonus  in. 
tulit  Planetas  primarios  viribus  agitari  dua< 
bus,  quarum  altera   per   tangcntem  orbita 
*lanet«  agit,  altera  Solem  verfus  Planetam 
ipfum  perpctuo  trahit. 

r  ^^"?i^^  Planetarum  tempora  effe  inter 
fe  in  fefquiplicata  ratione  mediocrium  di- 
Itantiarum  a  Solc  Keplerus  obfervarat  .  At 
GeometriaB  ope  Newtonus  oftendic  ,  vim 
^uaB  Planetas  in  Solem  trahit  effe  in  dupli- 
cata  inverfa  ratione  diftantiarura  /  perquod, 
lubhmiore  Geometria  opem  fereme  ,  dein- 
cejw  oftendit ,  Planetas  in  conicas  feaionis 
pcriraetro  circa  Solem  deferri .  Quas  intcr 
*?r'  /*^*°''*'  »  quum  circulus  tantum  & 
clIipfK  jn  fe  redeant.circulum  autem  orbi- 
«m  PlaaetaB  non  effe  varia:  cjus  a  Sole  di- 

ftan« 


-  PHTSICJE  PjTRTlCVLjlRis  p 
Aamis  penkus  cviacanc ,  ellipticam  eflfe 
Pboetanim  oFbitam  per^icueenituit;  quod 
&  Martts  obfervatiooibus  inoumeris^  ratio- 
0um4|ue  fubdu£libnibu$ ,  rerrufifque  theore* 
matibus  ante  Newconum  Kcplerus  in  fuo 
de  Stella  Martis  Commentario  deprehende- 
rac:  quas  theoremaca  quum  Keplerus  ipfe 
relegeret  ,  faccbatur  fe  fatifcere  viribus , 
dum  difiiciiia  adeo  qusb  excogicaverac  ipfc 
theoremata,  penitus  mteUigere  conabatur. 

Inde  virium  ^  quse  Planetas  urgenc  Theo<» 
ria  derivata  a  Newtono  cft  ,  per  quam 
Auges  progredi  nodofque  r^redi  demonftra* 
vit,  ut  rcvera  contingere  indubiis  obferva* 
tionibus  deprehenfufn  cft. 

Solis  item  ^  ac  Lunas  Eclipfe«y  ratio« 
nes  fubducere,  magnitudinem  coni  umbro« 
fi  Terras  metiri  ad  eam  diftantiam  ,  ad 
quam  Lunaconum  eumdem  ingreditur ,  Lu- 
ne  lacicudinem  Ecltp(cos  momenco  mctiri 
ad  dete£him  jam  Lunas  a  fuo  nodo  diftan* 
tiam  9  unde  &  magnitudo  Eclipfeos  ,  dura» 
tioque  detegitur;  umbraB  quoque  Lunas  in 
Tcrram  prDJe6hB  lonpttudincm ,  &  Tcrrae 
loca  per  quae  umbra  illa  cranfic,  quibufque 
ideo  Solis  Ecliplis,  feu  deliquium  apparet  , 
&  alia  huj^fce  generis  pene  fexcenca  inve* 
nire ,  annon  Ageometritis  ,  &  Trigooome- 
trix  expercibus  viris,  non  difiicile  modo  , 
fcd  8c  impervium  penitus  eft?  ^ 

Hasc   tamen  Eclipfe«v  do£lrina   Gec^ra- 

phias  , 


10  C  Jt  P  UT     L 

phiae,  dum  locorum  longitudinem  exhibec» 
iundamenta  prsebec ,  &  Chronologiac  puo* 
£la  qusdam  fixa,  epochas  videlicec  largitur 
]ndubias,'fine  quibus  Hiftoria  .omnis,  ma« 
giftra  illa  vitac  permifceretur  »  &  lutulenta 
fluerec  ,  qu^um  &  loca  ,  &  cempora  ^  qui- 
bus  aliquid  accidic  quod  narracur  ,  denfif*i 
fimis  cenebris  circumfepca  lacerenc  •  Quare 
perfpicuitas  omnis,  &  lucidus  ordo  abfque 
Geographix  ,  &  ChronologisB  fubfidio  ab 
hiftoriaB  finibus  cxularec ,  &  casca  omnia  , 
omnia  permixca,  acque  confufa  magno  hu« 
mani  generis  decrimenco  jacercnc  • 

Quid  plura?  Pars  nulla  penitus  eorum , 
qux  ad  Czli  corpora  referuncur,  eft  ^  quae 
Geometricis  cheorematibus  non  illuftretur 
modo ,  confirmecurque ,  fed  imo  ipfiflimis 
non  coalefcac  Geometrias  proporcionibus , 
qaas  anima  veluti  func,  nervique^  artufque, 
&  vifcera  illius  nobiliffimas  Phyficas  par- 
cis. 

Prasdpuas  hujus  igicur  Phyficx  parcisquae 
de  Caeli  corporibus  agic  origo  ab  obfervatio* 
ne  eft,  certicudo  aucem  a  Geomecriai  quod 
oftendendum  inicio  propofucramus  • 


%.  II. 


PHTSICJE  P^TICUL^ARIS     \i 

$.11. 

Qualis  videatur  effe  Mundus. 

Uc  partis  illius  Phyficas,quas  de  Caeleftibas 
corporibus  agic  infanciam  ,  imo  geoefim 
ipfam  exhibeamus:  placec  rudem  illam  ma^ 
chinsB  Qeleftis  ideam  pingerc,  quas  primis 
apparuit,&  modo  iis  etiam  apparet,qui  re» 
rum  harumce  rudes»  in  Caelum  oculoscon^ 
verterunt ,  bodieque  convertupt  /  &  enarra* 
re  deinceps  quibus  gradibus,quod  oculi  pri« 
mum  exhibenc ,  ratione ,  &  magno  robore 
mentis  Phiiofophiae  cultores  emendarint. 

Videtur  Mundus  hic  aedificium  ingens  , 
duabus  potiffimum  conftans  parcibus ,  Caelo , 
&  Terra  /  Terra  aucem  videtur  latiffima 
circulari  planitie  in  plagas  omnes  expandi. 
Ideo  Terram  hanc  Orbem  Terrarum  dicerc 
ufu  recepcum  eft. 

Natio  quaelibet,  fi  Philofophias  praeceptis 
imbuta  doq  fuerit,  Nacura  vifuque  ducibus, 
pucac  Pacriam  fuam  in  cencro  orbis  ,  feu 
circuli  hujus  efle  collocatam  ,  quia  ocutus 
ad  asquales  diftancias  quaquaverfum  cernic 
obje6la.  Pucac  adhuc  Judaeorum  vulgus  Je- 
rofoiymam  vecerem  Gencis  illius  Patriam , 
in  Mundi  Medio  efle  conftitucam. 

Quia  vero  bominibus  quam  poflunt  lon« 
giffime  Terra,  marique  procedcntibbs ,  tan- 

dem 


12  ClfPVT     L 

dem  occumt  Oceanus,  ideo  quJdam  putant 
Terram>  plani  tnftar ,  innatare  aquis  ,  a- 
quam  vero  coniineri,  ceu  vafe,  pane  iofe- 
riore  Celi ,  quare  Poette  Oceanutn  rerum 
omnium  parencem  efle  di£liiarunt  .  Alii 
eontra  circa  Oceanura  Terris  circumfufum  , 
aliam  Tcrra  oram  concipiunt ,  qus  conti- 
neat  Oceanum ,  ne  efFlusc  ,  iidemque  fub> 
fternunc  Oceano  Terram  ,  esdem  de  caufa 
dicentes  aquas  contineri  Terris  .  Sunt  & 
■lii  ,  qui  (  quum  Oceanus  Terris  altior 
cffe  videatar  ,  fi  illum  e  littoribus  afpexe- 
ris  )  Terram  putant,  quafi  demiflam  inter 
aquas ,  hxrere ,  &  fuperoaturali  vi  fieri ,  ne 
imminentes  ex  alto  aqux  Terram  operi> 
ant. 

CwitBntibus  hujufmodi   hominibus  cut- 
nam  tundamento  tanta  Terranim  moles  in> 


PHTSICM  P^RTICVL^RIS  13 
Poetae  vero  ajunc  Atlancem  montcm  ia 
excremis  Africx  littoribiis  alciiliniuDi,  hu- 
meris  porcare  Cxlum;  &  Homerus  JGihio- 
pas  cc^ocat  ad  extremitaces  orcus,  &  oc- 
cafus ,  exiflimaDs ,  vel  fiDgeDs  Solem  ,  ob 
Cxlum  Terrx  contiguum ,  adeo  propin- 
guum  ipfis  fieri  ,  uc  cutem  eorum  ado* 
rat. 

Oculi  Cselo  tribuunc  Teniorii  figuram  , 
fuper  capita  noftra  ,  fuperque  Solem  ,  & 
Lunam  ,  &  Stellas  expaDfi,  feu  potius  & 
guram  fornicis  ,  TerrcDS  planiiiei  innk 
xi  arcu  leniier  arduo  :  adeo  tu  pars  Cap- 
li  fupra  verticem  noflrum  ,  mulio  [hy>[h- 
or  fpe£lacori  lic  ,  quam  paries  extremx  j 
quae  vifus  deceptio  eft  ,  ex  eo  forte  orca 
quod  inter  oculum  ,  &  borizootls  excre- 
ma  plura  intcrpdica  corpora  cemantur  j 
quam  inter  oculum  ,  &  zemth  :  ea  au* 
tem  remoiiora  judicamus,  inter  quae  &  o* 
culum  plura  corpora  intercipiuntur. 

Caelum  raoveaturne  an  quiefcac  vifu 
non  difceroitur  ,  quum  ejus  fubftanciz  to> 
nuttas  effiigiac  ocutos  ;  quae  autem  nuU 
lam  oculis  objiciunt  varietatem  quiefcere 
videntur.  Selis  camen  ,  Lunx  ,  Sccllarum- 
que  alii  ,  atque  alii  ficus  ad  Terrarum  , 
uve  horizootis  excrema ,  incurrunt  in  ocu* 
los .  Etenim  videcur  Sol  nifu  quodam  , 
iniec  Cselum  ,  &  Momes  ,  Occanumve 
immobiks ,  emei^ere  ,  &  quafi  e  tha* 
la- 


14  C  Ji  P  U  T     L 

hmo  prodire  ,  8c  Csli  fbrnicem  eihen- 
fas  in  oppofica  plaga  fefe  mrfom  conde** 
re  f  ac  quafi  ex  icinefe  feffus  tn  cbala^ 
mum  icerum  ruere  •  Idipfum  Luna^.  Pla« 
netas  j  cocufque  reliquus  Sceliarum  exer- 
cicus  facere  videncur  :  quafi  in(lru£la  , 
&  bene  cuftodita  acie  pracederenc ,  prior 
hstc  y  pofterior  iila  ,  fuo  quaevis  ordine  a« 
icendens • 

Quum  ergo  poft  ulcimas  Terras  occur« 
rat  Oceanus  ,  vulgus  hominum  pucac  , 
Solem  in  Oceanum  immergi  ,  &  extin- 
gui  ;  quocidie  vero  ex  oppofica  Caeli  par« 
te  novum  exire  •  Hoc  innuunc  Poecae  fi- 
dionibus  fuis  /  imo  &  Philofophi  quidam 
cradiderunc  in  ulcimis  Luficanis  liccori* 
bus  auribus  percipi  firidorem  Oceani »  So« 
lis  flammas  excioguencis  ,  uc  Scrabo  com^ 
memorac  • 

Non  eademfemperefle  pucacur  Aftrorucn 
ma^nitudo.  Sol  enimcum  oritur,  8c  quum 
occidic  iDgens  apparec  ,  ideo  in  principio 
curfus  Giganci  comparacur^  Sic  Luna  quuoT 
pleno  orbe  fulgens  in  Solis  occafu  oricur  ^ 
magni  vafis  fundum  asquare  videcur  •  Pro« 
pius  verticem  ubi  fueric,  Sol  &Luna  bu« 
mani  fere  vultus  praBfefcrunc  magnicudi<« 
fiem,  incer  fe  asquales,  &  plani  circularis 
figura.  ConftcUacionum  quoque ,  feu  afterif» 
morum  amplicado  immanis  videcur  juxca 
moQces,  adeo  ut  poRquam   in  altum  emer« 

fe. 


PHrSICJE  PaRTICULjiRlS  .ij 
ferint  ,    prs  cooceinpcibilt  anguftia   vix  co- 
gnofcancur.  De  Orione  Virgilius,  JEo.  lo. 
ir.  7^3.  ••  • »  ^iii»  magnus  Or$M , 

j^Myfff  ^^i/ex  imcedit   mcdii  per  maxima 

Nerei 
Stagna^  viam    fcindens  ^  iumero  Juper» 
eminet  undas^ 

Sceilarum  vero  fingularum  corpulcula  pun« 
dorum  inftar  habencur  •  Differonc  tamen 
locer  fe  diffufi  luminis  amplicudioe  &  cla- 
ricace.  Stisllx  quasdam  func,  quz  celerrime 
trajiccre  &  in  Terram  cadere  videntur. 

Qui  vcro  diligencius  ,  quam  vulgus  ho« 
minum  folet  haec  obfervarinc,  primum  di- 
fcemunt  facile  iocer  Stellas  adulcerinas ,  & 
veras.  lllas  enim  momentanez  funt,  nequc 
€o  loco  ex  quo  ruunt  videncur  ancequam 
crajicere  incipiant  ;  .neque  poftquam  traje- 
£lio  defiic  eo  loco  cemuncur  amplius  »  ad 
quem  pervenerunc  /  quum  e  contra  Sceiias  ve« 
las  perennes  fint  •  Eit  eciam  motus  ille  tra* 
jeftionis  celerrimus  ^  ideoque  haud,  fimilis 
motuum  casterorum ,  qui  non  ita  in  oculos 
incurrunt  ;  ex  qua  mocus  celericate  re£te 
coIIigimuS)  illas  non  inter  veras  Stellas  in 
alciffimis  , .  fed  in  infima  aeris  regione  io^ 
cendi  &  excingui  ;  ideo  illas  ftellas  tra« 
ycientes »  (eu  ftellas  cadentes  dicimus  ,  & 
ab  Aftronomia  elioiinatas  ,  ad  eam  Phyficas 
partem  tranfinitcimus ,  cui  Meceotologiae  00» 
mea  eft. 

Dein* 


z6  C  jf  P  V  T    L 

DeUKk  iiiter  ftellas  etiam ,  quc  {Hmnnes 
fuDt  9  difcrimen  magoum  .depcehendimr  . 
Earum  enim  maxima  pars  euoidem  interfe 
ordinem  perpetuo  fervant  ,  eoque  fe»vato  , 
oriuntur  quotidie  &  occidunt  iifdem  liori« 
zontis  locis  intra  £eculi  fpatium  •  Paucx 
vero  aliae  •  hoc  eft  quinquc 

^         9       <f*       ^  5 

,Mercuritts ,  Venus  ^  Mars ,  Jupiter ,  Satumus , 
fextaque  Luna  ([,  ipfc  quoque  Sol  0  fo* 
ptimus,  etli  &  ipfas,  ut  priores»  quotidie 
oriantur  &  occidant»  dierum  tamen  plu« 
rium  comparatione  ,  deprehenduncor  eum« 
dem  non  cueri  fitum  vel  inter  fe,  velcum 
prioribus  y  neque  iifdem  femper  horisontis 
locis  oriri,  &  occidere  •  lilz  itaque  Fixs 
dicuntur,  has  vcro  Errantesj  five  Plameu* 
Generi  utrJque  fefe  rurfus  admifcenc  aduN 
terinae  noonulbe  •  Planecis  fcilicec  Come^ 
19;  fixis  vero  ftellas  adeo  caeteris  fimiles, 
ut  vix  a  peritiflGimis  Aftronomis  interno* 
icantiir  ;  difccrountur  tamen ,  eo  quod  tluidem 
Sc  ipfae  evanefcunt  ^  &  nullam  habent  ap« 
paricionis  periodumi  nuUum  ordinem,  ac 
perraro  poft  muitorum  annorom,  inao  fa&% 
cukmun  jntcrvalla  confpiciuntur  •  Hx  quia 
regulari  mocu  procedonc  ,  &  regionibus  a 
ftellis  vcris  noo  diftinguuntur ,  &  camen 
ut  traje£liones  oriunmr  ,  &  intcreunt :  a^> 
qua.^re  tum  ad  Pbyficam  pcrtincot»  tufla 

ad  Aftronomiam. 

Ad 


PHTSICM  FjtRTICULARtS  17 
Ad  iioc  ftdUmm  in  motu  dHcriaea  acrf 
eerfit  etiam  tfifcrimen  in  luminJs  claritatc. 
S»t  enindfem,  Luoaao£laem  loce  fuatem* 
pcraat,  umbraiqae  projiciunt*  cxteri  etitm 
FlMeta  claEum ,  fulgiduni  t  ft  plenum  h» 
bcK  lumea  ,  uc  plurimum  ,  8c  evidens  , 
quod  etiam  in  clara  apputt  aurora  ;  ftoE 
vero  tunc  lateat .  Cemctc  autem  but»  » 
coma,  caudt  fe  preduoc^  ftells  dotk  noo» 
Bullc  inter'  inltit  luminis  inf<^ita  cbriiata 
a  permmbns  iatemafaimur . 

Mogakadnie  cjitoqiie  Planctc  plemmqua 
Fkas  exccdnnt ;  nequc  vcro  icintillaiit  Pl^ 
«etB  i  vx  Ftxae  .  fed  vel  pUne  nihil  « 
vel  parum  idmodum,  vel  alio  modo,  qitf 
facile  difccmi  poflit.  Nov  ooolervaot  prv> 
terei  fempcr  Plaoetti  eamdcm  apparentew 
magnitudincm ,  ut  Fiue  faciunt .  Solis  enim  , 
&  Lunae  diametri  per  fubtilia  inftnimeau 
depreheaduntnr  ai^eri  ,  &  immintR  /  Lti> 
na,  Vraufqui  ctiam  &ciem  mutam;  modo 
6tcatiB  funt ,  modo  dicbotomK,  mado  ple» 
no  a^.folgentts;  aeteri  quinque  in  oppo* 
fitiooe  lumen  ampiifimum  circimifmidunc« 
ft  maximi  apparent,  aliit  tcmporibus  mi> 
■oret. 

Qooniam  vcn  inter  ^crimibt  omnia 
maxiaie  acfcndeBdos  eft  motus  Fixannn  a 
Ptaoenram  mocu  diverfos:  iUum  utincur« 
rit  ID  octiloa  ,  clarius  acpUcarc  prxftat  . 
Qpam  fixa  igiiur  qtoelibtt  uoius  hominis 
Lik.  IL  B  aeta- 


i8  C  Jl  P  U  T    1. 

attate  quotidie  codem  tra^u,  Terras  facient 
tranfeat;  Planets  contra  interdum  humili^ 
iL  brevi  arcu  tranfeuot  i  interdum  prolixo » 
&  vertjci  proximo »  pun£la  ortuun ,  &  oc- 
cafuum  per  magoos  horizontis  tra£Uis  mu< 
tantes  • 

Vicifficudo  facc  in  Solc  primum  yaldo 
(onfpicua  eft,  quem  Venus»  &  Mercurius 
perpetuo  comitantur  ;  oam  Sol  asfiate,  vuK 
tum  ad  meridiem  verceotibus  ^  a  iiniftris  , 
&  a  tergo  oritur  ,  pervadit  altiffime  &  e 
fublimi  radiis  fuis  Tcrras  feric,  2ftumque 
cxcitat,  &  dtem  producit;  ad  dexteram  ve» 
ro  poft  tergunt  conditur  . .  Hyeme  oninia 
contraria  eveniunt,  &  poteft  immota  facic 
tam  ortus  >  quam  occafos  ejus  confpici  i 
dies  breviores  parit ,  calor  minor  longe  eft^ 
Viciffitudinem  hujufmodi  Luna  patitur  mtn^ 
£s  fpatio  9  Mars  biennio  ^  Jupitcr  annis 
xai  Sptnrnus.  30. 

'  Ex  hucuique  ,di6lis  difcii  qui  haec  norit 
dup  in  Caelis  cfle  motuum  genera  fibi  con« 
iideranda ,  funtque  motus  primus ,  &  fecunv 
di,  feu  proprii  Planetarum  •  Motum  pri« 
xnum  appellet  licec  quotidiaqqm  illum  ,  at* 
que  communem  ,  qui  nobis  facit  Fixas  , 
Planetas ,  Cometas ,  &  fi  quid  aliud  in  Cae« 
lo  efty  ab  una  horizontis  piaga  oriri  quo» 
tidie  9  in  altera  occidere  • .  Qm'  lootus  nobis 
vultum  ad  Boream  vertcntibus  fit  a  de* 
2tra  ad  fmiftram  •  Per  hunc  unum  moitim  ^ 

fi 


PHTSICM  P^RTICUL^RIS  ig 
fi  motus  fecundus  nullus  accedQrec  ,  flelli 
quzlibec  diebus  fit^ulis  uoo  &  codeih  ho. 
rizon[is  pun£lo  oriri ,  &  io  eodem  occide- 
re ,  ac  ad  camdeni  femper  altitudinem  fu< 
pra  borizomis  plaDitiem  actollt  cernere- 
tur. 

Secundos  vero  motus  appellant  motus  il> 
los  Gngulorum  Pianetarum  proprios ,  ai<)ue 
tardiores  y  qui  efficiuat  ut  Plaaetx  diebus 
fingulis  ab  eodem  non  oriantur  horizontis 
pah£lo ,  &  ad  Jdem  non  occidanc  ,  ut  fiz« 
faciant,  netjue  ad  medium  Cxli  pervenien* 
tes  eamdem  femper  allitudinem  afTequan- 
tur  ,  neque  fitum  eumdem ,  vel  inter  fe  , 
vel  fixarum  refpeflu  conferveni .  Moius  ta- 
men  hi  proprii  Planetarum'  non  iia  obvii 
funi,  ut  primus  eft  qui  folus  fe  cxhibec  o* 
cutis  rudium  ,  r&ticcundos  turbat  abripiens 
omnia  mobilia  fecum .  Intctliges  autem  fa< 
cile  fecundos  motus  lieri ,  Q  mente  abflra* 
has  primum ,  &  dierum  plurium  obferva- 
tiones  inter  fe  co^iferas. 

Rudem  ha£lenus ,  &  tndisenam  mundi 
hujusi  uc  apparet  oculis,  dekripctoaem  de- 
dimus,  ut  pingai  faIter}iMinerva,  ut  ajunt* 
«liquam  rei  fpeciem  eKhiberemuSvHoo  eaia 
quidem  uc  revera  eft  ,  fed  ut  Machinam 
hanc  primum  confideranti  ,  ea  efle  credi- 
tnr.  Qtiod  eo  confiHo  a  nobts  fa£lum  eft  > 
ut  a  vulgo  noits  ad  minus  noia  proceden- 
tes  eo  modo  eoram  quz  ad  Czfos  atcinenc 
B     4  cle- 


ao  C  of  PUT    L 

elementa  tradamus,  quo  a  fuis  ineQna1>uIis 
ad  jUud   quo   nunc  eminec  culmen  eveda 

eft. 

Ut  rem  profequamur,  quum  ^elbe  in  fi« 
xas  atque  Planetas  dividantury  a  fixis  inci^ 
piamus  quse  uno  primo  motu  feruntur  « 
Sunt  fixae  quum  de  /difcerncndis  propriis 
Planetarum  motibus  agitur,  quod  funt  lit* 
cora  refpefttt  navis  ventorum  vi  dcIataB  pcr 
aquas,  cujus  navis  velotitatem  ,  direftio* 
nemquc  roctimur  per  accciTum  ejus  ad  haec 
vel  iiia  littoris  loca  :  ita  fane  &  Plancta« 
rum  niotum  proprium  ftatuimus,  quia  mo- 
do  pcr  hanC)  mbdo  per  iilam  ftellam  Pla- 
neta  feracur. 

Ne  autem  fizarum  multitudine  obruta 
mcns ,  confufa  omnia  in  Caeio  percipiat  dum 
ampiam  adeo  molem  ,  tanco  fteUarum  na« 
mero  fuigqitem  uno  vcluti  incuitu  contem« 
plari»  &  ad  plura  fimul  atcendere  nitere- 
tur:  placuic  Philofophis  ftellas  omnes  vcte- 
ribus  notas  in  Afterifmos»  feu  Conftellatio- 
nes  9  fteilarum  nempe  congeries  ,  tribuere 
50 ,  quarum  iz.  in  Zodiaco  func  »  in  he» 
mifphaBrio  borcali  23 »  in  Auftrali  15.  vc« 
teribua  notc  ,  quibus  additc  funt  a  rccen* 
tioribus  12«  ante  Auftrales  Navjgationes 
inconfpicne  • 

Alio  quoque  modo  Csli  faciem  io  par« 
ces  tribuerunt  pe^  armiliaris  fcilicet  Sphae- 
B  in  Cado  dcfcriptionem  •  Uc  has  Caeli 

par« 


/ 


PHrsICJE  P^RTiaJtARXS  « 
nnes  indicemin ,  sninudvmimus  ,  dum 
flella  omnes  pcrpetoo  commuaiqiic  motu 
ab  ortu  ia  occafum  pncedere  confpiciun- 
tur,  alits  (  qux  fcilicec  ad  Auftrum  acce. 
duac  )  exiguas  fupra  horttontem  noftruai 
ciroili  poniones  defcribere  ;  alias  vero 
(  pfout  ad  Borcam  accedunc)  roajora  fero* 
per  circuli  fi^menta  nobis  confpicua  per- 
currcre ,  doncc  eo  dereoiatur ,  ut  uoooulla 
circulnm  ioi^rum  penitus  abfolvam;  ultra 
quas  fi  oculo  procedas  ,  vides  m  quidem 
ftellas  defcribere  circuloi  femper  minores  , 
minorerque  ,  doaec  ad  punflum  immobile 
deveoiatur  ,  cut  Poli  nomen  imponere  ni- 
hil  vetat .  Arfttcus  Polus  hic  dicirar  ab  ur» 
fz  cooftellatione  »  Polo  nobis  viGbili  vici- 
na.  Porro  rarioDi  maxime  confentaneum 
cft,  Polo  huic  e  diamecro  punQum  aliud 
immobile  opponi ,  Polum  videlicet  altenim , 
cui  Antar£ltco  nomen  eft.  De  utroque  fic 
Vii^iliuE,   Geoi^.  i.  v.  241. 

Rie  vertex   nabit  fmper  fiiUimit  y  st 
itlum 

Sui  pedibut  Styx  ottM  vidttt  tmmefpi» 

prefmJi. 

Grrca  hofce   mundt    Potos  ,    feu  cardioes  , 

mundi  machina  univcrfa  abortu  io  occafun 

communi  perpetuoque  motu  rotari  confpicicur. 

Prooiun  quidem  modo  eft  Maximum  in* 

cer  fdios  medium  defcriptum  concipere  ia 

Cslo  tirculum ,  qui  fcilicec  1  Polo  ucroqiw 

B    3  «qui- 


2Z  ■    C  ^  P  V  T     T.        . 

icquidillcc  quadrantis  intervallo  ,  Sc  Cxlt 
iphkram  in  panes  duas  tribuac  penitus  a;* 
qualcs  ;  quem  ideo  JEquatoreni  dicere  lioe* 
bit.Hunc  tribuuDt  inpartes  3^0,  quosgra- 
dus  vocantj  quorum  fmgulos  in  60'  minuta 
prima  y  horumque  fingula  in  60"  fecunda 
partiuniur,  & 'ica  porro.  Si  per  mundi  Po- 
los ,  &  fii^ulos  ^quatoris  gradus  circulum 
duci  concipias,  jara  habes  caeleftem  fphz- 
ram  tribucam  in  partet  gdo,  Hngulis  JE< 
quatoris  gradibus  refpondentes.  Enprimam, 
oniniumque  facillimamCaelelUs  Spmerx  par< 
ticionem. 

Hos  incer  JEquatoris  fecundarios  ,  ille 
<]ui  per  verticem  tranfit  ejus  naturx  ell ,  ut 
-qiium  ad  eum  fydera  appellunt  ,  tunc  di- 
midium  itineris  fui ,  nobis  vifibilis  abfolve- 
rint ,  quod  quum  &Soli  quovis  anni  tem> 
pore  contingat,  Meridianum  )ure  optitnQ 
)iunc  circulum  appellarunt,  eo  quod  diem, 
lempus  videlicet,  quo  Sol  nobis  benignam 
liiam  lucem  effundic  ,  ad  amuffim  difiin- 
dat. 

Habes  nunc  jam  duos  io  Sphxra  Cxle- 
fli  circulos,  ^quatorem  videlicet,  &  Me- 
ridianum ,  quibus  &  tertium  addere  natura 
docet  .  Quum  enim  Catlum  ,  quod  cerni- 
mus,  hemifpbxrtum  fit,  per  qucid  flellx  u> 
niformi  ,  pfrpetuoque  motu  lerantur  ,  iia 
i^uidem  uc  quie  vefpere  ad  occafum  ab.ocu- 
lis  evanefcuat,  exdein  ,  codeinque  ordine 
pror- 


PHrSlCM  P^RTICUL^RIS    ij 

^rfus  maae  ad-ortiis  ptagan  emerganE  i 
inde  imelligtmus  hcmirphxrium  «liud  fteJU 
lamm  fab  pedibus  notlris  delicefcere,  per 
quod  eo  cempore  fydera  moveantur  ,  quo 
Dobis  inconfnMCHa  funt .  Circulum  qui  vifi« 
bile  nobisCxli  bemtfphxrium  ab  hemifphae* 
rio  ahero  nohis  incoDfpicuo  fcjuogit ,  Hori* 
zoniem  ,  feu  finitorem  dicerf  res  ipfa  do* 
cet,  qtHim  fines  ille  prasfintat  ,  ultra  quos 
pertingere  oculis  humanis  haud  Hcet. 

Circulis  hifce  tribus  ,  £auaiore,  Meri< 
diano  ,  &  Horizonte  per  folum  diumum ., 
communemque  mocum  ftatatis  ,  Fixifque 
diftributis  m  Aifterifmos,  feu  Conftellatio- 
nes:  Itcec  ad  Planetarum  motus  proprios  , 
ocdIos  coDTCrtere  &  qui  viaf  qualcge  mo- 
tu  proprio  ferantur  difcernere. 

Facile  quidem  eft ,  quum  ^de  motibus  fe« 
cundis  Flanetamm  obfervandis  agitur,  aoa 
in  exiguos  Planetas,  non  in  aaoaialaraLu* 
nam,  fcd  in  afpeflabile  Solis  jubar  ocutot 
intendei«.  Sol  itaque  die  ai.  Mariii  ^ua- 
torem  percurrcre  ceraitur  .  Singiilis  dein* 
ceps  diebus  Sol  magis  ad  Boream  oritur , 
in  Meridiano  culminat  *  &  occidic,  doaec 
die.  ai.  Junii  ab  £quatore  >  ad  Boream  per 
ag*.  30'  acce&cit.  Tunc  vero  &>1  veftigia 
fua  relegit  -,  donec  zz.  Septembris  iteruai 
pf  r  £quatorem  ferri  videaiur  .  Deinceps 
ad  Auflrum  fingulis  diebus  accedit ,  doncc 
21.  Decembris  ab  £quaiore  reccflerit  Au-^ 
B     4  ftruoi 


»4  C  Jt  PVT     L 

ftnim  verfus  per  i^'*  30'.  Tuncque  iienua 
ad  £<{uuoiTm  sccedit. 

Fneterea  Sol  motu  primo  >  IiTe  dium« 
ab  «tu  ad  occafum  motu  lentiore  commcu 
qutm  ftellefizc.  Si  cnim  dle  quavis,  bo 
n  fecunda,  ez.  gr.a  poftquam  Sol  occidit» 
ftella  quaedam  io  circulo  Meridiano  verfc^ 
tur  ;  menfe  poft  ,  hora  eadem  ,  ftellam 
camdem  pcr  30*.  uiirt  circulum  mcridia* 
num  ,  occa&ui  verfut  progreflam  efle  con- 
f^des,  &  iM  femper  ,  dooec  poft  menfes 
II.  ftd  meridianum  eumdem  ,  eadem  hoi 
ta,  ftclU  eadcm  rcgrediatur. 

PhsnomeDis  hifce  quafi  manu  duAus  A- 
paximander  eft  ad  circulum  in  QeIo  po> 
MBdum  9uem  Edipticum  dicunc  ,  in  ^uo 
Sol  ab  occafu  tn  ortum  motu  proprio , 
aani  tempore  reToWacur,  interea  (him  die- 
bus  fingulis  in  circulo  JEquatori  parallclo 
notucommuni  obonu  in  occafum  defertur. 
Circulo  buic  adpofuit  Zonam  feu  fafcitm 
ooMatam,  qium  Edipticus  mcdiam  fecat  , 
Gui  Zodiaoo  nomen  ,  cujus  limices  Fianetse 
Mtt  pntccrgrediunnir  ,  dum  mocu  [ffoprio 
ipG  ab  occafu  feruntur  io  ortum  periodis 
variis,  interet^  dum  &  ipfi  motu  communi 
obortu  in  occafum  faoris  14.  revolvuntur. 
Tcihuiinu'     Zodiacus     in    Aftenfmos     12, 

V  V  =  25 

SuQcAries,   Taunu,    Gemiai ,  Cancer, 

Lco,  Virgo,  Li- 


PHTSICJE  PjtRTICULjfRlS    aj 
A  «t-  •<•  £ 

Libraque  ,  Scorpius,  ArciceacDS ,   Caper, 

Anpbora ,  Pifces . 

Ecliptica  duobus  in  piuidis  JEquatorem 
fecat ,  quc  puoda  ioiua  fignorum  Arietis  Sc 
Librc  eratit  Hipparchi  lemporibus.  Funfla 
aucem  Eclipticx  maxime  ab  fquatore  re- 
mota  tunc  temporis  erant  initia  Caucri» 
8c  Capri,  quK  puoda  ab  JEquatore  difta- 
bant  i^\  ^o':  quae  e(l  Ecllpticae  ad  JEqua- 
toremioclinanD.  HincortiTropiciduo  ,  pcr 
Cancri  fcilicct,  &Ca[v)  initia  tranfeuntes, 
£quatori  paralleli  circulif  ab£<]uatore  di- 
ftantes  13*.  30'.  quos  Sol  die  21.  ]unii  , 
Sc  fti.  Decembris  defcriberc  cemitur.  Hinc 
Qtu  quoque  polares  circuli  a  Polls  Ecliptt- 
cte  diuma  revolutione  circa  JEquatoris  Po- 
los  defcripri>  a  Polo  utroque  item  remoti 

*3'-  30'; 

Hmtia  Armillaris  SplHmB  defcriprio- 
■em  ,  qnsB  machinula  Oeli  concavam  fu> 
perficlem  exhlbens  phaEnomcncMrum  one  de* 
lcriptam  I  mirum  quanium  adjumemi  prBC- 
beac  Tyronibus  ad  res  Cdeftes  inceil^eo- 
das. 

Odi  lacie  in  ptrte*  trU>uta,  tum  io  A» 
ftetifmos  fcilicet ,  tum  in  ZfMoaa,  circnli» 
modo  expofitis  comprebenfas :  nonDulli  qnt 
Geli  motibns  explicaadia  animum  inten> 
duDt,  finxere  primum  iwibile  fiipra  fiella- 


arf  C  Jt  P  VT    I, 

tum  Caelum,  quod  Otlis  omDibus,  pcoin- 
deqpe  &  Casto  Scflis  communica>~et  diur« 
num  raoium  ab  ortu  in  occtifum  circa  JE- 
quacoris  Polos ;  interea  vero  Cxlum  Soiis  , 
Duic  imprimcre  momm  fecundum,  feu  pro- 
prium  lonuum  arbicraii  func  ab  occafu  in 
orcum,  priori  oblique  contraBiutn  fub  Ecli. 
ptica  fiiaum.  Motus  icaque  Solis,  compo* 
iitus  ex  utroque  ,  primo  vidclicet  ,  acqus 
fecundo,  fierec  per  fptralem  lineam  ,  m- 
flexam  &  circumdu£lam  per  fphxricamCz» 
li  Solis  fuperficiem.  Eft  auiem  fptralis  hic 
motus  ab  ortu  ia  occafum  aliquanio  tar» 
dior  motu  primi  mobilis  ,  atque  fixarum  , 
quia  ioierea  dum  Sol  revolucionem  unani 
diurnam  ab  ortu  in  occafum  motu  primo 
defcribit  ,  moiu  fito  proprio  fere  uno  gra- 
^u  regreditur  ab  oocafu  in  ortum  in  Ecli- 
ptica,  &  ideo  lardius  quam  fixse  fuamdiur* 
nam  revolutioncm  abfolvit . 
-  Sol  V£ro  ooit  CK  hypoihefi  ,  fed  revera 
apparet  fptras  hafce  defcribere.  An  vero  id 
przftet  unico  motu  ,  eoque  tardiore  moiu 
primi  mobilts  ,  an  motu  compolito  ex  diuN 
no  per  paralletos  ,  &  annuo  per  Eclipti* 
cam ,  nobis  conftare  nequaquam  potefl ;  eo* 
dem  qutppe  moda  apparerenc  omnia ,  u- 
trumvis  horum  verum  elTe  contingeret  . 
Quum  tamen  initium  ,  &  finis  fpirx  cu- 
fufvis  diurnK  modico  intervallo  ab  invi-* 
cem  diftent,  fpira  {  quoad  fenfum  )  a  pa- 
ral* 


PBTSICM  P^/fRTICVL^RTS    %y 
rallelorum  circumferentiis  vix  differunt ,  9i 
proinde  pflrolieli  ipfi  pro  fpiris,  fine  errorc 
fenfibili,  foffli  po^unt  ■  ^* 

Qux  ha^lenus  de  Solis  motu  di£la  funt , 
Lunae  etiam  ,  Flanetarumque  mottbus  , 
paocis  muiatis  ,  pari  modo  conveniunt  . 
Fianeix  fanc  omnec  Aon  fub  Ediptica  , 
fed  fub  Zodiaco  ,  orbitis  nonnibil  ad  Ecli- 
pticam  inclinatis',  motu  proprio  feruntur 
ab  occafu  in  onum,  periodis  variis. 

Etfi  hypotheiis  baic  ar£lis  nimium  limi- 
tibus  Mundi  fpatia  comprehenderet ,  &  per 
ambages  ,  moius  Cxteftium  corporom  pl» 
res  expticaret  ,  ideoque  quali  fcieniite  hu- 
jus  infaniia  haberi  meriio  polTec  .*  nulla  ta^ 
men  difcipllDa  eft  ,  qux  uno,  eoque.perfa- 
cili  principio  (  cujufmodi  eft  Eclipttc»  ad 
iEquatorem  incllnatio  }  omnia  quas  difci-' 
plinx  illtus  ambitu  continentur  ,  felicitec 
explicec  /  ut  hxc  fere  otnnia  Casli  phamo^ 
mena  hac  una  faypotheli  per  fecuU  ptura 
explicavit . 

At  feliciores  longe  progreffus  mirari  fu- 
bic  ab  iis  lemporibus,  quibus  Pythagorx  * 
Nicetse  ,  Philotaique  placita  de  Muiidi  fy- 
flemate  rcBoruerunt . 

'  Hi  primo  raobilt  Cselo  diffra£lo  ,  mo' 
ram  illum  primum  ,  diurnumque  e  Gelic 
tranfluleruni  in  Terram  ,  qua;  dum  circa 
axim  fuum  14.  horarum  fpatio.  ab  occafu 
JD  ortum  rcvolvitur  ,  exhibet  nebis  Qcli 
cor. 


i3  C  ^PVT    h 

corpora  omoia  ab  ortu  in  occalum  per  cic« 
caloi  JEquai<H:i  parollelos  apparenti  motu 
deUcB  .  Hi  anouum  Solis  motum ,  in  Ter' 
ram  quoque  traoftulerunc  ,  quc  dum  per 
orbem  magoum  ab  occafu  io  ortam  anni 
fpatio  movecur  *  Solem  odcndic  oobis  ap- 
pareoti  motu  ab  occafu  Item  in  ortum  de- 
xerri .  Hi  cemporam  anni  varicutem ,  quara 
pcr  obliquitatem  EclipticaE  ad  JEquatorem 
aj*.  jo'  Pcolemaici  explicabant  .-.explicaot 
);>erbelle  per  iaclinationem  item  23*.  30^ 
axeos  Tehuris  ad  Eclipticss  axim.  Hi  Pla- 
netarum  ordinem  verum  Aatucrunt;  didan- 
tias  horum  a  Sole  veras  metiti  func ;  Mun- 
di  fpatia  .  (  mirum  quantum  .'  )  ampli6ca- 
runt  i  primarios  circa  Solem  /  fecuadarios 
ctrca  |)rimarios  deferri  tnterea  dum  cum 
priraario  fuo  circaSolem  revolvuntur,  do- 
cuerunc  ;  unamque  efle  revolutionum  o- 
mnium  legem,  caufamque  deprebendcnint : 
quK  omnia  a  fuperioris  feculi  initio  ad  no- 
flra  faaec  tempora  Galileo  duce  Aftronomi 
m^ni  nominis  ,  Caffini ,  Maraldus  ,  Gre- 
gonus  ,  pnecipue  vero  Newtonus  ,  «liique 
perplures  ,  periicere  potuilTe  miraodum  eft  . 

At  nos  hic  prima  folummodo  rudimenu 
ret  fauiufce  dare  conftituimus  .    Uc  doArj- 


PHrSICM  P^RTICVL^RIS  t9  . 
Qt  phznomeois  detnum  pta^cipuis  coUe£li$  ^ 
quid  de  .omoibus  Caeli  corporibus  ,  de  co. 
rum  compage,  motibus,  leBibufque  fenticD- 
dum  &t,  judicare  quis  pomt. 

^  nr. 

De  Sttllh  fiitisf 

Quod  primum  Caelum  intuenti  occnrrit 
phznomenoD  ,  &  tum  ftcite  ,  tum  brevi 
tempore  a  rudibus  quoque  homintbus  co- 
gaorci  poceft  ,  &  folet  y  eft  vifibilis  ille  , 
commuaifi)ue  motus  ,  quo  Caleftia  omnia 
ab  ortus  pla^a  fupra  hoTizootem  etnei^e- 
re ,  zd  meridianum  attolli  ,  atque  ad  occa- 
fum  io&a  horizontem  defcendere  quotidie 
cetnuniur .  Motum  hunc  fane  «^ofciinus 
ob  variam  Czlellium  COTporum  ab  hori* 
zonte,  quem  ut  immotum  refpicimus  ,  di- 
flaniiam  ;  idco  vero  borizontem  non  mo- 
veri  piuamus  ,  quod  ejus  imago  in  oculo 
noftro  locum  haud  mutet  ,  ne^ue  oculorum 
pofitio  ,  dum  horizontem  afpicimus  ,  ull« 
ratione  mutetur  4  Ea  enim  corpora  tam- 
quam  quiefcentia  bumanus  oculus  fpefiat , 
quz  eamdem  femper  inter  le  confervanc 
'vifibilem  diftantiam  y  &  quorum  ,  oculi 
refpedu  ,  idcm  maoec  Ctus  ,  eademque  .dt< 
ftantia  ^  ea  vero  moveri  dicrmus,  qus  vel 
imcr  fe,  vel  oculi  refpe£tu,  fitus,  k  po^ 
tio> 


.3« 


C  ^  P  UT    I. 


tioacs  mutaQC.  Ai  eadem  liaberemus  pba;- 
nomeiia  fi  horizon  refpe^u  fixarum  mo« 
verecur  ab  occafu  in  ortum  ,  tunc  enim 
videremus  ftelbs  deferri    ab    ortu  \a  occa- 


PmSlCM  P^RTICVL^RIS  3< 
qiiidfim  ruac,  ^uani  loaz.  Si  cui  veroCx- 
lum  infpicienci  fieUaiun  nucnerus  [onge 
ii»)or,  &  peae  iofioitus  vtdeaiur  ,  duo  h^ 
beo  quac  reponam  .  Primum  eH  haud  exi- 
guum  «iTe  numerum  millenarium  ;  fi  eiuDi 
milie  Dutnmos  huc  illuc  fme  lege  difperfos 
videremus  ,  dirpeream  lu  .corum  numerus 
longe  ,  longeque  raBJor  eos  primum  infpi- 
cienti  videretur  .  Alccfum  eH  ,  facile  efle 
cuique  maclirnulam  ,  Globum  cxleftem  di« 
flam  ,  manu  tenere  »  omnefque  in  globo 
hoc  pi£las  {lellas  enumerare  .  Eas  profe£lo 
X012  effe  comperisi  .  Conjiciac  tuiic  ille 
oculos  in  HeUatam  Cxli  fuperBciem  ,  con- 
ftellationcrque  fingulas  diu  inulcumque  con- 
£derec  ^  nullam  ille  quidcm  nudo  oculo 
inveniet.in.Czlo  (leLlamquz  in  globo  dcpi*. 
&a  non  lic.  Non  ergomajor  in  csloquam 
in  globoftellarBm  numerus  eft  y  haud  ex« 
cedunt  illxjgitur  loii,  ut  afferuiraus.' 

Quum  ad  faciliorem  ftellati  Cali .  con- 
templationem  ,  utiliffimum  confilium  inie- 
rint  Aftronomi  ftelLaa  ia  Afterifmo&  tribu- 
endi :  Afterifmos  duodecim  in  Zodlaoo^on- 
fliuteraiu  ,  qui  memoriie  inferviendi  gratia 
htfce  verfieulis  exbibeotur  ,  ui  priecedenii 
^  diximus: 

Sm»t  lAries  f  Tamutt  Gemini  ^  Canter, 
Leo  ^  yirgOi 

Lihr»fui  ,  Senfiut  ,  ,4rtit«>tent  ,  O* 
ptr  t  *4mpb»ra,  Pijut, 

Pri- 


3»  C  ^P  V  T     h 

Primus  Afterifnntt  iaithira  haMu  faamk 
in  ipfa  Se£lione  Vema  EcUpcioe^  &  £. 
quacoris  ^%o  drcitcr  ance  atram  Tulyarem 
•onis  .  Qui  tunc  vivebanc  Aflronomi  Doa 
■noveri  fizu  proprio  motu  pucabinc  -  ideo, 
Zodiacnm  moDilem  8c  viQbiiem  >b  imrao- 
bili ,  6c  inviGbili  non  difliDxeniDC .  Ac  de- 
prehenfum  feculorum  lapfu  eft  ,  ^quino. 
€lia  quounnis  50'  praeccdere  ,  feu  Zodia. 
cum  &  llell&s  m  confequentia  ,  leu  ab  oc> 
cafu  in  ortnm  mota  pmprio  procedere  . 
Hinc  Zodiaci  dtto;  atter  imi^obilis,  &  ra- 
tionalis,  feu  Aftronomicus;  vifibilis  alter  , 
atque  ftellacus .  Hic  progreffns  eft  ultra 
32-. 

Conftellationes  Boreales  funt  a^.  Ad 
PolumArflieum  funt  Urfc  duc,  ma)or,  8c 
minor,  unde  Polo  huic  nomen;  ^xrtt  enim 
grgrce  ,  Urfam  lacine  figntBcac  •  Urfa  mi* 
nae  dicitur  8c  plauftrum  minus  *  &  Cyoo* 
Itira  .  Eft  inter  bujus  ftellas ,  una  fecundz 
magnitadinis  io  extrema  cauda  ,  quae  ficU 
la  Potaris  (  vulgo  la  trsmoMaiu  )  dici  fo- 
}et ,  quift  nis  feeulis  proxima  eft  Mundi 
Polo .  In  Urfa  majori  ftella  feptem  func 
infigniores  ,  quibns  fepiemirtonibus  nomea 
«ft .  Ur&  maiori  ufi  funt  Grcci  Navarchi , 
quia  .4p(ic^  in  Archipelago  naviganctbus  , 
vef  in  EuxTbo  *  vel  in  Poncico  «  non  oc- 
cidebac .  Ac  qijum  Sydoniis ,  Pboeoic^us  , 
CanhagiaieofitMis ,  mygts  ad  Auftrum.  quam 


PHTSICM  PjiRTlCULARlS    35 
Grzci  poriiis  ^-  psrs  urfaE  majoris  occidA-et , 
uiebantur  itli  urfa  Biinori,  polo  vidmorc , 
quK  ideo  iUis  non  occidebat , 
-.  .  .  .  utraque  eaudam 
Vertit  in  altcrius  roftrum  ,   fequilurqtta 
fequentem. 
Erat  Eudoxi  ,  8c  HJpparchi  temporihttS 
Polo  pr6xima  ftella  ,    qux  eft  fupcrior  in 
liumcro  dextro  urlx  minoris  8".  7'  a  polo. 
Alteca  vero  quae  in  extrema  CMida  micac  , 
tunc  erat  a  polo  remotiflima ,  nunc  eft/pro- 
xima,  diftabac  entM  Ricoiolid  z°.  ^$' .  At 
Hipparchi    tcmpore   diflabx   ll*'.  24'. 


Petro  Nomo 

igoo. 

4° 

?'■        ' 

Gemmx  FiGo 

•S47- 

3". 

7'.  30- 

Tychoni      - 

»577- 

i^ 

$8'.  Sl' 

iSSl. 

1'. 

W-  30'' 

iSSiJ. 

1'. 

Stf.  10" 

iSSjl. 

1°. 

S4'-  SO'  ■ 

quare  quotannis  ad  polum  accedit  zo'* ; 
1749.  i^  i'.  2o".  Reliqux  borealis  hemi* 
fphxrii  conftelUtiofKS  funt  ;  -  3.  Draco  ^  41 
Cepbeus  .  5.  Bootes  .  6-  Coroaa  borealisl 
y.  Hercules  .  8.  Lyrs  .  9.  Cycnus  .  lo* 
Caffiopeja*  ii>  Perfeus .  la,  .^uriga  .  13: 
Sefpentanus  .  14. -Serpess  .  ij.  Sagina  . 
16,  Aquila  .  17.  Aniinous  .  18.  Detphin  j 
19.  Equuleus-.  io..Pegtffu5.  M.  Androme* 
da .  ».  Triaagulum  .  23.  Coma  Bereni. 
c«.  - 

Stella  nova  fccundo   apparuiK  in  Caffio^ 
lii.  11.  C  peja 


5i  C  .jI  P  U  T     I. 

wia  IS7J  ii  V.  Uus  Nov.  iqoahs  Vetio. 
fi  ,  «r  DtMtnbrem  Jovis  fydus  ni»?n"u- 
dioe  imulabslur.  Januario  IS73  Mlispri- 
11«  magnltudinis  paulo  major  erat  ,  fed  ; 
Februario  ,  &  Martio  ipCs  iqualis  fnit  . 
Aprili  &  Majo  «qualis  eral  recuniiie  ma. 
gnicudinis  ftellis  .  Junio  &  Julio  terta  . 
At  in  fine  anni  vix  excedebat  ftellas  ma. 
gnitudinis  quintse.  TandemqueMartio  1574 
proifus  evaouit . 

In  Serpentario  Bve  jEfculapio  flella  no- 
va  apparuit  1^04  die  9.  Oaobris  mire  ru. 
tilans,  Veneri  aiqualis  .  Evanuit  cx  oculit 
1606  Februarii  iaitio. 

InCycno  Stella  nova  vifa  eft  llSoo  ter. 
ti»  magnitudinis  .  Vifa  eft  ufque  ad  an. 
num  itfll.  . 

In  Auftrali  .Hemifphirio  Conftellationes 
funt  15.  Veteribus  nota.  i.  Cele  .  2.  O- 
rion  ;  porro  ftcllarom  numerus  in  Orionc 
maximus  eft  quum  ultra.  500.  iti  nebulo- 
fa  Orionis  ,  Teleicopio  duce  ,  Galileus  enu- 
pieraverit.  3.  Eridanus.  4.  Lepus.  3.  Ca- 
nis  major  ,  feu  Syrius  .  6.  Canis  minor  . 
7.  Argo  navis.  8.  Cencaurus  .  g,  Lupus  . 
jo.  Hydra.  n.  Crater.  I».  Corvus  .  13. 
Turibulum  .  14.  Corona  Auftralis  .  15. 
Pifcis  Notius,  five  Auftralis. 

Noviter  dece6lz  funt  12. 

I.  Grus  .1.  Phcenix  .  3.  Indus.  4.  Pa- 
vo  .  5.  Apus  .  i.  Apis  .  7.   Triangulum/ 
Au. 


PmSlC^  P^RTICUL^RIS     55 

AuHrale.  8- Chamzleon .  p.  Pifcis  voIaEor. 
la  Dorado  .  11.  Anfcr  Amencanus  .  ii. 
Hydrus . 

SuDC  omoes  AfteriTmi  oum.  tfi. 

Dt  Fixsrum  Natura ,  Figura , 
Itumine,  Seintillatiene . 

Narranc  ex  Flutarcho  lib.  II.  de  Flaci- 
tis  Fbilofophonim  Cap.  13.  Thaletem  fteU 
las,  ignitas  Terras  elTe  cenfuilTe  .  2.  Ana- 
xagoram  Lapides  e  Terra  ab  JEthere  ab* 
reptos  circumvolutioois  veheraeniia  aduftos, 
&  in  Helias  verfos.  3.  Diogenem,  exfpira- 
tiones  etTe  Mundt  e  foraminrbus,  tamquam 
pumicum  .  4.  Flatonem  ,  majori  fui  parte 
igneas  ,  cum  aliorum  elementorum  mixtu» 
ra  .  5.  Orpbeuni  ,  Heraclitum  cum  Fithx- 
goreis  ,  quamlitrec  ftellam  Mundum  eOe 
cuffl  fuis  elememis.  6.  Xenophanem  ,  car- 
bones  ex  inflammatis  nubibus  accenfos. 

Ex  Recentioribus  Jordanus  Brunus  ,  ftel- 
las  elTe  mundos  innumeros  docet ,  totidem- 
que  Soles.  Totidem  effe  Soles  Rccentiores 
omnes  arbiirantur  ob  analogiam  cum  Sole 
noHro  *  &  circa  (lcllam  quamvis  planetas 
iioa  deefli:  verifimillimum  putant  ,  quam- 
vis  ob  maximam  a  Terra  dlftautiam  Pla- 
netac  illi  videri  minime  poffint. 


G     z 


3^     ^      C  ^  P  U  T    l 

De  Flxarum  figura . 

Quod  ad  fixarum  figuratn  percinet  ,  i. 
Stoici  apud  Plut.  lib.  II.  de  Placicis  cap. 
14.  globofas  illas  eife  aiKrmarunc  •  2.  Cle- 
anthes  turbinacas  •  3.  Anaximenes  clavis 
limiles  cryflallo  infixis  .  4.  Scheinerus  in 
Apelle  bra£leas  lucidas  non  magnse  craf- 
fitudinis. '5.de  Rhetca  in  radio  fydereo*my« 
Aico,  diverfx  figurse,  &  angulis ,  ac  facie« 
bus  terminatas  ,  idque  telefcopio  depre- 
hendi  monec  •  Ac  fcincillatio  fixarum  ,  de 
qua  poft  pauca  dicemus ,  figuras  hafce  per 
telefcopium  eciam  oculis  exhibec  •  6.  Peri- 
pacecici  fphaericas  pofuerunc  •  7.  Phyfice 
IpbsBricas  dicere  tucifllimum  eft  ,  quamvis 
fone  Icofahedra  ,  vel  oftahedra  effe  pof- 
fent,  etiamfi  id  oculis  minime  deprehende- 
rctur . 

De  Fixarum  lumine  • 

llluftrari  fixas  omnes  a  Sole  ,  ab  eoquc 
fuum  lumen  accipere  Mecrodorus  dixic  a- 
pud  Plucarchum  lib.  II.  de  Plac.  Cap.  17., 
idemque  Albategnius  &  Vicellio  cenfue* 
runc,  uc  &  Reioholdus,  Blancanus,  Schei- 
ncrus,. 

Huic  oppoficam  fententiam  docuit  Ma- 
crobius  lib.  I.  in  fomnium  Scip.  Cap.  19. 

Con- 


PHrslCJE  P^RTlClJLjfRlS  37 
Confeoiit  Kcplerus  thcfi  15.  &  io  Opiicis 
pag.  2^1,  diapbanas  ncgat  eflfe  (lcllas  ,  uc 
&  opacas,  ei^o  luddas  efTe  aiErcDavit.  Ex 
eo  enitn  quod  a  Nuncio  Sydereo  GalJlei 
didicifTct  radiatas  apparere  ftelUs ,  quum  Pla- 
setz  circaiares  appareant  ^  inrulic  ,  Ftxas 
hmina  fua  ab  intus  emittere  ,  PloMtai  tpa^ 
tos ,  extrinfetus  pingi  ,  boe  efi  ,  (  aic  )  u% 
Bruni  verbis  utar,  ilias  ejft  Soles ,  bos  Lu» 
nas,  Jive  Tellurei.  Idem  fenfere  Galileus  , 
Carcefius,  Nevvconus,  de  Rheita ,  Riccio- 
Jius. 

Leucippus  afleruic    lumen    Ipfum   Sotis  a 
fiKis  fyderibus  in  ipfo  accenfum  efle. 

Ricciolius  ait ,  G  Sol  in  ea  qua  nunc  eft 
diftantia,  tribucreiur  in  partes  e)ufdcm  ap- 
parcntis  diametr!  cutn  fixis,  vel  fi  ad  eam 
removereiur  diHanciaoi  ,  in  qua  fixx  nunc 
fant  ,  vel  fi  Bxz  admoverencur  nobis  ad 
Mis  dillaatiatn  ,  ait,  inquam  ,  fore  uc 
plurimz  ex  fixis  aeque  sc  Sol  fplenderenc, 
&  cootra  Sol  aon  magis  tunc  fplendefce- 
ret,  quam  modo  fixx  ,  quod  lum  a  vivif- 
fimo  ,  &  maxime  rutilo  Stellarum  lumine 
inferc  ,  quum  a  Solis  ora  quse  Eclipfeos 
tempore  ticet  major  in  longum,  quam  fi- 
XX  cujuslibet  magnitudo  fit,  non  tameu  te<( 
nebras  vinclc,  &  ea  l^e  ooDDunquam  func 
6x2  in  Ecclipfi  Solis  non  plane  totali ,  uc 
cum  Keplero  Ricciolius  docet  Almag.  Ub.- 
V.  Cap.  12.  tOf  Diftantia  fixanun  in  cau^ 
C  3  la 


3«  C  .4  P  U  T    L 

fa  eft,  cur  ad  fixx  lumeR  legcre  haud  pof«' 
fis,  ut  potcs  ad  lumcn  Veocris. 

De  Fixarum  fcintillatione . 

Scincillatio    6xarum     vel   in   oculo   eft  , 
vel  in  Aere  ,  vel  in  fixis  ipfts ,  auc  in  his 
omnibus,  aut  in  horum  duobus  •   TotidenK 
funt  Au£lorum  opiniones. 
.    I.  Ariftotcles   Lib.    IL    de    Csla,    & 
Mundo ,  &  Pcripatecicorum  plurimi   id  vi« 
fui  tribuunc   noftro,  dum  longinqua    videt, 
tremenci ,  &  trcpidanti .  Scntencias  hnic  ad- 
hxrct  &  Copernicus   lib.  L  Cap.  lo ,  Ty* 
cho  item  Progimnafmatc  L  cap.  tf. 

2.  Vicellio,  Scheinerus,  Bctcinus  ,  Blan- 
canus  id  mcdio  atcribuunt,  ob  motum  cor^ 
pufculorum  aeris  j  qoum  contra  Planeca- 
rum,  utpote  viciniorum  radiis  validius,  & 
fonius  medium  hocce  trajiciant;  quod  con- 
firmant  quoqueper  majorem  fcintillationem 
fydcrum  prope  horizonccm  ,  ubi  plures 
funt,  crailiorefque  vapores  ,  &  longior  cft 
atmofphasrae  tra5lus  a  fydcrum  radiis  craji- 
ciendus  ;  tum  id  inferunt  a  limilicudine  i- 
maginis  fcincillantis  ftellarum  in  fupcrficie 
aqus  crifpa,  vel  lapillorum  in  rivuli  fuo« 
do ,  in  quo  pcr  falebras  fugax  lympha  labo« 
rat,  quorum  lapiilorum  imago  trepidat  ; 
vei  fpeciei  lucidac  Solis  exccpcx  tabclla  per 
fumum  tranfcuncibus  radiis,  aut  pcr  cxcita- 

tum 


PmSICJE  PjiRTlCUL^RlS  39 
fum  pulverem;  aut  reflexz  a  globis  tau 
rium  inauracis,  fed  rore  madidis  ,  auc  va« 
poribus ,  &  oubeculis  intercurrencibas  ;  iU 
jic  enim  crepidaos  apparec  Solis  fpecies  ; 
hic  falcitare  videcur  hac  illac  •  A  refra£lione 
eciam  cum  Scheinero  id  derivari  poceft  per 
vapores  craffiores ,  tenuiorefque ,  vel  ab  aU 
terno  impedimenco,  quod  fua  opacitate  in« 
terponunc  radiorum  tranfmiffioni ,  praefertim 
a  ftellis  ,  aut  a  magna  quavis  diftantia  ra» 
diaocium  •  Ideo  magis  fcincillant  fielte  nia* 
gis  boreales ,  horizonti  propiores  ,  &  dum 
aer  humtdior  eft  •  Ideo  irregulari ,  &  inor- 
dtnato  motu  micant  •  Canis  major  convexo 
vitro  infpe£^us  ,  videtur  pene  totus  extin« 
gui ,  &  iuffocari  ,  totufque  repente  accen- 
di«     ^ 

j.  Cooimbricenfes ,    duas    praedi6bs  ien- 
tentias  comple£luntor  • 
'    4«  Jordanus    Brunus  lib*  4.  de   maximo 
&    immenfo,  fcintilktionem  tribuic    fteliis 
ipfis,  quas  ,   uc   Plato  cenfuit,  circa   fuuot 
ceocrum  rocentur  ;  &   idep  earum   fpecies 
falcitare  videatur,  quia  forte  (  ut  FranciU 
cus   Aguilionii»   putat  )  modo   lucidiores  , 
modo  obfcuriores  partes   nobis  obvercant  • 
Rejicit  hic  aucem  dicentes,  id  evenire  pro^ 
pter  motus   diurni  •rapiditatem    radios   fra^ 
Aos  celerrime  ^rmuuntem/  nam  ideoPla* 
netae  quoque  fcintiilarenc;   nullo  vero  mo^ 
do  id  f((cerent  ReUaB  Polo  yictnac  •  Raplia^ 

C    4  Avcr- 


40  C  ^  P  U  T    I. 

J^verfa  putat  luccm  ab  .iutiiDis  Ilellaruu 
partibus  ad  cxtimas  propagarl  per  vices  ; 
ex  quo  fcintillatio  omnis  oriatur, 

5.  Sciniillationem  tum  a  ficllis  ipfis , 
tum  ab  iDteccurrentibus  vaporibus  dcriv«t 
Tycho  Braheus  Tomo  I.  Progimn.  Cap.<$. 
atque  Keplerus  in  Aflronomia  Optica  & 
alibi .  Tycho  rotatiooi  circa  axim  ,  quam 
adimii  falfo  Planetis,  id  tribuit ;  Keplcrus 
vero  ait  id  evenire,  aut  ob  vapores  inter- 
carrcotes ,  aut  ab  iotema  alieratione  quafi 
paroxifmo,  aut  cx  eo  quod  rotatioae  fua 
atios.angulos,  aliofque  colores  {lcila:  nobis 
obvertant  .  Solam  dillantiam  nihil  [facere 
ait  ad  fcintillationem  ,  quum  Planetz  pro- 
piores  fcintillent;  neque  rotationem  circa 
axim,  oam  Jupitcr  ,  Sc  Saturnus  fciotilla- 
xent,  quum  vclocius  motudiurno  fcrancur, 
quam  Vcnus,  atquc  Mercunus. 

6.  Scaliger  exercit.  63.  omnes  fere  prx- 
di^las    caufas  attingli  ,  &  io    unum   co> 

8"*      .... 

7.  Riccioliusquintam  ,  fextamque  opinio- 
nes  probabiliores  czterts  putat  ;  additque 
pulvifculos  &  fibras  per  aera  perpetuo  vo- 
litantes.  Vcntos  fufiicere  addit  ,  vel  libra- 
tionem ,  &  ofcillationcm  fyderum  ad  fcin< 
tillationem  excitandam . 

Oh  ingentem  obfcuritatem .'  Fhxnomena 
IJEpe  novimus,  caufas  vero  fere  femper  i- 
gBonunus . Indc  profe£lo  tanta  difreDlio,qux 


>• 


/ 


V 


pmSICJE  P^TICUJL/iRlS    41 
:ik  claris  ^  &  evidentibus ,  demonftracifque 
theoremacibus  nulla  eft. 

Veri  fimillimum  videcur  ,  a  radiis  lucia 
in  aere  refra£lis  ,  aut  reflexis  fcinciliatio- 
nem  iixarum  oriri .  Ideo  telefcopio  vifx  mw 
nus  corufcant  ,  minuiccnrque  adhuc  magis 
fcimillatio  fi  objeftivi  pars  contegacur  exi- 
guo  circa  cencrum  reli£lo  foramine;  quas 
metbodus  in  Veneris  ,  ac  Mercurii  ob» 
fervationibus  perucilis  eft  .  Venus  enim  ac 
Mercurius,  mmus  utique  quam  fixx  fcin- 
tiUant,  fcincillant  tamen.. 

De  Fixarum  a  Terra  difiantia. 

Xetwcfotes  y  ait  Plucarch.  lib.  ILdePlac* 
"Cap-  15  >  SecunJam  unam  fuperficiem  ftxas 
mmeri  autumavit  ^  reliqui  vero  Stcici  ^Uom 
aliis  effe  bumiliores ,  atque  aitiores  • 

Ultimas  huic  opinioni  fubfcribunt  Mani« 
liuS)  TychO)  Galileus,  Keplerus  ,  qui  ul« 
timus  putat  veri  fimile  effe  eas  quse  ejuf« 
dem  magnitudinis  apparent  ,  aequaliter  o« 
mnes  a  Terra  diftare  .  Xenocracis  opinio« 
nem  fequuci  fumus,  dum  de  conftellacioni* 
bus  agebamus  •  Tunc  enim  <  folum  de  iis, 
quae  apparenc  oculis ,  fermo  erat ,  quum  do 
motu  Planecarutni  per  fixas  difcemendo  a- 
gerecur.  Nunc  aucem  dum  Philofophorum 
conjcAuras  dc  diftamia  fixarum  exponimus, 

cum 


41  C  ^  P  U  T     I. 

cum.  Keplero   fufpicamur  ,   majores  fiellis 
e0e  nobis  viciniores. 

Dinantiam  autem  quterimus  Syrii  *  flel* 
•\z  videlicet  omnium  maxlmx  *  de  reliqua- 
rum  ,  minorum  fciitcet ,  diftantiis  vellrum 
erit  divinare.  Forte  fecundx  magDitudinis 
ftellx  tantum  diftant  a  ftellis  magnitudi- 
nis  primge,  quantum  hz  a  Terra  ooftra  re- 
motx  funt ,  idemque  de  czteris  fufplcari 
nil  vetat.  Innuic  id  forte  EccteGaftici  ca* 
puc  I.  dum  ait :  t4ltitudmem  Ctli  ,  &  la- 
titudinem  Terra  ,tSr  profundum  abf/fi  quis 
dimenfus  e/l  ?  &  Cap.  17.  Virtutem  altitu- 
Hinis  Cteli  ipfs  confpicit  •  &  cap.  3.  ^ltiora 
te  nequgfieris .  Ideo  Gen.  H.  legimus  : 
Sufpice,  in  Cielum  ,  &"  numera  flelias,  fi  po- 
tes  .  &  Gen.  iz.  Muhipliea&o  femen  tuum 
fifut  Jiellas  C^tli  ^  &  fieut  arenam  ,  qua  eft 
itt  littare  maris .  &  Jerem.  3^.  Sieut  enume^ 
rart  non  poffuat  flella  Cali  ....  fic  multi. 
pticai»  femen David fervi  mti .  Exquibus  fa- 
ne  intelligitis  quam  ampla  fpaiia  illamun- 
di  lint,  per  qux  tantus  numerus  ftellarum 
difperfus  DeJ  manu  eft ;  prafcrtim  ,  li  ese 
quo  minores  apparent ,  eo  longius  a  nobis 
diflitae  cenfendx  flnt,  ut  Maoilius  de  ne* 
bulofa  Orionis  arbitratus  eft  ,  de  qua  ce< 
cinit: 

Nm  quod  clara  minus  ,  fed  quod   magit 
atta  recedat. 
■   Alfragaous   vero  a  minima   fixarum  di< 
ftan- 


PHYSICX  TJTRTieUL^RlS  43 
fiantia  ad  maximam  tanuim  ponk  fpacii  ^ 
quancum  a  Terra  cft  ad  concavum  Fir- 
mamenci,  ut  habet  Clavius  in  fpbsra.  Sed 
opiniones  jam  de  fixarum  diflantia  recen- 
feamus  • 

Prima  opinio  Plinii  eft ,  fixarum  diftan- 
tiam  incercam  ponentis  »*  quo  nil  fa£lu  fa* 
ciiius  eft  * 

'  Secunda  opinio  eft  Pychagoreorum  ,  ex 
harmonicis  incervallis  diftanciam  fyderum 
derivancium  •  Sic  enim  referc  Plin*  lib.  2. 
cap.  ai.  Pytbagoras  verOj  vir  fagacis  animi 
tf  Terra  ad  Lunam  116000  ftadiorum  effe 
collegit  •  ab  ea  ufque  ad  Sotem  duplam  ^  inde 
ad  1 2*  figna  triplicatam  y  in  qua  fententia 
&"  Gallus  Sulpicius  fuit.  Concinic  Plinianae 
narrationi  Cenforinus  de  die  nataliCap.  ii. 
Diftarent  in  hac  fentencia  fixae  a  Terra  24 
circicer  femidiametris  Terras,  efTetque  tunc 
fixarum  parallaxis  20°«  23'  ,  quanta  cerce  non 
eft  Lunas  parallaxis  .  Eft  aucem  fixarum 
parallaxts  omnino  nulla  y   feu  omnino  in- 

Cenfibilis. 

Tercia  opinio  Placonicorura  eft ,  quos  hafce 
refpuifie  Pychagoreorum  menfuras  infercur 
cx  Sacurni  abiispoOca  diftancia  27000000 
femidiamecrorum  Terrx»  Longe  magis  igi- 
tur  fixx  diftanc  ^  quas  longe  ultra  Sacurnum 
cerce  confticucae  func  • 

Quarca  opinio  innicitur  diftancias  Saturni 
Apogei  a  Tcrra>  qua  majorem  efie  fixarum 

di« 


44  C  ^  P  U  T     J. 

dtdanttam  conflac.  Eft  Albategniij  Alfra^' 
gani,  Fornelli,  Reinaldi,  Maurolici ,  Magi- 
ni>  Clavit,  Longomontani ,  Blancani,  &c. 
Alfragaous  minimam  6xarum  a  Terra 
diftantiam  ponit  20220  remidiametrorum 
Terrae . 

QtiiDta  opinio  ed  Copernici,  qui  lib.  I. 
Cap.  10.  ponjc  diametrum  orbis  raagni  nul- 
lam  habere  fen&btlem  rationem  ad  fphasrx 
ftellatx  dtametrumj-  <juo<J  cogitur  ille  qui< 
dem  afleret^.  Quum  enim  nulla  deprehen* 
datur  orbis  annui  Tctluris  paraltaxis  fcu 
afpe£las  diverfitas ,  nullam  rationem  orbis 
annui  diameter  babet  ad  fixarum  diftan- 
tiam  . 

Didant  minimumfixai  juxia  Copemicum 
7850000  Terrx  femidiamecris;  a  qua  men- 
fura  non  multum  Longomontanus  abic  ; 
ponic  enim  ypo^SiS. 

Ultra  milliones  ij.  Schetnerus  dillan- 
tiam  hanc  flatuic  ,  cui  menfurse  Galileu» 
quoque  confentit.  Ponebai  tamen  Galileus 
diftantias  elTe  uc  periodica  tempora,-  quum 
finc  quadrata  lemporum  periodicorum  inter 
fe  I  iK  cubi  diftantiarum  j  et^o 

I.  6y6ooQooo  ;  :  I.  tf^rfoooooo. 

cujus  cubica    radix  eft    877.  Quare    diftan- 
tia  fixarum  a  Terra  excedit  diflantiam  So- 
lis  a  Terra  vicibus  877.  Sed  diftantiaSolis 
3  Ter- 


'     PmSlCm  P^TICXTL^RIS  45 
8  Terra  «ft  loooo  diametrorum    Terrag  & 
Caffino  &  Ncvvtono.  Ergo  fixac  diftanc  a 
Tcrra  8770000  diani.TcrraB  ,fcu  17540000 
femid*  Terra?. 

Contra  mechodum  hanc  tamen  noftram 
diftancias  fixarum  inveftigandi  ex  analogia 
temporum  periodicorum  ,  &  diftantiarum  , 
facic  varia  fixarum  diftantia^  ob  quam  va- 
ria  cfle  deberenc  &  periodica  cempora  fixa^ 
rum  •  Cujus  difficulcacis  una  folucio  eft,  fi 
videircct  ftellsB  omnes  in  eadem  diftancia 
fint  ,  quod  an  probabile  fit  Phyfici  vi« 
derinc.  2.  Num  extra  Solis  fyftema  canon 
hic  locum  habeac  incercum  eft  •  3.  Quid  fi 
mocus  ille  anni  magni  fixarum  ,  apparens 
tantummodo  fic  ,  &  vere  in  Terrae  axim 
refundcndus  ?. 

Animadvertere  juvac  Davidem  Gregori- 
um  prop.  60.  lib.  3.  modum  docere  inve» 
ftigandi  fixx  diftanciam  ,  fi  ea  ponacur  e« 
juldem  cum  Sole  magnicudinis  •  Eligacur  ^ 
•inquit)  fixa,  puta  Syrius,  ejufdem  quam« 
proxime  fplendoris  cum  Planeta  aliquo  y 
pleno  orbe  fiilgente,  puca  cum  Jove  •  Iii- 
notefcic  parallaxis  horizoncalis  Solis  ex  il- 
.lo  Planeca  vifi,  feu  Planctz  illius  e  Sole 
fpeflaci  diamecer,  ac  proinde  racio  illuftra- 
tionis  Terrsc  per  Solem  ac  per  Planecam 
illum)  five  per  fixam.  Sed  illuftratia  Tcr- 
ras  a  Sole  eft  ad  illuftracianem  Terrasafixa 
|n  duplicaca  inverfa   racione   diftanciarum  ; 

er« 


4^  C  J(  P  UT     1. 

trgo  fixaB  dlftaociay  pcr  diftaotiam  Solisin^ 
nocefcir . 

Prop.vero($i.inoncc  eoufque  minueodanl 
Solis  diamecrum ,  donec  hujus  lumen  noo 
iic  majus,  fcnfuum  judicio  ,  lumine  Syrii 
noAu  Iplendencis  :  quod  juxca  Hugenii 
invencum  iiec ,  (i  in  cubum  Solis  radii  ad- 
miccaocur  per  foramen  facis  parvum  ,  vel 
ope  lencis.  Calculo  opcico  Solis  diamcter 
iic  imminuca  invenicur  ,  ergo  &  diamecer 
Syrii  apparens.  Sed  Sol  &  Syrius  asqualcs 
ponuntur.  Eric  ergo  diftantia  Syrii  ad  di« 
ftanciam  Solis,  uc  (inus  diamecri  apparencis 
Solis  ad  finum  diamccri  apparentis  Syrii  ; 
fiv^  (  ob  angulorum  parvicacem  )  uc  diai^ 
.inecer  apparens  Solis  ad  diamecrum  appa- 
rencem  Syrii. 

Non  modo  cf^o  per  analogiam  diftan- 
tiarum  ac  cemporum  ,  fed  &  metbodis  hi« 
.fce  Gregorianis  ,  fixarum  diftancia  invcfti- 
gari  pocell  • 

Scio  equidem  magni  nominis  virum  Ric« 
ciolium  diftanciam  fixarum  a  Terra  looooo 
femidiaraetrorum  Terras  inculiflc  ex  fixa- 
rum  parallaxi.  Ac  parallaxim  fixarum  ille 
pofuic  %"  ^  aut  3*',  quaB  camen  nuUa  e(l  , 
vel  certc  fenfu  percipi  nuUo  modo  potcft  • 
Corruic  ergo  illationis  hujufce  fundamen- 
tum. 

2.  Ex  analc^ia  mocuum  inferc  (ixaram 
diftanciam  cfTc  i8.   millionum  fcmidiamc- 

cro« 


^^: 


.r% 


pmSlOE  P^RTICULufRlS     47 

troniin  Tcrrae  .  At    hoc   quoquc   Icgitinic 

jllatum    non    cft  ;    analogiam    cnim    intcr 

motum  Lunx,  &   fixarum   aflumit  •  Luna 

autem   Plancca  fccundarius  eft  •   Diftantias 

prasterea   ponit  cflc    tcmppribus   proportio- 

^nalcs,  quum  tcmpora  periodica  fmt  in  fcf- 

quiplicata  ratione  diftantiarum  .  Ponit  ipfe 

diflantiam  Saturni  dccuplam  diftantiae  ,SeIis 

a  Terra,  quod  fere  vcrum  cft;  at  Solis  a 

'^  Terra  diftantiam  ponic  730  iemidiamctro- 

rum^,Tcrr«  ,  quum   Ct    20CXDO .   Utitur  , 

&  umbra  Saturni  ,   8c   diftaniia  a  Terra  , 

'  qua^  falfa\eft.  Tacquetus  diftantiam  Solisa 

t  Terra'  ponit  7000,  Saturni  70000^-   fixa- 

^Tum  majorem. 

KeiUius  animadvenic  Orbls   annui  parat 

'  laxim  certe  non  cfle  majorem  i';   cx  quo 

'  fixarum  diftantiam  coUigit    loooo   vicibus 

.   inajorcm  diflantia  SoIis,quaceft  loooo  dia- 

mctrorum  Tcrrae .  Ergo  pcr  ipfum  eft  fixarum 

diftantia    1 00000000  diametrorum  Terras. 

Ex   Flamftedio    parallaxis    annua    orbis 

annui  eft   42".   Qaid  fi  error  %$'  admiflus 

^  fit,  qui  vix  vitari  potcft? 

,^    Diftantias    fixarum  Copernfci 


Galilci 

Kcpleri 

Lansbergii 

ex  analogia  temporum 

KciUii  cx    paraUaxi    orbis 


*  indefinita 
Semidiam. 
1304^400 
^ooooooo 
41958227 
I 7540000 
magni  diam. 
ico 


V..  V 


^•r 


«. 


48  C  ^P  UT    I. 

loooooooo  .  Ex   Flamftedio   longe  admo-' 
dum  major. 

Haec  de  Syrii  diftantia .  At  <jaid  de  fleU 
lis  l*.3'.  4*-  S*-  «^*-  magniiudinis  dicenduqi 
eft  ?  Quid  de  illis  ,  qua  Tclefcopio  folum- 
modo  deteguDtur,  &  Tclefcopio  quidem  , 
quod  zoo  victbus  augci   ob)e£la  ;  quaruai 

tatnen  diameiri  ^   videntur  diametri   fiel- 

6 
larum  magnitudinis  prims?    Suac   hx  ergo 
izoo  vicibus  remotiores   Syrlo  .   Dtftabiinc 
«rgo   17S0000OX    iaoo=  210480000000 
fcmid.  Terra!. 

Quam  magnificata  funt  opera  tU8  Do> 
minel  Omnia  in  fapientia  fecifti. 

Dg  Fixsrum  apparente  diametro,  eartm' 
que  magrtitudine  ittra . 

Qux  ad  Fixarum  magnitudiaem  perti- 
fienc  ab  iis,  quz  ad  dillantiam  attinot  di> 
veUi  non  polTunt ,  quum  duo  bxc  adeo  in- 
ter  fe  conjun£la  Gnc  6c  copulata  ,  ue  dum 
eorum  unum' ftatueris,  aUerum  inde,  quati 
fponte  fua  fluat .  Docet  eaim  Geometria  , 
fi  angulura  ,  fub  quo  ob)e£lum  apparei ,  feu 
ejufdem  diameirum  apparencem  dimenfus 
fueris,  dum  nota  objefli  dinantia  iit  ,  te 
facile  obje£li  veram  magnitudinem  inve- 
oire;  &  oota  magnitudine  vera,  &ciieiade 
di- 


PmSlClE  PjtRTICUts/tRlS  49 
^iftanciam  ioferri .  Quarre  quum  ha5lenus  de 
fixarum  diftiancia  difTeruerimus  ,  modo  de 
apparence  earum  diamecro  dicendum  eft  , 
tic  de  trera  «arum  magnitudine  cerci  ali« 
quid  ftatuere  pfofiimus  • 

Porro   Solis  ,  &   Lunse  ,    cascerorumque 
Planetarum  apparences  diamecros  (  quorum 
Planecarum  ora   opcime  terminatur  \  ad  a- 
muffim  metiri  non  sgre  licec.  At  fixarum 
meciri   diametros    apparentes   difficillimum 
eft,  ob  radios  quos  illse  quaquaverTum  vi- 
branc  ob  vividamque  lucem ,  quas  ipfas  cir- 
cumdat:  quae  duo  multum  obftant ,  ne  ex« 
f emam  fixas   oram  difcernere    queas  .     His 
addas  modo  majorem  ,  modo   minorem   re« 
fra6lion^m  .   Primus    tamen    error  toilitur 
Telefcopio ,  uc  &  illa  quoque  fallacia  imagina- 
tionis,quaB  obje6la  prope  horizoncem  aucec* 
Id  modis  mulcis  aggreffi  Phiiofophi  func  • 
I.  mechodus   apparences  fix^rum  diametros 
detegendi ,  hasc  eft  •  Comparacio  inftituicur 
apparentis  diametri  fixas  cumapparente  dia« 
metro  LunaB,  aut  alterius  Planetas,  auc(ne 
fiellae  fulgor   obfit  )  cum    diftancia  aliunde 
nota  fixarum  fibi  propiorum ,  puta  Plejadum  » 
Hyadum,  etc.  G)nfiderando  videiicet   quoc 
ftelise    ejus   magnicudinis ,    quam    inquiri« 
mus ,  fpacium   illud-  replere   pofl*enc  •   Qua 
in  re  cavendum  eft,  ne  nos  in  erroremin- 
ducac .  coma   capilliciumve   ftellas  augens  , 
minuenfque  incervalia;  adeoquidem  uc  quae 
Lik  IL  D  me« 


,0        e  ^  s  t/  r  /. 

nici  videatuc,  quum  nmeo  du»    Em  (V, 

„«,  iu  medi»  lumiuofo,  puta  prop.  So. 
r™,au.  Luu,m.obferv.rcftelU3,qu.» 
.unc  coma,  capillitiove  nudantuc. 

II.  M'.hod.i  eft  Albategni.  qu.  docec 
.ppaccnies  fixarum  diamccos  pec  duo  dio- 
otcacum  focamin.  metici  ,  quocum  focam.- 
num,  illud  quod  eft  oculo  pcox.mum  l.c 
,„guftiffimum  inftac  punai:  al.ccum  veco 
..nwm  quantum  requ.c..  d.ametec  ftelll 
appace„s  ;  Ex  diftan.U  en.rn  d.op.cacum  , 
l"       /•  _ij: „„  .r»rimin!s  lllias  ampl.o. 


PHYSIcm  P^RTICUL^RIS  $  i 
.Mundi  Syftematc.  )  Filo,  inquic,  inquire 
fitum,  in  quo  fili  crafficies  ftellas  tegat 
exafte ,  crafficiemque  ^  deinde  fili  metire  , 
illud .  applicans  lamellae  unciali  ,  habebls 
tunc  femidiametrum  fili »  ope  cujus,  &  di- 
flantias  fili  ab  oculo  angulum  invenies  fub« 
tendencem  flellas  femidiametrum  apparen- 
tem .  Diftantiarh  tamen  fili  ab  oculo  non-^ 
nihil  augendam  monec/  concurfus  enim  ra* 
diorun^  nonnihil  ultra  oculum  fic  •  Vides 
hic  quoque ,  pofTe  te  pedibus  aliquoc  ad  fi« 
lum  accedere  ,  &  ab  jpfo  recedere  abfque 
ulla  fenfibili  differentia  ,  quod  attincc  ad 
obtegendam  prsecife  flellam  •  Oport£C  pra&- 
terea  filum  non  effe  fibrofum ,  &  villis  cir« 
cumdatum,  Opusquoque  ett  ut  filumipfum 
a  propiore  lucerna  illuminetur  ,  cujos  ta« 
men  lulgor  non  incurrat*in  oculos  •  Hac 
inethodo  Lyrx  lucidam  ftellam  invenit  ha- 
bere  diamerrum  apparentem  non  majorem 
5',  quam  Tycho  z'  aeftimaverat  • 

IV.  Metbodus  eft  asftimatio  ocularis  per 
Telefcopium ,  per  quod  ftellas  capillitio  fpo« 
liantur  ,  &  Planetac  apparent   omnino  ro- 

^  tundi  •  Bra£lea  tunc  appbnenda  eft  vitro 
obje£livo,  perforata  ipfa  quidem  foramine 
parvo.  Cum  Telefcopii  praetierea  capacica- 
te  conferenda  eft  diamcter  apparens  fixae« 

V,  Methodus  eft  Caffini  Junioris  confe- 
rentis  diametrum  fixas  cum  diamecro  Jovis 
Telefcopii  opc.  Syrii   diameter  hoc  pa£l(} 

D     %  in- 


51         c  ^  p  vr   i. 

invenirur  i-  diaraetri  Jovis,  qiue  eft  50'; 

10 
crgo  illa  Syrii  eft  5". 

VI.  Methodus  eft  Hortenfii  in  Jove  , 
Schcineri  in  Venere,  Gaffcndi  in  Mercu- 
rio,-  edquc  reccptio  imaginis  per  Telcfco- 
pium  in  papyrutD  mundiftimam ,  cujus  dia> 
mcter  confertur  cum  diametro  imaginis 
SoLis  eodem  modo  exceptz.  Cum  Jovis  U 
magine  hoc  modo  exccpca ,  contulic  Hor- 
icnCus  Syrium   dircfte   infpeftum    Telefco- 

pio  y  &  iavenit  Syrii  diameirum  s  _•  dia> 
6 

metri  Jovis,  nempe  8". 

Vn.  Mcthodus  eft.  Si  latDcUam  metal- 
licam  rimulis  plurimis  diverfae  magnitudt» 
nis  peiforaveris  ,  difpiciafquc  cuinam  rimu* 
\x  ftelU  ad  amuffim  aptetur.  Vel  fi  cy- 
liodrulos  plures  varix  diametri  alios  aliis 
imponas  »  difpiciafque  poft  quem  cylindru- 
lum  ftclla  ad  amulHm  tegacur  .  Diameter 
cnim  apparcns  ftellx  erit  uc  rimulz  am- 
plitudo,qux  ftellam  capic,  vel uc  diameter 
cylindruli,  qui  {tcllam  tegit. 

VIII.  Methodus  abfolvitur  ,  defcriptia 
pluribus  in  charta  circellis  diverfx  magni- 
ludinis ,  &  infpe£lis  non  femel  ftellis  ,con- 
fccendo  carum  diametrum  cum  diamctris 
circellorum .  Vel  fi  per  Telefcopium  exci- 
pianiuc  ftcIUrum    ijnagines    papyro  ilU  , 


PHrsiCM  PylRTlCVLurRIS    53 
h)  qua  cireelli  defcripci  funt .  Illa  erit  appa- 
vttis  ftellz  diameter  ,  quse  circelli  illius  eft , 
jn  qucm  fi  imago  cadiat  ,  circeltum  perbeU 
le  cegit  • 

IX.  Methodus  eft  Grimaldi  ,   &  Muci  , 
,  per  motuth  diurnum  Jovis  ,  &  Satumi  ap* 

parentem  •  drfpiciendo  nempe  quanto  tem* 
pore  poft  Jp^ep  ,aut  Saturnumftella  lateat. 

X.  Methodus  eft  Francifct  Millet  de  Cha- 
les  ;  dtap^agma  apponendo  vitro  variis 
feraminibus  pertufum  .'Ttinc  foramen  quod 
Jovem  adsquat*  cum  foramine  confer ,  quod 
adcquat  fixam. 

XI.  Methodus  •  Filum  pone  paulo  ante 
ocularcm  lentem  .  Pcndttli  vibrationes  nu- 
mera  ab  appulfu  limbi  occidencalis  ftella 
ad  exitom  limbi  orientalis  ab  eodem  (ilo  • 
Si  ftella  fuerit  in  JEquatore  ,  tempus  hoc 
in  minuta  gradus  converfum , exhibet  fteljs 
diamecrum  s^pparencem .  Fatentur  tamen  lu* 
bricam  hanc  rem  efle ,  &  perdiflicilem  fdflu  • 

Detc£ka  aliqua  px  hifce  methodis  vel  ea- 
rum  piuribus  ,  diamecro  apparencc  fixae  , 
dataque  fixa  diftantia  ,  fixs  ejufdem  ma« 
gnitudo  boc.  pli£lo*invenitur.  Angulus  ^cif  rig.  s. 
re£lus  eft  /  angulus  a  ob  invencam  diame« 
trum  apparencera  ,  notus  eft  ;  noca  eft  di» 
ftantia  sb  •  Fiat  ergo  ut  radius  ad  diftan* 
tiam  <4,  ita  tangens  aogali  n  ad  ^^  femi* 
diametrum  veram 

R  :  T  •  aog.  m  %  :  ca  :  bc. 

D    3  Ga« 


34  C^  P  U  T     I.      ;       - 

Galileus  ,  Brpdus  ,  Keplerus  &xas  eFTe: 
totidem  Soles  ,  Sq\'i  npnro  coDformes  ,  & 
xquales  putamnc .  ItntncDfft  autem  illa  fixa- 
ruin  magnitudo  ,  quam  nonnulli  ipfis  op> 
ponunc  ,  provenit.  a  male  obfefvatis  fixa- 
rum  diametrts  opparentibus  .' .  Syrii  enim 
diamctrum  appar«nt;cm  ECicciolius  efTe  aii 
l8"  ,•  Alcor  minin>x  effe  4'.  a4("  ;■  qmim 
Gatilcus  ,  Caffinufque  .}ubior  doceanc  Syni 
diametrura  s'  non  -  excedcre  ;  quod  fi  po- 
nas,  flelJEe  bx  fuDD  Sole  minores  ,iut  Ke- 
plerus  tnonec.  Riccielii  error  hac  tn  re  ex 
eo  proceffic  ,  quod  ocularis  infpeflio  ,  qua 
ipfe  ad  rem  hanc  ufus  eft  ,  penitus  incerta 
fic,  &  incerta  utique  vifa  cR  ipG  -Tacque- 
to. 

Q.uare  controverfia  tota  dc  fixarum  ma- 
gnicudine  ab  earum  apparente  diamtiro 
pendet  .  Ideo  mechodos  ptures  eam  inve- 
ftlgandi  feduto  fupra  expofuimus .    : 

Qijum  Syrii  diaraeccr  apparens  invcnta 
fit  s'  :  fi  Syrius  ad  camdem  effcc  a  Tcrra 
dtftanttam  cum  Saiurno  ,  irjanguli  rcfolu- 
tione  fiac  uc  linus  tocus  ad  fmuro  5',  tta 
diflantia  Saturni  a  Terra  ,  lOooO  ncmpe 
Terrae  diamecri  ad  diametrum  ftellae  ve- 
ram  ,  bac  iDveaitur  cum  Caflino  7000  leu> 
carum  ,  nempe  plufquam  dupla  diametri 
Terrx  ,  qux  magniiudo  omoium  minima 
eft  ,  quse  Syrio  in  quavis  hyp«then  tribui 
poffir . 

'  Si 


PHrSlCM  P^TICUL^RIS  53 
.  Si  Syrius  eflec  Soli  «qualis  ,  quutti  So- 
lis  a  Terra  diftantia  fic  loooo  diamecro. 
rum  Terrae  ,  &  diamecer  Syrii  ad  iUam 
Soiis  fic  ::  i :  364  ;  diftantta  Syrii  y  que 
«ft  inverfe  uc  diamecer  app^reos,  eflet  984 
vicibus  nta)or  diftantia  Solis  a  iTerra  1  fci« 
licec  !=:   3840000.  .     .  i 

Syrii.  diamecrum  apparencem  Telefcopio 
200  Yicibu^  augence  ODJe£li  videnc  Marci 
nudo  oculo-  infpe£lo  xqualem  .  Ergp  eft 
aoo  vicibus  minor  .  Scd  M^a^ds  diaoiecer 
appareos  Qi)do  oculo  vifa^eft  30'';  ergo  Sy- 

tii  diameccr  eft  ? —  =s   i  =:   p",  Ex  quo 

aoo      20      ' 

infercur  ,  Syrium  non  forq  Sole  majorem  ^ 
ecft  diftatitia  ejus  eflec  major  8000000 
diamecromm  Terras  ,  uc  ex  analogia  cem« 
porum  periodicorum  &  diftanciarum  eam 
efle  fuperrus  incuiimus. 

De  Fixarum  motu  in  Itmgitudinem  , 
&  in  latitudinem* 

Hlpparchi  &  Pcolomei  opinio  fuic  ftel- 
h^  annis  100  per  gradum  unum  in  longi- 
tudinem  ab  occafu  in  ortum  procedere  ^ 
annifquc  idco  fingulis  per  ^6"  ;  &  revolu- 
tionem  abfolvcre  inccgram  anno  magnof 
^^000  annorum.  Albacegnius  pucavic  fixas 
annis  66  pcr  gradum  unum  procederc  , 
annifque    idcQ   Iingulis    per  S^"-    3^*'  »  ^ 

D    4  revo. 


5^  C  Jt  PVT    L 

revoluiionem  tdtim  abfolvere  aittis  iy^6ck 
Nonius  ejufdem  opinionis  fuic. 
'  Copernicus  docuit  ftellas  modo  i*.  anois 
loOf.  modo  annis  66-,  modo  annis  71  vi> 
deri  jH^ocedere  ;  reapfe  aucem  cquioo£lia 
regredi,  feu  in  ancecedeDcia  defcrri. 
Tycho  arbitracus  eft    ftellas    percurret^ 

quounnis   51",  ideoque  annis  70  Z.    pro- 

cedere  per  1*.,  annumque  magnuA  ideo  ef- 
fe  1S4I<^  annorum.    - 

Longomoatanus  annis  fingulis '  proeedere 

ptitatfixasper^^''.^^".,  peri*.  annJs^j  i  ' 
3 

annus  magcus  ipli   efl    2($040  annorum  ; 

Bullialdus  annis  lingulis  per  50*.  33". 

Riccioliusper  50*  annis  fingulit,  per  i*. 
annis  71.  Annum  magnum  eCTe  25^20  an. 
norum  . 

Uc  quantum  revera  procedanc  inveQia* 
mus ,  antiquiflimx  obfervationes  cum  nu< 
|crrimis  conferendz  func  .  Tymochares  an« 
nis  ante  vulgarem  xram  1^6.  obfervavic 
fpicam  Virginis  io  «t  22°.  20'.  Anno  ante 
aeram  vulgarem  284  erat  in  ^  22°.  30'.. 
Si  annis  12  confecic  10'.  ergo  72  annis 
cooficient  1°.,  ut  Ricciolius  docuit. 

Sed  majus  fumamus  cemporis  intervaU 
lum  ,  ut  propius  ad  veram  motus  hujufce 
mcDfuram  accedamus;  quamo  longius  enim 
fiie- 


PHTSICm  P^RTICUL^RIS  57 
fiieric  tempus,  per  quod  ftells  proceflerint, 
fi  fixarum  mocus  per  annorum  numerum  , 
ancer  primam  »  &  ultimam  obfervationem 
clapforum  dividatur;  tanto  minus  fenfibiiis 
error  (  fi  qui  fueric  )  deprehendetur  ^  di« 
firibuetur .  enim  per  aonorum  numerum  ma« 
JQrem  • 

Anno  eras  vulg.  1^44  fpica  Vii^infs 
crac  in  Libras  i8^  54.  %o\  Annis  ergo 
1940  proceffic  fpica  Virginis  per  %&*•  34« 
20'.  Fic  inde  motus  annuus  49'.  %6'''*  Ac 
Hipparchus  ,  &  Ptolomeus  putanc  Timo- 
chandis  obfervationes  incertas  fuifie  ,  ni« 
miumque  fimplices.  Age  ergo  Hipparchum 
audiamus . 

Hipparchus  i^tur  iz8  ante  asram  vulg. 
annis  ipicam  Virginis  invenit  in  24?.  Vir- 

{pnis  . .  Anno  1738  Caffinus  Filius  invenic 
picam,  Virginis  in  Libras  20^  11'.  45''. 
Ei^o  annis  iS66  proceffic  per  26^*  1 1'*  45^ 
Annis  ecgo  fingulis  proceffit  per  50^  qz'. 
Cor  Leonis  Hipparchi  tempore  erat  in 
Cancrif2>9^  50'.  Anno  1738  in  Lconisz6\ 
11«  4o\  ergo  annis  i88tf  proceffit  corLeo- 
nis  per  26^  21'.  40".  Ergo  annis  fingulis 
proceffic  per  $0  .  50'^ 

Medium  fumas  inter  hofce  motus  ^  habe- 

bifquc  motum   fixarum   annuum    per  $<>'• 

^i"'.  Ergo  annis  71  per  i^  fixss  procedunt, 

Pari  modo  procedeos   Caffious  Filius  ex 

obfervationibus  Hipparchi  ,  Ptolomei  ,  & 

Al« 


58  c  ap  vr   1. 

Albategaii  fimul  collatis,  invenic  fixas  fia^ 
gulis  annts  procedcre  per  %\".  ^i"  ,  quarc 
inDi«  70  procedunc  per  gradum  unutn,  an> 
Dufque  ideo  niagoDS  feu  incegra  revolutio 
fixaruni  ,  five  zqaiDo3lorum  regreflus  pei 
incegmm  circulum  fic  ^nDorum  2j2oa 
Porro  uDiformi  motu  deferri  in  longitud^ 
oem  ftellas  vcrifimillimum  eft  ob  conftan- 
tiflinus  Natune  leges  ;  neque  contrartum 
evincuDC  Antlquoram  &  Recencionim  ob- 
fervatioDCS .  , 

Qtiod  ad  fixarum  motum  in  latitiKli- 
nem .,  bunc  nullum  efie  aflSrmamus  ,  eas 
fciticec  eamdem  femper  ab- Eclipclca  ferva* 
re  diftantiam  aneriraus  ;  feu  moveri  ftellas 
noD  circa  Polos  £quacoris  fed  circa  Polos 
Eclipticx;  Gve  prxcef&oncm  xquinodiorum 
oriri  a  motuPotl  £quatons  circaEclipiicx 
Polum  . 

ConBrmamus  id  primoHipparchi  &  Pco- 
lomei  au£loriiate  .  Hic  enim  lib.  7.  Ma> 
gnse  Syntaxeos  Cap.  3.  aic  .*  Hipparcbus 
etiam  ad  Zodiaei  Polos  fiert  hune  motum 
confenfijfe  videtur  .  Nam  m  traSialu  de  fot- 
Jiitiatium  ,  &  aquinoBialium  punBorum  tranf- 
grejfu  y  ab  obfervatitmibus  Tymocbaridis  Cr 
fuis  eellegit,  Spieam  non  ad  aquinoSialem  , 
fed  ad  cirtulum  ,  qai  per  medium  fignertn» 
ejly  mafftitudinem  diflantit  fecundum  latitW' 
dinem  confervaffe  ,  «  duobus  gradibus  &" 
pritts  y  &  fofierius  ^ufiratiorem  ipfo  (  «V- 
culo 


PHYSICM  P^RTICVL^RIS  5^  ' 
Mh  Ecliptica  )  fuiffe  .  ProptcriM  in  traBam 
tu  de  magnitudine  anni  ,  fupponit  in  Zadiom 
ci  PoUs  buuc  motum  fieri  .  otmbigebat  tam 
men  ,  ut  afferit  ,  qudniam  nec  obfervationes 
Tymocharidos  tempore  faBas  certas  putabat\ 
quod  fimpliciter  nimium  capta  fuerint  ,  nec 
tempus  quod  interea  fiuxit  ad  perfeBam  rei 
bujus  intelligentiam  fuffiiiebat  ^ 

His  ftatimfuam  fubjungic  fentenciam  Pco- 
Jompus  ,  dicens  :  Nos  autem  id  majoris'  tem^ 
poris  obfervationibus  ita  invenientes ,  idque  in 
omnibus  fere  non  erraticis  ,  motum  earum  in 
Zodiaci  Polis  fieri  affirmamus  y  fpafid  enim 
ad  Zodiacum  fua  fecundum  latitudinem  ob» 
feraantesj  ficut  in  circulo^y  -qui  maxtmus  per 
Pobs  ejus  defcribitur  ,  eadi^n  ferfne  illis  in* 
venimus  ,  qua  ab  Hipparcho  confcripta  bol^ 
leQaquo  fuwt  ^  vtl  minimam  differentiam  ,  &* 
quantam  in  ipfis  obfervationibus  quifque  pof^^ 
fet  errare  .  •Ad  aquinoHialem  autein  hac 
fpatia  obfervantes  ,  nec  qua  ipfi  deprehendi* 
mus  j  fcriptis  Hipparchi  convenire  invenimus^ 
nec  Hipparcbi  fcripta  prifcis  obfervationi^ 
bus  • 

Pcolomeo  fubfcripfere  Albacegnius  annis 
fere  mille  poft  Hipparchum ;  Alphonfus  ia 
Tabulis  ,  Regiomoncanus^  Purbachius,  Re- 
jnholdus,  Copermcus'(  qui  mocum  omnem 
fixis  «dcmix  )  KeplerUs,  Ballialdus. 

Pomponius  camen  Gauricus  ,  laftidans 
Thcbit  j  &  Regiomontanum  ,  aiTeric  ,  » 

Pco- 


So  C  ^  P  V  T     I. 

Ftolomei    tempoi;ibus.  boreales    fixanim  U> 
titudines  decreviflc. 

Rothmanus  y  Tycho  ,  LongomoDtanus  , 
Lansbcrcius,  a.  mutatiooe  oblit^uitatis  £cti' 
pticx  unice  defumunt  mucatioacm  latitudi- 
nis  fixarum  .  Majores  vero  laticudinis  mu- 
tationcs  ,  quam  qu«  mutatae  EclipttcK  ob- 
liquitaii  rerpoDdeant  ,  Tycho  tribuit.  erro< 
ribuf  in  obrervstioDC  ,  amanuenlium  itt  li- 
bris  exfcribendts  n^1ig«fitie  ,  lapfui  in 
triangulorum  rerolucione ,  &c. 

Nos  tamen  ood  mutari  Eclipticx  obli- 
quitatem  infcrimus  eic  ebfervationibus  (ixa* 
rum  ,  quK  eamdem  aiodo  habent  latitudi- 
nem ,  quam  olim  habcbant  ;  aliarum  ma> 
ior.eft  ,  quum  mioor  e(fe  debcret  ;  quare 
error  io  obfervationes  refundcndus  eft,  pra;. 
ctpue  quum  in  quibiis  fa£la  mutatio  eft  , 
non  ea  fiierit,  quamponunt  elTe  deberc  ad- 
verfart).  Obliqutcatem  autcmEcUpttcai  non 
mutari ,  fuo  loco  oftendemus. 

Hacc  de  (lellis  6x15  pro  infUtutt  noftri 
sacippe  dt£la  fufiicere  arbitramur  * 

§.     IV. 

De  SoU. 

Stellas  inier  principem  locum  *  nollri  re- 
fpc£lu,  Sol  tenet,  Oelefttum  cqrporum  o- 
mnium  □obis   utilillimum  ,  quum    &  Lu* 


PHTSICJE  P^TICUt^RlS  6t 
cts  y  &  rerum  fere  omnium  origo  lit  ,  & 
dierum  ,  annonim  ,  temporumque  caufa  > 
atque  menfura  y  vegetationum  quoque  o- 
mnium  principium  ,  &  calore  fuo  codfer- 
vationis  vita;  animantium  profe^o  omtuum 
prccipuum  fundamentum . 

Sol  /olio  ftfident  ad  ft  juiet  onmia  pro- 
no 

Tetnitre  defcenJUf  me  reB»  tramite  cuf 
f.s 

Sydereos  patitur  vajtum  ftnr  inane  va. 
gari  ,• 

Sed  rapit  immotis  ,  fe  centro  ,  /ittgula 
gyris. 
De  Sole  Plinius  lib.  2.  Cap.  10.  hacc 
habet  .*  Errantium  Syderum  mediut  Stl  ferm 
tur  amplifj^ma  magnitudine  ,  *^  potejiate  , 
nee  temporum  medo  ,  Terrarumque  ,  ftd  Sy» 
derum  etiam  ipforum  {  Planetarum  ftHitet  ) 
C^ique  reBor  {fyflematisvidelieet  nofiri)  .... 
Hic  tumen  rebut  mini/iM  ,  aujertfue  ten^ 
6rat  •  Hie  reliqua  Sydera  oeeuitat  ....  Hte 
Cali  trifiitiam  diftutit ,  atque  etiam  bumani 
nubila  animi  ferenat .  Hie  fuum  lumen  Ctete^ 
ris  quo^  Syderibut  fcenerat ,  praelarut  y  exi' 
mius ,  omnia  ■  intuent  ,  tmnia  etiam  exau- 
diens . 


rf»  C  ^P  V  T     L 

Dt  Solit  fubfiantia . 

I.  Ne^at  Ariftoieles  Iib.i.de  CkIo,  So- 
len;  efle  igneum  ,  vel  cujufvts  elementaris 
materiz  ,  fed  quiDtE  cujufdani  eutn  efle 
/ubflamtx  docet .  z.  Ulum  candeatem  lapidem 
dixit  Anaxagoras  .  3.  Zcno  Citticus  apud 
Xaertium  lib.  7,  igneni  purillimum ,  e  ma< 
xi  fubtilillimi  vaporis  nutrimcnta  capcafi. 
lem.  4.Maflam  candentem  Democritus,  & 
Metrodonis  .  5.  Ignis  portionem  Anaxi- 
mander ,  apparentem  ex  foramine  magnic 
rotx  igne  plena  .  6.  Xenophanes  coagulum 
igniculorum  ex  vapidis  halitibus  collc£to- 
rum  .  7.  Pumicem  aut  fpongiam  igne  ac- 
cenfam  Epicurus  .  8.  Illum  cx  plurimo  i. 
gne  compa£lum  Plaio  dixit .  tf.  Incendtum 
mente  prxditum  dixere  Scoici  apud  Plut. 
lib.  j.  de  Plac.  ,  &  Screcam  lib.  7.  Nat. 
Quxft.  10.  Pythagoras  Ignem  in  Mundi 
tnedio  locatum  efTe  dicebat  ,  quem  fequun- 
tur  Keplerus,  Bullialdus,  Copcrnicus,  Ga- 
iileus,  Newionus,  8cc. 

De  Solis  figma . 

Solem  fphKricum  effe  plerique  Vetcrum 
cum  Stoicis  cenfuere  ,  apud  Plut.  lib.  a. 
de  Plac.  Cap.20,  &  22;  qui  lamen  rcfcrt, 
Philolao ,  &Anaximcni  vtfum  effc  planum 


PHYStC^  P^RTICUL^RIS     6j 
,  m  modum    difci  ,    aut    menrx    drculans  • 
Heraclito  inftar  Scapbii  ;   Blancaous  veto' 
Solem  hemirphacricum  cfTe  pucat . 

Porro  fpfaxricam  efle  Solem  maculx  e. 
jus  oftenduot ,  de  quibus  iofra  .  Flaous  au> 
cem  apparct  ,  quia  ex  opticis  ootum  eft  , 
fpbzram  eminus  fpeflatam  ,  circulum  ap- 
parere  ,  coquod  vifus  nequeatdircernere  ma- 
Jorem  diftantiam  marginum  ,  raiooremque 
panium  ,  qua:  fuot  in  ejus  medio  /  atque 
ideo  panes  efus  omnes  acftimemus  aeque  a 
oobis  diftarc . 

D«  apparentt  Solit  diamttn. 

Frima  methodus  appareotem  SoHs  dia- 
metrum  dimetiendi  hasc  eft.  ObfervaturSol 
oculo,  live  Dudo  ,  live  te£lo  vitreis  lami- 
nis  coloratis ,  in  Solem  dire£lo  ;  auc  um- 
bra,  feu  fpecie  lucida  Solis  io  Tabclla  ali- 
qua,  vel  in  parieie  excepca. 

2.  TychoBi  placuic  duobus  quadraatibus 
Aftronomicis  capere  eodem  momento  alci- 
tudines  meridianas  one  tum  fuperioris  ,  cum 
inferioris  Solis,  aut  carumdem  orarum  de* 
clioatiooes;  differcotia  akitudinum,  feude- 
cUnationum  ,  diametrum  exbibec  apparen- 
tem  Solis  .  Habenda  hie  fane  racio  eft  re- 
(ra&iooum ,  &  Farallaxcui .  Pro  cerco  prz- 
terea  ponit  raethodus  hxc  ,  pofle  margi- 
nes  Solis ,  aut  confinia  lucis  ,  &  umbrx  , 
abf. 


'64-  C  ^  P  U  T    I.     . 

abTque  fenfibUis  erroris  fufpicione  difcernT^ 
&  attiDgi^-  quod  vix  ,  aut  ne  vix  quidem 
fieri  poae,  experlri  volenti  conftabit. 

3.  Poieft  eiiam  altitutlo  marginis  uttiuf- 
que  capi>  intromiflb  radio  Solis  per  parte* 
cis  rimam  nots  aliitudtnis  ,  in  pavimeo- 
lum,  cui  ad  angulos  reftos  paries  infifUty 
dimetiendo  deinceps  longitudinemellipfeos» 
quam  Solis  radius  formac  in  pavimento  , 
ejufque  a  pariete  diftantiam .  Modum  hnnc 
tradit  Keplerus .-  qui  tamen  modus  *  feeoD< 
do  raethodi  pnccedentis  incommodo  obno- 
xius  eft. 

4.  Meihodus  eft  raetiendi  tempus  ,  quo 
Solis  difcus  totus  fupra  horizontcm  afcen- 
dit  .  JEgyptii  Re^es  ad  id  uiebantur  equt 
curfu  *  cognitts  enim  Hadits  ,  qua:  folebat 
cquus  ille  una  bora  ^rcurrere  ,  per  aure* 
am  regulam  teropus  inveniebant  ,  quo  Sot 
fupra  Eorizontem  emei^ebai  .  Crafla  hacce 
tneihodo  (ob  refra^liones,  &  obliquiiatem 
afcenfionum  variam  ,  omnium  imjjerfcaif- 
fima  )  Cleomedes  utitur  ad  I^picuri  piogue- 
dinem  deridendam ,  qut  Solis  diametrum 
pedis  unius  efle  dicebat. 

Proclus  vero  Clepfydra  ufus  eft  ,  ut  & 
Manianus  Capella,  Egoatius  Dantes,  Ke- 
plerus.  Narrat  Cleomedes  ,  aquam  Qepfy. 
drz  efHuentem  ,  dum  Sol  fupra  borizon. 
lem  emei^t  ,  efle  ad  aquam  qux  loca  dia 
effluic  ::  1 :  750,  vel  ad  700-  inde  vero 


PHrSlCJE  P^RTlCUL^RiS  6$ 
infert  Solis  diametmm  apparentem  efle  2g'. 
4$"  ,  veL  30'.  $%'.  Ac  aaimadvenas  opus 
ell  ,  £quaiorem  in  Mgypco  oblique  afcen- 
dere  ,-  addas  oporict  &  rcfraftiones  hori- 
zootales  ,  &  aqux  lapfum  cerce  non  uni- 
formem  •  Incena  ergo  hxc  praxis  e^  ,  & 
ideo  a  Ftdlomeo  reprobata  lib.  5.  Cap.  14. 
&  alibi . 

David  Rivalcus  in  Archimedis  arenarium 
id  faciendum  monet  per  horologium  arena- 
rium  ,  &  ^ndus  fumendum  ctapQ  pulve- 
Fts  ,  dum  Sol  fupra  horizoncem  afcendic  , 
pondufque  hoc  conferendum  cum  ponderc 
pulveris  pcr  iniegram  horam  elapfi  .  At 
^llitur  ille  quidcm  ,  qula  plus  pulveris  ab 
iaitio  labicur ,  ob  pondus  incumbens  ;  de- 
prehendic  enlm  penduli  ope  Ricciolius  plus 
pulveris  in  primo,  quam  in  fecundo  horx 
quadrante  detabi . 

Tycho  horologia  ex  bydrat^iro  excogi- 
tarac.  Ac  motuiit  ipfe  quoque  ea  ad  id  ef- 
fe  inepta  ;  inicio  eoim  major  eft  Mercurii 
vclocicas . 

Sed  ncque  horott^ia  indrufla  pondere 
ad  id  apta  func,  nam  multas  paciuncur  va- 
rietates  ab  aere  humido,  auc  Qcco ,  &pr3!- 
fertim  a  calore  3c  frigore. 

Sciftcerica  horologia    in  Scaphiis  deltnea- 

ta   aliis  adhlbere  placuit  ,  telle  Macrobio  , 

fed  fatis  inepte  ;    nam.  umbrx  mocus  longe 

major  ell  circa  ortum  ,  &  occafum  Solis  , 

LiA.  IL  E  quam 


66  ^  C  ^  P  U  T  L 
quam  longe  poll  oitum  y  vel  longe  ante  ocf> 
cafum  ;  motus  hic  ideo  admodum  inzqua< 
lis  eft  ;  in  fciatericis  przterea  omnibus  ho< 
rologiis  umbr£  appulfus  ad  lineam  dircerni 
non  poted  abrtjue  formidine  erroris  unius  , 
aut  plurium  minutorum  . 

5.  Penduli  ofcillaciones  ad  id  aptinimx 
func  y  penduli  ejus  przfertim ,  cujus  ofcilla< 
tiones  fingulz  fmgulis  rcfpondenc  minucis 
fccundis  temporis.  Exfpe£laodus  autcm  eft 
tranficus  Solis  per  Meridianum  ,  filis  duo- 
bus  cenuiilimis  in  Meridiani  plano  ad  per< 
pendiculum  ere£lis  defignatum .  ]n  pendulo 
hic  delineaco  abedef  ferreus  cylindrulus 
eft  .  de  duo  funt  elaftra  ,  quac  in  rima 
}^b  f1e£luntur,  dumpendulum  e/ ofciUacurT 
ibrceps  gb  parieti  vel  tabulx  adhxret .  Cy- 
lindrus  ba  infixus  in  a  asqualis  longitu- 
dinis  ac  df  asque  ac  ipfum  prodncitur  vel 
conirahitur  ,  quare  a  forcipe  adf  cadcm 
fcmpcr  longitudo  penduli  perfeverat  .  Ad 
Solis  cranfitum  redeo. 

Idipfum  fieri  quoque  poteft  ,  fpecie  ro- 
tunda  Solis  per  foramen  exiguum  intro< 
mifla  JR  tabellam  candidam  radio  Solis 
perpendicutarem  ,  in  cubiculum  obfcurum  , 
feu  undique  claufum.  Tempus  enim  Tran- 
fitus  Solis  per  fila  in  JEquatoris  fpatium 
converfum  ,  magnitudinem  exhibec  diame* 
tri  apparencis  Solis  .  Faceor  incercum  elfe 
initium  ,  ac  Bnem  tranfitus  marginum  So- 
tis 


PHTSICM  P^RTICUL^RIS  6j 
lis  per  fits,  eo  quod  fiU  eadetn  ,  qiumvis 
tenuiffimk  ,  aljquam  tameo  hinc  inde  par> 
ticulam  Solis  delibent ,  &  tegant  y  ita  ut 
duo  'circiter  fecunda  temporis  numeres ,  an- 
tequam  certus  fis  de  illo  initto  ac  fine 
tranlttus  SoUs  .  Modus  hic  tamen  longe 
certior,  &  metior  eft  alits  omnibus  ,  quos 
ha£tenus  propofulmus  .  Ricciolius  hac  mo> 
thodo  invenic  diametrum  apparentem  Solis 
mioimam  30'.  30';   maxifflam  33'. 

6.  Tychot  Keplerus  ,  Ricciolius  ,  coo- 
clavi  undique  claufo  ,  radium  SoUs  intro- 
mittunc  circa  meridiem  per  foramen  in  la- 
mella  mecallica  conftituium  ,  foraiminis  la- 
titudine  prius  invenia  In  panibus  uncix 
centefimis  /  qus  laciiudo  foraminis  non  ex- 
cedat  daas  uncias  Romani  ptdls  ^  EkcI- 
piunt  Sotis  Imaginem  labella  candida  lami- 
nx  parallela  j  cujus  labellx  di(fantia  a  la- 
minx  foramine  nota  fit  ,  Mecluntur  accu* 
ratifltme  diamelrum  imagtnis  una  cum  pe- ' 
numbra  ,  s  qua  diametro  auferunc  forami- 
nis  latitudinem  ,  ob  caufam  a  Keplero  in 
optlcis  demonfli^atam ,  qma  nempe  quo  mi- 
jus  foramen ,  eo  major  &  Solis  imago  e(l, 
habentque  diametrum  apparentem  Solis , 
cujus  femis  eft  tangens  dimidii  anguli ,  fub 
quo  Sol  appirec. 

Ac  hic  quoque  fines  lucis,  8c  umbrxnon 
funt  omnino  certi  ;  Sc  dum  oculus  fatagtt 
dubium  e-ximere  ,  movetur  bafts  lucida  ce> 
E     1  le. 


6$  C  ^  P  V  T  I. 
leriter  ad  moium  Solis  ■  .  dubiumque  ind« 
oritur  de  dimj<iii  minuci  ctrciter  exccffu  in 
diametro  Sohsapparenie  indededu£la.  Hac 
meibodo  invenitur  tDinima  SoHs  dtameter 
apparens     .    .  31'' 

Maxima .  .  33'.  30". 

n.  Methodus  Gaflendi  cR  in  cpiRolis  ad 
Fortunium  Licccum  ,  &  alibi .  Trabccul» 
Jamellas  duas  ad  angulos  rc^os  affixic  ad 
capita  squales  &  parallelas  \  latiiudineiTi 
fiDgillacim  hgbenccs  particularum  "jgS  .  , 
.quarum  didantia  tabellarum  continebac 
^{8308  ;  hacc  vero  contineba:  pedes  Pari- 
lienrcs  13.  y  & 'obverHs  Soli  labeilis  ,  di« 
ihenlus  ell    laticudrnen)    umbraB    proje£lge  a 


pmSJCm  P^RTICVLJSRIS     69 
.'rtdis  .    Iflvenis    autcm    diamctros   apparcn- 
tes  30'.  30" 

&  maximani 33'. 

Lansbergius  falfo  dicic   ....   3^'. 

8'  Mcthodus  ,  omniumque  tuciflima  pcr 
micromccrum  fit.  VideCaffinum,  &  Ncw- 
TOnum  cum  commentario  perpetuo  Pacrum 
minimorum,  alrofque. 
Diameter  Solis  apparens  maxima  31'.  37'.  14". ' 
minima  31.  32.4^. 


^4'.  icf.  13". 
medlocris  %z.  s '. 
-  Nemo  ignorat  Solis  diametrum  apparen* 
tetn  in  oppofitis  revolutionis  cjus  annux 
pun£lis  maxime  inequalem  cerni  ,  motum* 
que  item  ejus  apparentibus  diamctris  re- 
fpondcre,  &  maxisie  inxqualem  apparere  ; 
adeo  uc  quandoSot  minimus  cernitur,  lunc 
&  motus  ejus  lemiffimus  vidcatur ,  &  con< 
ira. 

•  Principia  hxc  duo  ,  Solis  orbitam  non 
effe  Terra  conccDtricam  Aftronomis  per- 
fuaferunt.  Orbitxhujusexcentricitas ,  quam 
optime  noffe  plurimum  iniereft  ,  pendcc  a 
diametrorum  ,  &  motuum  Solis  in  Apo- 
geo  ,  &  Perigeo  proporiione  .  Apparentis 
diametri  proportio  (implicior  alia  mocuuni 
proporiionc  cfty  nam  Sol  major  ,  aut  mi- 
-nor  ideo  tantum  apparere  poceft  ,  ^uia  vd 
propior  Qobis  ,  veL  a  nobis  remoiior  fic  ^ 
E    3  at 


jQ  C  ^PVT    1. 

at  Solis  motus  celerior  ,  aut  tardior  appa* 
rere  potell ,  non  modo  ob  minorem  ,  ma- 
joremve  Solis  a  Terra  diftantiam  ,  (ed  & 
ob  PhyCcas  quoque  caufas  efle  potell,  imo 
eft  io  Ap(^eo  tardior,  in  Perigeo  vero  ve* 
locior . 

Excentrtcitatem  igitur  orbitx  Solis  mo« 
do  per  apparentes  Solis  diameiros  inquire- 
mus  ,  iDCipiemufque  a  Solis  diamctro  qusc 
omnium  maxima  apparet,  quum  Sol  in  Pe» 
rigeo  eft  ,  quod  ad  finem  Decembris  eve< 
tiit  .  Qtium  diametrum  hanc  apparentem 
Solis  maximam  aeiate  quavis  Aftronomi  pe- 
ne  omnes  diroenli  Goc,  res  adeo  certa  efle 
videtur,  ut  ideo  folummodo  hodic  ad  cam 
dimetiendam  Philofophi  redeant ,  quia  quum 
res  magni  •utique  momenii  lic  ,  nunquam 
fatis  diligens  tie  ea  examem  inftituicur. 

Anno  hujus  feculi  22.Louvilleus  die  30. 
Decembris,  tanta  diUgeotia  diametrum  So^ 
lis  maximam  metiri  conatus  cft  ,  ut  nuU 
lum  de  dimenOoDC  illa  fua  dubium  fuper. 
efle  ipfi  poflici  .  Ea  'die  ferenum  maxime 
Cxlum  fuit;  Sol  vero  vel  in  PerJgeo  erat, 
vel  admodum  ipfl  proximus,  quod  perinde 
cft/  nam  tunc  apparens  diametri  Solis  ma> 
^nitudo  ,  diebus  pluiibus  ,  ad  fenfum  non 
immutatur . 

Quam  maxima  ditigentia  fumendum  erat 
tempus  tranfitus  diametri  Solis  per  Meri- 
dianum,  ut  Solis  magnitudo  ,  lubdufla  ra» 


PHrSICM  P^RTlCULjiRlS  yt 
tioDC  ,  infcrreiur  .  Nihtl  ideo  diligentix  i. 
[fe  omifit  ,  qux  Tcl  lcvem  rei  huic  adfer< 
re  polTec  utiliiatem  .  Przter  ea  qUK  fem- 
per,  &  ab  omnibus  prxcaveri  in  re  hujur. 
modi  folent  ;  lubi  aqua  fere  pleni  ope  , 
fila  ,  qux  ia  obje£livi  foco  fe  ad  anguios 
rc£los  fecanc,  ita  condituic  ,  uc  eorum  al- 
terum  eflec  horizontt '  omnino  parallelutn  « 
alteriimque  proinde  ,  quod  Meridianum  rC' 
przfentat,  elfec  omnino  veriicale.  Peodulo 
qiiodfccunda  minuca  indicabac,  horologium 
aucomaton  addidit  perfcfliflinium  ,  quod  mi> 
nuto;  fecundo  pulfationes  quinque  abfolve< 
bac  a  adeouc  ,  ptxcer  minuca  fecunda  ope 
penduli  ,  quintas  etiam  quafquc  partes  mi- 
nuti  fecundi  per  horologlum  illud  haberet, 
quum  frafliones  hujufmodi  rncerta  tantum- 
modo  xRtmationehaberi  foleanc,  vel  omni- 
DO  n^Iigi  confueverinc  . 

Solis  diameter  horizooti  parallela  infum- 
pfic  a'.  la',  dum  pcr  verticale  telefcopii  fi- 
lum  ,  leu  po:  Meridianum  tranfiic ,  quod 
&  fequentibus  aliqnoc  diebus  eodem  accidic 
raodo  .  Teropus  hoc  idem  invenerat  Lou- 
villeus  fcittcet  2'.  22',  obfervaciontbusaliis, 
qutbus  nondum  facis  fidcre  atifus  erat  : 
quod  fane  oflendit  quam  morofus  ipfe  fi« 
bi,  atque  difficilis  in  re  hujufmodi  fueric.> 

Per  teinpuS  hocce  4'.  iz',  quserenda  erat 
apfKirentis  SoUs  diametri  magnitudo,   quoc 
fcilicet  minuta ,   &  fecunda  gradus  in  ma- 
E    4  xU 


7a  C  ^  P  U  T     I. 

ximo  fphaerjB  circulo  diaracter  Solis  illa . 
tencrct  .  Notum  cft  quanto  tcmporc  no. 
ta  £quator]s  pars  pcr .  Mcridianum  tranf- 
eat  •  Pcrcurric  namque  pun£lum  £quaco« 
ris*,  hujus  ambicum  cotum  horis  23,  56', 
quare  i^\  $6'-  S^cT  :  :  2'.aa\-  x  .Qua- 
rc  fi  Sol  cunc  in  iEquacore  fuiflfcc  ,  inno« 
tuiflec  facilc  pcr  z\  22"  diamccri  apparen- 
tis  Solis  magnicudo  •  Ac  in  Tropico  Ca« 
pricorni  cunc  crac,  in  quo  majorcm  mi- 
nucorum  gradus  numcrum  idco  occupa» 
bat.  • 

Qusrcndum  O^go  fupercrac  quancus  ar- 
cus  parallcli  illius  pcr  Mcridianum  ccm- 
pore  illo  2'.  22"  cranfirec ,  &  cujufmodi  ar« 
cus  hic  cflrcc  ,  fi  ad  JEouacorcm  rcdigcre- 
cur.  Invcnicndus  idco  fuic  locus  Solis  ve« 
rus,  cjufquc  dcclinacio  ;  uc  nihil  praeterea 
omittcrec  ,  vcl  praBCcrircc  ,  animadvcrtic 
pro  diametri  Solis  apparentis  magnitudine 
fumendum  non  cflfe  arcum  parallcli  z\  i%  , 
qui  pcr  Mcridianum  cranfic .  Liccrec  id  qui- 
dcm,  G  Sol  motu  tantummodo  diurno  ab 
ortu  in  occafum  donaretur  •  Hoc  tamen 
falfum  eft  /  nam  prster  diurnum  illum 
jBOtum  ab  ortu  in  occafum,  movetur  quo- 
quc  Sol  ab  occafu  in  ortiftn  ,  quo  motu 
diurnus  mocus  tardior  fic  ,  idcoquc  Solis 
diameccr  longiori  ccraporc  pcr  Mcridianum 
tr^nfu  ,  ac  per  euradcm  .cranfirec  paralicli 
arcus  Solis  diamctro  apparcnti  a^qualis.  . 

Quam* 


pmslCJE  P^RTlCULimiS    73 
Quamvis  motus  Solis  proprius   fic  unius* 
tantummodo  gradus  24   horarum  tempore, 
ideoque   motus  hic  minimus   omnino   effe 
diebeac  cempore  %'.  22'V  Louvilleus  tamen, 
ipfum  negligere   noluic  ,    ecfi    illum  magnr 
nominis    viri    ancea  neglexerinc  .   Invenire 
igicur  ipfi  opus  fuic  Soiis  longicudines  ve- 
ras^  afcenfionefque  redas. 

Tanco  molimine  racionum''  demam  in« 
Venic  Solis  diamecrum  apparentem  maxi« 
mam  in  Perigco  fuiffe  32'  .  37"  .  7". 
Ijaec  eft  magnicudo  appareos  diamecri  ho- 
rizoncalis  Solis ,  quas  horizontalis  diameter 
dum  per  Meridianum  cranfic  »  confunditur 
cum  arca,  quo  d^urnus  quivis  circulus  eft 
horizonti  parallelus  •  Diameter  haec  hori- 
zoncalis  illa  eft  ,  quae  per  varias  Sloiis  a 
Terra  diftancias  augetur  imminuicurve  •  Ac 
vercicalem  quoque  diamecrum  noffe  opor« 
tec.  Quando  ,  ex.  gr.  quacritur  altitudo« 
centri  Solis  ,  alcicudo  fumitur  orae  fupe- 
rioris  &  inferioris  Solis  ,  quae  func  dia- 
mecri  vercicalis  extrema  ,  &  diamecri 
dimidium  addicur  altiiudini  oras  humilio» 
rxs  ,  vel  demicur  ab  alticudine  oras  fu« 
perioris  ,  per  quod  centri  Solis  habetur 
altitudo/  quare  vercicalis  diametri  Solis 
magnicudo  cognofcacur  neceffe  eft  • 

Vercicalis  haecce  diamecer  refra£lione 
imminuicur,  ut  nocum  eft,  quas  refra£lio 
ko  major  eft ,  quo  Sol  fucric  ,  horizontis 

rcfc 


74  CJiPUT     I. 

t€{fc&ix  I  humilior  «  Prasfto  Tabula  refra« 
£lionum  eft,  per  quara  invenic  Louvilleus 
imminutiooem  diamecri  verticalis  Solis  die 
Decembris  jo.ad  meridiei  momentum;  in« 
venitque  verticalem  Solis  diametrum  tuifle 
32'.  31*.  36"'.  Quod  rationibus  feu  caU 
culo  invenerac  ,  id  obfervatione  confirma- 
vit  primis  Januarii  diebus  ,  quibus  nulla 
fa£la  fuerac  fenfibilis  imminucioi  vei  in 
xneridiana  Solis  aicitudine ,  vei  in  ejus  dia« 
xnecro  horizontali.  Sumpfic  tuncLouvilleus 
diametri  verticaiis  Solis  magnicudinem  in- 
tra  fila  micrometri  duo^  animadverticque 
quanto  cempore  horizontalis  diametri  pars 
hxc  minor  perMeridianum  tranfirec.  Hoc 
pa6lo  eamdem  quam  prius  per  refra£lionis 
Tabulam  ,  invenic  verticalis  Solis  diame* 
cri  magnicudioem. 

His  tamen  minime  contentus  Louvilleus 
jn  viridarii  fui  via  refla  ita  oculum  con« 
fiituic  fuum »  uc  extrema  duo  obje£li  ,  no^ 
tas  magnicudinis  ,  videre  poifec  intra  fila 
micrometri  comprehendi  •  Per  didantiam 
ab  obje£lo  intuUc  angulum  fub  quo  obje« 
£lum  idem  apparebac»  quodTrigonomecris 
ope  facile  infercur.  Angulum  hunc  icidem 
inveoic  32.  31'. 

Anno  1724.  Vir  idem  ^  eadem  diligen- 
tia,  diametrom  Solis  io  Apogeo  dimenfus 
eft  a  die  }unii  17.  ad  6.  Julii,  quo  tem* 
pori^  fpatio  apparens   diametri   raagnicudo 

ad 


PHTSICJE  P^RTICVZ*4US  75  > 
»d  feofuni  non  tmmQtatur .  Die[>us  lingulis, 
lacridiei  hora,  eamdem  app^renti»  diametTt 
Solis  magnicudinem  invenlt.  Horizontalis 
diameter  Solis  per  Meridiaaum  tranfibat 
tempore  2'.  16  .  48".  Erac  ei^  diame- 
tri  illius  magnicudo  3»'.  ^i'.  iy'~. 

DidaDiia  Solis  maxima  eft  ad  miQimam 
Tabularum  ope  ,  uc  minima  Solis  diame- 
ter  ad  maximam,  quod  Tabukrum  perfe- 
£lionem  mirum  in  modum  commendat  • 
Diflantia  Solis  a  Terra  maxima  in  Apo- 
geo  eft  uc  10166.^1$.  diftantia Solis  mini* 
ma  in  Perigeo  eft  9833.  085.  diam.  Ter< 
rx. 

Aberraret  profeflo  (  mirum  quancum !  ) 
a  vero,  qui  labores  hos  tantos,  tantamque 
diligentiam  Equitis  Louvillei  dimetieodis 
Solis  diametris,  maxima,  &  minima,  ad 
proportionem  diRancix  maxima!,  &  mini- 
mx  Solis  a  Tcrra  detegendam  ,  fupervaca- 
nea  fuiOe  arbitraretur,  quia  eadein  jam  di- 
ftantiarum  proportio  per  Tabulas  habeba- 
tur.  Dubitare  enim  quis  poierac  de  Tabu- 
larum  veritace  ,  certitudine  ,  perfe£lione, 
nifl  diameirorum  apparentium  tot  labori* 
bus  inventa  magnitudo  eamdem  ,  quam 
Tabutse  exhibenc  diftantiarum  proponionem 
exhibuiflet?  Quum  aucera  tum  Tabulae  , 
tum  apparentes  diametri  Solis  in  Apogeo, 
a  Pcrigeo  earodcm  diftantiarum  Solis  pro- 
ponionem  ad  amufiim  exbibeanc  ,  nequc 
de 


Mo- 


PHTSICM  P^RTICUL^LIS    77 
Modo    ex  Solis"apparcnie  diametro  ,   cjus 
tnagnuudinem:  idquiremu^. 
Maxima  diamctcr  eft  31'.  37*.  I4.]'' 

Minima  31'.  31'  ,  4p'' 

Media  31'.     $".     6" 

DiftaDtia  mediocris  Solis  a  Terra  per  pa- 
rallaxim  etiam  10"  vet  11'  inventa  «  eft 
jocoo  diameirorum  Terrx.  Fiac  modo  uc 
radius  ad  Tangencem  16  ,  nempe  ad.  tan-  Fig.  i. 
.gentcra  anguli,  qui  exhibec  raediocrem  fc- 
midiamecrum  apparcmcm  Solis,  ita  dlftan- 
.tia  Solie  a  Terra  ad  quartum  terminum. 
Radius.  Tang.i^;:  dift.SoUa  Ter.femid. 
looooooo.46542>  ::   aoooo  .  x 

loooo.       4<5—    :  :    20000.  x 
I  .  4^—    :  :   1  .  X  =3    P3. 

Habes  inde  fanc  ^^  auream  regulam  dia- 
mctrum  Solis  =93  Tcrrje  diamcrris.  Soli- 
ditas  ergo  feu  volumcn  Terrje  ad  Solis  vt>- 
lumen  .*  .■  i  :  93'  -■  -■  i  .■  8o43S7.  ,  to- 
,ties  fcilicet  Terra  continciur  in  Sole. 

De  Selis   maeulis   &  motu  vertiginis 
eirca  axim  fuum . 

Rotari  Solem  circa  axitn  fuum  fufpica- 
tus  eft  Plato  in  Timxo  ,  quamvis  Solis 
.maculsE  ipfi  eS^ent  ignotx  ,    quarum    motu 


78  C  ^P  V  T    1. 

V^rcigo  Solis  ,  oculis  ipfis  ethlberetur  • 
Maculae  hx  Solis.a  Galileo  noflro  primum 
de€e£tae  fuerum;  a  Scheinero  deinceps  ob- 
firvats,  qui  tamen  faifa  mulca  de  ipfis  in 
medium  protulic ,  quas  incer,  illud  prseci* 
puum  eft  quod  afleruit  maculas  hftfce  Pla- 
necas  efle  Mercurio  inferiores ,  fcu  Soli  vi« 
ciniores;  quod  qiiam  falfum  fic  infra  dice« 
mus.  Dece£las  &  obfervacas  primum  a  Ga- 
lileo  fuifle,&  obfervacas  menfe  Aprili  i<$ii. 
in  horcis  Quirinalibus  tedatur  iple  quoque 
Tannerus  in  ipfo  in  quo  Scheinerus  IngoU 
fladienfi  CoUegio  Profcflbr/  quas  Scheine- 
rus,  nunciorei  accepco,  menfisO£lobris  die 
22*  eodem  anno  obfcrvavic;  fed  eafdem  iU 
las  defcripGc  quas  Galileus  Aprilis  menfi 
conveniences  obfervaverac  ,•  per  quod  vel 
plagi^um  fuum  ,  vei  fuam  in  hac  re  impe« 
riciam  pacefecic  • 

Qua  via  vero  quod  Plato  afl^eruerac  , 
vei  faltem  fufpicacus  erat  ,  Solem  videli- 
cec  circa  axem  rocari  fuum  ,  id  macula* 
rum  ope  demonftratum  fic  ,  uc  via  &  rario» 
ne  explicemus:  pono  hic  rudem  illum  Ura* 
n\x  amatorem  nigras  in  Sole  maculas  Te- 
lefcopio  obfervantem  ,  circa  quas  nubecu- 
lam  videt  fufcam  ,  quafi  fumum  ,  clario* 
rem  in  medio  irregularique  figura .  Crefce- 
re  animadvercic  has  maculas,  atque  decre- 
fcere,  augeri  numero  ,    imminui,  accedere  • 

ad  inviccm,  vel  a  fe  muruo  reccdere/  aiias 

ori- 


^ 


PHTSICS.  P^RTICUL^RIS  yp 
oriri  de  novo  io  faciei  Solis  medio  ,  alias 
evaoefcere,  alias  ftr  dies  plures  perreveri- 
re  ad  dies  ufque  70.  (  ut  Nov.  &  Dec. 
i6y6-  Sc  Jan.  iSyy.  contigit  )  nullamque 
diuturniori  teaipore  pcrfeverare.  Dutn  hxc 
cooliderat,  Mercuriutn  videc  fub  facie  So- 
lis  io{lar  maculx  tranfeuntem  ,  tnotu  ab 
onu  in  occafum  ,  ejufque  metitur  diame- 
trum  23'  vel  20"}  quam  ancea  crcdiderat 
»'  vel  3' . 

Quum  via  eadem ,  ab  ortu  videlicet  in 
occafum  maculas  Solis  omnes  deferri  vi- 
deat  ,  uc  Mercurius  quoque  factt  ,  'quetn 
moium  c  Solis  ceotro  vifum  probe  ille 
jnteUigit  fieri  ab  occafu  io  ortum  ,  uc  o- 
mnium  Planetarum  motus  fit:  tum  fimili- 
tudinc  moius,  tum  excmplo  Mercurii  ca- 
ptus  ,  fufpicatur  primum  t  maculas  omnes 
totidem  efle  Plaoetas ,  qui  per  curvas  ,  or- 
bitx  Mercurit  intimiores,  circa  Solcmcon- 
Aanti ,  &  regulari  motu  ^raniur . 

Verum  coimvero  diligentiori  examine 
detegit  ,  maculas  non  elTe  Planetas ,  fed 
Solis  fuperficici  ipfi  adbxrere. 

X.  Eoitn  di{lat*Mercurius  a  Sole  4000 
diametris  Terrae,  feu  40-  diametris  Solis, 
fi  Solis  diametrum  ponas  xQualem  loa  dia- 
nietris  Terra:;  diftai  ergo  Mcrcurius  a  Sole 
80  femidiamctris  Solis.  Tempus  periodicun 
Mercurii  trium  menfium  fcre  eft .  Tempus 
periodicum  macuUrum  i^*-.  ii'"'.  »o'.    Po- 


8o  C  ^  P  UT    I. 

se  facllitatisgratia,  unius  menfis  efle.  Fiai 
ut  quadrata  temporum  iu  difbiitiarum  cu- 
bi/  fcilicet  3*:  1'  ■•  ■■  80:  x";  fcu  9  :  i 
:  :  512000  :  36888  ;  crgo  x  =  38.  In- 
venitur  fcili?et  diftaotia  macularum  major 
30.  fcmidiamctris  Solis,-  ei^o  cifcumfcrcn" 
tia  orbita  macularum  trigefies  major  cir- 
circumfcrentia.Solis  y  ergo  ulcra  quam  fc- 
xagies  raajor  femicircumferentia  SoUs,  & 
undcfcxagics  diutius  latercut  maculx,  quatn 
ixi  Solis  difco  apparerent .  Hoc  autem  fal- 
fiffimum  eft,  nara  diebus  13  &  ampliusin 
Soltsdifco  videntur,  nifi  prius  evaaefcant  , 
fcu  refolvantur .  Ergo  fcrc  dimidio  revolu- 
tionis  fuz  tempore  apparenr  in  facie  So- 
lis ,  paulo  ultra  dimidium  revolutionis  fux 
tempus  latent.  NuIIa  ergo  earum  a  Solis 
fupcrficic  diftantia  eft.  Effcnt  pnetcrca  Pla- 
neix  ilU  in  eadem  a  Sole  diftamia,  quia 
-eodem  lempore  revolvuntur. 

z.  Latiores  ,  Sc  velociores  ad  difci  me> 
dium  maculx  funt ,  quam  ad  ejus  oras , 
uc  globi  pars  cblore  infc£la  lattor  in  me- 
dio  apparei  ,  quam  ad  globi  eminus  vifi 
oras  .  At  corpus  opacuih  extra  globum  , 
Planetz  inftar  conftituium,  ejufoetn  ubi- 
que  magniiudinis  apparerci. 

3.  In  difci  medio  celeriorcs  ,  tardiores 
-ad  oras  maculzfunc,  qula  arcus  «quales  ad 
oras  oblique  vtfi ,  minores  apparent. 

4.  Ut  fpaiium  ,  quod  horis  24 ,   in  me< 

dia 


PHTSICM  PURTICVL^RU  8i 
dU  Sotis  facie  macula:  defcribuQC  ,  efl  ad 
horas  24,  ica  eft  imegra  Solis  circumfe- 
rentia  ad  tempus,  quo  revoluciotie  abfolu- 
ca*  icerum  ad  faciei  Solis  rAcdium  maculx 
redeunt;  quod  H  longe  a  Solis  fuperficie 
maculx  ipue  diftareat  »  contiDgere  minime 
pofiec . 

5.  Mutationes  in  macutis  ,  earumdem 
augmentum,  imminutio,  irregulares  figu- 
ne  ,  Quljecula  circa  maculas  mmo  rimitli- 
ma ,  ortus  &  exiin^lio  ipfarum  ,  haud 
conventre  videncur  opacis  corporibus,  per- 
petuis,  a  Sole  remons.  Sunt  igitur  in  So» 
le  inquit  Uranophtlus  nofler,  maculae  iplt 
adhxrenccs  ,  quaa  27.'  iz^  zo'  revotutio- 
nes  abfolvunt  ,  &  poftquam  14  latuennc 
diebus,  ad  locum  redeunt,  in  quo  primutn 
apparueruDC  .  Sed  maculz  hse  Soli  adtiac» 
rent,  ergo  Sol  revolviturcirca  axemfuum, 
fui  centri  refpeflu  ab  occafu  utique  in  oi^ 
tum.  Quia  vero  interea  dum  maculx  ab  ^'i- '* 
a  digreflie  per  e  d  aA  m  rurfus  redeunt ,  Sol 

;er  integrum  fere  fignum  ab  e  defenur  ad  ' 
:  quando  macula  ad  a  regrefla  ed  ,  non- 
dum  nobis  videtur  periodicam  abfolviflere- 
volulionem  quam  complevifle  videturquum 
ad  b  pervenerit.  Id^o  a  27^  12^  20'.  de- 
mendum  tempus  efl  quo  macuta  percurric 
arcum  ab.  Quare  Sol  revolutionem  abfol- 
vifle  deprehenditur  horis  25. 

Infert   quoque  NoQcr   a    maculis  falfam 
J.ib.  II.  F  cffe 


81  C  ^  P  UT    l 

cfTe  illorum  Philoropborum  fententiatn  qui 
cxlenium  corporum  materiam  qutmam 
quandam  efTcntiam  efTe  docenc  ingenerabi- 
lem>  incorruptibilem,  adeo  ut  in  Cxlo  ni- 
hil  de  novo  gigni ,  nihii  interire  poflii  . 
Ortus  enim  &  loteritus  macularum  Solls  , 
contrarium  cvincii,  ut  Sc  cometarum  cau- 
ds,  &  ftellz  quoque  novx  ,  Jovifque  zo« 
nx  &-  alia.  Stellx  fane  novz  teguntur, 
detegunturque  per  vices ,  &  quod  eas  tegic 
&  detegic,  gignitur,  &  extinguttur. 

§.     V. 

Dt  Luna, 

Quum  Luna  nobis  ejufdem  cum  Sole 
magnitudinis  appareat ,  &  phaObus  fuisfpe- 
ciofa  ,  &  conftantilTima  phgenomena  prz< 
beat  :  poftquam  dc  Sole  quantum  iniliiu* 
tionibus  hifce  noRris  fufficere  vifum  c(l, 
difleruimus  •  placec  dc  Luna  ordine  modo 
dilTerere ,  phznomena  fcilicec  ejus  primum 
exhibere  ,  de  iplius  deinde  di(tamia  ,  & 
magniiudine  lum  apparcnce,  lum  vera,  de 
ejulijue  maculis,  motuque  verba  facere. 

I.  Luna  ,  przter  diurnum  Aflris  omni- 
bus  communem  motum ,  alio  quoque  cie- 
tur  fibi  proprio  ab  occafu  in  ortum  ,  five 
in  confequentia  fub  Zodiaco  .  Motus  hic 
facile   deprchcnditur  ^  &   enim  Luna   cum 

aei. 


""^y^ 


PHTSICM  P^TKVL^RIS  83 
ftclla  aliqua  fixa  Meridianum  hodie  per< 
traoreat,  ccas,  ftelia  eadem  ad  McridiaDum 
appelleRte,  Luna  adbuc  a  Meridiano  diftat 
ortum  verfus  ,  13°.  10'.  35",  hoc  eft  hora: 
minuEJs  47'.  si"'  25'"  fcrius  ad  Mcridianum 
appellic.  Pari  modo  ,  nLuna  bodie  oriscur 
hora  ,  ex.  gr.  ([uarca  ,  cras  deprehendes 
eam  tardius  oriri  fpaiio  temporis  fcre  eo- 
dem  .  Demum  Luna  poft  fuam  cum.  5ole 
conjuD£lionem  ,  ab  eo  quotidie  magis  ,  ma- 
gifque  clongatur  in  confequcntia  ,  donec 
.  pod  menfem  cum  co  rurfus  conjungatur  . 
Manifcftus  eft  ei^  Lunx  motus  in  coniequcn- 
tia  ,  fciliccc  fecundum  Ggoorum  ordinem . 
Motus  Luna;  diurnus  13'.  10'.  35'«  o" 
horarius  32.  3^.  27 

minuti  primi  tempore  32  .  57 

iecundi  tempore  33 

2.  Motura  autem  hunc  fub  Zodiaco  » 
quamvis  extra  Eclipticx  planum,  Beri  in- 
de  patet  ,  quod  maxima  Lunx  declinatio 
feu  diftantia  ab  .Xquaiore  ,  deprchcnfa  fit 
5^  i'. ,  &  aliquaodo  3°.  i/  difTcrre  a  de> 
clinatione  maxtma  Solis  ,  Dm  Ecliptics  . 
Invenitur  autem  Luna;  dectinaiio  ab  £• 
quatore ,  fi  explorctur  altitudo  mcridiana 
tumLuDx,  lum  ^quatotis  *  utriufque  eoim 
difFercmia,  Lunx  declioatuy  eft. 

3.  Circulus  ergo,  vel  curva  in  qua  Lu- 
na  movecur ,  Ectipticam  fecac  in  duobus 
pun^is,  quE  Nodi  dicuntur. 

F     2  4.  Ex 


»4  C  ^  P  U  T    I. 

4.  Ex  motu  Lunx  diurno  &  proprio 
inter  Te  compofitis  ,  habetur  in  diebus  ar> 
ti6cialibus  Lunae,  feu  in  lempore  ,  guoLu- 
na  fupra  horizontem  el)  ,  varietas  eadem 
menns  fpaiio,  quam  oriri  unius  anni  tcm- 
pore  in  diebus  ariiBcialibus  Solis  cerni- 
mus. 

5.  Tempus,  quo  Luna  Zodiacum  motit 
proprio  percurrit ,  eft  dierum  17.  7*".  43'. 
4',  menfifque  periodicus  appellatur. 

6.  Tempus  autem ,  quo  Luna  a  Sole  di* 
greffa  ad  eumdem  redit  ,  eft  dierum  29 . 
11**.  4p'>  3",  diciturquc  menlis  fynodicus  , 
&  Lunaiio .  Hic  eft  periodico  menfe  lon. 
gior,  quia  quum  Luna  regreffa  ell  ad  Zo- 
diaci  pun£tum  ,  in  quo  Solem  reliquerae 
(  hoc  eft  menfe  periodico  jam  elapfo)  ibi 
Solem  non  reperit ,  quia  ille  interea  mmu 
fuo  proprio  in  confequentia  progrefTus  ed  . 
Quare  uc  Luna  Solcm  airequatur  ,  debet 
adhuc  unum  fere  lignum  percurrere.  Faci- 
lis  folutio  eft  problematis  quo  loco  Zodia- 
ci,  &  quo  temporcLuna  cum  Sole  in  Lu- 
natione  quavis  conjungatur ,  nam  ad  Algc- 
bramfimplicempertinet;  laboristamen  non- 
nihil  impendendum  eft  rationiiius  fubdu- 
cendis . 

7.  Ab  hoc  motu,  omnis  phafium  varle- 
tas  oritur  .  Luna  enim  quum  opaca  Iic , 
Soli  conjunfla,  lOta  obfcura  cll ;  lunc  No- 
vilunium  dicitur  ^  Luna  lilens  ,  conjun61io 

cum 


JPi^W^ 


PBTSICM  P^RTICUL^RIS     85 
cum  Sole,  Syaodus  Luminariuni ,  Copula, 
Syzigia;  quz  dux   ponrenaae  voces  Syzigix , 
Copulae ,  Novilunium  fimul ,   Plenilunium- 
que  dcf^nant . 

Pod  unutn  deinceps  ,  alterumve  diem  , 
paulo  poft  Solis  occafum ,  apparebic  acutif- 
lime  falcaia  prope  horizootem  occiduum. 
Die  circiter  quarta ,  quum  jam  60  circi- 
ter  gradibus  a  Sole  rcceffit ,  pkniore  corriu 
fulgct. 

Septima  circiter  die ,  quum  fcilicec  qua- 
drante  incegro  a  Sole  diftat,  apparec  femi- 
plena  ,  dimidiaca  ,  bifTefla  :  qux  phafls, 
prima  quadracura  dicitur,  feu  Luna  dicho- 
toma  .  Nobis  tamen  in  Terrx  fuperficie 
pofitis  ,  Luna  biffefla  ,  feu  dichocoma  ap- 
paret  paulo  antc  quadraturas ,  nempe  diim. 
a  Sole  diftac  Zf.  vcl  89°. 

Circa  diem  undecinum  ,  quum  a  Sole 
diftac  izo°.,  gibbofa  apparec.  Girca  dtem 
14  adhuc  multo  gibbolior  ccraitur,  6c  fo- 
re  plena. 

Demum  die  14  aut  i;  ,  Soli  oppolita 
&  roiunda  ,  ac  plene  iUuminata  appa- 
ret . 

Pleniluoio  perado  ,  exdem  phafes,  fed 
ordine  inverfo  cernuntur.  A  Novilunio  ad 
Plenilunium  pars  Luqsb  lucida  occafuin 
fpeftac  &  cornua  onum  .  Ac  a  Plenilunio 
ad  Noviluniimi  pars  illuminata  ortuoi  fpe- 
^ac  t  5c  corfiua  occafum , 

F     3  8.  Si 


S6  C  ^  P  V  T     I. 

8.  Si  Lunam  conferas  cum  Sole,  fleUif^ 
que  fixis,  ad  quas  appellit,  evidenier  com- 
peries  eam  fub  Zodiaco  ,  imo  fub  eadem 
Zodiaci  parte  modo  tarde ,  modo  vclociter 
moveri  *  qui  motus  intra  dies  28.  femel 
cfl  velocifhmus  Sc  pod  dies  14.  femel  tar- 
difTtmus.  Revolutiones  etiam  incegrx  inter 
fe  inzquales  comperiuntur. 

p.  Alias  patitur  Luna  inaequalitates,  de 
quibus  omnium  optime  Newtonus  differuic 
ad  prop.  66.  lib.  i. 

10.  Lunx  diameter  apparens  non  femper 
Kquatis  videtur  .  Tunc  mtntma  apparet 
quum  Luna  tardiffima  eft  ,  &  contra  tunc 
maxlma  diameter  apparet,  quum  Luna  ve- 
lociffima  ell. 

11.  Eamdem  fere  femper  faciem  nobis 
obvertic,  uc  maculae  oftenduni. 

iz.  Lunx  nafceniis,  non  cornua  modo  , 
fed  &  tota  nobis  obverfa  facies  afpicitur, 
&  cincreo  colore  tin£la  videtur. 

13.  Lunam  femper  inter  Aflra  Sc  Ter- 
ram  currere  compertum  eft.  Adrum  autcm 
intcr  Terram  Lunamque  currere  obfcrva- 
tum  nullum  ell .  Hoc  Lunam  Aflris  omni- 
bus  nobis  efle  viciniorem  odendit. 

14.  Addere  bic  opoixcret  Eclipfes ,  fed 
de  his  ^.  fequenti  dicemus. 

Przter  hxc  Lunx  phznomena   veteribus 
nota  ,   alia   multa  Telefcopio  dete£la  fuc* 
runc  a  G^lileo.  Hic  maculas  primum  Lu- 
nares 


PHTSIG^  P^RTICUL^RIS  87 
aares  obrervavic,  quas  in  antiquas  feu  ve> 
eeribus  notas,  3c  oovas  a  fe  ipfo  nempede. 
te£las  iribuic  ;  quarutn  illx  nudo  oculo 
confpicux  func  ,  has  vero  ob  parviuteia  , 
vifus,  nifi  tubo  opticoinfiru£lus,  non  per- 
cipit .  Harum  macularum  accuratiffimam 
defcriptioaem  Hevelius  Jn  Selenographia 
fua  exhibuit. 

Porro  maculz  ingemcs  adeo,  multzque 
numero  confpiciuntur  in  Lunx  facie  ,  uc 
tota  Lume  fuperficies  nobis  confpicua  his 
Tcluti  glebulis  confperfa  fic ,  fcrupca ,  cre- 
pidinola.  Partes  majores  ,  macutse  fcilicct 
veteres  ,  fubobfcune  apparenc ,  parces  alix 
ftlbs  prorfus  ,  &  lucidx.  Minores  maculz 
partim  obfcune  func ,  partim  lucentes ,  Sc 
clarz.  Maculis  tum  majoribus  mm  mind- 
rtbus,  ur  difcerni  inter  fe  poflenc,  fua  fin- 
gults  indidere  nomina  X.angrenus  ,  Hev^ 
iius,  Ricciolius,  fcd  Itoguli  imporuere  di- 
verfa,  quod  laborem  ftudioGs  augec. 

Lunam  efle  afperam,  montibus  vallibuf- 
que  donatam  demonftratur  certiflimis  ob< 
fervacionibus . 

L  Si  enim  polita  effec,  &  Ixvis  inftac 
fpeculi  ,  ilta  non  lucem  quaquaverfum  re> 
ile£teret  ,  fed  SoHs  imagtnem  exbiberec 
exiguam  admodum  ,  tnftar  pun6li  ,  fplen- 
didiffime  micancis,  quod  non  evcnic. 

IL  Prseterea,   fi  Luna   infpiciatur,  tum 
tquando  dichotoma  eft,   five   dimidia  luci-p^  , 
F    4  da, 


1«  -• 

occ»- 

cef 

iitcs» 

Qau* 
jtrl'»» 

soVi  or 


PHrslCM  Pi^RTICUL^RlS  89 
Bppirenc  tameD  ;  tUDC  vldelicec  ,  quando 
xJunarJs  difci  libratio  ,  confpc£lui  exhibtt 
partes  Luox  alias  ulcra,  vel  dtra  oram  il- 
lam,  quae  extima  erac,  coaftitueas.  3.  Per- 
multi  tnootium  ordines  cutn  lacuois  fuis  , 
£c  aofra£libu5 ,  circa  extremam  Lunse  oram 
coordinati ,  non  BQodo  in  hemifphairio  ap> 
parente,  fed  &  in  averfo,  prope  tamen  he- 
mifphaeriorum  finicorem'  ,  in  caufa  ftint  , 
cur  oculus  a  loi^  profpiciens  ,  eminentia- 
runi ,  cavitatumque  difcrimina  deprehende- 
re  minime  poflic  ;  intercapedines  enim 
montium  in  eodem  circulo  ,  feu  in  eadem 
'ferie  difpolicorum  ,  occulcancur  prominen- 
tiis  ia  aliis  ,  atque  slits  ordinibus  conlli- 
tutis  ,  idque  tunc  maxime  evenit  quando 
.  afpicientis  oculus  in  eadem  refla  cum  pro- 
mmentiarum  illarum  veriicibus  locatusfue- 
rit.  Ita  fane  in  Terra,  multorum  ,  fre- 
quenciumque  montium  juga ,  fecundum  pla- 
nara  ruper6ciem  difpoflta  apparene  ,  fi  prof- 
piciens  oculus  procul  fuertc,  8c  in  parial- 
titudioe  cooftitutus.  Sic  xftuoG  pelagi  fu* 
blimes  undarum  vertices  fccundum  idem 
planum  videntur  excenii ,  quamvis  canDS, 
&  vela  ipfa  quoque  in  earum  cavitatibus 
abfcondantur .  4.  Majores  acmofphxre  tra- 
^us(  juxta  quonimdam  opinionem  ,  qui  Li^ 
nam  atmofphxra  non  carere  putanc  )  pRC- 
fertim  lummofi ,  poflencLuns  pcripberjam 
Soii  cxpo&tam  Dbiegctc ,  idco ,  pcr  ipfos  , 


90  C  ^P  UT    L 

ingcnccs  raaculx  non  apparent  ufque  ad  ex> 
timam  Lunx  oram  extenix^  ora  enim  hsc 
extima^  non  Luna: ,  fed  ejus  atmofphxrse. 
eft.  Kcilllus  tamen  ,  Caffinus ,  de  Thurry, 
aliique  putant  Lunx  nullam  efle  atmof- 
phxram  ,  quia  ibi  perpeiua  fereaitas  eft  , 
tc  ftellz  prope  Lunte  mai^inem  nullam 
paiiuntur  icfraflionem . 

V.  Teftatur  Ricciolius  fe  Lunx  margi> 
nem  vidifle  inzqualem. 

Nunc  age  dlcamus  qua  ratlone  Luna> 
rium  moniium  altitudinem  metiri  liceat  , 
&  deprehcndcre ,  eos  Tcrrae  montibus  altto* 

Pig.  ,8,  res  effe.  Q.uum  primum  vertex  A  mon« 
tis  ,  qui  tn  Liinx  pane  obfcura  e{l,  illu* 
minari  cccperic,  invcniatur  Telcfcopio  ,  vel 
micrometto  proporiio  refla  AE  ad  Luns 
diametrum  .  E(i  AEC  trtangulum  rc£tan- 
gulum  ,  idcoque  datis  AE  ,  EC  ,  daiur 
GA  ,  a  qua  fubdu£la  CB  =  CE  ,  fuperell 
BA  alticudo  montis  .  Hoc  pa£lo  Riccio- 
lius  invenit  San£lx  Caihannx  Montem 
Lunarem  altitnmum  ,  novem  milliaria  ad< 
sequare  ,  ideoque  effe  ceKilTimis  Tcrrs 
roontibus  noftriS'  plufquam  triplo  altio- 
rem. 

Luna  circa  axem  fuum  motu  sequabili 
rotatur,   eodem  omnino  tempore ,  quo  cir- 

Fig.  n.  **  Teliurera  periodtim  abfolvit  fuam  / 
eamdcm  enim  fere  facicm  nobis  femper 
obveriii .  Sed  ea  ipfa  asquabilitas  tnotus 
X  cau- 


PHTSJCM  P^RTICUL^RTS  pt 
caufa  eft  apparentis  inxqDalicaiis,  qua  Lu- 
na  videtur  e  Terra  fuper  axem  fuum,  mo- 
doab  oNu  in  occafum  ,  modo  ab  occafa 
in  ortum  paulutum  librarj ,  nuiare,  ut  ma- 
culae  minifcRaDt  :  qux  libratio  oritur  a 
tnotu  Lunx  in  ellipieos  perimetro. 

Quantitas  bujus  librationis  a  Ricciolio 
coUigitur  z^".  31'.  48' .  Maculz  ideo  qus 
toto  eo  fpatio  contineniur,  modo  confpicuc 
funt ,  modo  e  confpe£lii  fubducuniur. 

Addendum  hic  eft  phxnomcnon  3  Gali< 
leo  primum  explicacum .  Ante  &  poH  No- 
vilunium ,  In  phafibus  nempe  primis  ,  ac 
ulitmis  Lunx ,  fereno  Cslo  ,  &  longius  a 
luce  Crepufculi  ,  poll  Solis  occafum  ,  vel 
ante  ejus  ortutn,  fpeflatx  pars  obfcura  ap* 
paret  fimilts  cineri  inccnfo ,  &  lucide  albi* 
canti .  Lumen  hoc  fecundarium  (  fi  cornu- 
bus  luminolis  Lunx  poft  obftaculum  ali- 
quod  laientibus  ,  folum  fpe£lctur  }  fublnde 
tamen  incenfum  cernitur,  ut  Saiurai  fpleti* 
dorem  quandoque  xmutari  videatur  ;  Luna 
a  conjunflione  divergente ,  exlgua  ifta  lux 
minuicur;  in  quadraturis  fere  nulla  eft. 

Galileus  rei  hujufce  caufam  refuodit  in 
radios  Solis  a  lucido  Terrx  hemifphserio  re- 
flexos  iu  Lunam,  atquc  inde  denuo  refle- 
xos  in  hemirphxrium  Terrz  ,  no£lu  dire- 
,£la  Solis  luce  dellitutum.  In  noviluniis  ea 
luxeft  maxima  ^uia  tunc  Flcniteh-ium  Lu- 
n»  rcfpc£lu  eft;  in  quadraturis  eft  minima 
quia 


pi  C  ^  P  UT     I. 

quta  tunc  Terra  Lunz  refpeflu  ,  in  quS" 
draiura  eft.  In  Solis  EclipQbus  fere  nullz  , 
qtiia  cunc  Tellus  Lunx  non  lucet.  De  his 
aliirque  ad  Lunam  fpe£laniibus  videre  prx« 
ftac  Bullialdum ,  Hevelium  ,  Ricciolium  > 
Tacquetum,  aliofque. 

Ex  Hireo  hac  derivamus.  Montium  um- 
bra  mutatur  in  hotas .  Cavitaces  modo  ab 
una  pane  ,  modo  ab  altera  illuftrancur  ; 
maria  certe  non  funt,  quum  fint  cavitaci- 
tibus  imerfperfx.  A  quadraturis  ad  oppofi* 
tionem ,  phxnomeoa  Lunx  ita  tnucantur  , 
uc  vix  pro  iifdem  fumi  polfinc  .  Magnus 
enim  montium,  &  cavitatum  numerus,qui 
facite  vidert  poterat  ,  non  amplius  cerai- 
tur,  quia  nempc  in  quadraturis  a  latere  il- 
lullrantur  a  Sole*  ac  in  oppolitione  a  fron- 
le. 

Loca  prxterca  plura ,  qux  in  quadraturis 
cavttatcs  parvx  ,  nigreque  funt  ,  vixque 
fenfibiles ,  in  oppoiitione  fiunc  lucidiffima 
&  maxime  micantia ,  quorum  locorum  unus 
iiammas  fundere  £ihn£  inftar  vifus  eft . 

Hoc  Hireus  explicac  per  hypochefim  hu- 
jufmodi.  Pocit  cavitatum  harumce  6guram 
jnternam  elTe  praeterpropter  fphiricam;  ea- 
rumque  fuperficiem  albam  &  afperam  . 
Hxc  quali  fpecula  concava  Solis  lucem  ad 
nos  re6c6lunt  tunc  tantum  ,  quum  pleno 
orbe  Soli  ipfl  opponuntur,  tuncque  lucem 
quaquaverfum  refle£Iunc,  quia  afperafuper- 
ficie 


/ 

PHYS1C7E  P^TICULj/RIS  93 
iicie  func»  &  vividiffime  refle£):unc  lucetn  ; 
quia  caviracum  earum  fuperficies  alba  eft  • 
Si  haec  cavicacum  phaenoraena  addas  aliis 
cavicacum  aliarum,&  moncrum^qui  iden* 
cidem  ab  oculis  evanefcunc  /  facile  incelli- 
gesy  Lunx  afpe£lum  varium  admodum  per 
viccs  eflc. 

Uc  haec  experimento  confirmarec  Hireus, 
iblidum  corpus  fieri  curavic,  quod  exiguam 
Lunaris  difci  porcionem  exhiberec  ,  cu)uf« 
modi  eam  efle  ipfe  pofuerac  ;  animadver« 
ticque  folidum  hoc  pro  varia  fua  ,  Solis 
refpe6lu,  pofitione,  phasnomena  iila  exbi- 
bere  ,  quas  Hireus  ipfe  cxplicare  conaba* 
cur. 

Ab  invencis  Telefcopiis  mucaciones  fere 
nullas  in  Luna  evenerunc  .  Non  idem  de 
Marce  &  }ove  dici  poteft  .  Planetas  mari 
deftitmo  minimae  accidanc  oportec  mucacio- 
nes  y  &  ii  mari  defticuicur  ,  acmofphaera 
quoque  carebic. 

De  Luna  parallaxi ,  diflantia ,    tnagni^ 
tudine  tum  apparente ,  tum  njera  • 

Diftanciam  Lunae  per  datam  ejus  paraU 
laxim  fic  invenies.  Finge  parallaxim  Lu» 
nae  mediam  cfTe  57'  ex  Vendelino  .  Fiac 
uc  finus  anguli  parallacici  57'  ad  finum  co» 
cum ,  ita  femidiamecer  Xerras  ad  quarcum 
terminum ,  fciiicec  idSYppi  looooooo  :  : 
I  /  X   ^    60. 


<r 


P4  C  ^  P  V  T     L 

FaralUxim-vero  per  obfervatioaes  fic  tni 
venies.  I.  Collige  ex  Tabulis  tempus,  quo 
Luna  no£lu,  vel  etiam  interdiu  confpicua 
crit  in  principio  Cancrt  ,  auc  quamproxi* 
me;  in  Troplcis  enim  declinationis  diffe> 
rcmia  infenfibilis  e(l  intra  paucas  horas  ; 
&  quando  Luna  eric  in  Meridiano,  Mer  i< 
Uianus  tunc  erit  circulns  dcclinationis ,  & 
latitudinis.  Obferva  Luna:  alcitudinem  me* 
ridianam  una  cum  cempore,  quo  cxxqua- 
to,  collige  pertabulas,  aut  per  problcmata 
primi  mobilis ,  latitudinem  Lunx  ,  nccnon 
ejus  longitudinem  ia  EccUptica,  Sc  ex  dc* 
clinattonum  labula  declinationem  veram  lo- 
ci  Lunx.  Confer  alcitudinem  Luna;  vifam 
cum  aliitudine  ^quatOris ,  differentia  erit  , 
declinatio  vifa:  diffcrentia  incer  decUnaiio* 
nem  veram  ,  &  vifam  eft  Luni  paralla- 
xis.  Debec  tamen  Luna  efle  extra  pericu* 
lum  refra£lipni$  fcnfibilis  ,  &  ideo  altior 
45°.    vel  faltem  40°. 

Secundus  modus  ,  Quum  Luna  cff  in 
principio  Cancri ,  aui  Capri  ,  &  una  cunt 
(lella  altqua  aotx  dedinationis  tranlit  per 
Meridianum.obferva  di{lanciam  inter  hanc 
ftellam,  &  Lunam ,  duobus  obfervatoribus 
codem  tempore  altitudincm  {IcUe,  &  Lu- 
nae  fumeniibus.  Ex  afcenfione  rcfta  flella 
cognofces  apparentis  tcmporis  momentum  , 
eoque  converfo  in  tempus  Kquale,  coHiges 
ex  LunK  tabulis  longitudinem  ,  &  latiiu- 
di. 


-s 


PmSlCJE  P^RTICULyfRIS  p^ 
dmemLunas,  &  indc  declinacionem  veram, 
&  hinc  differenciam  intcr  declinationem 
llellae ,  &  declinationcm  Lunas  veram ,  quam 
conferendo  cum  diftantia  incer  cas  deprc^ 
henfaj  habcbis  Lunas  parallaxim;  dummo* 
do  camcn  Luna  altior  fic  45^,  vd  falcem 
40o«  ad  declinandum  pcriculum  refra£lio- 
num  • 

Tertius  modus  <  In  quovis  Eclipcicas 
gradu  Luna  fic,  obferva  alcicudinem  cjus. 
xneridianam  5  &  cxa6lun]i  cemporis  momcn* 
tum  ,  quo  exasquaco  ^  coUige  cx  cabulis  ve« 
ram  Lunas  longicudincm  &  lacicudinem  vc« 
ramque  Lunas  dcclinationem ,  cx  cab<  in« 
quam  Regiomoncani  «  auc  Magini  ,  &  cx 
ea  ^  ac  ex  £quacoris  altitudinc  veram  Lunas 
altitudincm  infer  «  Difrerencia  altitudinuoi 
vcras,  &  obfervatas  Lunas  parallaxis  eft. 

Quarcus  modus  •  Qpando  Luna  eft  ia 
gradu  po  Eclipticas  ab  horizonte  compu* 
tato  9  obfcrva  Lunas  laticudinem  vifam  , 
nccnon  longitudinem ,  qua;  cunc  vifa  fimul 
eric  &  vera)  &  cemporis  momencum  ,  ac« 
quc  ad  illud  cxasquacum  coUigc  ^x  cabuli( 
latitudinem  Lunas  vcram  •  Di£Pcrentia  la« 
titudinum  vifas  &  vcras  cft  Lunas  paralla* 
xis ,  &  quidem'ctiam  altitudinis;  idem  enim 
tunc  e(l  circulus  lacitudinis  j  &  altitudi- 
nis  4     ^ 

Quintus  modus  Ricciolii  eft .  CoUige  ex 
tabulis  quandonam  .Luna  tranficura  ficp^c 

Me. 


^4  C  ^  P  V  T    I. 

Meridianum ,  carens  omni  latitudine  y  kU 
in  nodo  exiflens^  &  ad  illud  tempus  pun- 
£lumEclipticz  culmlnans;  illud  enimiprum 
eft  punflum  io  quo  erit  centrum  Lunz  ^ 
cujus  pun£li  declinatio  nota  erit  ex  ta- 
bulis .  Inde  innotefcic  altitudo  vera  Lunz. 
DifTcrentia  Jnter  alcitudinem  vifam,  Sc  ve- 
ram  ,  parallaxis  ell . 

Omnibus  hifce  ,  aiiifque  methodis  paral- 
laxis  Lunx  mediocris  inveaitur  57%  ideo- 
que  eJHS  a  Terra  diflantia  60  femid.  Ter- 
ne  ,  uc  omnes  conveniunt. 

Facile  modo  eft  Lunx  magnitudinent 
veram  invcnire.  Diamcter  enim  apparens 
Luna;  iifdetn  artibus  invenicur,  quibus  dta- 
tnetrum  apparentem  Solis  inveniri  fupra 
indicavimus .  Radius  ergo  Lunz  in  raedio- 
cri  ejus  a  Terra  diftantia  eft  t$' .  45". Po- 
nas  facilicatis  gratia  iS  .  Fiat  i^tur  ut  &• 
nus  totus  ah  ad  tangentem  6e  16',  tta  me- 
diocris  Lunx  diftantia ,  ncmpe  60  femtdia- 
metri  Terrse  iid  quartum  terminum  .  Tcr- 
minus  hic  eric  Lunx  femidiameter  ,  Terrx 
femidiametris ,  earumque  partibus  exprefla  ; 
fcilicet  1 0000000  .•  4^54»  '  '■  <5o:  x  = 
o.  Z7^zsz,nempe  femidiameter Terrae  eric 
ad  femidiametrum  LunsEuti.  o.  27^252, 
vel  ut  7.  I.  ^547^4,  fere  fcilicet  ut  7  . 
1,-  crgo  fuperficics  Tcrrse  ad  fuperficicm 
Lunat  ut  4p :  4  .■  .•  1 2  .*  I  .  Solidicas  vero 
ut  7».-  i3  ::  3is'-  »  •■  •■  43  ■•  «• 

Ve 


PRYSICSE  PARTICVL^RIS    97 

Da  Lunte  t4imeffbtera . 

QuumlfUni  Venerem  occultavic  die  Juo. 
18.  1715-  hora  1 .  30'  poft  rocridiem,  Ma- 
lezieu  ,  Caflinus ,  atque  Maraldus ,  qui  toti- 
(tem  Telefcopiis  Venercm  obfGrvabanc.-  mu- 
tationem  nullam  vel  figune,  vel  mocus,  vet 
coloris  ia  Vcnere  dcprchcnderunt ,  vel  dum 
immeraebaiur,  vel  dum  emergebat.  Depre>- 
faendifleni  autem  fiVcnus  pafl  atmofphz- 
ram  Lunx  trannifTec,  ut  pofl  Lunam  revera 
«ranHit. 

'  At  coDtn  Eques  Louvilleus  ,  Delisleus  , 
&  Cbardetonius  ,  qui  fimul  rem  eamdem 
obfervarunc,  Venercm,  qux  longe  a  Lu- 
na  pofita  ,  alba  erat ,  &  rutilans,  Vene- 
-rem  ,  inquam  ,  proxtmam  Luns  cotorem 
-«xcflmpto  immutafle  animadverterunt »  ft 
mutatioaem  hanc  integro  temporls  mi* 
iiuto  perfeveraffe  .  Ora  Veneris  Luiue  pro- 
•pior  rubra  fa£la  eft  ,  oppofita  vero  \n- 
dici  coloris  .  -Dum  Veous  e  Lnna  emei^e- 
bac ,  cotores  iidsm  iceriim  apparuerunc  eo- 
dcm  ordine ,  rut>eus  prope  -  Lunam  ,  indi- 
cus  c  diametro  oppolitus  ,*  adeout  ora  , 
qux  rabra  in  immcrlioQe  fuerat,  indici  co> 
loris  in  emertione  apparuerit. 

Louvilleus  EctipGm  haac   arte    repraefen- 
cabat  .   Vas  vitreum    fphzricum   aqua   ple- 
num  fumpftt;   utcra   ipfum    ceream    cande- 
Lib.  11.  G  tam" 


pS  C  ^  PU  T    I. 

lam  accenfam  pofuic  y  ac  incer  vas  &  ^n- 
delam ,  charcam  parvo  foramiae  donacam 
collocavic.  Lumenquod  per  foramen  bocce 
tranfibac,  Venus  erac,  vel  ftella^  quxvis  ; 
vas  vero  aquas  ,  acmofpbarra  Lunae  erac  . 
Quum  chartam,  lumenque  cransferri  cura- 
rcc  ab  excremo  uno  vicrei  vafis  ad  alce- 
rum:  femper  apparebat  ora  foraminis  ^quas 
vafis  cencro  vicinior  erat  ^  rubro  cin£la  co- 
lore;  ora  oppofica,  indico. 

Dclisleus  ,  qui  Veneris  colores  &  ipfe 
viderac  ^  colores  illos ,  non  a  Lunas  at- 
mofpha^ra,  fed  ab  inflexione  radiorum  lucis 
corpus  opacum  Lunas  lambencium  deriva* 
bac,  qu2  inflexio  eofdem  &  codem  ordioe 
quos  refra£lio  colores  paric. 

CafTinus  vera,  qui  de  coloribus  illis,  ti- 
cec  a  fe  non  obfervatis,  nulla  racione  du* 
bicabac,  colores  ipfos  a  Telefcopidrum  vi« 
cris  derivabac  ,  quae  vicra  circa  oras  fuas 
colores  femper  oftendunc,  at  non  circacen- 
trum*  Ideo  Caffinus  Maraldufque  obferva- 
banc  ftellas  omnes  per  Telefcopium  vifas  ^ 
oram  axi  Telefcopii  proximam  exhibereru- 
bram,  oppoficam  vero  indici  coloris;  colp- 
vc$  aucem  hofce  penicus  evanefcere  quando 
fiella  eft  in  axe,  feucencro  TeIefcopii;ice* 
rnmque  eos  apparere  eadem  poficione ,  quando 
ftella  ab  axe  recedit*  Hi  arbicrancur  icaque 
ii^unamin  Telefcopii  cencro ,  Vencrem  ad  Ia« 
<cra  fuifle,  quando  cobres  illos  exhibuic, 

H2C 


PHTSICM  P^RTICUL^RIS     99 

Hxc  taDtorum  virorumdtlTenfio  attCDtio. 
nem  exciiavit  ia  Jovis  EclipG  ,  feu  occuU 
tatione  per  Lunam  y  qnB  contigit  die  }ul. 
15.  anno   l^iS* 

Hireus,Canintu,  atque  Maraldus  Jovem 
obfervarunt,  &  in  ipfo  colorcs  deprehen* 
derunt,  quando  Jupiter  erac  in  oraoxcreaia 
Telclcopii ,  idqae  longo  etiam  tempore  an- 
te  ejus  immeruonem  &  quaodo  Jupitcr  adeo 
dinabat  a  Luna,  ui  ab  ipfa  colores  ilH  }o- 
vis  derivari  nullo  modo  poffent  ,  ac  quan- 
do  Jupiter  rn  Telefcopiicentro  ftiit  ,  quam> 
vis  tunc  LuDK  viciniSimus  eflec  ,  adcouc 
radii  Jovis  extremi  a  Lunx  atmorphzra  rc- 
fringi  debmffcnt :  nullus  omnino  color  in 
Jove  deprefaendi  potuit  .  Idem  facellitibus 
accidic,  dum  a  Luna  te£li  fuerunc. 

Louvilleus  qut  6c  ipfe  uc  cxieri  colores 
in  Jove  deprehendic  ouilos:  coojecic  id  s 
magna  Jovis  diflantia  provenifle  .  At  dire- 
£iio  lucis,  non  dillancia  caufa  refrafltonis 
eft. 

Ad  Lunam  tamen  redeundum  erat  uc 
exceptio  illa  Louvillei  colleretur  die  ^i. 
pecembris  1720,  fecunda  ^  NovilunJodie, 
Luna  Veoerem  occulcare,  fub  ipfa  fcilicec 
tranGre  debebac  hora  poft  meridiem  certia 
&  Ecclipfis  debebat  eflecencralis,  quod  per- 
raro  concingit.  Vifa  Venus  eft  ante  Edi- 
pfiin,  6c  Luna,  cujus  motus  ab  occafu  in 
orcum  TekKiot-  eft  motu  VenerlSf  ad  hanc 
G     a  oc- 


100  C  ^  P  U  T     1. 

occultandam  accedebac  parte  fua  orientali  , 
qux  obfcura  erac.  Occuhaviccam  in  inftan- 
ti  ,  quod  cum  Lunx  atmofphiera  componi 
non  poteft.  Immerfio  hax  Veneris  accidit 
'*  hora  3.  18'.  57'',  &  eraerfiohora  4.  33'. 
51*'.  Emerfic  Venus  c  parte  Lunae  lucida  ^ 
qux  tenuininia  eraty  Venufque  apparuitmi- 
cans  &  rutilans  ad  medium  menirci  Luna- 
ris,  quod  &  a  vulgo  obfervatum  eA  ,  Sc 
portenco  fimile  cxiAimacum. 

Si  Luna  aimofpfazram  haberet  «  immer- 
fio  Veneris  in  Lunae  partem  obfcuram  per 
gradus  fa£la  eflec  ,  uc  &  ejus  emerlio  a 
parte  clara^  colorcs  ad  eam  partem  appa- 
rere  debuilTent  diverfi  ab  iis,  qui  ad  par- 
tem  oppolicam  ob  radiorum  Veneris  variam 
rerraflioDcm  ad  varias  ab  atmofphserx  cen- 
iro  diftaniias.  At  hzc  color^m  variccasnuf- 
quam  appaniic  ,  fed  11  folummodo  colores 
apparucrunt  qui  a  varia  Veneris  in  Tele- 
fcopio  pofitione  oriri  debebanc ,  protu  nem- 
pe  Venus  propior  erat  Tclefcopij  axi  ,  vel 
ab  ipfo  remotior.  Caret  eigo  Luna  atmof- 
phxra . 

Hic  atmofphxrK  in  Luna  defe£lus  fatis 
perfuadet  ,  neque  homines ,  neqae  animal 
quodvis  his  noftris  quovis  modo  Cmile  iq 
Luna  effe  pofle.Accedil  orbltae Lunaris  in- 
dinatio  ad  Ecdipticam  graduum  5 ;  per 
quam  orbitam  mcnfis  fpatio  Luna  defer- 
nir,  dum  imerca  fcmcl  untum  circa  axem 


PHTSICJE  PjlRTlCXJL^RlS  loi 

rotatur  fuum  .  Sol  ei^o  intra  gradus  lo* 
pofiia  Lunx  loca  remper  aduric ,  a  vertice 
p^ecedens  ad  fummum  per  gradus  lo;  quum 
in  Terra  hac  Dudra  per  47°.  a  folftitio  ad 
folfticium  aberree  .  Diebus  <  1 4.  cum  horis 
iS.  Sol  fupra  horizontem  in  Luna  eft  . 
Qus  ficcitas,  qui  calor  inde  oriacur  facile 
cernitis,  Nobis  Tcrricolis 

F  tigora  miteftunt  Ztfhyris  .•  ver  prote- 

fit  te/ias 

Ititeritura  ,    /imul 

Pomifer  autumnus  fruget  effuderit .'  &"  mm 

Sruma  reeurret  iners .  Hor.  I.4.  od.  7. 

,  Q}]atuor  hxc  anni  tempora  nobJs  trimcftria 

funi.  At  in  Luna   dicbus  ip}-    cempora 

z 
hxc  omnia  prxcerfluunc  .   A  frequenti   hac 
tempeftatum  viciflitudine  incommoda  orien-  , 
tur  animalibus,  noftrts  fimilibns  ,   non   fe- 
rends . 

Sed  &  nullam  in  Luna  maris  (imilitudi- 
nem  reperics  ut  Huygcnius  in  Cofmotcoro 
demonflrac,  nuUigue  fluvii  ia  ea  effe  vi* 
dentur  Qon  enim  eftugerenc  aciem  perfpi- 
ciUorum;  nullx  quoque  nubcs  ,  ande  plu- 
vix  gencrentur;  fi  enim  elfenc  eas  videre- 
mus,  nuoc  has,  nunc  illas  Lunae  regiones 
obcegece  ac  vifui  noftro  fubduccrc  l  quod 
nequaquam  conttogic  fed  perpetua  appaVt  ibi 
ferenicas.  Ac  qoo  pa3o  nubes eile  ibi  pofluat , 
G     3  fi  at- 


lOl  C  ^  P  U  T    I. 

0  attnofpba:»  nutU  cA  ?  Si  oulla  funt  ibi 
tnaria ,  Qulla  Humina »  aqua  oulla  [,  tx.  ^ua 
ergo  materia  nubes  progigacrentur  ? 

In  folo  illo  igitur  arido,  &  aquK  omnrs 
experte,  non  vtdeniur  berbx  ,  atque  ani* 
mantia  exnare  pofTe  ,  quutn  omnibus  iHis 
bumor  roatcriam  ,  &  eleraenta  prxftare  de< 
beat. 

%.    VI. 

Dt  Eelipftbus  Lung  dtque  Selis . 

.  De  Eilipfibus  Lunie. 

I.  Caufa  Lunaris  Eclipfeos  eft  umbra  a 
Terra  pro}e£la,  in  quam  Luna  incidii ,  ut 
Tbales,  Pyihagoras  ,  Plato  ,  Arilloteles  , 
Sioici,  omaefque  cujufvis  aetatis  Pbilofophi 
docuerunc  .  Id  quideoi  patet  tx.  eo  ,  quod 
nunquam  Lunae  Ediplis  cotitingit  ,  nifi 
quum  Luna  ,  noftri  rerpeflu  ,  opponitur 
Soli .  2.  Quia  ad  217  TerrsE  feroidiametros 
umbra  Telluris  extenditur  -  Luna  autem  uU 
tra  f$4  Tcrrx  femidiametros  non  rccedit  a 
nobis.  j.  Semper  incipit  Lunx  Eclipfis  a 
pane  Lunz  orientali ,  qua  in  occidentalem 
umbrx  Terrz  partcm  met^i  incipit  Luna  . 
4.  Eclipfcos  duratio ,  cxteris  paribus ,  ma- 
jor  e(l,  quum  Luna  propior  cft  Terrx  , 
Sot  vero  remotior  ,  quia  ex  utraque  caufa 
Terrae  umbra  crafltor  eo  lococft,  quo  Lu- 


PHYSICM  PORTICVL^RIS  loj 
na  in  ipfatn  incidic  umbrzm .  s .  Pars  ob» 
fcura  Lqdx  ft^mentum  ntgri    cireuli  appa- 
ret ,  ut  ob  umbram  Tcrne  cooicam  appare- 
re  debet. 

Pr»  oculis  habeodum  eft  ,  Terram  effe  p^  ^. 
fpfaan-icam ,  vel  fere  fpbsricam ,  Solem  au- 
lem  efle  Terra  longe  majorem  ,  ideoque 
Tcrram  umbram  projicere  conicam  «  coni 
vertice  ad  partes  a  Sole  averfas  cooftituto. 
Coni  umbrz  Terrx  longitudo  faciti  oego» 
tio  invenitur,  fi  fiat  ut  femtdiameter  Solis 
ad  Terrae  femidiametrum  Tta  CD  :  ED  ; 
fcilicet  P3 :  X  :  :  20000  +  x  :  x  /  ergo 
pjx  =:  10000  +  x;  ei^o  jdx  =s  ftoooo; 
crgo  X     s   10000  =:    117  femidiametiis 

Tcrrae . 

Patec  hiuc,  fi  Luna  lit  Terrz  propior  , 
ipfam  in  craffiorcm  umbroG  coni  pariem 
iocidere  ,*  &  fi  Sol  remotior  a  Terra  fic  , 
conum  umbrofum  Terrx  ad  datam  a  Ter* 
la  diftantiam  fore  crafllorcm. 

Porro  EdipGs  Liyisc  vel  centralls  eft  , 
&  totalis,  vel  totalis  ac  non  centralis,  vel 
demum  partialis  eft  .  Si  centrum  Lunx 
tranfic  per  axem  coni  umbrx  Telluris  , 
quod  tUQC  evenic  quum  Lunse  centrum  eft 
m  uno  nodorum,  Eclipfis  ceuEralls  dicitur. 
Maxima  autem  ejufniodi  Eclipfium  duratio 
eft, 

G    4  ex 


104         C  ol  r  V  T 
tx  Ptolomeo 

I. 
4'- 

6-.  41" 

ex  Tychone 
ex  Vende[ino 
ex  Ricciolio 

4- 
4' 
3- 

'7-37 
.13.0 
$7-  6- 

Si  vero  Lunz  centruai  per  axem  umbrx 
Terrse  non  trinfeac  ,  totum  tamen  Lunas 
corpus  in  nmbrara  Terra  racrgatur  (  quod 
contingic  quum  LuD3  parum  a  nodo  aU 
terutro  didat  }  Eclipfls  cotalis  dicitur  ; 
tuncque  majori,  minorive  cempore  in  um< 
bra  manec  ^  prout  minus  ,  magifve  didac 
a  nodo .  Confentlunt  quippe  Adronoini ,  ura- 
bne  diamctmm  cerLunxdiametrum  contine* 
re;  quare  centratcs  Eclipfes  feraper  (pcales 
func;coia]es  autem  noD  femper  func  quct- 
que  centrales,  imo  qua*  fimpliciter  totales 
dicuntur,  nunquara  centrales  func. 

Non  raro  etiam  accidlc,  ut  pars  tantum 
difci  Lunaris  in  atmofpbxrx  umbram  inci> 
dat,  tuncque  EcIipHs  parttalis  appellatur. 

In  Eclipfibus  Luna;  lotalibus,  eiiamdum 
Luna  prope  axera  umbrz  verfaiur  ,  fzpe 
Luna  cernitur  tenui ,  pallidulaque  luce  per- 
fufay  quia  fcilicet  atmofphara  noftra  Solis 
radios  e  medio  rariore  oblique  admodum 
in  ipfaih  incidentes  ,  a  fua  dire£lione  de- 
torquec ,  &  ita  refrangit ,  ut  umbrofum  cq* 
num  pervadant  radii  plures  ,  Lunxque  in- 
terpofitum  corpus  illulirenc ,  confpicuuraque 
reddant.  Alias  addemus  caufas  quum  de 
luce  dicemus. 


PHYSICM  P^RTICUL^RIS  105 
Quaerendum  modo  etl  quaodonam  Ecli- 
pfeos  LuDX  fpecies  vanx  evenire  polfitic  , 
&  ereniaac;  quaErenduni  fcilicct  ad  quan- 
tam  a  fuo  modo  diflantiam  Luna  efle  pof- 
fic  ut  ali^m  patiatur  Eclipfim  ;  feu  qux* 
rendi  limites  Eclipiici. 

PrKter  umbram  de  qua  paulo  ^nte  d!zi. 
mus  ,  e(l  &  fpatium  quoddam  perumbro- 
fum,  quod  A  aliquibus  Solis  radiis  illu- 
Hratur,  reliquis  per  opanmTcrrz  fphasram 
intcrceptis  ,  cujus  parces,'  diverfos  obtiaenc 
JlIumtQationis  gradus,  minores  fciJicet ,.  auc 
majores,  prout  umbrx  propiores  funt,  aut 
ab  ea  remotiorcs .  Hoc  fpaiium  penumbra 
dicicur,  quam  ita  dccermiDsmus. 

Sic  AEFG  Sol ,  HD  fphicra  quzlibet  0.^19.  t*. 
paca,  puta  Luna,  SC  linca  centra  conjun* 
gens .  Ducatur  re£la  FDO  infcriorem  Solis 
oram  F  ,  fuperioremque  D  Luns  coitin- 
gens;  itemque  AHP  fuperiorem  oram  sbUs 
A,  &  ioferiorem  Lunx  oram  H  tangeos  , 
qux  rc£lam  SC  fecent  in  I  .  Si  manente 
pun£lo  I  immobili,  re£lx  IDO,  vel  IHP 
indefinite  protenfz  £c  Luax  globum  fem* 
per  contingentes  circa  axem  IM  vcrtantur, 
gignetur  conica  fuperficies  indcBnica  FHDO , 
noD  modo  umbram  perfe£lam  includeDS  , 
fed  etiam  fpatium  circumambiens  ODM , 
PHM ,  a  quo  radii  ab  aliquibus  Solis  par> 
tibus  prodeuntes  arcentur  per  interpolitam 
opacam  rphaeram  •  Hoc  fpatium  peourobra 
di- 


PHrSlCM  P^RTICUL^RIS  I07 
Sumtna  ei^o  femidiaraetrorutn  Luoas  ,  & 

umbrae  media         55'.  47" 
ponamus  facilitacis   gratia         ^& 

maxima         i^.  5' 
nunima  $%\  1$" 

Si  ergo  latitudo  Lunae  major  fit  i^,  $\  E« 
clipfis  efle  non  poteft.  Si  minor  $z\  1$"  E* 
clipfis  neccffario  erit.  A  sa.  i^^ad  i^.  5' 
limites  poflibiles  funt  «   fcu  poffibiiis  Ecli« 

pfis. 

Si  Lunae  latitudo  media  fit  inter  termi« 
num  neceffarium  &  poffibilem :  ad  momen« 
tum  Plenilunii  inquire  femidiametros  appa- 
rentes  Lunae  &  umbrae  ,  &  has  in  unam 
coliige  fummam.  Si  hac  fummalatitudoLu- 
nx  tunc  minor  fit,  Pleniluniumeric  Eclipti- 
cum;  fi  xqualis  aut  major  non  cric  Ecii« 

pfis  . 

Sed  quum  latitudo  Lunas  eft     i^  $' 

diftamia  ejus  a  nodb  eft      11^50' 

Quum  latitudo  Lunae  eft  5^'*^$" 

diftantia  ejus  a  nodo  eft       loi^. 

Ergo  poffibiiis  Eciipfis  eft  quum  Luna  non 

diftat  a  nodo  ultra  i2o.  50'.  Neceffaria  ve- 

ro  quum  non  diftat  Luna  anodo  ultra  lo^. 

Inquirenda  fupereft  Eclipfeos  quantitas  . 

Hanc  fane  definies »  inventa  differentia  inter 

fummam  femidiametrorum   Lunae »  &  um. 

brae ,  &  latitudinem  Lunae  •  Si  umbrs  femi- 

diameter  apparens  minor  fit  latitudine  Lunas . 

Si  umbrae  femidiameter  apparens  fic  par 

la- 


loS  C^PVT    1. 

hticudini  Lunae:  dimidia  pars  diametri  Lu> 
naris  obfcurabitur . 

Si  umbrae  fetnidiameter  apparens  fit  lati' 
tudine  Luna:  tnajor ,  hanc  aufer  a  femtdia- 
raetro  umbrz ,  &  refiduum  adde  femidtame- 
tro  Lunx ,  prodibunt  obfcurati  digitt  Luna- 
ris  diametri . 

Dum  obfcurationiS'  ijuamitas  minor  e(l 
diametro  apparcnie  Lunx  ,  Eclipfis  nondum 
totalis  edy  fi  squales  fuerint,  Eclipfis  eric 
totalis  fine  mora  ;  fi  major  ,  fiet  Eclipfis 
totaiis  cum  moray  denique  fi  Lunx  latiiu- 
do  nulla  fuerii ,  Eclipfts  eric  omnium  ma- 
xima,  qux  dicitur  centralis. 

Age  modo  durationem  mazimam  Edi- 
pfeos  Lunaris  centralis  inquiramus  .  Summa 
maxima  femidiametrorum  Lunx  ,  &  um< 
brx  eft  6$':  adde  duas  diamecros  Lunz  , 
dum  ipfa  inumbram  immergitur,  &  emer- 
gic  6j' i  fiunc  1^1' .  Dum  Luna  fpatium 
hocce  percurrit  ,  durabit  Eclipfis  .  Viden- 
dum  ei^o  quanto  tempore  id  faciat. 

DiumusLunzniotused  i^''.  lo'.  j5".o' 

Horarius  32.  ^6.  17 

Minuti  primt  tempore  32-57 

Secundi  tempore  33 . 

Duratio  ergo  maxima  Eclipfeos  Lunx  cen< 

traiis  erif  ^.  20'  /  digici   vero  obfcurati 

erunt  31  ^   2.Z   diametris  Lunx'. 

QU2- 


PHTSICJE  P^TICULjfRlS  xog 
Quasrimus  niodo  quanto  tempore  Luna  ^ 
Ahtequam  ad  umbram  appellat  ,   incidat  in 
penumbram  ad  diftantias  medias   Solis  ,   & 

Lunas  a  Terra.  Penumbras    radius  r::   4^^ 

femidiametris  Lunae,  feu  digitis  27  Luna* 
ris  diametri  •  Ergo  penumbrae  diamficer  zaz 

digitis  54  =:  4*^  diametris   Lunas  .  Adde 

Lunae  diamecros  duas,  dum  l^una  in   pe« 
fiumbram  immergttur  ,  &   ab  eadem  emer- 

git  y  habes  diametros  Lunas  6}^ .  Diametrum 

unam  fuam  una  hora  Luna  percurrit  *  ergo 

horis   6^   Eclipfis  (   fi  ita  vocare  eam  11« 

2 

cec  )  per  penumbram  durare  potcft* 

De  Solis  EcUpfibus. 

Dum  Sol  vel  totus  deficit ,  vel  pars  e» 
jus  tantum  oculis  noftris  fubducitur  ,  hoc 
ideo  profe£lo  evenit,  quia  Luna,  vel  ejus 
pars  y  Solem  inter ,  &  oculum  conftituta  , 
Solis  radios  fiftit,  &  impedit ,  ne  per  re« 
£lam  lineam  ad  noftros  oculos  deferantur. 
Ea  autem  lucis  indoles ,  &  natura  eft  ,  uc 

nifi 


tio       capvT    r. 

nifi  per  re£lani  lineam  perveniat  id  ocu- 
lum,  videri  nutlo  modo  poffii;. 

I.  Lunaeinterpoficu,  &inter)e£lu,  &  non 
alia  de  caufa  Solem  deficere  plura  fuadent. 
Ec  primo  quidem  id  ex  eo  paiec ,  quod  Sol 
nunquam  omnino  deficiat,  ni(i  quum  Lu> 
na,  veh  ejus  pars  Soli  conjun£la,  in  eadem 
re^a  cum  Sole>  &  oculo  e(lcollocata>  Id* 
eo  fane  in  iis  folummodo  Novtlunits,  loci. 
alieujus  refpe£lu,  Sot  deficit,  in  quibus  la< 
ticudo  Lunx  apparens  minor  ell  fumma 
femidiametrorum  apparentium  Sotis  &  Lu> 
ox.  Ideo  quoque  dum  Sol  rcfpe6lu  unius 
Terrx  regioois  deficic  (  duin  videlicet  So- 
lem  inter,  &  rcgtonem  illam  Luna  collo- 
cacur  )  aliis  in  Terrs  regionibus,  quas  in- 
ter  Sc-Solcm  Luna  non  conRicuitur  ,  Sol 
clariffimc  lucet. 

'  1.  Solis  dcfc£tus  incipit  ad  oram  Solis 
occiduam  prouc  motus  Lunae  ab  occafu  in 
ortum  latx,  Sc  Solem  afTequencis  requirit  . 

^.  Dum  pars  Solis  folummodo  deficic  , 
pars  lucida  Solis  fatcata  ,  feu  corniculata 
ccrnicur  ,  uc  Lunx  figura  fphxrica  poflulat . 

4.  Ifi  annulari  Solis  Eclipri  Luna  ,  ob- 
fcurx  maculx  inllar,  circulari  figura  in  So- 
le  ipfo  cernitur. 

Fstet  phznomenon  hoc  ,  Eclipfim  Solis 
communi  appctlatione  di£lum «  non  e0e  de- 
fe£lum  ,  feu  deliquium  Solis  ,  cujus  lux 
integnt  Sc  incolumis  perfeverat ;  fcd  looge 


PHTSICjE  P^RTICUL^RIS  m 
meljus  Tcrrae  defe£lum  ciTe  dicendum.  Uc 
CDim  Terra  Solem  inter  &  Lunam  confticu* 
ta,  umbra  fua  lucem  adimic  Lunse  ,  dum 
impedic  ne  Solis  radii  ad  Lunam  ufque  re« 
£la  ferantur,  &  a  Luna  ipfa  refle£):antur  in 
Terram/  ita  fatie  Luna  Solem  inter  ^  & 
Terra  m  conftituta ,  umbra  fua ,  vel  penum- 
bra  in  Terram  proje£la,  illius  Terras  re« 
gionis  paric  Eclipfim,  feu  regioni  iUi  lu- 
men  adimit  Solis,  ad  quam  umbra  eadem, 
vel  penumbra  Lunas  pervenit  •*  eo  tamum 
inter  hafce  Lunz,  ac  Terras  Eclipfes  di« 
fcrimine,  uc  quum  Luna  longe  minor  Ter« 
ra  hac  noftra  lit,  Terras  umbra  Lupamto- 
tam  involvere  facile  poffic  &  faspe  invoU 
vaty  at  contra  Luna  inregro  Terras  hemif* 
phasrio  lucem  adimere  nunquam  poffit ,  fed 
•cxiguum  folummodoTerras  tra£lum  tenebri$ 
nubat,  cujus  tra£lus  Terreftris  incolis  Sol 
deficere,feu  deliquium  paci  videtur;  quare 
phasnomeno  huic  Eclipfeos  Solis  nomen  in- 
ditum  cft« 

Praster  boc  maximum  inter  Lunx  ,  & 
Solis  Edjpfes  ,  prascipuumque  difcrimen, 
^uod  Luna  vere  deficit  ,  &  lumen  amit- 
tit,  Sol  contra  non  deficit  ,  fed  deficerc 
folummodo  videtur  nobis,  quum  Terra  v^ 
n  iii  Solis  Eclipfi  deficiat  ;  illud  quoque 
facile  intelligitur  Lunas  Eclipfim  no£lu  taok 
tum  ;  Solis  vero  tantum  interdiu  videri 
poffe;   Luna»  Eclipfis  in  toto  Tcrras  H(^ 

mif< 


^ 
/ 


nx  C  A  P  UT     L  , 

mirpbaerlo,  cui  tunc  nox  efl;  tjufdem  uU« 
que  tnagnitudinis  »  &  durationis  apparet  , 
quia  vera  exttn£lio  luminis  eft  ;  Solis  ,au- 
tem  Eclipfis  non  in  toto  hemifphaBrio  , 
cui  tunc  dies  e(l,  cernitur»  fed  quibuldam 
Terrae  locis  major  ,  &  diuturnior  ,  quibuf- 
dam  vero  minor  &  brevior  apparet  ;  imo 
ab  aliis  totalis  confpicitur  ,  yel  annularis  ; 
aliis  corniculata ,  aliis  nulla  eft  •  Quum  e« 
.flim  vera  lucis  Solis  extin£lio  non  lit ,  ab 
obfervatoris  utique  fitu  dependet  •  Lunaris 
praBterea  Eclipfis  in  margine  Lunas  orienta- 
li  incipic,  in  occidentali  definit  »  motus  e» 
nim  Lunas  a  Sole  fit  ab  occafu  in  ortum  ; 
contra  Solis  Eclipfis  incipit  in  margine  oc- 
cidentali  Solis  in  orientali  vero  definit  , 
qui^  Luna,  dum  Solem  affequitur  ,  ad  o- 
ram  hujus   occidentalcm  primum  percingic* 

Si  latitudo  vera  Lunas  borealis  eft  ,  in 
£clipfcos  Lunaris  medio  ,  pars  obfcurata 
Lunas  eft  ad  Auftrum;  adiBoream  contra  , 
fi  Lunas  latitudo  vera  auftralis  eft  ;  j^t  ia 
Solis  Eclipfi,  fi  latitudo  vifa  Lunas  borea- 
lis  eft»  pars  Solis  obfcurau  io  medio  £• 
dipfeos  yei^git:  ad  Boream;  ad  Auftrum  ve* 
lo  fi  latitudo.vifa  Lupas  fjierit  auftralis  ^ 
^ia  ad  ^quam  parcem  ccirnitur  Luna- ,  94 
«amdem  utique,  &  Solis  obfcuratio  cerni- 
tur.  .  . 

Lunaris  Eclipfeos  duratio  maxima  cft 
4^»  2o\  Sok.^c  Luna  Apog^um   tenenci* 

bus; 


PHTSICM  PUBTJCUL^RIS  itj 
Iws ;  tunc  eDim  Terrx  umbra  major  ^  8c 
LttnsB  motus  eft  cardior,  Duracio  vero  ma- 
xima  Eclipfcos  Solis  (  Sole  apogeum  , 
&  Luna  perigeuro  cenentibus  )  eft  ,  quia 
nmc  Sol  minor  eft»  &  Luna  major  ;  eft« 
que  horarum  circicer  crium ,  unius  loci  re» 
ipe£lu,  ac  5^.  s^'  in  locis  variis. 

Lunas   Ecltpfis   faepius  contingit  »   quam 
illa   Solis    in   uno    eodemque   loco  /  quia 

auocies  conttngit  ,  toties  &  cernitur  .  At 
la  Solis  contiqgit  fsepius  quam  Lunaris 
in  locis  varifs,  quia  concingere  poteft  quo- 
ties  lacitttdo  Lunse  appareas  minor  eftfum- 
ma  femidiamecrorum  apparencium  Solis  & 
Lune/  at  Eclipfis  Luns  contingit  quum 
laticudo  Luns  minor  eft  fumma  femidia- 
metrorum  Lun« »  &  umbrz  Terras  ;  quare 
mioor  requiricur  lacitudo  Lunas  ad  Luna* 
rem  ,  ouam  ad  Soiarem  Eclipfim. 

Poceft  porro  Edipfis  una  Solis  concio- 
gere  ancequam  Luna  perveniat  ad  nodum  , 
icerumque  poftquam  Luna  nodum  trangref- 
fa  eft;  idemqae  de  nodo  altero  dicas  licet» 
CoDcingere  ergo  poceft ,  refpedu  Terne  co^ 
fius  9  quacer  in  anno  Solis  Eclipfis  ;  imo 
quintam  quoque  eftcere  poteft  nodorum 
mocus;  quum  eodem  anno  tres  umum  ^ 
fc  poffint  Eclipfes  Luns  ,  duae  fcitioet  in 
Dodo,  &  tercia  ob  nodorum  mocum. 

His  addi  poceft  Solis  ccKius  maxime  diu* 
turnam    obfcuracionem   cflfe  g  •  yS'  >  Solt 
Lb.  Ih  H  apo* 


114  C  ^  P  UT    I. 

«pogeo,  &  Luna  perigea:  quum  totius  Lu< 
nx  ebfcuratio  ultra  quam  duarum  hororuni 
fit,  Sole  apogeo,  Lunaque  item  apogea. 

Hxc  funt  przcipua  Eclipfcr  Solis  ,  & 
Lunz  difcrimina  .  Age  modo  quonam  iD 
Novilunio  Eclipfis  Solis,  fcu  potlus  Ter« 
fittura  fn  ,  inquiramus  . 
'  Quid  fii  umbra  ,  &  penumbra  Lunx  ex 
iis  facile  inielligitur ,  qusede  umbra  &  peD> 
umbra  Tcrrx  fiipra  dilferuimus/  eodfimque 
modo  tum  longirudo  ,  tum  diameter  um- 
brae  Sc  penumbra  Lunx  eo  loco  ,  quoad 
Teiram  pertinent,  inveniuntur. 

Monemus    tantum  ,    penumbratn    Lunc 
meram  id  efll:,  quod  dempta  umbraiCXpe' 
numbra  relin<juitur. 
Ksdius  penumbrae 

Lunx   e(t    diame-  Longitudo  umbrx 

tfOrum  Lunarium.  Lunx.  , 

2.  31         Sole  apog.  Luna  apog.  ($2  IS^ 
116 

2.  06         Solcapog.  Lunaperig.  f$z  — Z 

2l6 

1.  47         SoIeperlg.Lunaapog.  58  iI2 

2l6 

a.  16         SoIeperi|.Lunaperig.rfo  _^ 

%.  jo         In  mediocti  utriufquc  6t     ^^ 
dilUntit  %i6 

Su. 


PHTSlCm  P^RTICUL^RIS  115 
Superficiei  Terrcftri  iotra  umbram  Lunse 
exiflemi  Sol  deficic  tocus ,  &  exiftenti  ta 
punfto,  in  quo  umbra  axis  Tcrrse  occur- 
tU  ,  Solis  defe£lus  centralis ,  &  maximus 
apparec  .  In  mera  penumbra  exiflcntibus 
Sol  dcBcit,  fed  noti  lotus. 

Si  mucro  Lunans  umbrx  Terrx  fuper- 
iideni  contingic  (  Sole  perigeo  ,  Lunaque 
item  perigea  J  in  eo  Terrse  punflo  Solis 
Eciipfis  continget  tocalis  centralis  (ine  mo> 
1*3;  propter  penumbram  tamen  ,  Solis  defe- 
^us  parcialis  aliquandiu  durabii . 

Si  umbra:  apex  ad  Tcrram  non  pertin- 
gac  (  Luna  apogea,  Solc  perigeo  )  Eclipfis 
contingit  annularis. 

Si  umbKc  vertcx  ultraTcrrse  fuperficiem 
porrigatur  (  Sole  apogeo  ,  Luna  pcrigtfa  ) 
incra  umbram  Eclipiis  erittotalis  cum  lao 
ra/  &  in  mera  penumbra,  partialis. 

Ex  his  pateat  ea  qux  fequuntur  i*' .  Si 
aliqua  ell  Terrae  EclipGs  ,  aliqua  erit  & 
Solls.  1" ,  Si  nulla  Ecliplis  Terrx  efl,nul- 
la  quoque  Solis  Ecliplis  erit.  3°.  St  um- 
bra  Liinx  tota ,  vcl  pars  ejus  faliem  tnci- 
dat  in  Terraoi ,  eo  loco  quem  umbra  te- 
ncc ,  defe£lus  Solis  cernetur  coi&lis ;  fi  um- 
bra  Luna  toia  extra  Terram  cadai  ,  nuf- 
quam  defe6lus  Solis  tocalis  apparebic.  4°  . 
Si  Lunari»  umbrae  Sc  pcnumbrx  communis 
axis  in  Terram  Jncidat  ,  ibidem  Solis  de- 
fe£lus  totalis  ,  &  centratis  apparebit  ;  fi 
H     i  ex- 


n^  C  ^  P  U  T    t 

cxcra  Terram  axis  ille  cadac  ,  nurquam 
tocalis  centralis  defe6lus  Solis  cric  .  5^ 
Qpamdiu  defe£lus  Terras  perfeverac  ,  tam- 
diu  aliquo  in  Tcrr«  loco  apparcbic  £• 
clipfis  Solis/  aliquo,  inquam»  loco  ,  quia 
quum  EclipGs  Solis  aliquo  loco  abfoluca 
eft ,  adhuc  loco  alcero  pcrfevcrat  •  6^*  Quam- 
diu  Lunaris  umbrac ,  &  pcnumbrae  axis  fa« 
ciem  Terra?  perambulac  ,  tamdiu  appafec 
cencralis  defeSlus  Solis  per  ca  loca  ,  pcr 
quae  centrum  umbrae  defercur. 

Ex  iis  omnibus  ,  quae  ha£lenus  a  nobis 
in  mcdium  allaca  func  ,  plane  intelligicur  , 
quolibcc  novilunio  (uturam  Solis  Eclipfim , 
a  Luna  fub  ipfa  Ecli^cica,  in  cjus  videli* 
cct  plano  movcrccur  •  Ac  quum  movcacur 
Xiuoa  in  Orbc  ad  Eclipcicam  inclinaco  5^ 
2%  vel  5^  17' 9  tunc  folummodo  Solis  E- 
clipGs  eric ,  quum  vcl  in  nodis ,  vel  propc 
noc|os  Luna  vcrfabitur. 

Contin^cre  poteft  Solis  EclipGs  ad  Lu» 
nx  diftanciam  a  nodo  i8^  4^',  fcu  quum 
Luna^lacicudo  minorcft  i^  37'.  25'.  Nam 
/emidiamccer  Tcrras  a  Luna  vifa  feu  pa« 
rallaxis  Lunas  maxima  eft  6^'.  $$\  Semi- 
diamecer  auccm  pcnumbrae  Lunae  a  Luna 
vifa  eft  33'.  ^o"  Sole  fciliccc  apogeo  ,  Lu- 
na  pcrigca-  Summacrgocric  =  i^  37.  %$'\ 

Ncccflario  vcro  contingic  Solis  Eciipfis 
ad  Lunas  diftanciam  a  propiorc  nodo  mino^ 
rem  15^  58'.  feu  ^uum  Lunx  lacicudo  mi- 

nor 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  ii^ 
nor  cft  i^  la'.  S7'-  Tunc   cnim   femidia- 
meter  Terrae  minima  c  Luna  vifa,  feu  pa« 
railaxis    Lunas   mtnima   eft  =  53'.  ^o\ 

Penumbras  diametcr  c  Lana  vi(a  =  19.  27 

Summa  igitur*  cs  i^  12'.  57'', 

idquc  contingit  Solcpcrigco,  Luna  apogca. 

Ncmini  autcm  mirum  efle  debct  ,  rcfpco 
£lu  cjufdcm  Tcrras  loci  y  plurcs  Lun«  > 
quam  Soiis  contingerc  Eclipfes  •  Hujus  ^ 
nim  rei  caufa  cft  giobi  Lunaris  (  qui  nobis 
Solcm  abfcondit  )  parvitas  ,  refpcclu  Tcr- 
TXy  quas  umbra  fua  Lunarem  parit  Eciip- 
fim  ;  adeo.  ut  facilius  admodum  fit ,  LunatA 
in  umbram  Terrae  ,  quam  oculum  noftrtim 
jn  Lunae  umbram  incidcre .  Si  vero  non  u« 
num  TerraB  locum  ,  fed  integrum  Tcrr« 
hemifphsrium  fpe£les ,  haudquaquam  minus 
frcqucntes  quam  Lunares ,  funt  Solis  Edip* 
fcs  .  Fcrc  nunquam  enim  accidit  ,  ur  fex 
mcnfiuRi  praetcreat  fpatiuni  abfquc  co  quod 
in  aiiquo  Tclluris  loco  aliqua  Solis  con- 
tingat  EclipGs. 

Quasrunt  operofius  Aftronomi  quandonam  1 
Sc  quonam  in  loco,  cujufquc  magnitudinis 
Solis  Eclipfis  futura  fit :  Quas  apud  Ta« 
cquecum ,  Kciilium ,  Gregorium  ,  arK^que , 
qui  dc  iftis  agitant,  quasrcnda  rclinquimus. 
Nos  cnim  ca  tantum  cxcerpfimus  qus  clc* 
mcntis  hifcc  noftris  convcnirc  vifa  func* 

H  5       ^vn. 


De  S0t 

Qjium  Keplcri 
demonftratum  fic. 


PHYSICJE  P^RTlCULofRlS  119 
bic  =:  gsooo  diamecris  Terras  in  numerit 
rocundis,  vel  P5418  in  nucneris  veris. 
Diftancia  Sacarni  a  SqIc  mediocris    P5418 

Maxima —  —  100850 

Minima   —  —  ~   — —     ^99^6 

Excentricicas  —  -— 5437 

Quum  orbica  ^60^.  abfolvacur  anois  2^ 
•  dieb.  i6%.  4^  2/:  Si  gradus  ^60.  per  eum 
numerum  dividancur ,  habebis  mocum  Saiuiiii 
aonuum     =  i%\     13*.     23".     50'*' 
diurnum    =:  %.      o.       28 

Sacurni  revoiucio  circa  dxim  incerct  e(V^ 
Cafllnus  eam  ponic  Joviali  asqualem  ,  fi 
vorcex  ipfum»  2e  ejus  SaccUites  in  gyrnna 
rapiac  .  . 

Vt  Sstumi  Magnhudine. 

Cerrum  eft  inftrumentis^  variiC^ .  nul. 
thodis  dece£lam  efle  diametrum  apparencem 
Sacurni  =  xo".  Ac  Solia  diaflUeter  apparens 
eft  3x'  =  igio".  Ergo  diamecer  apparens 

Saturni  eft  =-r  dtamecri  apparencis  Solis* 

Ac  diameccr  vera  eft  in  ratione  corapofit» 
apparencis  diamecri  ,  &   diftantias  dire^; 

crgo  diamecer  Saturni  vora  ad  diametmai 

1 

vcram  Soiis  eft  m  95000  x  —  ad  10000  x  t 

96 

H     4  :  : 


c  jtp  vr    i. 

r  :  95000  •  9^0000  :  :  9'i.g6o  : :  x.io; 
ttA  'd^4mecer  Tem  ad  clianaetram  veram 
Soli»  eft  nc   1  •  P3 ;  ^^^  Satorni  diafflc» 

fcr  —  Solis «  Terras  diamecer  =:=    ^  dia« 

Aetris  Solia ;  ei^go  Satumi  diamecer  ad  Ter« 

M  diaffletrum  :  :  J^  •   —  :  :  03  •  xo  :  : 

^,  3  •  X  :  :  9^  •  I  •  Fiac  fiicilitatis  gra« 

» 

lia  :  :  9  •  I ,  ei|;o  fuperficies  Sacumi    ad 

cam  TerraB  uc  81  .  i  • 

Solidicas  vero  :  :  729  .  x 

diameter  SaCttraiadeam  Solia  :  :  i  .       lo 

fuperficies.  —  — :  :  i   .    100 

fiuiditas.  ~ •—  —  :  :  x  .  1000 

Die  Novembris  13.  anni  itf lo*  paulo 
^ft  Tclercopii  inveDcionem  ad  Julianum 
oe  Medicis  Galileus  fcripfic ,  fe  circa  Pla- 
aecam  huoc  vidiire  ftellas  duas  ,  Sacurno 
ipfi  hinc ,  &  hinc  contiguas  ,  &  immobi- 
les  /  adeo  ut  Saturnus  tribus  conftaret  ftel« 
lis  fibi  conciguis  ,  quarum  media  effec  ISc 
xnaxima.  Mediocri  Tclefcopio  Saturnus  ia- 
fpeClus ,  vifus  ipfi  eft  unica  fiella  >  oliv^ 

in- 


PSrsiGJE  P^BTlCULjfRIS  x%x 
iofiaf,  oblopga.  pie30.De€.  ejuiHem  anni 
animadvercit  Galileus  idem  ,  fteUas  illas  a4 
lacera  Sacurni  effe  immiDutaa,  &  ad  finem 
Nov.  1^12.  Sacurnum  vidic  perfefte  rocun« 
dum  i  evanueranc  enim  fiell^  du«  ipfi  con- 
ciguse . 

Huygenius  tandem  in  fuo  Saturni  fyfte^ 
mace  anno  i6S9*  veram  hujus  Planecae  fi« 
guram  detexic  ,  docuicque  ,  id  quod  coc  » 
adeoque  varia  Phaenomena  exhibuerac  ,  an* 
nulum  efle  circularem ,  &  planum  ,  a  Sa- 
curno  ab  omni  parce  fejunctum ,  qui  obli> 
que  a  Terra  infpe£lus  ^  per  opcicae  leges  , 
ellipcica  figura  apparebac,  magis  minufve 
pacence,  prouc  oculus  nofter  fupra  ejuspla* 
f}u;ir  magis  ,  minufve  accollerecur  ;  quod 
ejas  planum  ad  illud  EcIipcicaB.  inclinacur 
30.  circicer  gradibus.  Quum  ergo  oculus 
in  annuli  pUno  eft ,  annulus  non  apparet  ^ 
quum  ejus  crafficics  canta  non  fic ,  uc  fuf« 
nciencem  radiorum  copiam  ad  nos  reflefte* 
re  queac .  Invenic  ipfe  Huygenius  quoque  9 
femidiamecrum  orac  exterioris  annuli  effe 
ad  Sacurni  Semidiamecrum  uc  p  •  4  ,  &: 
annuli  lacicudinem  aequalem  effe  fpacio  ws^ 
nulum  inter,  &  globum,  interjefto  • 

Macula  nondnm  ulla  dete£ka  in  Sacttr- 
tio  eft  •  Fafciae  folummodo  duae  cemporibua 
variis  obfervataB  in  eo  func  languidas  fere 
refttlinese,  fecundum  direftionem  diamecri 

anmili  •  Ad  Martii  fincm  171^  y  ^^^^ 

nul« 


O»  C  a  P  UT     t 

nullus  apparebac'  annulus  ,  Caffinus  Filiut 
Tclelcopio  14  pedum  ,  tres  obfervavic  ia 
Saturno  fafciai  obfcuras,  re£liltneu\  paraU 
lelfls.  Media,  langutdior  czceris  ,  umbrt 
eracannuli  in  ^lifcun  Saturni  proje^la .  Alis 
duae  magis  patebanc  oculis  ;  tneridionaljs 
vero  tacior  erat  Septemtrionali .  1696  Fa> 
fcix  dua  fimiles  ,  fed  ar£liores  obfervataE* 
fueranc . 

Quum  Zonarum  curvitas  eadem  qux 
annuli  appareac  ,  inferc  inde  Caffinus  ad 
eamdem  cum  annulo  diHantiam  a  Saturno 
Zonas  hafce  fuflinep;  ii  enim  ipfi  adhxre- 
rent,  majori  curvitaie  donacx  cernerencur. 
Similes  ergo  nubibus  Terrae  funt;  quare  ad 
annulum  ufque  Sammi  atmofpbxra  attoU 
li  videtur. 

Annulum  putac  Calfinus  idem  eFTe  Sa> 
tellitum  minorum  congeriem  in  eodem  fe- 
re  pUno  conftitutorum ,  per  plurefque  dif- 
pornorum  circumferentias  .  Lcgem  quadra» 
corum  tcmporum  ^  proporiionalium  cubis 
diftantiarum ,  in  faiellitum  horum  circulis 
fingulis  fcrvari  puiat  ,  in  quibus  ideo  ea- 
dem  tempora  periodica  cfle  in  fatellitibus 
omnibus  pcr  eumdem  circulum  difpofitis  , 
quia  eadem  omnium  in  pcripheria  eadem 
circulari  diftantia  eft . 

Dici  forie   etiam   potefl  ,    Satellites  ho- 
fce    anDuti    ia   Saiurni    atmofplixra    comi* 
Mri ,  &;  ab  ea  prolnde  tcmporibus  a:quaU* 
bus 


PHrSlCJE  P^RTICUL^RIS   izj 
bus  circumrotarl ;    quod  fi  dicas  ,  jam    nuU 
lus  fupereft  canoni  Kepleriano  locus  ,    qui 
in   folis    corporibus     excra     acmofphairana 
conllitutis  locum  habcre  comperirur. 

Num  ex  coraecarum  caudis  a  Saturno 
nctra^if)  &  vi  cencrifuga  fua  ad  cercam  a 
Saturno  didantiam  fufpenfis,  cum  Mauper« 
tuifio  ,  Sacurni  annulus  derivari  poceft^ 

Num  cruflx  Sacurnise  pars  dici  poceft 
juxta  Burnecci  hypochefim  in  fua  theoria 
facra  Telluris;  folidi^  enim  partibus  ao« 
nulus  conf^are  videtur  »  quia  vivum  adeo 
lumen  refiQ^ic? 

Maculae  in  Sacurno  nuUas  detc£be  func 
ob  maximam  forte  ejus  a  Terra  diftanciam. 

De  Saturni  Motu. 


Qi|od  ad  Sacurni  mocum  atcinet ,  quam' 
vis  per  epicyclum  explicari  ipfe  pof&c  « 
iooge  tamen  melius  explicacur  (  quod  & 
de  Plapetis  reliquis  diflum  efta  )  in  Ty« 
chonis  fyftefnate  ,  in  quo  circa  Solem  o- 
moes  moventur  ,  &  una  cum  Sole  circa 
Terram  /  vel  in  Copernici  hypochefi ,  in 
qua  omnes  ( Terra  ipfa  quoque  )  circa  So- 
lem  feruncur. 

Sacurni  ftacio  eft  dierum  8 

Progreflio  dierum.  244 

Regreflus  dierum.  133 

De  Sacurni  Saceilitibus  infra  dicemus. 

§,  VI 11. 


M4  C  ^  P  V  T    h 

§.    VIIL 

De  Jove . 

De  Jove  Planetarum  omniam  maximo 
verba  fa€luri  ,  rem  tribuemus  io  partcs 
ires  ,  in  quarum  prtma  dc  Jovis  tum  av. 
Sole  ,  mm  a  Terra  diltantia  ,  ejufdemque  ^^^ 
magnitudine  difTeremus;  in  ahera  de  motu 
Jovis  perlodico,  tum  medio,  cum  vero  in 
orbita  fua  circa  Sotem ;  in  cenia  demum 
de  Jovis  mocu  circa  axem  fuum  fermonem 
habebimus. 

J>e  Jows  difisntia  a  SoU . 

Vt  incipiamus  a  prima,  eadem  omniao 
vta,  qua  ^  fuperiore  diftantiam ,  magni* 
tadiaematie  Saiurni  ,  adinvenimus  ,  modo 
Jovis  dfuantiam  ,  &  magnitudinem  ftaiue- 
mus .  Quum  videlicec  quadrata  temporum 
periodicorum  in  Planetis  omnibus  fint  in> 
ter  fe  ui  cubi  mediocrium  diftantiarum  eo- 
rumdem  a  Sole:  li  Bat  ut  quadratura  tem- 
poris  periodici  Terne  nempe  anni  unius  ad 
quadratum  ttmporis  periodici  Jovis:  itacu- 
bus  dillaDtix  Terne  a  Sole  ad  cuburo  dl- 
ftantix  Jovis  a  Sole  :  quarti  hujufce  termi- 
ni  cubica  radix  Jovis  a  Sole  diftantiam 
cxhibcbic .    Tempus  periodicum  Jovis    eft 


PHTSICM  P^RTICULjfRIS  115 
II.*"  315'-  ?''•   13'.  qmrc  rotundo    Dume-' 
ro,  anooruiD  11.  dici   poceft;   ergo 
I*'  la  ••  .•  loooo'.  X* 
I  .  144   .■   .-    lOOOOOOOOOOOO  :  X* 
144  000  000  000000  =3  x'. 
ergo    X    —    SiSOo  . 
^Ponas  camcD  licet  diftantiam  Jovls  a  So- 
le  mediocrem  50000  diametrorum  Terrx, 
quia  Jovis  periodumftacueras  nonnihil  jufta 
majorem  .  Diftantia   maxima  S4S3^ 

media.  520^^ 

mtBima.  49$o6 

excentricitas .  %So6 

Jie  Jevh   difiMnti»  a  Terrt . 

Facile  hioc  licec  invenire  Jovis  a  Terra 
diftantiam.  Dum  Jupicer  enim  eft  Soli  op> 
poficus,  a  diftamia  Jovis  a  Sole,  deme  ^- 
flaniiam  Terrx  ab  eodem  Sole  ,  nempe 
loooo  Terrae  diamecros  ,  habcs  minimam 
Jovis  a  Terra  dinamiam  41000  diamecro» 
rum  Tcrrae.  Si  Jupicer  contra  eft  Terne 
coDJunSus,  diftancix  Jovis  aSole^  adde  di- 
fiantiam  Terrz  ab  eodcm  '  habebifqu6  ma> 
ximam  Jovis  a  Terra  diftantiam  ^2000 
(Uametrorum  TerKC. 

Paiet   quarc    Jovis    Soli   oppofici    roagis 

augeaiur  diamecer  ,  quam  Sacurni .    Eadem 

nim  orbis  magni  femidiamecer  loooo  dia- 

mecrorum  Tcrne,  majorem  rationem  habec 

ad 


^ 


l%%  C  aP  VT     L 

Nulto  modo  mclius  Planets  m  2So<lnioo 
ftatuitur  locus  ,  quam  per  ejus  cum  ftella 
aliqua  fixa  conjunclionem  y  mm  enim  cor« 

rra  funt,  quae  minimum  omnium  perCc* 
Ipacia  movencur  ,  quum  per  graduoa 
unum  annis  folummodo  y%  procedanc.,  feu 
annis  fingulis  per  minuta  fecunda  so^ 
Planecarum  praecerea  obfervatio   opcima  at^ 

Jiue   facillima  eft  ,    quando   ipfi  retrogradi 
unCy  quia  tunc  ipfi  lunt  Terne   propiores, 
quam  alio  quovis  loco  fiot  • 

lupicer  recrogradus  ,  vei  regreflui  proxi« 
mus  fuit  Auguiti  menfe  1716  ad  Aprilem 
ufque  anni  17 17:  &  ob  regreflum  fuum, 
quem  praeceffir,  lequucufque  eft  curfus  di- 
ic&us^  ter  conjun£lus  fuit  ftellae  Gemino- 
rum,  cuiPropo  nomeo  eft.  Maraldus  ideo 
toco  illo  tempore  Jovem  obfervavic ,  & 
quamdiiigentiffime  ejus  cum  Propo  Con* 
jundiones  animadvercit  •  Obfervationes  eae- 
^em  fumpcas  fuerunc  Romx  a  Blanchinio, 
&  Januas  a  Marcbione  Salvago,  &  ab  Ab* 
i>ate  Barrabini  •  Obfervationes  bac  omnes 
adeo  incer  fe  convenefunc  ,  uc  nihil  ulte« 
rius  optandum  Aftronomis  vifum  fic ;  quas 
obfervattooes  ideo  uc  indubia  Jovis  theo« 
risB  iundamenca  fumi  merico  poflunt . 

Jupiter  revoiucionem  fuam  circa  Solem 
ri>folvic  anois  fere  1% ,  ideogue  Zodiaci  S^ 
gnum  anno  fere  uno  percurrit.  Aonis  <r* 
go  12.  Zodiacum   incegrum   &  ejus  io^u- 

per 


i' 


PHTSICS  P^RTlCUI^RtS  xif 
pw-peneoi  ibfblvit,   qux  pars  prxur  pro- 

pur  eft  —  Gffit  uoius.  Quare  fi  $ol  &Ju- 

7 
piter  hodie  ejc.  gr.  in  Arieiis  gradu  pritno 
uoE  ,  quo  Sol  anno  quovis  abroluco  redi- 
bit:  poft  aqnos  tl  in  eodem  puo^oooa 
_erunt ,  fcd  quutn  Sol  eo  pervenerit,  Jupi- 
ter  ultra  prove£lus  eril  per  rcptitnam  A- 
ricLts  ligoi  partem  .  Par!  modo,pb(l  annos 
24,    dum   Sol   in  Ariciis   priocipio  erit  . 

Ju[uier  erit    ultn  $ol«ra    per   -^  figm  ip- 

7 
fius.  Qaare  poft  Jovis' revolutiones  feptem  , 
feu  poft  annos  84  Jupiter  eric  uln-a  Solem 
per  totum  Arietis  lisaum .  Quum  ergo  Ju* 
piter  iDni  tempore  figoBm  percurrat.-  Ciah 
■anais  84  uoum  demas  ,  Jupicer  ia  Arieiis 
iottio  cum  Sole  erit  poft  anaos  83 ,  poft 
Jovis  nempe  revolutione»  fepteffl,  quaniii 
finguls  temporis  fpatio  anois  ie  paiilo  ait- 
-nore  abfolvuDtuF. 

Hic  tamen  annorum  83  namenis  btud 
exhibcc  adamuffim  tempuE,  quo  Sol  £t  Ja- 
-piter  ad  idcm  omnino  Oeli  pun£lum  re- 
'deunc;  Deque  enim  in  Aftronomia  hu)uf< 
modi  quidqoam  invenies  .  At  ea  lemporis 
pcriodo  Jupitcr  ,  9e  Sol  propius  ad  idem 
'Zodiaci  piua£lum  occedunt ,  ^a«  aliaqna- 
-vis  tccrfporis  periodo  minori  .  Jupiter  ti» 
iBcn  adhuc  ultra  Sokin  noQnihii  eft, 

-    lib.  II.  1  An- 


1 

I 


'3<y. 


C  ^P  VT    I. 


Aaais  igiiur  Sj.  prxcer  revolutioncs  in* 
tegras  (epcent,  }upiternonnibil  ulteriuspcr- 
gic ,  &  quo  major  excelTus  hic  fucrtt  ,  eo 
magis  Jupitcr  rcvolutioncs  7  exceffit  ,  eo 
major  fcilicec  ejus   motus  ^   five   velociias 

fuit. 

Fianeiis  omnibus  Atlronomi  ^ribuunc 
motum  medium,  eumque  uniformem  ,  pci^^^' 
quem  deinceps  veri  motus  qui  inxqualis  ^^ 
e[t,  ineunt  rationes.  St  exceflus  motus  }o- 
yis  poft  annos  83  ilte  ipfe  lii  qui  a  me- 
dio  ipGus  motu  orireiur  :  hypoihcfis  medii 
motus  vera  dcprehenditur;  fia  vero,  inde 
patec  quB  raiione  emendanda  hypothefis 
ftt.  En  ufum  praEcipuum  cognicionis  ezcet 
fus,  de  quo  nuoc  agimus. 

Ad  hsec.  Si  plures  prEeflo  Cnt  obferva- 
tiones  locorum  ]ovis  in  Zodlaco  ,  ut  con- 
ferri  inter  fe  poffint  loca  ,  in  quibus  fiiic 
{loft  plures  annorum  83  periodos  /  &  fi 
cxccffus ,  .de  quo  loquimur  ,  femper  idcm 
vel  fere  idem  inveniacur  ■•  certo  cognofci- 
mus,  motum  Jovis  medium  fxculorum  la* 
pfu  pon  iromuiari  ,  quod  de  Jove  Sc  Plg- 
oeiis  omnibus  verum  e0e  ante  1718  A- 
ilrooomi  omncs  arbitrati  func  .  At  fi  ex- 
ceflus  bic  motus  Jovi^  mutetur,  &  uoifor- 
miter  Ikculorum  lapfu  oiutetur ,  lemper  vi- 
delicet  augeaiur  ,  vel  imminuatur  :  fatffa- 
iDur  oportet  Jovis  celeritatem  mcdlam  , 
idcoque  ^  venm  sugcri ,  vel  imminui  ; 
^uod 


PHTSICM  P^RTICUL^RIS  Xji 

qaod  novum ,   inaudicumque  in  Mundi  fy> 
ftemate  effet. 

Obrervationes  vetemm ,  recentioruiiKfue 
Maraldus  coilegit  ,  Sc  accuratioribus  fele. 
Ais  ,  has  vel  inter  fe  contulii  ,  vcl  cum 
fuis ,  Sc  exccffum  illum  moius  Jovis  perio> 
do  annorum  83  inde  deduxit.  Ab  omnium 
^Tetuftiflima  obfervatione ,  fumpta  240  ante 
xrara  vulgarem  annis  ,  infertur  excefTus 
4'.  liS'  gradus  .  Ab  obfervationibus  Cat 
lini ,  atque  Bullialdi  ,  qux  annis  83  Ma- 
raldi  obfervationcs  anteveriunt  ,  infertur 
excetfus  15  ,  Intermediarum  obfervationum 
ccdlatio  fere  femper  exhibet  progreffionem 
a  4'.  16'  ad  15'minuta  gradus.  Hsc  fi  ve- 
ra  effenc,  Jovis  motus,  ab  annis  140  ao- 
te  vulgarcm  xram  ad  annum  ufque  1718 
fuiirec  fem[]cr  accelcratus. 
-  Quamvis  tamen  ex  his  acceleratio  ali- 
qU3  motuum  Jovis  iDferaiur:  non  ideo  ta- 
men  Maraldus  putat  a  communi  hypotheli 
uniformium  motuum  mediorum  efle  rece< 
dendum;  quum  Hfec  unum  eprxcipuis  con- 
Hiiuat  Aftronomix  fundamentis  .  Ut  hoe 
totleretur  ,  evidentla  omnimoda  demon- 
flrationis  effet  neceffaria  ,  qux  longa  lan- 
tummodo  obfervationum  ferie  haberi  po 
teft  ■  quare  eft  feris  nepotibus  rcfer- 
vanda. 

His  addii  Maraldus  ea,  quse  anno  I704 
obfetvarat  ad  Satumi  motum-  fpeflantia  :  noti 
I     a  li- 


ija  C  *4  P  VT     1. 

licere  fcUicei  communibus  hypothcfibus  ex- 
plicare  Aftri  hujus  obfervationes  variis  fse- 
culis  fumptas;  recedendum  «ffe  a  Tycho- 
nis  obfervacionibus  ,  ad  vccemm  obferva- 
ciones  cum  rccentioribus  cooiponendas  ; 
longe  recedcndum  ab  anricjuis  ur  obferva- 
tiones  recentiorum  cum  illisTychonisconv 
ponamus.  Mocum  qui  infenurj  fi  recente^^^ 
obfervationes  cum  Tychonicis  coropon».  ^ 
mus  ,  longe  minorem  cffe  ,  pari  cemporis 
imervallo  ,  motu  qui  infertur  ex  .collatio' 
ne  obfervationum  veicrum  cum  reccntiori- 
bus  .  Ex  his  inferrerur  Satumi  motum 
jnedium  lentiorcm  hifce  temporibus  effe 
4juam  olim  fuerii ,  comra  ac  de  Jove  ex 
ipfius  obfcrvationibus  inferri  videatur .  Hsec 
de  motu  }ovis  in  fua  orbita  circa  Solem. 
Nunc 

13«  Jovis   circa    axim    fuur» 

retatiotu . 

Revolutio  Jovis  cjrca  axim  eft 
ex  Caflino   166$,  hor.  p  .  $6' 

ex  Maraldo  1708.  hor.  ^  .  5S'*  4^' 

mediocris  hor.  9  .  55'  .  S4'' 

deprehenfum  id  ell  macularum  ope ;  in  Jo- 
ve  enim  ,  non  modo  fafcias  ,  feu  Zonas  , 
eafi:]ue  numero  varias  (  ad  8  ufque  vifx  in 
eo  funt  )  fed  &  maculas  quogae  Aftrono- 
mi  detexeruDt. 

Jovis 


l'^'^ 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  133 

Jovis  ftatio  4'.  Satucm  8. 

Frogreffio     284'.  244^ 

ReRTeirus     ll^''.  136^. 

Nox  }ovi  breviflima  ,  Lana!  4.  Saiumo 
LamB  5.  &  Banulus  lucem  tugenc . 

D*  Javis  Cr  Saturni  SattHitHus, 

Satell.  Jovis|      Tempora  periodica 
dillaotis  ab  ipGus 

cencro  ia  ipGus]  dier.  hor.  m'  ~  hor.   m' 
iemidiam. 

a_  8  3.  13.  13  =     85.  is 

3—13  7.     3.  41  =:  171.  4S 

^— jj  i^.   i^.  31  —  ^oo.  30 

Tempora  pcpiodica  fum  inter  fe  io  fef- 
quiplicata  ratione  diilaniiarum  Satellitum 
a  ceniro  Jovis. 

Dete^i  primum  Jovis  Satellices  a  Gali-- 
leo  funt  anno  idio.  Anno  l^^S.  Tabulas 
eorum  Saiellitum  Caffinus  defcripGt  ,  ^uas 
perfe£liores  edidic  anao  ii$j;3  :  qux  res 
multis  magnifque  cifcumfepta  difficaltati- 
bus  e(l. 

Farra  AHra  hzc  ,  &  adeo  remota  ,  Sa- 
tellites  nempe  Jovis,  adeo  hominibus  pro- 
funt  ia  longitudinum  inveniendarum  nego> 
tio  ,  ut  nunauam  fatis  iis  contemplaadis 
opene  impeadifle  Aftronojni  cenfeadi  fint . 
I    3  Sa. 


IJ4  C  of  P  U  T    I, 

Satcll.Saturni  diHancifejTempora  periodics 
ab  iprius  centro  iaipliusl. 
femicliain.  I    dier.  hor.  m'. 


»—  I   I. 

11.  ip 

1—    2  ■ 2. 

Z 

17.  41 

3—  3  i 4- 

4—  8     IS- 

'3-  47 
%z.  41 

% 


S— M     79-      ii-     4 

Uc  in  Jovialibus .,  ita  &  .in  Saturni  faieU 
litibus  quadrata  temporum  periodicorum 
funt  inier  fe  ,  uc  cubi  diflantiarum  faielli* 
tum  corumdetn  a  centro  Saturni . 

Satcllitem  Saturni  quartum  166$  Huy. 
genius  detexit  .  Huic  proximi  duo  a  Caf. 
fino  HS71.  1671  i  &  intimiores  duo  anno 
1684.  detcfli  fuerunt  .  Nudo  oculo  noa 
cerountur  .  Saturniorum  quartus  telercopio 
8.  vel  p.  pedum  detegicur;  tcrcius  &  cjuin- 
lus  majoribus  telefcopiis  .  Duo  primi  tele- 
fcopiis  jo.  vel  40.  pedum  .  Omnium  mo. 
tus  fic  ab  oc^cafu  io  ortum  ;  ideo  in  infe- 
riori  fuarum  orbitarum  parte,  ab  ortu  per- 
gere  vtdcntur  in  occafum  .  Saturni  ratelli- 
tcs  multo  minores  apparent  facellicibus  Jo. 
vis  ,  luxque  eorum  longe  debitior  eft  ob 
eorum  lum  a  Terra  ,  tum  a  Sole  diftan- 
tjam  .  Idco  nuoquun  corum  immerno  in 
Sa. 


■J^^ 


PHXSICE  P^RTtCUL^RlS  13^ 
Stuurnum  ,  tcI  ia  umbram,  &  etnerrio  ab 
iirdem  videri  potuic  .  Imo  primus  &  at< 
fer  dum  ad  Saiurnum  accedunc  ,  a^re  ad* 
modum  difcernuntur  *  neque  unquam  toto 
curfusfui  tempore  difcerni  potuemnt ,  tuac 
etiam ,  quata  eorum  Elitpfes  fupra ,  vel  in- 
fra  Saturnum  tranfeunc  .  Tertius  tamen  , 
'majufculus  quum  fic,  nonnunquam  toto  re- 
votuttonis  fu3E  tempore  cernitur  j  quartus 
&  qutntusraro  a  Saturno  occultantur,  quia 
magis  ab  ipfo  diftant  .  Quarcus  Saturnio» 
rum  omnium  maximos  eft. 

In  magnitudine  cujufvis  e  primis  Sacur- 
ni  fatcllitibus  nullum  deprehenfum  difcri* 
men  eft  ;  >c  quincus  quandoque  tertio  ma- 
jor  apparec,  quandoque  vero  &  magmiudi- 
ne ,  &  lucc  minori  adeo  cernitur  ,  uc  evz- 
nefcac  omnino  ,  periodo  temporis  adhuc 
prorfus  ignoca ,  quod  tuoc  fic ,  qnum  in  o> 
rientali  luz  orbiitx  plaga,  Saturni  refpe£lu, 
ell  .  Hinc  fufpicari  licet  in  fateltice  hoc 
maculas  ingences  efle  ,  ipfumque  (  adeoque 
&  reliquos  )  circa  axioi  rotari  fuam  ,  uc 
de  quarco  }ovis  fatelliie  dici  pocell. 

Quod  annulo  Saturni  accidit ,  qui  modo 
latior  ,  modo  ar£lior  eH  ,  adeo  uc  cerni 
quaRdoque  non  poffit ,  idem  orbicis  fttetlitum 
ellipcicis  evenic  ^  quinti  vero  orbica,  ncque 
in  annuli  ptano  ,  neque  ia  planis  rctrqua> 
rum  orbicarum  c(l  ;  orbitarum  vero  qua* 
leor  primorum  Saiurm  fateirKum  inctinatio 
I    4  ea> 


ijd         c  »f  p  y  r  j. 

eadem  quz  annuli   cA  ,  fcilicct   30*.  30'; 
ac  ei  quinti  cA  5°. 

$.    IX. 


MartisftSoIe  diftaniiam  invenies,  fi  hane^^^ 
inRiiaas  analogiam  .  Ut  quadratum  untus  ^ 
anni  ad  quadratum  periodi  Martis ,  ita  cu* 
bus  diftaniix  Terrz  a  Sole  ad  cubum  di- 
ftantix  Martis  item  a  Sole.  Quarti  termi- 
ni  cubica  radix,  erit  Martis  a  Sole  diftan- 
tia .  Periodus  Martis  eft  anni  i.  321'. 
ii^  15'.  Ponamus  annorum  duorum  faci- 
iitatis  gratia.  Fiae  ergo  i».  1»::  ioooo'.x» 
I.  4  :  :  1000.  X*  s  ^ooo 
cujus  cubica  radix  eft  15  earum  partium  , 
quarum  Terrae  a  Sole  diftantia  eft  10.  Ve- 
re  diftaniia  Manis  a  Sote  mcdia  eft  1513^ 

maxima 16^52 

minima 13810 

exccntricitas  orbitx  1411$ 

diftantia  vcro  Mariis  a  Terramaxima  t66$z 
minima  3820 

20        4 
Mutatio  diftantiK  Martis  aTerni  —  zs  "^ 

1$        3 

,    .    20         4  ,20         4         2 

Jovis  ,'^  =  7   Saiumi  -    =  r,=3   :; 

10        5  9S        ^9       9- 

Augmentum  diametri  apparcotis  Martis  ad 

iU 


PmSICJE  PMTIOTLAUS  137 

4     4 
illud  Jovis  ; :  r-.  -*  i :  s  •  3  «i  illud  Sa- 


S 
:3<S- 


($::<.!. 


4  •  » 
turn.  ::-     ^: 

Difbntia  MartisaTerraperparallaxImetlam 
innotefcit  ,&  per  hanc  diftantia  Martisa  Sole . 
p'  Magnitudo  dtametri  Martis  *  refpe£luSo« 
lls  &  Teme  Cc  invenitur.  Magnitudo  dia- 
mecri  Martis  ad  magnitudiDem  diamein 
Sotis  eft  in  ratione  compofita  ex  dtre£la 
diflantiarum  >  &  item  ditKla  apparentium 
diameirorum  diameter  apparens  mediocris 
Martis  1 1' 

maxima  ^oj 

minima  inviGbilis  .   Ergo  diameter  Martis 
vera  ad  diametrum  veram  Solis 
-•  .-  11"  X  3-  '?*©'  X  1  •"  I   **  3*  174  ^  » 
'  ••  i-  348.  •■•■  I*  1^6. 
Superficies  : :  i.  134$^ 

Soiiditas  .-.-  i.  \^6o%g6 

DiameterveraMartlsadeamSolis  .v  x.  xij^ 


Sotis  ad  eam  Terrx 
Martis  ad  eam  Terrz 
::  ^3  .  1x6  ::  31.  38 


Super6cies  ut 
Soliditas  ut 


3 
27.  1S4 


:  :  P3.  I 
::  Si-SS»-  3-4 


Motus  medius  Martis  tnnuus 
17'.  9''  30" 


^- 


Aphe- 


138  C  jf  P  U  T     I. 

Aphelii  motus  aDnutis  =  i',  ii'.^/".  lo*' 
Motus  otxlorum  facculo  51'.  47^ 

OrbitK  incUnaiio  i".  50'.  51* 

47 

Tota  Martis  facies  maculis  acque  magnjs  , 

firoportione  fervata  ac  illx  Lunx  ,  con* 
pergliur,  quz  dum  a  quadratura  prima  ad^^^ 
oppofitiorem  Mars  tcndlt  ,  infpici  inci-  ^^ 
ptunc  .  In  oppoficione  id  maxime  fit  ,  & 
ad  quadraturam  ufque  fecundam  videncur  . 
Deinceps  vero  Mars  longius  abeft  a  nobis, 
quam  ut  maculx  apparere  queaac . 

Periodus  earutn,  ideoque  &  Martls ,  in- 
venta  eft  horarum  24.  40'* 

D«  Martis  parallaxi  &  diflaMia  . 

Parallaxim  Martis  Perigci  natuere  Caf- 
finus  conaius  eft  ;  unde  Planeiarum  reli- 
quorum  parailaxes'  per  Kepter:  canonem 
intulit ,  ex  eorum  diftaniiarum  rationibus  : 
qux  magnitudines  omnes  exprimebantur  ab 
ipfo  pcr  Terrs  radios  /  ideoque  nota  pe- 
nitus  evadebani .  Mars  folus  ,  Plantfias  fu- 
perioresinter,adeam  didantiam  efl,  ad  quam 
Terrac  radius  fenfibilem  rationem  habec . 

Quum  parallaxeos    Martis  inventio    dif- 

ficiiis  admodum  fic  ,   nihil  profc£lo   omit- 

tendum  eft  ,    quod    eam  faciliorem  reddere 

queat  .   Mars  igitur  lumendus  eft  in  oppo- 

'  fitio- 


"^ 


PHTSICM  P^RTICUL^RIS    139 
ficioDC,  Si,  prxterea  inPerihelio,  uc  quam- 
maxime  fieri  poietl  ,  proxiinus  Terrx  fit . 
Erat  in  Perigeo  ,  &  Pcrihfilio  i6yi.  1704. 
Sc  17%!.  menfibus  Augufto,  &  Septcmbri. 

Anno  fuperiorts  fxculi  72  quum  Aca> 
demix  juflu  Richerius  ad  Cajennam  ,  A- 
mericz  infulam  mitceretur  ,  oculos  prxci- 
^pue  in  Martem,  qui  tunc  Perigcus  erat  ,  in> 
cendere  juffus  ell  ,  ut  Richcrii  obfcrvatio- 
nibus  cum  Caffinianis  ,  <]ueb  interca  Fari- 
iiis  inftituebantur,  coUatis  ,  parallaxis  ilU 
Martis  diu  ab  Allronomis  deliderata  ,  de> 
tegeretur . 

Richerius  igitur  Martem  cum  fixa  ipji 
Marci  omnium  proxima  confercbac  ,  &  eo- 
rum  dillantiam  quam  diligentillime  metie* 
batur.  Eodem  tempore ,  Izpe  eciam  diebus 
iiidem  Caf&nus  e  Parifienri  obfcrvatorio 
diftaniiam  Martis  metiebacur  a  6xa  ea- 
dem.  Porro  anno  1673  ,  Richerio  Parifios 
j:«duce  ,  obfervationes  ucriufque  AftroBomt 
collatse  fuot. 

Si  CBJenna  infula,  qux  5°.  tatit.  feptem* 
trionalis  babec  ,  ad  eamdem  cum  Parifien- 
It  obfervacorio  longicudinem  fuifiet  ;  Marf« 

?ue  codem  mom«nto  e  loco  uiroque  vi- 
iis  ,  ad  varias  apparuillet  ab  eadem  fixa- 
dillantias :  certum  eft  dillantiarum  dtiferen* 
liatn  omDcm  tribuendam  fuiOc  Parifiorum> 
5c  Cajennae  dillantix  .  Innotui£fet  igitur 
JVl^rtis  partialis  parallaxis  ,  Ac  differentia 
loo» 


140  C  ^  P  VT    I. 

ionginidinutn  Cajennam  inter  PariGofquc 
«H  trium  horarum  ,  Sc  39'.  quo  tenipore 
Mars  ad  llellam  hanc  accedebac,  feu  abea 
rccedebat  raotu  proprio  .  His  emendatts  , 
diffcrentia  diHaniiarum  «  feu  partialis  Mar- 
cis  parallaxls  inventa  eH  15".  Tocalis  au- 
cem  ,  feu  horizontalis  25'.  Parallaitis  Solis 
9".  30'  diftaniia  Martis  perigai  a  Tcrra^^^ 
eft  II  vcl  tz  millionura  L.eucarum  ,  Solis  ^^ 
vero33  millionum.  Sotis  moles  decies  cen- 
tics  milties  major  ea  Tcrrge. 

Ab  anno  1^72,  anno  tantummodo  1704 
Mars  in  Pcrigco  fimul  ,  &  in  Perihelio 
fiiit  menfe  O£lobri  .  Maraldus  tunc  alia 
ufus  methodo  ,  parallaxim  MarcJs  invenic 
14.'  ,  uno  nempc  fecundo  minorem  ea  , 
quam  i6yz  Caflinus  invenerac  ,  Minima 
faxc  differentta  pro  nulla ,  in  re  adeo  fubti- 
li  fumi  facile  poffet.  Verum  ,  quod  mira- 
bilius  eft ,  nuHa  pcnitus  fuit  .  Anno  enim 
1704  Mars  nonnihtl  a  Perihelio  fuo  ,  2c 
a  Terra  rcmotior  erat,  quam  l($7i   eflet . 

Maraldus  idem  aono  1711  item  juxta 
Caflini  methodum  eumdem  Mariem  ob* 
iervavit  ,  in  qua  obfervator  unus  duornm 
I  fe  invicem  remoiorum  vices  fupplet  ; 
dummodo  no^e  eadem  obfervaciones  infli- 
lucre  poffit  a  fe  invicem  longo  tempore 
diffitas  .  Qua:  1704  ,  &  iSjz  ftatuta  de 
Marte  fueranc  ,  omnia  funt  Maraldt  obfcr- 
vationibus  coafirmata  ,  Q  minimas  dif* 
fcrcn- 


^<^. 


FHYSICJE  P*4RTICULjfRlS  141 
ferentias    excipias,    quz    negtigi   tuto    pof* 
fii« . 

Parallaxi  Martis  fundameoti  loco  ea  fia- 
tura  quaiD  indicavitnus ,  haec  flatuiintur .  .- 
CD  =  4800  BC  =   3000 

CS  =  10000  CS  =  loooo 

DS  =  15000  BS  =    7000   *  '  ■ 

^  25"  •       10"  :  :  loooo  .  looooo  =  4000 

»S 
45' .       1%'  :  :  loooo  .  110000  =  480© 
»5 
Age  modo  explicemus ,  qua  ratione  Mar>  Fig.  17. 
tis  parallaxis  horizontalis,   ejus  a  Terra  Sc 
a  Sole  dinamias  exhibeat ;    deinde  vero  ex 
diflantia  Martis,    dtHaiitias    Plaoetarum    o> 
mnes  ioferamus.  Eft  TA  ad  TM  uc  finus 
«nguli  M  ad  linma   totum  ,   nempe   ut  fi- 
nus  25*  ad   linum   totum  ut  SemidiameMr 
Terrse  ad  Martis  a  Terra  diftantiam ,  Ter- 
IX  femidiametris  expreSam  Sed  ST .  SM  .*  .*  Fig.  i<, 
10.  is;  ergo  SM  —  ST  (  TM.  )  ST.-.* 
15  —  10.  10;  TM.  ST.*  -•  S.  10. 
'Mars  oppofttus  Soli  duplo  vicinior  eft  Tn- 
ne  quam  Sol  fit<   Quiun  ei^o  TM  invei^ 
ta  -fit  5000;  erit  $.   10  .-  :  jooo.  loooo 
ergo  SM  =   15000. 

Sed  diftamiae     ?  .  $  .  i-o^  .  V  •    5 
a  Sole  funt  uc  4  .   7  .  lO.  15 .  52  .  J75 

dia* 


T41  C  Jl  P  VT    1.  ' 

diametr.  Terrae 

crant  igitur  ??  =     4000 

O  =    7000 

5  =  JOOOO 
a^  =  15000 
V  =:  51000         ^^^ 
5  =  95000  _         ^l 
Quare  Saturni  ia  oppofitione  dinantia 
*  Terra  eft  85000 

Jovis  41.000 

Wartis  5000 

Veneris  in  conjundione  inferiori     3000 
in  fupertore  1700 

Mercurii  in  conjunflione  inferiori   tfooo 
io  fuperiore  I4000 

Nutlus  ei^o  Planeta  primarlus  propius 
ad  nos,  ad  Terram  fciltcet ,  accedit  quam 
Veniis.Eft  enim  diftantia  Vendris  in  inferio* 
ri  fua  coniun£lione  adeamSolis:  .*  3.10. 
Qpareparallaxis  hoiizontalis  Venerisin  in- 
feriori  fua  cum  Sole  conjunftione  erit  ad 
eam  Solis  .*  ■'  10.  ^-quamproxtme.  At  pa- 
rallazis  horizontaiis  Solis  eft  10'  vel  iz"  ; 
ergo  ca  Veneris  erit  inter  33'  &  40"  lon- 
gc  major  videlicet  MartJs   parallaxi  ^    imo 

ejus  fere  dtipla,  fcilicet  =;     1.  parallaxeos 


martis,  ncmpe  41  . 


%.  X. 


PHrSlCM  PMTICUL^RIS  m 

«.    X. 

De  Venere. 


Diftantia  Veneris  a  Sole  aon  uno  modo 
^etegitur  .  Primo  fcilicec  per  Farallaxim. 
z.  per  maxiinam  ejus  eloDgacioaem  a  So* 
]c  .  Quann  enim  hac  fic  B  A  C  =  45". ,  ^'•-  »>• 
quando  VcDus  eft  in  mediocri  fua  a  Sole 
dinantia  .*  Si  didaniia  a  Sole  ftt  10  >  pat« 
per  47  iib.  I.  Eud.  BC  diftaotiaai  Veoc- 
ris  a  Sole  fore  7 .  Quare  ^uum  Solis  di- 
namia  a  Terra  fit  loooo  Diametrorum 
Terne,  Veneris  a  Sole  diftantia  mediocris 
crit  7000  earumdem  TerraB  dismetrorum . 

^.  Veneris  a  Sole  diftantia   per    tempus 

c)us  periodicum  menfium  7—  inveidturyC 

iiac  ui  quadratum  temporis  periodici  Tev- 
ne  ad  quadratum  temporis  periodici  Ve- 
ncri; , .  ita  cubus  diftaniix  Terrx  a  Sole  ad 
cubum  diftaDiix  Veneris  ab  eodem  Sole; 
Cujus  quarti  tcrmini  cubica  radix  erit  Ve- 
Mris  a  Sole  didantia,  qus  hoc  quoque  pa- 
^o  invenitur  7000  diametrorum  Tert* 


Nam    11 . 


.t:;'       -3 


144. 


C  ^  P  V  T    L 

4  144 

'^jT  crgo  «  =  7 

Maxima  7285 

Media  7^J4 

Minima  7182 

orbica?  =    *  5^ 

^  a  Terra  Maxima  =  17000 

Media  s      loooo 

Minima  =:      jooo 

Veneris   ad  eam   Solis  ii>- 

1  4p'  •  12'  :  :  loooo  .  x 

3^00 

lo  eodem  pa£lo    inveo- 

ts    Pianecanim   reliquo. 

rum  veram  Veneris  il« 

i.Nam  diameter  ap« 

Toccio  obfervata    fub 

\  die  24.  Dec    crac 

^ns   Solis  =  32'  s 

.  1920  XI 0000 

92x10  » 

1920  :  :  I  •  pl  ; 

\  ad  veram  Solis 

'Terrae.diamecer 
ne« 


V^ 


.y 


PHTSICJE  PURTlCVh^RlS  145     ' 
neris  8c  Terrx  diametri  fuoc   fcre    zquales 
iitperficies  Veneris  ad  eam  Solis  :  :  i  ;  ~gi 
1     .•       J181. 

Soliditas  :  :  I  .-  ?i  =  7S3S7I. 

diaineter  vera  Veneris  ad  eamSolis::  i  :^i 

Solis  ad  eam  Terrx : :  p3  :  i 

»P  '  ^l*  Veneris  ad  eam  Terrse : :  93  .■  jti 

:  :  10-^   ••  10—  :  :  10,  3  :  10,  i 

Supcrficies : :  10, 3  :  10,  i : :  106,  39.'io2,oi 
Soliditas::  10,3  ■•io,t: :  1092,727:1030,30. 

Ace  Planetx*  hujufce  phamomena  dili- 
geiuius  receofeamus  .  ,VeDus  in  Ftolemaico 
Syftemate  m^is  diftat  a  Terra  quam  Mer- 
Yiurtus  .  In  Tychonico  veio  &  Philolaito , 
feu  Copcrnlcano  magis  quin  Merciirius  di» 
-ftac  a  Sole. 

Revolutio  ejus  circa  SeUin  perficitur  dtc* 
Ihis  224,  horifqae  17»  feu  menGbus  7, 
diebus  14 ,  horis  17 .  A  Terra  umen  viia 
Venus  19  circiter  meDfibus  videtur  circa  S» 
fem  rcvolvi  /  quo  tempore  bis  ia  canjua- 
dione  cum  Sole  eft  ;  umet  videlicec  iotcr 
Sotem  8c  Terram ,  hxcqne  conjunAio  dici- 
-cur-  inferior  y  fcme^ue  ulcra  Solem  »  bxci. 
que  coD)un£lio  dicitur  fupenor.  In  rqvolu» 
Yione  fua  circa  Soleiq  abeo  noa.recedit 
-    lit.  II.  '   K  Ve. 


l^ 


x: u puT  I. 


Vehus  ultra  gridus  47— ,  fere  fcilket   ut 

Luna  facic  quarto  poll  conjun£ltonem ,  fcu 
Novilunium  dJe^*  qaandoque  etiam  ridire 
iQcipic   ad  Solctn    quum  gradibus  tantum 

^5  Jl   ab  illo   reccffic;  adeo  uc  clongatio-, 

num  1  uc  vocant ,  differeotia  duorum  gra- 
duum  Gt. 

Quum  Venus  pofl  coD)un£lionem  fuam 
liiperiQrem  ad  orienns  paries  incipic  a  Sole 
Tccedere ,  &  fupra  faorizDDtem  poll  Solis  oc> 
cafum  apparci  ,  vocatur  Hdperus  :  Ideo 
Virg.  ait.  • 

Itt  iowmm  ftturg  ,  tMvit  BefpenUt  iteM- 
pilU . 

Si  tunc  Telefcoino  confpiciatur,  fere  ro- 
«unda  eft  ,  &  exigua  cernitur  ,  quia  tunc 
ultra  Solem  efl,  &  Solis  luceperfufum  he- 
nifpharium  fuum  nobia  oftendit .  Dum  a 
Sole  recedit,  &  ad  ortum  ulterius  peifit  , 
mfl^ntcudioe  augetur  ,  ft  6guram  acquiric 
fimilem  figurte  Lumt  poft  PJeoilunium,  ad- 
co  uc  quum  in  maxima  fua  «  Sole  digref- 
fione  eft ,  dichotoma  appareac,  uc  Luna  ia 
^adrante  fuo  primo  iacit'  quia  dimidium 
tantiiOv  illuminati  faemi(pbxrii  fui  nobis 
obverti^*  Accedit  deinde  ad  Solemi&ccHw 
cava  feu  fttcaia  appsRc   nobis  ,  ut   Lun» 


^ 


■  m 


pmSlCS  PjmTlCVL^RlS  I47 
n^ovaj*  donec  in  Solis   radios    imioergatur ', 
&  evanefcac ,  quia  obfcurum  hemlfpUErium 
fuum  Dobis  obvertic. 

Dum  pod  con;un£lioiiem  fuam  iDfeno- 
rem  a  Solis  radits  emci^ic  ad  occafum,  S: 
jnaae  fupra  horixoniem  ante  Solis  ortura 
spparet  ,  vocacur  Pbofpbomt  :  IPb^phvtf^ 
*ndd»  diem.  Tuoc  filcaca  ipfa  apparet  iif> 
que  ad  maxlmam  fuam  a  Sole  drgreflio< 
<iem ,  in  qua  dicbotoma  eft  ,  uc  Luna  lA 
quadrante  p".  vel  3°;  deinde  gibbofa  e(l  , 
dum  ad  Solem  sccedit ,  ttndemque  pleiift 
orbe  fulget,  fed  magnitudine  imratnnicur  « 
donec  incra  Solts  raaioe  dclitefcac . 

Difceroicur  non  nro  Venus  interdiii ,  mi« 
do  etiam  oculo ;  8c  per  Tclefcopium  vtde* 
tur  noQ  raro  m  fuis  cura  Sole  conjuo^lie* 
uibus,  9UUU  latitudo  ejus  magoa  fic  fatis 
eft. 

'  Qiiutn  Venus  minime  diftat  a  Tem  1 
tunc  facies  ejus  quadragles  fere  major  ap- 
paret ,  quam  quum  s  Terra  remotiflima 
eft.  Nam  diftantia  ejus  a  Terra  funt  .*  : 
3.*  17,*  fere.*  >*  1:  tf;  e^  facies  ut  e*  : 
^.-  :  I.-  3^. 

Venus  io  conjuoflione  fua  inferiorecum 
Sole,  tet  fupra  Solem  ,  vel  infra  ipfum  » 
refpeftu  boricootis  incedit  ,  ob  latitudiaenft 
fuant,  fire  diftaatiam  ab  Ediptica. 

Primum  ab  Horoccio  in   Aoglia  ,  vifa 
cft  die  4.  Dect^bnt  16^9  fub  ipfo  Sole  . 
K    a  Fi. 


148  C  .^  P  V  T    I. 

Jigura  tuDC  ent  fphaerica  obfcurilliina  ,  Sc 

diameter  ejus  videbatur    »    diamecri    So^ 
16 

iis  ;  quumque  diftantia  Veoetis  a  Terra 
-tunc  eflet  ad  diftaniiam  Sotis  a  Terra  uc 
.%6'  100  ,  ioferri  inde  poteft  diametrum 
Veseris  ad  eamdem  cum  Sole  a  Terra  di>^. 

flantiam  appancuram diametri    Solis  . 

100 

Quare  Veoeris  diameter  vera  ,  fere  sequalis 
cft  diametro  Terne. 

Poft  annum  itfjp  per  Solem  traoGit  ao- 
no  17^1  die  Junii  5.  jam^ue  fub  facie  So- 
lis  erac  ,  ortente  hic  Faiavii  Sole  .  Vidt 
ego  quoque  Veaerem  in  facieSolis  pin  ma- 
gnitudine   colore    ^xruleo    faturo  >   ejufque 

idiameter  pNEterpropter   ».  diaftietri    Solis 

100 
apparebac.  Sed  invidx  nubes  cegebanc  idcn- 
tidem  Solcm,  &  ter  tantum  cernere  Vene- 
rem  licuit  brevi  uiique  tempore,  uc  plura 
obfcrvare  Venus  ipfa  vetaret. 
-  Rarz  adeo  obrervationes  hujufmodifunt , 
quia  dumVenus  l".  48"  a  fuis nodis receOic  , 
Uiitudoejus  e  Terra  vifa  eft  i^.  30',  ma- 
jor  videLicet  apparcute  femidiametro  Solis. 
Orbitx  Veneris  inclinatio  ad  Eclipcicameft 
s  3°»  »3''  S"»  vel  3*,  »3'.  10  .  Ad  ot- 
bitz 


PmSlCm  P^RTICUL^RIS  14^ 

bitae  Veneris  inclmationemRacuendam,  la*' 
litudo  ejus  maxima  rumenda  cft.  Prxfcren* 
ix  obfervatienes  prope  iQferioism  conjun- 
.  £tionem  *  quia  minima  rune  Platieic  di^ 
ftaacia  >a  Terra ,  Tninimos  erroret-  parit . 

I  Df  Vtnerts  revtlutiatte  m€» 

.^  axim  famm. 

Priraus  Tdefcopium  in  Venerein  ea  fine 
conTcrtit  Cafinus,  ut  dignofceret  an  drci 
axim  fuum  reTblvercturJie  12.  Dccemhrifi 
]^i$7  /  ai  Bihil  cunc  conffHcere  ,  nihilqae 
conjicere  vir.  fummus  potuit  ,  quia  pavum 
obfcurK  Sn  haud  perfe£le  terminaite  eranc 
tunc  maculx  In  Veneris  bcie  apparenteti.A 
-  Tria  rci  difficultatcm  augebanc.  Prirhlint 
quia  Venus  dum  Tertte  prouma  cft  (  <)ti6ii 
opportUDum  nuxime  hisobfervaodis  temFoiS 
effe  videtar  )  parum  adeo  ipfii  ab  horiaos* 
te  diftai  ,  at  vaportbus  qaafi  eircomfeffti 
radii  abipfa  ad  obfervatoriG  oculum  -  tniOi 
fi  ,  fcintUianteto  ejus.  lucem  ,  8c  quafMoet 
mulam  Dobis  cxhtbeant'  adeo  ut  partcs  ejail 
confufe  Bancummodo  vuleancar .  Alierum 
difiicultatis  caput  eft,  quia  quum  ab  iisfa^ 
htta  vapocibus -videri  poteft  ,  exiguo  adeo 
id  tempore  fic,  uc  haod  poffic  agnofci  fflo« 
cus,  qui  longo  fatis  intecvallo  tndiget ,  ut 
difcematur.  Tertium  dam  Venus  ipfa  mi^ 
iius  a  Terra  t^at ,  illnninata  ^ici  c|ut 
K'    3   '  pars 


rso^         C  Jt  P  UT     1. 
pars  eacigua  adco  eft,   uc  motus  ejus  ,octiIi9 
percipi  haud  poffic  /  pnefenim  circa   ejus 
era$,  ubi  motus  (  ecfi  velox   effec  )  lencif* 
fimus  apparerec» 

Veoerem  ideo  nouiiiliil  magis  z  Terra 
remocam  Caffinus  atcentius  confideravit  / 
fiifpicacufqae  eft,  mocam  ejus  ab  Auftro 
in  Sepcemtrionem  fieri  fpacio  horarum  zj  • 

%%. 

i^  At  amK>  171^  Cl.  Blanchinius  ,  dome- 
fticos  Ponttficis  Ronani  Practacus»  &  Aca« 
deraic  -BcgiscScieatiarum  Parifienfis  focius  ^ 
^e  do£lus  in  libro  fuo,  cnt  citulus  JMe^ 
^i^  &  Bbofpbmri  tfbMumma^  animadver* 
tic,  mocum  hunc  neri  a  Sepcemcrione  io 
Auftrum  diebus  24  •  horis  8|» 
:  Ucriufque  Aftronomi  obfervationes  con« 
^iliare  ^nitkur  Caffiniis  de  Thurryy  alcerius 
Cafiiiii  Filius  ih  fuis  vere  aoreis  Aftrpno* 
wam  clemencis.  Facetur  ipfe  quidem  ,  vera 
itk  omnia  quas  a  Blanchinio  obfervata 
iunt/  ea  camen  coocraria  oon  effe  revoln- 
fioni^  Veneris  horis  23  cum  minutis  %%' 
fiiaderc  conatur. 

Ec  primo  quidem  Mimadvenit »  xtAca^ 
las  Caffino  vifiis  i66j ,  ad  Septemtrionem 
dcferri ,  quia  in  hemiiphatrio  'Vencris  erant 
a  Sole  averfo;  ac  anoo  172^  a  ^  Fd).  ad 
S»  Marcii  Blanchinio  vifse  fonc  maculai  a 
Septemcrione  ptrgere^  ad  Aaftrum,  quia  in 
V^nerts  hemifphmsD   SqU  obvcrfo  ^  eraac  • 

;  Qua- 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  iji 
Qugre  Venens  revolutto  fit  a  .Sepcemtrioac 
in  Attftnim  in  parte  SoU  obverfa;  «b  Au> 
flro  vero  in  Sepccmcrionem  in  parte  a  So* 
le  avcrTa . 

Quod  vero  ad  revolunoois  tempns,  fste- 
tur  Caffinus  Filius,  ficri  poctiifle  ,  m  ma- 
culx  tres  videri  potnerioc  per  l»>r«s  tre* 
'  loco  non  noveri  t  ^iua  poGta  Caffinisni  re* 
volutione  ,  per  47"  procederc  debui^cnt  t 
Nam  Blanctiinii  obrervatio  .interrupta  fiiic 
per  horas  duas  &  30 .  Car  qoQ  e^  ^Ori^.  19. 

pecuic  f  ut  horis  ill^  %  1.  ,   macula  ,    ^ux 

tn  G  erat,  ad  E  pervcneEic,  incerea  vero 
in  G,  macBla  apparucric  altera  primae  »• 
^tialis  ? 

Obrcrrationem  Blanchinii  alceram  ,  qua 
maculam ,  diebus  fex ,  pcf  percarrcn  vi> 
■b  eft,  ita  cKpUcac  Caffinus,  uc  diebusfin* 
culis  macula  revoliuionem  iDcegrsm-pcr&> 
cerit,  &  infuper  15°;  quare  die  fexta  ab 
obfcrvatione  prima,  pra^ffiirc  vifa  efl  per 
po" .  Intermedio  enim  tempore  Veoerem 
obfervare  Blancbioius  haud  potuic  ,  nubi- 
bus  ,  &  Barbarinorum  Falaiio  imerpoGto 
Id  Vetanaibus. 

Qtiare  fi  Veaeris  periodnra    ppnss  ,    Ia« 

^nit,  >3^.   »',   uc   Ca&nu    l6^  fo&n* 

rac.'  qu!B  Blsnchinius  ,  Caflimifque  obf^ 

varunt  perbdU  cobofcttc,  ik.  opcime  cxpli- 

K  4  <a- 


151  C  »4  P  VT    L 

cari  queuDt .  At  fi  Veneris  periodum  po- 
nas  14^.  8''.  cum  Blanchinio  :  quz  Caf- 
fious-  obfervaverai  vaiuB  otnoiDO  apparen- 
ux  dicenda:  func  .  Quis  autem  furpicctut 
fupine  adeo  erraffe  Caffinum  ? 

Suat  eriam  qui  CaflinUDam  hanc  Ve- 
neris  periodara  ex  eo  confirmari  putent  , 
quod  Terra;  revolutio  mcdia  fic  incer  Ve-  * 
oeris,  Marcifque  revolutiones .  At  analogia 
luec,  uc  verum  fateamur  ,  nihil  omnino  fa« 
cit .  Nam  Jupiter  altior  Mane  horis  9 ,  & 
SS  revolvitur.  Luna  humillima  &  Sol  in 
centra  poficus  diebus  17  circa  axem  fuum 
revolvuncur. 

Si  vero  quxratii  cur  Caffinus  Filius  Pa> 
tris  fui  putodUHi  non  conftrmarit  j  &c  ha- 
bete  .  Njanquam  vifx  funic  Caffino  Filio 
Veneris  maculx  Pu-ifiis  y  vel  quod  ejus 
tempore  dullz  in  Venere  fuerint/  velquod 
ParifienGs  urbis  fumus  ,  Sc  ncbubE  id  ve- 
larint . 

$.     XI. 

D»  Merturit. 

Errantiun  omniura  minima  eft  ftell^ 
Mercurii  ,  de  qua  modo  verba  facere  ag- 
creilimur ,  poftquam  de  Sole ,  &  Luna ,  ac 
aa  Satumo ,  }ove,  Marte,  &  Venere  ^$ 
iuperioribus  difleruimus .  Q,uum  Mercunus 
pa- 


rmslCJE  PMTICVL^RIS  IS3 
Mmm  sdniodum  a  Sote ,  nollri  refpc«u , 
feccdat ,  ad  fummum  videlicec  28°  :  ferp 
fcfflpcT  intra  Solts  raiUos  delitefcit ,  &  m^ 
do  ocub  cemi  minime  poteft.  Q.uando  ec- 
iam  maxime  a  Sole  recedit ,  adhuc  iepe- 
fxpius  io  crepufculo  eft  ,  &  quum  longe 
miaor  Terra  m,  «^re  admodum  cemitur, 
'euamfi  aeris  conftitucio  opponuDa  ad  id 
maxirae  fic. 

Poft  invemam  Tekfcopium,  meUusqtii- 
dem  videri  pocuit;  raro  adhue  umen  *  9t 
fere  femper  manc,  vel  vefpere^  quo  lem- 
pore  fumptae  obfervationcs  kaud  apiK  funi 
motus  Mercurii  rabulis  efforman^  *  ob 
inaequales  ad  borizoDCem  refraAiones  ,  quat 
£iK  nota  l^e  ,  apparemem  Allri  locum 
immutant  •  quod  magis  nocet  quum  A* 
ftrum  rato  videri  potefty  tunc  enim  erro- 
res  minimi  crebris  obfervationibus  emcnda- 
ri  non  poffuac. 

Vidcre  igitur  opus  efiet  Mercurium  pro- 
pe  Meridianum  conftitutum  ,  quod  Tete> 
lcopii  ope  aftequi  poflumus .  Quamvis  enim 
Telefcopia  Mercurium  imminuam  ^  ob  de- 
traflam  ipfi  fcintiliationem  ,  cui  capillitio 
iwmen  eft:  ipfum  tamcn  Telefcopia  exhi> 
bcoc  oculis  f  quamvis  in  tanca  claritate 
Mercnrrus  fit ,  qux  ipfum  nndis  oculis  o. 
maioo  fubducerec.  Tabularum  tfmen  de£e- 
&u  fafium  eft,  nt  Caffinus  Mtfctwiwn  vU 
dere  in  MecidiaDO  haitd  potuerit» 

Quum 


•,S4  C  ^  PVT    L 

,  Qiium  Solis  motus  notior  ilt  aoniqu» 
rumvis  CxleRium  corponim,  diligeatiapfr 
■n  ASroaomi  coDati  funi  MucuriuBi  cer- 
ncrc  Soii  proximum  .(quantum  id  fiert  fet> 
licec  poflet  )  ut  per  notum  Solis  in  Cieio 
looum,  locum  Mercurii  cognofccreot .  In 
zona  ergo  lorrida  (  quo  loco  crepufcolum 
t>revius  eft  ,  ob  fpbzram  ibi  redam  y  vel^ 
fere  re£lam  )  Mercurium  obfervaruDt ;  ic 
obfervariones  huiufmadi  infelici  AftroBomix 
&u>,  erroris  fufpiciane  poa  vacant. 
-  OmDium  utiliffima  Mereurii  obfervatio* 
nes-eie  funt  ,  qux  Mercarium  exbifauerunc 
per  5olis  faciem ,  infUr  maculx ,  tranfeun* 
fem  in  infcriore  fua  cum  Sole  conjun£lio' 
ne .  Id  primum  prxftitic  Fetrus  Gaflendus 
i6^t.  die  Novembris  7,  quo  ^nno  id  fu- 
lurum  Keplerus  antea  prsedixerit  .  -Foft  i- 
I^um  fspiuG  id  fa£tum  eft .  Q^ibus  obfervi^ 
tionibus  Hireus,  ui  &  aliis  a  fe  masCf  & 
vefperefumpiis,  ianixus  ,  Mercurii  tabu< 
las  cfForiDavit  ,  quibus  snno  t66p  die  %* 
0£lobri>  Mercunmn  in  Meridiano  primus 
afpexity  dcinde  vero  facile  ipfi  fuit  Mer- 
curium  in  Mcridiano  videre. 

Qtium  oonnuQquam  Hireis  conttgerii ,  Ht 
Mercurium  videre  baud  potuerint  ,  quam> 
vis  longius  Mereurius  abcflec  aSote,  quam 
quum  vifus  ab  ipfis  ell :  fufpicari  llcet  (  ut 
de  quinto  Saiuri»  faicllire  dici  folei  )  i* 
pfum  Mercurium  globi  fui  pariem  haberc 
obfcu- 


PHrSlcm  P^RTICULJfRlS  iSj 
obrcuciorcm  ,    feu  qtue   lucem  miaus   re- 
fleftat. 

■  Qiiamvis  Mercnrii  morum  determinare 
Cicilc  minime  lit  ,  idque  eo  vel  moxiraei 
quia  celerrimo  in  fua  orbita  motu  defer- 
tuT  /  ort>ita  eadcm  admodum  excentrict 
eft ;  motufque  idco  Mercuru  admoduin  iiiiE« 
'qualis.*  cdipticz  tamcn  MercBrii  cum  Sol« 
conjun£lioneSf  quando  fcilicet  Mercurins  , 
floftri  refpedu,  fub  Sole  tranfit ,  Solifquo 
pftrtem  inftar  macuhe  Bubit ,  magnam  &« 
firoQomis  adMcrcurii  motum  agnofocodum 
adfenint  utilitatem  >■  qaum  pun£la  illa  fep 
mitae  Mercurii'ad  id  omnium  apttffimafini. 
.  Harum  ope  conjunAmoum  Cafliout  fl»> 
tutt  moEum  diumuoi  -  Mercurii  medium  ef- 
fe  4*C  5'.  31',  utBullialcius  compererat,  Sc 
Hireus  in  fuls  tahulis  Hatuerat.  Negtigt- 
mus  hic  miDuta  tertia  &  quarca ,  de  qu»> 
bus  eifi  dilfendaitc  Anronomi  ,  coQfepiire 
tatnen  ad  afflullim  dicendi  funt . 

Qiiuin  Mcrcurii ,  Splifque  conjunCUone; 
evenire  lantummodo  poflint  ,  quum  Mer- 
curius  nodo  fuo  proximus  eft.-  cQnjun£Ho 
quzvis  aptilfima  eft  (latuendo  Zodiaci  pun- 
«o,in  quo  nodus  eft  j  conjunftiooes  ideo 
variz  vafriamezhibeDt  nodi ,  carum  tempore , 
jXjfiilQnem,  motufltque  varium  iplius-nodi. 
CafQnus  nodi  Mercurii  miium  flatuit  l'. 
%{$",  anais  Gngalis'.  Hireus  fecuodo  uno 
tcMpus  illud  mucilat. 

Orbi- 


,S5         C  ^  P  VT     t 

OrbitK  inclinatio  «ft  6°.  54'  ex  Caffino; 
ex  Hireo  yero  6'.  51'. 

Mercurii  orbita ,  ut  &  aliae  omnes »  ex« 
ceatrica  Solis  refpe£lu  etl..  Maxima  entm 
Mercurii  t  Sole  digreffio  major  ,  minorve 
eft  revolucionibus  varlis  ,  digreffionefque 
duC}  quxroaxime  inter  fe  di&runt,  maxi- 
mam  exhibeat.  Mercurii  diftaniiarum  aSo*  V 
le  Tarietatem,  ideoque  &:  excentricitatem , 
qux  ejos  femis  eft.  Major  lizc  eft  (  orbi- 
tK  refpe£lu  )  exceDtricitate  Planecarum  o- 
mnium .  Maxima  ejus  diftiHcia  a  Sote  ad 
Biinimam    eft  ut    3 :  1. 

Ut  mediocris  ejus  diftaatia  a  Sole  io^ 
venianir  ,  quura  periodus  ejus  fit  87**. 
23^  5p',  fcilicet  fere  menOum  trium:  nac 

n'  :  7    .-  .•     i^    :  x* 
144:   9  ■  ••  1000  :  X* 

1000        ,     I 
\6  :  l  ■'  •'  1000  .*  x'  =  i^=r  6z  Z-' 
16  4 

X  = '  i^^i_  ~  4;  ^fgo  *  fcrerr^ooo 

4 
diameiris  TerrK  ,•  vere  =s  jpoo.  Quod  & 
a   Vencris  ac   Mercurii   dlgreftiooibus  feu 
eloDgationibus  infertur,  48.*2S  :'  :  12:7/ 

ei^o  11  :  7  :  :  7:  ^  =  4.  Sed  Veneris 

diftantia   mediocris   a  Sole   eft   ^  7ZOO  «' 
quare  diftantia   Merctirii   a  Sole   eft   pluf* 
quam 


PHTSICM  P^knCVL^RIS  is7 

quam  dimidiuDidiftantixVeoerJs  ab  eodem*' 

OiftaatiaMercuriiaSolemaxima  =:    46S$ 

medla    ==:    387S 

mioima  =    ^o6A 

exceutricitas     '  —   '   —      —     =       goji 

dillaatiaMercuriiaTerramaxima=3  14^85 

media     r=    icx>oo 

minima  =      6pi^ 

Magnitudo  Mercurii  Gc  invcnitur ,   dta- 

meter  Mercurii  apparens  ad  eamdem  eum 

Solc  a  Terra  diftantiam  =  6'.  40"  =  7" 

circiter-   ei^o   diameter  vera  Mercurii  ad 

veram    Solis   :  :   7  :    ijjio    :    :    i  :    174 

inclioacio    orbitse  =    ^.11'.  4^ 

motus  nodorum  annuus  =     51' 

mbtus  aphelii  aanuus  =    4^ .  40' 

Merc.  diam.:  Sol.  .-  .*  i  :  274  . 

SoU;  Ter.  :  :  93  •'  1 

crgo  Merc.  diam.  ad  eam  Terrte  :  :  92  : 

88 
174  .•  .•  I  .•  i-J  fere  :  :  1.3 

93 
foperficies  :  :  i  :  f 

foliditas  :  :  1  .'  17 

Qiium  Mcrcurius  in  maximis  fuis  tan- 
tum  digreffionibus  a  Sole  appareat  ,  Tele- 
fcopio  vifus  nuoquam  pleno  orbe  fulgec  * 
fed  vel  dichotomus,  Gve  biffe^lus  vel  non- 
nihil  convexust  vcl  Gc  fatis  concavus  cer- 
nitur . 
Qtiia  vcro  proximuG  horizoati  cerniturf 
«gre 


t58  CJtPUT     I. 

^gre  6gura  ejus  difcernitur,  a^re  ejus  ma* 
gnituclo  ftacuitur.  Jiinc  fatis  patec  Mcrcu* 
rium  luccffl  fuam  a  Sole  routuari  ,  &  cir* 
ca  ipfum  movcri  i  quum  dichotomus  ,  auc 
gibbofus  9  aut  concavus  nobis  apparcac  • 

Q{ium  Mcrcurii  orbita  magis  cxcentri« 
ca  Cc  quam  orbita  alterius  cujufvis  Plane* 
csB.*  ideo  per  hypothefim  circularis  orbi- 
ts.,  Mercurii  motam  cxpiicare  non  li- 
cec* 


%.    XIL 
Dc    Comefif  • 

Obfolevic  jampridcm  eorum  Philofopho- 
rum  opinio^  qui  Cometas  inter  fublunaria 
ignica  metCQra  rcccnfcbanc ,  qus  de  novo 
-in  fpatiis  aeriis  gtgnerencur «  &  infumcrcn- 
cur.  Quae  cnim  in  acre  incenduntur  ,  & 
lucent,  uc  bolides,  fulgura,  t6nitrua,  (nU 
mina,  auroracque  boreales,  brcvi  admodum 
tcmporc  perfevcrant;  quum  Corfiecae  mcn* 
fibus  ploribus  viS  fint,  caquidcm  I^e,  uc 
poftquam  primunt  appafucri  nc ,  roajori  fcm- 
pcr  apparcnte  magnitudine  praediti  vififint, 
uc&velociores.  Poft  maximam  apparencem 
magnicudincm ,  maximamque  vclocitatemi 
mtnuicur  per  gradus  icem  cdrum  vclocitas, 
&  magnicudo.  Annon  id  fatis  indicat  im- 
minui  Cometariim  a  Tcrra  diftantiam  ,  Hum 

co* 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  i  jy 
<oruin  augecur  apparens  magnitudo)  &  v«- 
locitas  ,  qux  dum  imminuuntur,    Comem 
diftancia  a  Terra  identidem  augeatur? 

Parallaxes  vero,  quas  diftantiarum  men« 
furam  ezhibenc  cerram  ,  fatis  evincunc  , 
Cometas  longe  altiores  elTc  Luna  ,  quum 
parallaxim  habeant  longe  minorem  IiunflB 
parallaxt  ;  imo  altiores  eciam  Sole  func 
quum  in  di^reffione  graduum  %z  a  ^ole  , 
pleno  orbe  fulgeant ;  falcati  autem  tum  ap* 
parerent  (  opaca  corpora  quum  finc  ,  um« 
bram  namque  projiciunt  )  fi  fub  Sole  ef> 
ient. 

Ultimum  Aftronomorum  vocum  eft ,  prae- 
dicere,  fi  quando  id  poffenc»  redicum  Co« 
metarum  quod  nondum  evenic  y  force  quia 
&b  ApoUonii  Myndii  cemporibus  Aftrooio- 
snia  parum  admodum  proceffic  ad  feculum 
ufque  fuperius,  &  ofci canter  nimium  Aftro« 
nomi  Cometarum  reditum  obfervarunc»  Se* 
culi  autem  unius  hiftoria  brevis  nimium 
eft,  ut  per  ipfam  liceat  Cometarum  perio« 
dos  invenire.  •^'d  h$quifltipnem  tMntamm  a» 
tas  una  nan  fufficit ,  ut  egregie  mionebat  Sc« 
neca ,  qui  ideo  oportere  dicebat  veteres  on- 
tusCometanim  haberfe  colleftos,  defnbtndi 
mim  pnfttT  vMrietatm  ewrum  eurfms  adhuc 
nen  fet^j  neque  explarari  y  an  vices  fervent , 
^itlos  ad  fuum  di^m  cartus  orda  perducat. 
Mirari  tamen  fubit  Senccam  ,  qui  aureum 
hoc  protulit  prxceptum  »  phasnomeoa  Co- 

me* 


i^o  C  ^  P  V  T    L 

nctarum ,  qux  ejus  Ktate  apparumiat ,  etv 
ramque  tempora,  femitafque  docere  digna. 
tum  non  effe,  qux  pofteris  ad  hzc  delv- 
nienda  ufui  aliquando  forent. 

Pnevalente  deinceps  per  fecula  plura 
Peripateticorum  opinione  ,  qui  Cometas 
inter  Meteora  recenfebaat ,  quia  ia  Czlis 
nihil  gigai  ,  nihii  cornimpi  poffe  autuma> 
bant ,  eo  quod  Czlos  e  quinta  quadam  ef« 
fenlia  conltare  prxfeferebant ,  in  qua  nihil 
'  gigaeretur  ,  oihll  cornimperetur.*  de  Co- 
metis  obfervaadis  parum  folliciti  Aftroaomt 
fueruni  .  Ideo  evoluiis  Cometarum  hifto- 
riis,  oihil  ioveoies,  quod  huic  negotio  lu« 
cem  adferre  ullo  modo  poflit.  Ea  quo  nos 
rapiat  mos  ille  turpiflimus  de  oaturalibus 
rebus  fententiam  ferendi  cx  prxjudicatis 
opinionibus,  noa  vero ,  ut  decet,  ex  ipfis 
pbsenomenis  naturz. 

Anno  demum  1337  Niccphorus  Grcgoras 

Conftancinopolitanus   hiftoricus  ,   &    Aftro- 

nomus  Cometz    femitam    inter  fixas   nobis 

•  accurate   dcfcripGt .'  At    tempora    laxe    ni- 

mium  deligaavit. 

Aoao  1471  Cometa  omnium  velociffi- 
jnus,  magnitudiae,  &  coma  tcrribilis  (Oc 
tempora  illa  ferebsnt  ]  R^iomontanum 
babuic  obfervatorem  .  Hic  uoius  diei  fpa- 
tio  40°  fub  circulo  Cxli  maximo  dimen- 
fus  eft,  K  eftomnium  primus,  de  qtio  ob- 


PRTSICJE  P^RTICVL^RIS  l6t 
Anno  iS77'Coaietam  iatis  conrpicuuin 
Tycho  obfcrvavit ,  &  ex  oulla  ejus  paraU 
Uxi  ,  tonge  loDgeque  rupcriorem  Luiu 
fuilTc  conjccit,  reclamantibus  licet  e)us  «• 
utis  Philorophis  univerfis. 

Tychonis  eximiam  induflriam  ,  8c  dili- 
gentiam  excepit  fagacilfimum  Kepleri  in> 
genium  .  Hutc  fane  placuit ,  Comeias  in 
-lineis  rc£lis  moveri,  quum  ipfos  nunquam 
rtdire  arbitrareiur.  Reflilineum  fauoc  Co- 
jnetarum  motumHeveUius  adopiavii,  Car- 
tefiufquc  parum  ab  ea  iententia  receflic  , 
dum  ae  voriice  in  vorticcm  tranfire  Come- 
tas  docuic  ,  8c  pcrgcre  qusdi  per  vonicum 
eorumdcm  ungeacem. 

Tandem  i6io  ,  ere£lis  in  Anglia  ,  & 
in  Gallia  Obfervatoriis  ,  Cometa  int^nis 
pcr  meafes  4  apparuit  ,  quem  quura  ob> 
fcrvafiet  immortalis  vir  nominis  Ifaacus 
NcWtonus  Eques  :  ipfe  Cometarum  myde- 
ria ,  taiuo  (Edipo  profeflo  digna ,  pateliE- 
cii.  Docuit  videlicet  Cometas,  non  in  re* 
£lis  linels,  non  in  excentricis  circulisj  fed 
III  reliqui  Flanetx  faciunt  ,  in  EUiplibus 
movcri,  in  quarum  focorum  alicro  Sol  fit; 
tuncque  taotum  ap^arere  nobis ,  quum  ad 
imam  sccedunt  Ellipfeo  fuarum  panem  ; 
reliquo  vero  rcvolutionis  fux  tempore  ,  ob 
oimiam  aTcrra  diftaotiam,  ab  oculis  eva- 
uefcere ,  ut  Mars  ad  fiuun  cum  Solc  con- 
ian£lionem  accedens  £icit;  undc  orta  fabu^ 
lii.  U.      /  L  U 


l6%  C  ^  F  V  T    J. 

U  eft  de  Manis  a  fpatits  Cxleftibus.exi. 
lio  .  Reailincus  apparct  Cometas  motus 
longc  ab  ab&de;  propc  abfidem  ctrcularis; 
Qon  longe  ab  ipfa  parabolicus. 

Nemo  Caffino  meltus  hypotlienm  haac 
oraavic,  Sc  expoHvit.  Hoc  autcm  primum 
fibi  propofuit  invcftigandum  ,  num  ligna  quz- 
dam  certa  fint,  vel  cfTe  poftint,  quibusCo* 
mecam  uncm  ab  alio  quovis  ,  certa  ratio- 
fie  dircemere  Aftronomi  poffint,j:  ut  quum 
non  femel  eumdem  rediifl^e  certo  nonnc  , 
ejus  periodum,  pingui  iakem  Minerva  fta< 
tuere  queanc. 

Ut  certo  quis  afTerac  Cometam  qui  nunc 
apparet  ,  eumdem  efle  qui  olim  apparuit  , 
dupiciendum  ipfi  fedulo  cft ,  num  Cometx 
hi  duo  in  iis  cocvenianc  proprictatibus  , 
quz  in  eodcm   Planeta  videri  iolenc.  Nuf- 

2uam  Planecas  invenies  duos,  quibusiidem 
nc  nodi ,  eadem  orbiiB  ad  Eclipticam  in* 
dinatio,  eadcm  ad  Perigeum  apparens  ve* 
locicas ,  ac  magninido .  Quare  G  in  bis  o< 
jnnibus  duo  Comecx  convenianc  ,  liceret 
farcc  inde ,  per  aoalogiaiti  Plauetarum  ,  tn- 
{iu^re  eumdem  efie  Cometam. 

Convenere  in  his  omnibus  Cometz  qui 
annis  1577  St  16S0  viG  lunc ,  quorum  no- 
dus  ad  p\  Sagitcarii  fiut ,  iDclinatio  quo^ 
^ue  orbiise  eadcm  zp'-,  eadem  femita  in- 
ter  fixas,  eadem  dcmum  ad  Perigcum  ve> 
locitas  fiiic. 

.    At 


PHTSICM  PjlRTICVLjfRIS  i6^ 
At  annon  ideo  quia  in  omnibus  conve* 
nerunc ,  fufpicari  licerec  eumdem  non  fuif« 
fe  Comecam?  Cur  enim  nihil  fuiflec  inhis 
immutatum  ,  quum  ob  nodorum  &  ab(i« 
dum  motum  ,  plura  in  Planetis  quoque  mu- 
tentur?  Poffunc  &  Cometfle  duo  ad  varias 
a  Sole  diftantias  in  his  omnibus  conveni* 
re.  Homines  duo  eadem  via,  eadem  velo- 
citate  feruntur;  num  ideo  idem  homo  ilii 
funt  ?  Annon  &  alias  perfecifle  potuit  re* 
volutiones  inconfpicuus ,  quum  denuo  Co» 
meta  cernitur  ,  uc  Mercurius  non  raro 
plures  revoluiiones  abfolvic  quin  cerni 
poflit  ?  Uc  ergo  Mercurii  periodum  in« 
ferre  haud  licerec,  nili  ceni  eflemus  eum 
nuUas  revolutiones  abfolvifle  inconfpicuum: 
ita  &  periodum  Comecarum  inferre  nonii- 
cet,  nifi  cerci  fimusnunquam  inconfpicuum 
Comecam  cranfiifle .  Ignoca  adhuc  aucem 
periodo,  quid  quxfo  deComecs  redicuprac- 
dici  poceft  ? 

Longa    feculorum  ferie  forte   &   motus 

nodorum  leges,  &  variacionem  inclinacionis 

crbicae   ad  Eclipcicam   invenire   AftrDnomt 

poterunc ,  uc  in  Luna  fa£lum  cft ,  cujus  nod! 

19  annorum  lapfu  ad  loca  eadem  redeunc  • 

Nihil  ad  hanc  rem  ucilius  ,    quam  Co- 

metarum  ftacuere   Theoriam  /  quod    quum 

probe  noflet  Caffinus ,  in  id  incubuic  ^   ttc 

Comecas  qui   apparereoc  ^   omnes  maxima 

diligentia  obfervarec. 

L    2  Qui 


1^4  C  aP  VT      L 

QtiL  aono  1707  appaniic  Cometa  a  Man. 
fredio,  atque  Stancano  Bononix  ,  a  Ma< 
raldo ,  aiquc  Caffioo  Parifiis  ,  quamdiu  li- 
cuit,  obfcrvatus  eft.  Rc£la  fcre  a  Meridie 
ad  Septcmtrionem  procedcbac ,  ejufquc  pro* 
inde.  laciiudo,  feu  diftantia  ab  Eclipticain 
dies  augcbaiur  .  At  ad  appariiionis  Bneni 
imminutalacitudo  cft,  Cometa  fctlicet  a  Se- 
ptcmtrione  ad  Meridiem  redjre  ctepit ,  eo- 
demquc  tempore  obUque  nonnihil  ab  oc- 
cafu  in  onum  pergere  viliis  eft  .  Conjicic 
indc  Maraldus,  Cometam  hunc  fuifTe  ali- 
quando  (lationarium ,  ut  Flanetx  faciunc  , 
nam,  uc   Planetac  ipfi ,  reirogradus  fuii. 

Cometam  qui  anno  172,^  vifus  cfteum- 
dcm  fuiffe,  qui  1707  appamerat,  adeo  ut 
if^annorum  comptcia  periodo  rcdierit ,  fua- 
dere  conaius  eft. 

Cometarum  Tbtoria   applicata  Cmetis, 

gui  1707,  "&    1713    ap- 

paruerunt . 

Hypothcfls  redicus  Cometarum  ponit  , 
hos  in  fyftemate  noflro  circa  Solem  in  EI- 
lipfibus  moveri ,  in  quorum  communi  foco 
Sol  quali  folio  reGdeai ,  eorumqucmoium  re- 
oat  &  terapcrei .  Opporiunum  Caffino  vi- 
lum  eft  per  moium  Cometarum  ab  occafu 
in  ortum  apparcntiam  illam  explicare ,  qua 
per  dire^iones  vanas  cos  pergere  cerni- 
mus. 


PHrSICM  P^RTICUL^RIS  itfj 
mus .  Per  hoc  nacurx  opcrum  concinnltas , 
&  uniformitas  confcrvatur .  Fjanetas  quo> 
que  cernimus  ab  ortu  in  occafum  pergere 
quum  recrogradi  func  ,  ctfi  revera  omnes 
perpeiuo  ab  occafu  perganc  in  orcum  ;  ap< 
parens  aucem  ille  Planecarum  regrelfus  ori> 
lur  a  mottium  Planecarum ,  &  Terrx  com- 
pofitioDe,  uc  fuo  loco  expltcabimus.  .  Prz- 
terca  dum  Planetz  ftare  vidcncur  ,  .quod 
inccr  progreflum  regreffumque,  vel  incer 
regrcfliim  atque  progrefTum  eorumdem  con- 
tingit  ,  moveri  tamcn  videncur  a  Sepiem* 
(rione  tn  Meridiem ,  vel  a  Meridie  in  Se- 
ptcmtrionem ,  ob  verum  eorumdem  motum 
in  laiitudinem ,  quando  hic  tantus  eft  ,■  uc 
fcnfibus  perctpi  polTtc :  qui  motus  Planeca- 
rum  in  Utiiudtnem ,  feu  a  Meridie  in  Se- 
ptemtrionem  ,  vel  a  Scptemtrione  in  Au- 
firura  co  major  apparec,  quo  jonglor  fla- 
tio  Planeix  fuerit,  &  quo  major  fieri  lati- 
tudo  Planetx  pocucric. 

Hinc  apparcc  qua  ratione  fieri  poffit ,  uc 
Cometx ,  quos  ab  ortu  in  (Kcafum  pergere 
cernimus,  retrogradi  Gat;  &qui  a  Septem- 
trione  in  Mcridiem  vel  a  Meridie  in  Se- 
piemtrionem  ferri  cernuntur  ,  ftacionarii 
iinc.  Quum  pars  exigua  curfus  Cometarum 
cernatur  ,  haad  liccc  per  banc  de  totoCo- 
metarum  itiaere  iudicare,  uc  non  licerec  a 
regreftu  Martis  infcrre ,  Manem  ab  ortu  ia 
occafum  defeiri. 

L     3  Su- 


i66         C  ^  P  U  T     I. 

Supereft  videamus  nutn  &  to  reliquis 
oranibus  Cometx  f«  Planetis  fimiles  exbi< 
beanc  ,  quod  examcD  applicuic  Csflious 
prxcipue  Cometis  qui  1707,  &  lyij  ap- 
parueruDC . 

Qtiz  obfervare  ia  Cometis  licct  func,  i. 
Dire£lio.  i-  Appareos  velocitas  ,  eaque 
prafertim  prope  Perigeum  .  3.  Perigei  lo- 
CU5 .  4.  Aogulus  iDtene£lioDis  appareotis  fe- 
mitae  Cometarum  ,  &  Eclipticx  ,  quaodo 
Comccanim  orbita  Eclipcicam  fecat  .  Ex 
his  inferre  oponet  realem  Cometx  velo- 
citatcm  y  veram  ejus  a  Terra  diftaDtiam  , 
dum  Cometa  ia  Perigeo  e(l  ,  inclinatio- 
nemque  orbitx  Cometz  ad  Eclipticz  pla- 
Dum  . 

Ponic  hic  Caffinus  Cometam  moveri  a 
Meridieia  Scptemirionem,  &  majoris  faci-  ' 
litatis  gratia  principio  ponic  apparentem 
CometiB  fcmicam ,  dum  trajicic  Eclipticam 
efTc  huic  perpendicularem.  Cave  camen  ne 
inde  inferas  planum  orbitx  Cometae  effe 
£clipcicz  plano  perpendiculare .  Facile  cnim 
intettigitur ,  banc  lineam  femitz  Cometz» 
Eclipticat  perpendicularem  ,  effe  poflc  in 
pUnis  innumeris  ,  quorum  uaum  tantum 
erit  Eclipticz  perpendiculare,  reliqua  vero 
omnia  ad  varias  incliaatioacs  .  Quaado 
eaim  Plaaetz  ftationarii  funt  ,  moius  co- 
rum  ia  latitudinem  femper  apparet  ad  E- 
ctipticam  perpendicularis ,  etfi  variae  admo- 
dum 


PmslCm  P^RTICUL^RIS  x6j 
dum  fint  orbitarum  eoramdem  ad  Eclipti. 
cam  inclimtiones. 

H«  inclinaciones  in  Flanetis  facile  de> 
teguntur,  quia  curfmn  eoruin  int^mm  cer- 
nimusj  eos  videmus  fcilicec  in  nodis  &  ad 
po"  a  ntKHs  ,  feu  in  maxima  fua  ab  Edi- 
ptica  dillanEia,  quz  maxima  dillanttamen> 
fura  e(t  aogali  incliuationis  orbitte  Planetz  ' 
ftd  Eclipcicam ,  qtUE  eft  arcus  fecundarii  E- 
ctipticz  incer  Planeta  orbitam,  &  Eclipii- 
cam  iaterceptus  .  At  in  Cometis  incliin- 
tio  hxc  noQ  -facite  (tacui  potcft ,  quia  Co- 
rtictas  per  cxiguam  taniom  ckrfiis  fui  par> 
lem  ceracre  licec. 

Vera  femitae  Comet»  tnctinatio  ad  E- 
cliptUam  admodum  diffitrt  ab  apparente  e- 
jumem  femitx  inclinatioos  .  Si  in  Perigeo 
fuo  vifus  Cometa  fueric,  &  inde  ad  Ecli- 
pricam  trajiciendam  procedac  ad  punftum 
atiquod  dccerminatum  .'  re^la  pcr  punSa 
illa  du£la  femita  Cometx  eflet  ,  rcfpeftu 
Ectipticae,  &  circuli  arttn  inter  pun£laduo 
i^ta  comprehenfus  menfura  effet  verx  tncli* 
nationis  femits  Cometx  ad  Eclipcicam ,  1i 
Terra  immobilis  interea  fiiiffet  .  Ac  quia 
interea  Terra  (juxtaCopernici  hypothelim) 
movetur.*  pro  varia  femitx  Tellurisad  Co-> 
metx  femttam  inclinatione ,  Cometa  potuic 
femitas  defcribere  ad  varios  admodum  an- 
gutos  ad  Eclipticam  incHnatas,  eifi  femita 
cidem  apparcnti  femper  ioRiterit ,  feu  iif* 
L    4  dem 


1^8  C  jTP  U  T    1. 

dem  femper  puniiis  CaeU  refpondcrit  .  Iij» 
certa  igitur  femper  ent  femitx  Cometx 
vera  ad  Eclipticam  inclioatio. 

Plura  tradic  fcitu  digtiilSma  Caffinus  ad 
inclioationem  orbiix  Cometx  ad  Eclipti- 
cam  invedigandam.  Seeludit  deinde  condi- 
tiooem  qua:  ar£los  Theoriie  ,limttes  impo- 
nebat,  quK  fuit  ,  Cometz  femitam  appo- 
rentem  e0e  Eclipticae  .  perpendicularem  ,  lU 
Theoriam  eamdem  reddat  magis  univerfa- 
lero.  Hifce  ft^tutis,  CaHinus  fuaderc  niti- 
tur  Cometas  flnnomm  1707  ,  1723  euin- 
dem  fuifle  Cometam .  Si  motum  realem  ili- 
tribuat  omnium  minimum  inclinationem 
erbitz  ad  Eclipticam  inveniet  2p°.  magnam* 
que  diHantiarum  in  Perigeo  differeDtiam . 
Quo  minoreffet  inclinatio  hxc,  eo  iimiHo* 
res  Planetis  Comeiz  forent  .  Planetarum 
«nim  indinatio  orbitx  maxima  eft  illa 
Mercurii  =  7°. ,  mioima  vero  Jovis ,  vi- 
delicet  1°.   io'. 

Cometarum  illorum  periodus  ell  16  an» 
norum  ,  media  ititer  periodos  Jovis  aique 
Saturni ;  diftantia  ergo  mediocris  =  60000 
Terrse  diametrorum. 

Nodorura  motum  ab  anno  1707  ad  1723 
invenit  38°;  qui  motus  longe  excedit  no* 
dorum  motum  in  Planetis,  prseterquadi  io 
Luna:  qux  exceptio  motum  illum  nodo- 
rum  poffibilem  clTe  fuadety  quamvis  exce- 
ptio  cadem  omnino  neccirana  non  Ct  , 
quum 


PHrSICJE  P^RTICULjfRIS  169 

Jium  CometaB  mocus  ,  dum  tot"  trajiciir 
IftncBarttm  orbicas  varias,  velocicates  aoqui« 
ric;  ideo  differre  admodum  poceft  a  moca< 
Plaiiete ,  qui  in  eodem  orbe ,  &  in  eodem 
fluido  femper  eft.  Theoria  Cometarum  ab 
ea  Planecarum  nonnihil  aiam  differt  ob 
maximam  Cometarum  vxcencrtcftacem  ;  & 
quia  Solem  omnium  Cometarum  fbcum 
ftacuere  nimis  arbitrarrom  eft  /  qUod  omnxa 
ad  fyftema  noftrum  redigere  coAarecur»  uc 
Pcolemaici  faciebanc. 

Si  orbitae  Cometas  .plairam  peroculum 
tranfeat,  (i  Ellipfis  pra&cerea  excentrica  ad* 
modum  fit ,  &  magnus  ipfius  axis  ad  no^ 
flros  oculos  dirigactir.-  longus  fane  traflus 
Ellipfeos  lineae  re€be  inftar  nobis  videri  po« 
feft,  &  longo  tempore  immobilis  Cometa 
videri ,  fed  augeri  tantummodo  mole ,  dum 
ad  nos  accedit,  vel  minui  mole,  dum  re« 
cedic  a  nobis. 

ScellaB  quas  uniformi  periodo  apparent  & 
cvanefcunt ,  pofiquam  apparuere  aa«eri  fem- 
per  mole  videncur  ad  certam  ulque  ma« 
gnicudinemy  deinceps  vero  eadem  legeim- 
minouncur  donec  evanefcant»  Cometae  for- 
te  funt  qui  immoti  videntnr ,  ea  de  caufa 
^uam  modo  explicuimus  .  Cena  ei^o  pe- 
riodo  fteilae  illae  ,  ut  Cometz  &ciunc,  ap* 
parerent ,  &  evanefcerenc  • 

Fieri  tamen  pofiec  ,  uc  ftcllas  bas  con- 
flanci  periodo  non  redirenc.  Pianeta  enim 

vici- 


I70  C  »4  P  V  T    L 

vicini  vonicis  vifibilis  effe  pofliec  nobis 
tanc  tsntiun  ,  quum  in  Aphelii»  iiio  eft  ; 
quare  fi  Aphelium  movereEur  ,  utiPUneta» 
rum  Apbclia  faciunc ,  Aphelio  a  nobis  re- 
ccdfDte  y  fierec  Conleta  io  Aphetio  fuo 
quoque  oobis  incoorpicuus  ^  denuo-sppare^ 
ret  quaodoAphelium  ad  pnmuin  locum  rc> 
diret. 

Ctndae  Comsiarum  &cilius  ferte  expli- 
cari  pofienc,  fi  Cometx  ipfi  efleot  alterius 
vorticis  Planets.  QuaDdo  enim  lux  fpatia 
trajicit  ioier  doos  vortices  conftiiuta ,  quo 
loco  raatecia  duobus  cootrariis  motibus  cie- 
tur,  difpe^i  lucis  radios  intelligimus,  quod 
in  tnnquilliore  fluido  &  motu  magis  uni- 
formi  agitxto  non  eveniret. 

Hxc  quafi  divinando  Mairanus  protulic 
juxca  Torcicum  hypochenm . 

CafliQi  cooacos  cgregios,  quos  fupra  ez- 
hibuimus  ,  mirum  quaotum  adjuvit  Co- 
mcta  qui  anno  1719.  apparere  ccepit .  Hic 
primum  obfervatus  fuit  a  P.  Sarabato  S.  }i 
Nemaufi  die  ji.  )ulii.  Tubc  vix  oculovi* 
fibilis  erat  ioter  Afterifmos  parvi  Equi ,  Sc 
Detphini  ;  ob  Lun2  lucem  deinde  evanuit , 
&  vifus  iterum  eft  temporc  lotalis  Ecli- 
pfeos  LuDx  ,  qux  contigic  die  Aug.  8.  * 
diebufque  icem  qui  coofeqouti  func  eum 
vidit  P.  Sarabatus  .  Id  Academiz  innotuic 
tamam  die  Augofti  %6.  &  eadem  die  ob- 
lervari  coepic .  Telefcopio  pedum  i^  ap> 
par& 


PHYSICS  P^RTICUL^IS  171 
parCbaE  ioftar  Ilellx  oebulofz  capillitio  cin- 
Stx  t  Sc  diameter  Comecx  capilliEiique  fi- 
mul  f  diamctmm  Jovis  eodcm  Telefcopio 
viC  noD  excedebat.  Cometx  lux  adeo  lan- 
guida  erac»  ut  luce  illa,qua  micrometri  6» 
la  itluftraDtur,  oculis  fubduceretur  y  cut  ta- 
men  iocomraodo  opponunum  reraedium 
Caifinus  adbibuit. 

Cootra  lignorum  ordinem  >  ab  ortu  fci< 
Hcec  in  occafum  ferebatur  mom  femper 
lao^uidiore,  donec  die  ao.  Oflobris  ftatio- 
narius  apparuerit  ;  deinceps  vero  dire£kus 
vifus  eft  ad  diem  ufque  21.  Jaouarii  ,  quo 
tempore  ob  nubes ,  cUramque  Lunx  lu- 
cera,  evanuit.  Vifus  eft  fex  menGum  fpa- 
tio  ,  &  videri  adhuc  utique  potuiflet .  A 
100  jam  ftonis  Coraeta  non  apparuerac  , 
qui  tanto  tempore  cerneretur. 

Ab  ortu  in  occafum  proceffit  a  die  31. 
Julii  ad  19.  vel  20.  O£lobris,  deinde  vero 
ab  occafu  in  onum  retrogradus  nempe  pri< 
muDi  fiiit,  dcioceps  vero  direftus,  uc  Fla- 
netae  factunt .  In  oppoficione  fuic  ad  diem 
Aug.  8.  Die  i6.  Aug.  obfervari  Parifiis 
coepic  ,  mocufque  ejus  retn^radus  fempec 
imminui  vifus  cft  ,  ut  Flanecis  contingit, 
poftquam  oppofitionecn  praeteriemnt .  Inci- 
pere  debuit  regredi  ad  Maji  finem  lyzp* 
Bis  flatiooatius  fuic  ,  femel  ad  regref* 
fum  f  iteraraque  ad  progrefTum  cranf- 
iens  •  Hzc  fuere  phaeDomeoa  .  Nunc 
quid 


171  C  ^  P  V  T    I. 

q^d    ex     his    Caffinus     intuleric     videa> 
mus. 

Qiiod  CafliDus  primum  oftenderac  « .  fieri 
poBc:  fcilicec  uc  Cometarum  iUorum  mo> 
tus,  qui  rctrc^radi  cemuniur ,  apparensfit: 
jdipfum  ComcH  faic  1719  ,  17JO  mirifice 
confirmavic  ;  quf  dum  recrogradus  pri< 
mum ,  deinceps  direflus  futt,  facis  odendic 
horum  motuum  atterutrum  fuifTe  apparen- 
tem.  Hujufmodi  fuifTe  recrogradum  ,  cxtera 
Comecarum  phxnomena  ,  &  Ptanecarum 
analogia  fuadere  videncur. 

Ac  num  idipfum  dicendum  cR  de  moii* 
bus  Cometarum  omnium  ,  qui  rccrogradi 
vifi  func  ?  Faveret  id  maxime  aDalogia! 
Cxlcftium  mocuum .  Ad  examen  revocavic 
Caflinus  Cometas  ,  quorum  obfcrvaciones 
faiis  cercas  babebac  ;  inicio  fumpco  ab  eo 
anni  147^  >  quem  RegiomoniaDus  obfcrva* 
vit.  Ante  aanum  illum  omnia  ad  Come- 
tas  attinencia  obfcura  fuol  ,  Sc  incena,  ut 
obfcura  item ,  &  incerta  omnia  fuerunt  ab 
anno  1471  ad  i-5ji.  Ab  anno  hoc  ultimo 
ad  1731 1  duorum  fcilicet  fasculorum  fpa- 
tto  ^6  Cometas  habemus  apte  fatis  obfer- 
varos,  quorum  20  motum  habuere  caocum 
dire£tum ,  16  vcro  retrogradum ,  vcl  quod 
hi  non  alium  motum  habuerint ,  vel  quod 
eorum  atiqui  dire£lum  quoque  motum  ha- 
buerint . 

En  quid  ex  toc  obfervationibus  Caflinus 
infe> 


PHrsICJE  P^RTICULnARIS  173 
iflferac,  &  quibus  id  principiis  confirniet. 
Afleric  ille  quidem  Cometatn  nullum  effe, 
qui  recrogradus  apparueric  ,  cujus  mocus 
exbiberi  non  poffir,  ipfum  ponendo  femper 
reapfe  direSum/  eo  ipfiffimo  modo,  quo 
Planecarum  motus ,  eifi  femper  dire£lus  , 
apparet  quandoque  retrogradus,  quandonem- 
pe  Terra  fuperiores  incer,  Solemque  cranf* 
ic  ,  &  quando  inferiores  tranfeunc  Solem 
inter  &  Terram.  Apparens  regreffus  noa 
modo  cernicur  in  ipfo  cranficus  hujufmodt 
momento,  fed  non  parum  extendicur  ance^ 
&  poft  tranfitum  .  Diutumior  ceceris  re- 
greffus ,  Saturni  fcilicec ,  quacuor  menfium 
eft/  breviffiniufque  omnium  ^  Mercurii  vi* 
delicec ,  cft  dierum  i  S* 

Poceft  Comeca  moveri  femper  uicra ,  vel 
fupra  orbem  Terras  annuum ,  hic  camen  v^ 
fibilis  cunc  tantum  erit,  quando  proximus 
httic  orbi  fiet  ,  ericque  fimilis  Planecae  fu* 
periori  •  Si  in  vifibiii  curfus  fui  parte  eft 
jofra  ,  vel  incra  orbem  Terrae  annuum  , 
Planeca   eric  inferior  ;    phaenomena    igicur  / 

cxhibebic  Planetas  fuperioris  ,  vel  inferio- 
ris*  Quamvis  ergo  direftus  femper  fit,  re« 
trogradus  tamen  determinaco  ceropore  ap- 
parebic^  ance  &  poft  Terras  cranfitum  Co* 
metam  incer  &  Solem  ,  vel  ante  &  poft 
Comecas  ipfius  cranficum  Solem  inter ,  & 
Tcrram .  Arcus  regreffus  ,  vel  hujus  dura- 
tio  ftatui  non  poteft,  nifi  velocicas  Come- 

tac, 


174  C  jS  P  V  T     1. 

u,  ejurque  a  Sole  diftaDtia  rcgrefTus  tem- 
pore  iDnotueric .  Nihil  et^o  ex  hoc  «pU 
te  impedic,  ne  Cometx  femper  direfli  po< 
nantur. 

Facite  intelligiiur,  Comecam,  dum  vifi- 
bilis  eft,  pofle  orbemTerrae  annuum  traji< 
cere,  ut  vel  in  ipfum  ingrediatur,  vel  ut 
egredtatur  ab  ipfo.Tunc  duo  habet  r^ref* 
fus  inicia ,  nempe  ut  Flancta  fuperior  ,  & 
ut  inferior. 

Ponit  Calfinus  ,  Cometas  eo  effe  rj:a< 
pfe  vclociores  (  ut  Planetx  faciunt  }  quo 
func  Soli  propiores;  noo  in  tadem  quidem 
rattone  ,  nempe  in  fubduplicata  inverfa  di- 
flantiarum  fuarum  a  Sole/  Cometa  enira 
ob  admoduin  inxquales  fuas  a  Solc  diftan* 
tias,  dum  vicinus  maxime  Solt  fuit  ,  tan- 
tam  potuit  concipere  velocttatem,  uc  ejuf. 
dem  partem  aliquam  diu  confervec  in  ea 
diHantia  ,  ad  quam  velocitacem  minorem 
liabere  debuiflet.  PlaDeta  prKterea  femper, 
fcre  JD  circulo  eft  ,  cujus  partes  omnes 
eamdem  habent  Solis  refpe£lu,  qui  fere  in 
ceniro  ell ,  politionem. 

Ac  Comeca  curvam  defcribic  admodum 
excentricam,  cujus  parces,  Solis  refpe€tu  , 
diverfas  admodum  poGiiones  habenc  ;  adeo 
ut  quum  datum  habent  realis  velocitatis 
gradum  >  videatur  tamen  defcribere  exiguum 
Ipatium,  ob  fpatii  hujufce  pofitioncm,  vet 
contra .  Sac  igitur  eft  ut  Cometa  dum  or- 
bem 


PHYSICJE  P^RTICUL^RIS  175 
bem  trajicic  annuu[in  ,    velocicatem   habeac 
realem »  apqualem  iUi  Telluris . 

Apparens  ejufdem  Comaas  magnicudo 
jn  inverfa  diftantiarum  ejus  a  Terra  racio« 
ne  deprehendicur  • 

Dircflus  Cometas  motus  pbasnomenis  o- 
mnibus  facisfacic  /  recrogradus  non  icem  • 
Dire£lus  eigo  ponendus  eft » 

Eos  recenfec  Cometas  Caffinus  qui  pr6 
iifdem  redeuntibus  Comecis  haberi  poce- 
ranc  •  Sed  id  &  oblter  facic  &  non  fatis 
invenic  cercitudinis  pro  reditu  hujufmodi 
Comecarum  •  Dubii  redicus,  qui  crahendi 
func  ad  hipochefim ,  parum  roboris  habenc. 
Cercos  redicus  &  demonftratos  diu  force 
cxfpedandos  efle  fufpicatur. 

Sed  jam  ad  Comecam  an.  1729*  1730. 
redeamus.  Si  Cometa  hic  motum  habuif« 
fec  cancummodo  retrogradum  toco  cempo* 
re,  quo  apparuic^  fufpicari  licuififec,  iplum 
Comecam  mocum  hunc  cancum  habuiffe  , 
uc  de  aliis  non  pauci  pucarunc.  Achic  ha« 
buic  mocus  contrarios  duos  ,  quorum  ideo 
alceruter  apparens  cantum  efle  debuit;  ii- 
cec  autem  ponere  ilium  fuifle  apparentem 
quf  recrogradus  fuic  ,    quvm  nihii  obftec  • 

Qponiam  Planecs  fuperioris  inftar  recro- 
gradus  Cometa  hic  fuic,  per  oppofitionem 
cum  Sole  cranfiit;  Terra  fcincet ,  Solem 
inter ,  Cometamque  fuic  in  linea  re€la ,  du« 
fta   per  crium  borum   corpontm   centra  . 

Fuic 


17^  C  jtV  V  T    I. 

Fuit  ei^o  faltem  Martem  inter,  &  Ter' 
ram .  In  oppofiEione  fua  >  io  Perigeo  erat . 
Oppolicus  fuit  die  Augufti  8.  poft  qaam 
retn^radus  motus  cardioc  femper  apparuic 
ad  diem  ufquc  Oflobris  zo  ,  quando  fta- 
tionarius  Comeca  (tiit;  deioccps  vero  dire- 
£lus.  Motus  regFelTuS  ,  oppofitioois  tempo- 
re  fuic  icf  gradus  die  quavis .  Cometx  di- 
ftantiam  a  Sole  in  Perigeo  Cometae  ih- 
venic  triplam  fuiflic  diftaotix  Terrx  ab  eo- 
dem  ,  quare  fupra  Martem  erac,  cujus  di- 
Aancia  a  Sote  ad  eam  Terrx  eft  :  :  3  :  2 . 
Erac  camen  Cometa  fub  Jove,  Jovem  fci- 
licet  inter,  &  Martcm.  Movebatur  ab  oc- 
cafu  in  orcum . 

Maxime  exccQCncx  Gnt  orbitx  Cometa- 
rum  op<Htet,  quum  maxime  a  SoleCome- 
tsB  diftent  quando  evanefcunt  per  maximam 
fu3E  orbicx  partem. 

Mediocris  Comecx  172^  diftantia  ad  eam 
Terrae  :  :  14  •*  5  ■  Integra  revolutio  efTec 
10  circiter  annorum.  Inclinatio  orbicx  cjus 
ad  Eclipcicam  eft  major  71$°.  Nodus  ejus 
orbitx  fuit  ad  lo^  vel  11°.  Aquarii.  lo 
oppofiiiooe  cum  Sote  efle  debuic  raenfe  Se- 
ptembri  1719  :  at  cuoc  nufquam  apparuic 
ob  nimiam  fuam  a  Terra  dinantiam. 


$.  XIIT. 


PHTSICJE  MRTICUL^RIS  177. 

f.    XIIL 

t 
Di  Mundi  Sffiema$ii§is .  ' 


ko  ,  Tychmico ,  Simitycbmico  f 
O"  Coper$ncMO. 

Mundi  conftmftionem  exhibere  modo 
aggredimur,  poftquam  Oeleftium  corporum 
phaenomena  prscipua  enarravimus  &  expli^* 
Cttimus:  quau  Coloffi  hujus  ,  Muodi  fciii* 
cet  ,  membra  finguLa  ,  qaas  haftenus  fcal« 
pfimus,  modo  coliigamus  ,  &  fuis  quaBque 
locis  juxta  celcberrimorum  Aflronomorum 
placica  collocemus. 

In  Ptolomei  fyftemate  Terra  in  centro 
prorfus  iromota  confiftic  •  Huic  proiuma 
Luna,  dein  Mcrcurius  ,  poftea  Veous,  fu« 
pra  Vcnerem  Sol  ,  proxime  Mars  ,  tum 
Jupiter  ,  &  Satumus  Jovis  orbitam  afii^ 
baens  ,  ut  in  fchemate  •  Hi  raines  ab  oc<F<g.  lo. 
cafu  in  ortum  fub  Zodiaco  fuas  periodos 
abfolvunt  •  Supra  Saturnum  fixarum  fpha^ 
ra  integra  (  in  cujus  centro  eft  Terra  ) 
fuper  jEciipticaB  Polos  ab  occafu  &  ipfa  in 
ortum  leoto  admodum  motu  revoivitur  • 
Sed  &  fixae ,  &  Planetas  omnes  fuper  i& 
quatoris  Polos  ab  ortu  in  occafum  fpatio 
diei  naturalis  revoivuntur  • 

Quos  fupra  fixas  ponunc  orbes   afterto- 
Lih.  H.  M  res 


PHTSICM  P^RTICUL^IS  ijp 
ultra  48°.,  quare  nunquatn,  non  modo  ad 
oppoGiionem  cum  Solc  devenii ,   fed  oeque 
aa  fextilcm  afpe£lum. 

z.  Quadragies  niajor  aliquando  apparet, 
quam  alio  tempore  ,  quum  nempe  retro* 
grada  ad  vcfpertinam  cunt  Sote  con)un£lio- 
nem  properat;  minimavero  cernimr  quuro 
dire£lo  motu  ad  matatiaain  conjun£lionca| 
accedit . 

3.  Quum  maxima  tpparet  ,  falcata  la- 
llar  Lunz  cerniinr  y  Sc,  qoum  minima  »f- 
parec     tunc     qubqu^    .pteao     Orbe     fuU 

8«  ■ 

HaK  quum  ita  fmt  ,  dicendum  profeAo 
Vcnerem  in  orbita  circa  Solem  roiari  . 
Nam  orbita  haec  nullo  modo  poteft  cJDge- 
re  Terram  ,  neque  feraper  inferior  Sole, 
neque  femper  fuperior  dici  poteil-  qui«  li 
inferior  eflet  ,  in  uiraque  conjunflione  &1- 
cata  cerneretnr  ;  neque  femper  fuperior  , 
quia  tunc  Veaus  femper  pleno  Orbe  ful- 
geret  ,  nunquam  vero  falcati  cerneretur  . 
Orbita  igiiur  Veneris  alio  modo  efle  non 
poteft  ,  quam  CH  circa  Solem  ,  Terram 
vcro  oon  cingens. 

CJuum  Mercurius  femper  Soli  prozimus 
fit,  a  quo  non  ultra  iS^digredi  cerniiur.- 
ipfi  apta  fedes  erit  orbita  intra  illam  Ve- 
neris  ,  &  circa  Solem  ,  prstfenim  quum 
Mercurium  Soli  proximum  efle  oftendac 
fplendor  ejus  loDge  vividior  fplendore  Ve- 
M     2  ne- 


i80  C  ^  P  U  T    L 

ncris ,  ceteroruroque  PUoeurutn .  Sit  ci^o 
in  fchemate  orbita  Mercurii  BG . 

Mariem  atitem  quonatn  loco  conHitue* 
mus-?  Qtium  Mars  ad  oppQljtionem  cum 
Sole  deveniac  ,  necefTe  cR  ,  orbitam  ejus 
ambire  Terram  ;  fed  ambiet  &  Solem  , 
nam  Mars  Soti  conjun£lus  ,  nifi  fupra  So- 
lcm  ferretur  ,  Jialcatus  &  ipfe  ,  Lunz  & 
Veneris  ioftar  apparerci  .  Cingcr  igitur  or- 
bita  Martis  &  Solem ,  &  Terram.  Qtiuia 
Tcro  Mars  Soli  t^poliius  fcxagies  m»- 
jor  appareac  ,  quam  Soti  conjunflus,  orbi* 
ta  Martis  pro  cencro  cerce  Tcrram  non 
habet,  fed  pottus  Solem .  Sit  ei^o  DI  or- 
bita  Martis  Solcm  cingcDS  ,  &  Terram; 
in  qua  Mars  in  D  eft  Terrz  proximus,  & 
Soli  oppofitus  ;  at  in  I  eft  SoH  conjun- 
£lus ,  &  a  Terra  remoiiflimus . 

Quia  vero  Jovis,  &  Saturoi  phaenotnena 
limilia  omnino  funt  phznomenis  Martis» 
fed  minus  eft  magnitudinis  apparentis  aug< 
mentum  in  Jove  quam  in  Marte  ,  &  mi> 
nus  adhuc  in  Saturno  ,  quam  in  Jove  .* 
refpondebunt  hifcc  phzaonienis  orbitz  duae 
Solem  cingeotes,  interior  EL  Jovis,  Mar- 
tis  orbiiam  ctogcns  ;  ezterior  vero  FM 
crii  Saiurni ,  ambiens  orbitam  Jovis. 

Quoniam     acceffura     tiium     fuperiorum 

metitur  dillantia  dupla  Solis  a   Tcrra;  bxc 

majus  apparentis  magnitudinis    augmentum 

io  Marce  quam  io  Jove  parir,  quia  orbita 

Mar* 


pmsicm  pjiRTicuL^Ris  iSi 

Martis  DI  minor  eft  orbiczjovis  EZ;  ma> 
jus  item  in  Jove ,  quam  in  Saturno  ,  quit 
orbiia  Jovis  £L  minor  eft  orbita  Saiurni 
FM  ;  qaia  nempe  eadem  magniiudo  oia* 
joreoi  rationem  babec  ad  minorem  ,  quam 
ad  majorem  .  Quac  omnia  pbsenomenis  ad 
amufiim  refpondent. 

Si  eidem  infiflas  methodo  .*  quia  Lunam 
cernimus  ad  Solis  conjunftionem  ,  &  op- 
pofltionem  devcnire,  dicas  neceflfeeft,  Lu- 
fix  orbitam  Terram  cingere  ;  it  ilia  So- 
lem  minime  ciagic  ;  nam  (i  id  ^ceret  , 
quando  Luna  en  conjun^lioni  proxima  , 
non  falcata  quidem  ,  led  pleno  fulgens  or> 
be  Bppareret  y  nunquam  pneterea  tunc  fa- 
cerec  EcIipGm  ,  ut  fxpe  facic  imerpofitu  , 
&  incerjc^u  fuo  inter  nos  aique  Solem  . 
Necefle  igitur  eft  Luns  orbitam  iribuas  , 
qax  Terram  cingat  ,  ut  NP  ;  adeo  ut  in 
P  conflituta  ,  e  Terra  appareac  Soli  con- 
juDfla  ,  quem  ideo  aliquando  nubere  pof- 
iit .  In  N  vero  Soli  oppofita  cernacur  ,  & 
in  umbram  Terrse  tunccadere>  atque  EcU- 
pfim  paii  aliquaDdo  pol&t. 

Ad  (ixas  qood  aitinet  ,  num  ipfas  per 
immenfa  Cslifpatia  dirpcrfas  ad  vsrias  di- 
fiantias  ponemus?  An  vero  in  eadem  fphac 
rtca  fuperficie  pofuas  arbicrabimur  ?  Aa 
vero  demum  viam  inier  bafce  mediam  ini- 
bimus ,  i^fafque  inier  duas  fphaericBS  fuper- 
ficies,  aliam-cDDcaTam,  8catti£niam,  coa* 
M     j  vc- 


PHYSICJE  P^RTICULj/RIS  185 
Quum  veruai  fit  Planctas  omoes,  Mer- 
curium,  Vencrem,  Martem,  Jovem  ,  Sa« 
turnum  circa  Solem ,  quafi  ceotrum  »  roca* 
ri  .*  Soli  pocius  quam  TerraB  quietem  con* 
venire  Copernicus  pucac,  quum  fphaerarum 
mobilium  cencrum  quiefcere,  pocius  quam 
aliud  quodvis  ,  verifimilius  ipfi  videatur  * 
Apte  igitur ,  ioquic ,  motus  annuus  Terras 
tribui  poflet  ,  Terras,  inquam,  inter  parces 
mobiles  confticucx,  videlicec  inter  Venerem 

&  Marcem ,  quorum  primus  menfibus  7J,  ' 

aicer   biennio    fuas  revoiutiones    abfolvat  ; 
quos  incer,  mocu  annuo  Terra  fcracur. 

Quod  fi  femei  pofueris  ,  oricur  inde  fpon* 
te  fua  motus  quoque  Tcrrx  diurnus.  Nam 
fi  quiefcence  Sole,  Terra  circa  axem  fuum 
minime  revolvcretur ,  fed  folo  mocu  annuo 
circa  Solem  ferrecur,  annus  nofter  die  una 
fex  menfium,  unaque  no£le  fcx  itcm  men- 
fium  conftarcc  y  uc  confidcranci  patcbit ,  cir« 
cumdu£lo  in  circuium  non  rocato  circa  a« 
xem  opaco  globo  ,  dum  lumen  in  ccocro 
circuli  fulgec.  Addunt  Coperoicani  ,  tolli 
Koc  pa£lo  ,  &  prorfus  eliminari  rapidif* 
fimum  diurnum  fixarum  ,  Planetarumque 
motum  9  &  fixas  ^  Solis  noftri  inftar ,  per'« 
pecua  quiece  donari  •  Magna  quoque  inde 
facilicas  oritur  expiicandi  Caeli  pbflenomcna 
imiverfa  • 

M    4  Du« 


t» 


Ji 


t*^  ^^X^*^^^«<'U<V^^K,  <^*   x^\  «-^V 
c^*    ^^ev^  ^^^c»  ?„tet«*  ^  c\«*^       -^  *^   "^  -«'* 


^\S 


\tvt' 


coo^^-tCas 


atft 


rfOl 


ne* 


o- 


^^^^''"^«eai*^ 


«^o^,^^^- 


ot^*^'^at^   ^!     VeO«; 


Mt 


'^  ''^."^^^-r^^fj^-^ 


il^*^ 


\\^^^":  't>v^^^.t>^t<^ 


<J^ti«s 


A  CoP«!r  rc 


^tcv 


'     --«fttVt»    i..AttS  r       C"- 

C\0  ^^  Ca06   .   .«   »**"^fltt»I? 


atft^*  Y\»tv« 


Gtttft- 


tjev* 


a: 


*«*? 


0*5 


PHYSICM  P^SLTICVL^RIS  185 
&  circa  Terram  Luna  mcnlis  fpatio  ;  ptv 
flea  Mart   fere   bieDnio  ,  circa  axem   vero 
fuum  34''.  40' y  huic  proximus  Jupitercum 
LuDis   4.  aoDis  i£,  circa  axem  fuum  ro- 
tatus  horis  fcre    10  ;  &   extimus   Saturnus 
cum  Lutiis    5  .  aonis  z^.  Flanritarum  ho* 
rum  a  Sole  diftaDtlx  faac  proportiooe  fuDt : 
9.9.  6-    o'- V.   ^. 
4.  7.   I».  iS-Si  •  CS. 
earum  panium ,  quarum  dlftantia   Telluris 
a  Sole  cft  10. 

Horum  Planetarum  «-bitc  Don  funt  la 
codem  plano  omoes»  fed  ad  fe  invicem  di> 
verfimode  ioclinatx/  iia  ut  cujufvis  orbine 
dimidiinn  alterum  fupra  planum  orbitaeTel- 
luris  aitollatur/  alterum  infra  illud  depri- 
jnatur. 

His  addas  Cometas,  qui  in  orbitis  mo^ 
ventur  Soli  admodum  excentricis,  &  pro- 
inde  fc  Dobis  fpeflandos  lanium  prsBbeot , 
quura  ia  iis  fuarum  cHbiiarum  partibua 
verfantur ,  quz  Soli  &  Tcrrae  funt  vicinio' 
res.  Cometarum  periodt  cx  obfervatioaibus 
tdhuc  non  couftaoi. 

Spatium  mundanum  tribui  poteft  in  fpa- 
tia  ei  noftro  qod  abfimilia  divifum  ,  ia 
quorum  cujufque  ceotro  ftella  aliqua  fixa- 
imn^ca  locetur :  qux  in  difto  fpatio  Solis 
cAcio  fungacur,  circa  quam  fiirfan  &  fui 
KvolvuDtnr  Flanetc,  atque  ComctK. 

Dt 


%S6  C  Ji  P  UT     1. 

Dc  Sfflemate  Semhyebonico. 

Semicychonici  fyftetnatis  aflcrcores  ftatu* 
uat  Tellurem  loco  iminocam  in  oentro 
fphaeraB  fteilatas;  Tellurem  tamen  circa  a- 
xem  fuum  ab  occafu  in  ortum  mocu  diur- 
no  rotari  concedunt .  Porro  in  hoc  fyftema- 
te  Sol  clrca  Tellurem  moveturmocu  annuo 
ad  diftanciam  aequalem  illi»  ad  quam  TcU 
lus  circa  Solem  in  fyftemate  Phiioiaico  ; 
&  circa  Solem/ceu  cencrum>PlanetaBquin- 
que,  fcilicet  Mercurius ,  Venus  ^  Mars,  Ju« 
picer,  acque  Sacurnus  rcvolvuntur  in  eam« 
dem  plagam  &  ad  eafdem  diftancias  ac  in 
illo.  Praecerea  circa  Teliurem  Luna  ,  & 
circa  Jovem,  ac  Sacurnum  fui  facellices  re« 
volvuncur* 

Hic  ordo  &  hi  mocus  mj^norum  mundi 
corporum  Aftronomis  plerifqae  placent  ; 
quibus  difpliccc,  illud  fyftcma  fuperius  fufc 
expiicacum,  quod  ab  inftauracorc  Coper« 
nicO|  Copernicanum  vulgo  audic.  Nam  in 
boc  apparens  revolucio  diuma  fydcrum  o« 
mnium  ab  orcu  in  occafum ,  &  moms  Pla- 
Bccaram  proprii,  fivc  lccundi ,  prorfus  iidcm 
emnc ,  atquc  in  fyftematc  Copernicano ;.  & 
Tellus  interim  in  fixarum  cencro  confi- 
ftens,  foia  revoiutione  diurna  ciccur.  Fixae 
vero  poterunt  ad  varias  diftancias  procrut 
di^   carumque   mocus   in   confequencia    ex« 

pli« 


•     PHYSlCm  P^RTICVL^RIS  i«y 
plicMi     iribuendo    axi    lentiEQtnuin    ni6> 
tutn> 

Syjiema  Tfchaaieum . 

Tychonlcum  fyftcDia  a  S^miiycbonico  eo 
folum  differt ,  quod  Terra  dmnt  motu  pri- 
veiur,*  ideoque  ftcllx  omnes  ,  &  Ptanctc 
motu  etiam  illo  primo  abortu  in  occafurn 
feruDCur  fpaiio  diel  naturalis.  Sunt  tamcB 
qui  oegenc  Tycbonem  mocum  diurnum  fy- 
deribus  concefQfTe.  Fatendum  tamen  eft  , 
illum  concra  Telluris  diurnum  moium  , 
aeque  ac  coocra  anauum  difputafle. 

§.     XIV. 

Explicatio  mttitt  primi  communis  & 

moiut  fecundi  Solis ,  ut  ociUis 

apparet. 

Qiifle  %,  fuperiore  defcripHmus  Gxlifyfte- 
mata,  eo  6ne  excogiiaia  ,  vel  fi£la  fue> 
runi »  ut  Solis  ,  Lunx ,  Aftrorumque  omni- 
um  phxDomeDa ,  aliqua  fyftemate  poGto  , 
explicarenmr.  Quiun  ordinem  Plaaetamm 
Ptolemaicum  omnes  jam  oorint  pbxnome- 
nis  deftrui/  ordine  aliero  poGlo,  qm  Ty- 
chonicis  ,  Semiiychonicis  ,  &  .  Pytbagaricis 
communis.  cft,  huoc  nos  quoque  fequemur. 
Exflicacionem  motuum  dabimus  in  hypo- 
the& 


188  C  ^  P  VT     I. 

tbcf)  Pythagorica ,  feu  PhtloUica,  auc  Co* 
pernicana,  qiu  Phitofophi  ad  uautn  oroDCS 
Doftra  ziatc  hac  ut!  folent, 

PorroCaslcdia  corpora  duplici  mocu  cte- 
ri  confpiciuntur,  quorum  unus  ab  ortu  in 
occarmn  ttiurnus  ,  primufque  vocatur ,  flc 
Caeleflibuscorporibus  omnibus  comunis  ell  - 
alter  vero  fingulorum  proprius  ,squo  Csle. 
flia  omnia  viis,  velocicatibus,  temporibuf* 
que  variis  ab  occafu  feruntur  in  ortum. 

Dt  motu  primOi  [ivt  tommuni . 

Quum  motus  primus,  five  communis  8c 
facilior  explicacu  Gc,  &  uniformrs    in  cor< 

foribus  omnibus  ,  ac  przcipuum  doflrins 
phzricx  fundamentum :  ab  hoc  motu  pri< 
mo  five  communi  corporum  CzIeHium  in< 
cipcre  fert  animus.     ■ 

Emergunc,  ut  notum  e(l,  Czli  corpora 
diebus  Imgulis  ab  orientali  horizontis  ora, 
£c  per  circulos  parallelos  ad  occafum  com* 
meare  cernuntur. 

Quod  primum  bzc  adfpiciemibus  venire 
folet  in  mentem,  cll  Terram  in  media  fe- 
de  tocatam  quiefcere;  Ca^os  autem  &  Ca:- 
lellia  corpora  omnia  circa  itlam  ab  orcu 
in  occafum  diei  fpatio  communi  motu  rc- 
vera  moveri  ,*  uc  Ariftotclici ,  fcu  Piole- 
_inaici,  atquc  Tychonici  docent . 

At  vecuftiffimis  temporlbus  Pythagoras  . 
Py- 


PHrnCM  PofRTICUL^RIS  tif 
TythagorcuTque  Philofophus  Fhilolaus  y  duo» 
qae  ance  fecula  Nicolaus  Copernicus  ,  no- 
ftraque  xtate  ooines  Copernicani  ,  atque 
Semitychonici »  motus  pritni  explicationeia 
alia  r^tione  tradere  conati  funt. 

Quum  Terra  corpus  opacum  Ct  ^  obfer- 
vatoris  refpeflut  fatis  amplum ,  ejus  fuper* 
ficiei ,  licet  fphxricx  ,  pars  exrgua  y  qweo» 
culo  prope  hanc  haeremi  vifibilis  ell  ,  io 
planitiem  exiendi  videbitur .  Quumque  o^ 
ctllus  quaquavcrfum  caelum   libere.  confpe- 

'6laDS,  vifu  definiac  fuperficiem  fphsricam 
coocavam,  Telluri  auc  potius  oculo  con- 
centrtcam  ,  bxc  in  panes  duas  zquales  di> 
videtur  ab  eodem  fuperBciei  Telluns  pla- 
no,  qitarum    partium    altera    vifibilis   eft  , 

.alcera  propter 'Telluris  opacttaiem  latet. 

Quoniam  vero  Tellus ,  ut  ipfi  pODunt  t 
circa  axem  fuum  ab  occafu  m  ortum  rota- 
tur,  huic  infiHens  fpe£tator  ,  &  cum  ipfo 
plaaum,  Caelorum  hxmirpherium  fibi  vifi- 
bile  ab  inconfpicuo  diflerminans  (  cui  bo- 
rizontis  nomen  impofitum  eft  )  fimul  ia 
eamdem  plagam  ,  in  ortum  nempe  conver- 
titur.  Quare  ad  ortum  pofitaCxli  corpora, 
qnas  erant  inconfpicua,  reieguntur,  propter 
horizontem  infra  illa  quafi  fublidentem  ; 
&  corpora  Cxleftia  ad  occafum  pofita,  te- 
guncur  :  horizonte  videlicec  fupra  eadetn 
elevato .  Ideo  fpc^laiori  ,  cui  folemne  eft 
iocum  fuum  habere  pra  immofo  ,  illa  fu- 
pra 


1^0  C  ^  P  V  T    L 

pra  horizomem  afcendcrC}  ideft  oriri,-  hxc 

jsfra  eumdem  dercetidere,  live  occidere  Sc 
in  occafum  per  parallelos  circulos  rootu 
unifcM-mi  deferri  videbuntur  ,  iis  exceptis  , 
qux  Tclluris  axis  produflus  offendic  ,  qux 
apparebunt  immou. 

Tollerecur  per  rocationem  hanc  Telluris 
tot  caotonimque  Caelellium  corporum  mo- 
tus  ,  &  vclocitas  illa  rapidiJfima,  qua  fixx 
lOOoooo  vicibus  Terra  majores,  pulfatio- 
nis  arteriie  tcmpore  faltem  loooooo  mil> 
liaria  defcriberent^*  quum  Terrx  fuperficies 

codem  tempore   i.  milliari^    tantummodo 
4 

percurreret  .    ToUeretur    uniformitas     illa 
periodici  diurni  temporis  in  corporibus  va-  . 
ria  adco  diftanria    donatis  ;    aliaque  abige- 
rentur,  qux  negotium  tacelfere  inaliofyfle- 
mate  poflent,dequibusforte  fermo  redibit. 

De  motu  fecundo  Stiif,  ut  oeults  apparet. 

PhxQomena  primum  ad  motum  hunc 
pertinentia  enarrabimus . 

I.  Sol  dum  diebus  lingulis  ab  onu  in 
occafum  commeare  vidctur,  perfe£tum  cir- 
culum  non  defcribit ;  nam  in  uno,  codem- 
que  horizontis  pun£to  duobus  proximis 
diebus  non  oritur  ,  &  iif  codem  pun£lo 
meridiani  non  culminac,  uc  non  in  eodem 
occidic  pun£to  horizontis. 

a.  Pun- 


pmSlCJE  P^TICUL^RIS  191 

%.  Pun£la  vero  ,  in  quibus  Sol  horizon- 
tem ,  &  meridianum  tra)icic  ,  ita  mucan» 
tur  ,  uc  Sol  circuicus  multos  in  regione 
ObU  Boreali  peragac,  multos  in  Auftrali. 

3*  Cerci  in  horizoncc ,  &  meridiano  con- 
fiicuti  func  fines,  quos  ultra  ,  cicraque  Sol 
nunquam  movecur  *  Hi  fines  in  meridiano 
funt  ex  ucraque  parce  asquacoris  23*.  30' 
incervallo  • 

4»  Sol  ab  orctt  in  occafum  gradu  lentio- 
re  commeat,  quam  ftellas  fixas';  quod  faci* 
le  obfervatu  eft.  Si  enim  die  hac  ,  hora 
fecunda  ex.gr.  poftquam  Sol  occidic,  fteU 
la  qusdam  in  meridiano  verfetur;  ftellam 
eamdem  menfe  poft ,  hora  eadem  ,  per 
30^  ultra  circulum  meridianum  occafum 
verfus  progrefliam  confpicies,  &  xca  fcmper  , 
donec  poft  menfes  12  y  hora  eadem  ad  me- 
ridianum  ftella  ipfa  regredicur  .  Sol  horts 
24.  Fixse  horis  23  •  ^6'  diurnam  revoiu* 
tionem  abfolvere  confpiciuntur. 

5.  Sol  in  Auftrali  regione,  hyeme  fcili» 
cet  major  videcur  quam  in  Boreali^  nem* 
pe  aeftace. 

6*  Sol  o£lo  circuitibus  in  regione  Bo« 
reali  diutius  verfacur  quam  in  Auftrali  . 
Ergo  cardii)^  in  Borealibns  fignis  apparenci 
xnocu  defet^tur. 

7.  Quacuor  func  anni    cempora  ,  quibus 
Fffgora  mitefcum  Zipfyris :  vn  pra$e* 
fit  afiiis  ^ 


j^t        ca  p  VT    1. 

Interiturat  Jimtd 
Fmifwt^tttmmtnufrugesegitdtrit  :C^  mex 

BrumM  teatrret  ineri.' 
dies  alii  aliis    loDgtores   mira   viciflitudiM 
decedunt  invicem,  magna  faae  varictate  in 
variis  Terne  regionibus. 

Ad  bxc  omiiia  explicanda  phxnomeoa 
Anaximander  circulum  in  czlo  fioxit  , 
quem  Eclipticum  dicunt  ,  cujus  poCttonem 
fuD  loco  dcfcripGmus  ,  quem  Sol  defcribc* 
le  anoi  icmpore  vidctur  .  Sub  hoc  circulo 
son  Solem»  quero  in  medio  ponuDC  ,  fed 
Terram  percurrere  Ffailolatci  ponuat  ab  oc> 
cafu  io  ortum  anni  tempore  ,  a  quo  motu 
Terrx  proprio  ,  appareniem  Solis  mocun 
fub  eodcm  circulo  io  eamdemque  plagam 
apparere  ^ocent. 
''  Nam  fi  Tellus  fit  in  A  fub  figno  Arie> 
tis,  Sol  inter  fixas  confpicietur  in  figno 
Librx  ex  Terra  qu2  creditur  fixarura 
centrum ,  quum  illa   fit   locus    oculi   vifum 

Suaquaverfum  SBquabiliier  producentis  ,  & 
:ellas  omnes  ad  fuperficiem  eamdem  fpbx- 
ricam  redigeniis.  Dum  vero  Terra  fertur 
ab  A  per  B  C  ad  O  in  orbita  fua  in 
eenfe^ntia  ,  aempe  fecundum  fignorum 
ordincm  ab  Ariete  per  Taunim  &  Ge- 
minos  ad  Cancrum  :  obfervatori  TerreOri  , 
locum  f^um ,  ui  fic,  immoium  reputanci  , 
Sot  ipoveri  videbitur,  &  ipfe  in  cenftquen- 
tia  fignorum  >  a  Llbra  per  Scorpium  ,  & 
Sa- 


PmSICX  PJfRTICUL^RIS  ipj 
Svgictariutn  adCaprum  in  eodem  Eclipcics 
plano,  eodem  tempore,  &  in  eamdem  pla« 
gam  9  ab  occafu  videlicec  in  ortum. 

Motifs  igiciir  duos  Soli  adimunc  Coper* 
nicani ,  quoseidem  Pcolemaici,  &  Tycho- 
nici  cribuebanc ,  diurnum  videlicec  ,  &  an« 
liuum.  Ac  Soli  eidemmotum  tribuunc  ver- 
tiginis  circa  axem  fuum ,  quem  Pcolemaici 
nunquam  Soli  cribuerunt. 
•  Similia  phznomena  accidunc  refpe£lu  So« 
lis,  &  alcerius  cujufvis  Planetap  ,  eo  folum 
difcrimine  ,  uc  cempus  quo  Sol  e  Pianeca 
fpe£lacus  ,  circa  hunc  revolvi  viderecur  , 
varium  fit,  pro  Planecz  cujufvis  periodo  ^ 
viaque  Solis  e  Planeta  fpefkata  non  eadem 
iit  ac  via  ejufdem  Soli^  e  Tellure  vifa  • 
Moveri  enim  videtur  Sol  in  plano  orbitas 
Planetas  illius ,  e  quo  fpc£tatur  • 

De  dierum  &  noBium  viciffitudine^ 
&  varietate. 

Per  mocum  Terrac  diurnum  circa  axeoi 
fuum,  fimul  8c  annuum  circa  Solem,expli« 
cacur  eciam  diei  &  no&xs  viciflitudo  ,  ha« 
rumqoe  in  variis  TerraBlocis,  annique  tem-^ 
ptftaribus  variecas. 

Licet  enim  locus  Terrae  quilibec  illumi* 
secur  a  ftella  quavis  fupra  loci  ejufdem  ho*; 
rizontem  conftituca  :  illuminatio  tamen  a- 
Sole  fa6la  magna  adeo  pras  casceris   eft,  uc 

-  Lih.  IL  N  diem 


IP4  C  ^  P  VT    I. 

diem  efle  dlcainus  dua  Sol  fupra  horiaoii* 
tem  eft,  noflem  vero  dum  SoL  iofra  ho' 
rizontem  Utet.  Et  quoniam  Sol  a  Tellnre 
fldmodum  remotus,  motura  Telluris  diur- 
num  minime  participat  (  ut  atmorphxra 
noftra  facit  - )  ,  dati  loci  refpe£la  orietur 
SdI,  diemque  efficiec,  &  per  medium  Cae- 
lum  delaius,  circulumque  defcribcDS,  cujut 
plano  Mundi  axis  normalis  eft ,  rurfuE  oc- 
cidec  ,  fscieique  co£lcm  ,  duraiuram  uti- 
que,  donec  pcr  apparentem  iilam  Caclefiium 
corporum  omnmm  reTOlutionem  fujper  loci 
ejaidem  horiiootem  iterum  Sol  oriMur. 

Ad,  exponcndam  dienim ,  &  noftium  va- 
rietatem  ,  8c  inde  ortas  anni  tcmpeflate? 
varias  ,  circulus  X  SS  J^  ^  repnefentare 
iDtelligatUr  orbitam  ,  quam  Tellus  anoi 
tcmpore  defcribit  circa  Solem  in  centro  S 
conllitutum,  vel  certe  non  longe  a  centro. 
In  fchemace  autem  circulus  hic  confulto  re- 
clinatur,  &:  ellipcicam  figurara  induit  ,  uc 
Telluris  poflciones  varix  commodius  deli> 
iKcntur. 

In  orbitB  hac  iDteUtgatur  Terra  AQBE 
ab  Y  per  \^  &  s  ad  SS  delata,  &  fuper 
uem  BA  in  camdem  plagam  a  Q.  in  E 
itxata.  Erunt  axeos  extrcni  Telluris  Po* 
li ,  A  Auflralis  ,  B  Borealii  ,  EQ.  JEqua- 
tor ,  ci^us  proinde  planum  iacIiBatur  td 
planum  Eclipcic»  angulo  13".  30',  oempc 
Mmplemcnto  [ad  rcCIum  angali  ^tf'.  30% 
quo 


PHTSICM  P^HTICULjfRIS  ip$ 
quo  axis  Tem  (  adiEquacoris  planumnor* 
malis  )  ad    Ecliptica  plaaum  indinatur. 

Quemadmodum  AQBE  ipfam  Tellurem 
referc ,  concini  poceft  refcrre  etiam  fphxram 
Caeleftem  ^  Telluri  conccncricam  ,  illique 
quafi  circttttifafam,  5c  una  cumilla  cranslft^ 
cam/  licec  enim  fphsram  hanc  ad  diftan* 
tiam  quamvis  dcfcribere;  atque  i$  eric  So^ 
lis ,  auc  cujufvis  fyderis  ,  pttnftive  in  hac 
fphaera  Iqcui ,  in  quo  re6lo  Terne  cencrum 
diclumque  fydus,  pundtumve  conjungens  , 
ejus  fuperficiei  occurric  ^  quippe  ad  tauem 
ab  oculo  in    Terrs   cetiCro    pofito   referre« 

tut. 

Incelligatur  Tellu^  ad  dOft  ,  uhi  rtStt  S 
A  Solis  &  TerroB  centra  conjungens  ,  per- 
pendicularis  eft  ad  Telluris  nxem  AB,  hoc 
eft  ubi  Sol  in  JEquacbris  Terreftris  plano 
produfto  t  Terra  vifus  apparec  :  ideoque 
Acc  declinare  ad  Polum  Boreum,  neque  ad 
Auftralem  ,  fed  inter  utrumque  medius  ^ 
ipfum  a(quino6lialem  cirtulum  motu  diur« 
no  defcribere  videtur.  Quum  Sol  iu  Ecir« 
pcicas  quoque  plano  verfari  videatur  ,  pacec 
jllum  in  communi  incerfe£lione  circulorum 
Ecltptictt  ,  &  sequatMis  in  fphaira  cslefti 
defcripcorum  apparere ,  nempe  in  Y  •  Por« 
ro  in  hoc  fitu  illuftratio  TerriB  aSole  fa« 
&z  ad  utrumque  Polum  A  &  B  pertingic  ; 
quare  dimidium  tum  aequatoria  cerreftris 
E  Q.)  tum  aUerius  cujufvis  circuli  «quato» 

N    a  ri 


i^rf  C  ^  P  V  T    L 

ri  paratlell  ,  a  Sole  illuminatur  ;  alterum 
vero  dimidium  ia  tenebris  verfaiur  .  Ideo 
quilibet  Terrz  locus  motu  diurno  xquabi- 
)j  circucnveflus  ,  tamdiu  in  cenebris  ,  quam- 
diu  in  tuce  manec  ,  hoc  eH  per  totam 
Terram  dies  noflibus  xquales  func  .  Ideo 
circutus  iocer  Polos  medius  quem  Sol  in 
Y  &  in  i£U  defcribere  videtur  ,  xquatoris 
Domen  adeptus  cft  . 

Terrft  motu  aunuo  paulatiib  per  Scorpi- 
um ,  Sagittarium ,  &c.  mota  ,  planum  xquato- 
ris  EQ,  noD  amptias  Solem  verfus  dirigi- 
tur,  fed  infra  ad  Auftrum  fubfidit .  Quare 
!ioI  paulatim  ad  Polum  Boreum  ab  zqua- 
tore  cxlefli  dectinare  videbitur .  Nam  Ter- 
ra  ad  apparentiam  quiefcente ,  &  ejus  x- 
quator  apparenter  qutefcit  .  Ideo  xquacor 
czteftis  huic  correfpondeos  folo  motu  ap- 
parenie  diurno  cietur,  &  ideo  Sol  qui  fi* 
tum ,  xquatoris  refpeflu  ,  mutac  ,  moveri 
videbituc  ;  &  lumen  Solis  ,  quod  prius  ad 
Folum  utrumque  A  &  B  pertiaebac  ,  pau- 
latim  ultra  B  protendetur,  citraque  A  de> 
fioet   . 

At  quum  Tellus  ad  £.  pervenit ,  Sol 
exinde  vifus  ,  in  53  apparet  ,  ubi  ma- 
xime  ad  Boream  declinare  videbitur,  quan- 
lum  nimirum  Ecliptica  ad  aequatorem  in- 
cliaatur  ,  uc  mox  ad  aequacorem  regredi 
incipiat.  Circutus  in  fphsEra  czleHi  squa- 
tori  paratlelus  per  TC  defigaatus  ,  ad 
quem 


pmsicm  P^RTICUL^RIS  tp7 
quem  Sol  declinando  ad^Boream  pervenif«' 
ic,  quemque  nunc  moru  diurito  defcribere 
videcur  ,  dicicur  Tropicus  Cancri  »  nomen 
mutuacus  ab  Zodiaci  figno  quod  Sol  tunc 
occupac;  eodemque  nomine  gaudec  corref* 
pondens  in  Tellure  circulus  •  Tellure  in 
hoc  ficu  pofica,  manifeftum  eft  Solis  radios 
dimidium  Terras  illuftrances  ,  ulcra  Polum 
B  percingero  in  L^  &  cicra  PolumAuftra- 
lem  A ,  dcfincre  in  F ,  ica  uc  arcus  BL  ^ 
vel  AF  xqualis  fic  arcui  ET  ,  menfuras 
nimirum  maximas  declinationis  Solis  ,  five 
inclinacionisEclipticae  ad  aequacorem  •  Si  per 
L  &  F  defcripci  concipiantur  circuli  aequa* 
tori  EQ.  paralleli  KL  ,  FG,erunc  hi  poIa« 
res,  ille  Ar6licus,  hic  Ancar£licus.  Hifce 
poficis,  clarum  eft  Telluris  cra£lum  Pola« 
ri  ar£lico  KL  inclufum  ,  non  obftante  re- 
volucione  diurna  ,  concinuo  in  luce  verfa« 
ri ,  Iperpecuoque  proinde  die  frui  ;  &  ex 
adverfo  ,  cra6lui  incra  Polarem  Ancar£li« 
cum  FG  perpecuam  eiTe  no£lem . 

Pacec  porro  ex  prop.  ip.  lib.  11.  fphaB* 
ricorum  Theodofii,  cujuslibec  circuli  squa- 
tori  EQ.  paralleli ,  incer  hunc,  &  polarem 
arfticumKL  interje£li,  partem  majorem  in 
luce  verfari ;  cu)ufque  ^autem  qui  aequaco- 
rem ,  &  antar£licum  polarem  interjacec  par« 
tem  majorem  in  cenebris  efle  ,  &  quidem 
per  prop.  ao.  ejufdem  Theodofii  ,  canto 
majorem  ,   quanto  circulas  ifte  ab  aequaco« 

N     3  re 


ijja         c  >^  p  u  T  I. 

-re  magis  diftit;  &  per  ii.  Ub.  I.  Theodo- 
fii  y  ipSus  xquatoris  femilTem  altcrsm  cfTe 
in  lucr,  aheram  in  tenebris. 

In  ifto  igitur  Telluris  Ctu  »  quum  Sol 
in  Cancro  apparet  ,  Borealis  Terras  partis 
incolis  loagimmi  funt  dies ,  no£tes  vero 
breviffimz,  ideoque  «ftas  .  AuClratis  vero 
partis  incolis  dies  breviffimi  funt,  no£lef- 
que  longiflimx  ideoqiic  hyems  .  Et  taoco 
quidcm  longtores '  erunt  longifliini  dies  , 
Do^efque  brevifiim«  brcviores ,  quantum 
locus  ab  atquatore  eft  remotior  .  At  in  t- 
pfo  vquatore  degentibus  dics  no£libus  et- 
lamnum ,  ideoque  &  per  aonum  lotum ,  e> 
luot  aequalcs. 

Procedente  Terra  per  SS;  8t  H  a<^  Y  » 
quo  tempore  Sol  ligna  g3,  fl,Sc  ^  pera< 
grare  videtur  :  Sol  pauUatim  aquatorem 
verfus  regreditur,  donec  tandem  ad  £b  ia 
au]uatore  cxlefli  confpidatur  *  tunc  rurfus 
dics  no£libua  per  lotam  Terram  xquales  , 
ut  faflum  eft  d<im  Terra  erac  in  May  &c. 
Terra  demum  per  ligna  Y ,  )j ,  tl  mo- 
ta,  Sol  ioierim  per^,nUi  &  r^apparen- 
t«r  incedeos  ,  paulaiim  ab  a»]uatore  Au- 
flrum  verfus  declinare  videbitur  ,  donec 
landem  Terra  revera  in  0  exiftente,  Soie 
autem  inter  fixas  in  £.  vifo,  eadcm  omnia 
Auftralis  Telluris  hcmifphxrii  incolis  con- 
tiogant  ,  qux  Tellure  in  ^  exiAente  , 
Borealis  hemifpham  incolis  coaiigcnint  . 
Sol 


PHfSICm  P^RTICUL^RIS   199 
Sol  anoo    complcco    ad   Y   redire  vidcblf 
tur. 

De  MfihoBiormm  prnceffionom 

« 

Motus  ille  qui  Srellis  tribui  a  Pcolemtii 
eis  y  acqttc  Tychotiicis  folebae  ,  a  Philolai* 
eis  Newconianifque  ab  aBquino^ialium  pun« 
ftorum  pnceffiione  defumitur.  EkKcbanciU 
li  iiaas  mocu  Cacli  fui  ab  occafu  in  orcum 
leote  adeo  deferri,  uc  annis  f%  gradum  tf- 
Aiim  pcrcttrrereat  adcoque  anois  %%9%0 
incegram  rcvolucionem  abColverenc  y  annis 
feilicet  fiogulis   50'  in  confcquencia  defcn» 

bereoc  • 

Qui  diumum  ,  annottmqae  mocum  adU 
mont  Soli ,  &  ipfes  Terrae  per  modum  hyi» 
pocfaefeos  cribttunc  :  mocum  huac  quoqno 
ftellarum  in  Terram  ccansfierunc  •  AjttUt 
icaque  aMjuinoftia  quotannis  prsrcedere»  feu 
ab  onu  m  occafum  feni  50"  ,  fcu  quod 
idem  eft  ,  axem  Terrz  ctrca  EcUpticoB 
Polos  dcfcribcre  conum  ;  pcr  quod  facilio- 
ri  modo  fieUarttm  apparencem  fl»ottim  ipfi 
explicanc  »  ex  quo  cgrcgic  fcquuntur  phx- 
nomepa  ,  ac  per  fteUanun  moium  phsno* 
nena  cadem  exprtcarcDtttr  •  Pn^Qcffionia 
auccm  kupis  JEquino£tior«m  cau&m  Ncw« 
conus  oftcndtt  eiTc  camdem  illam  univcr- 
falem  attraftionem ,  a  qua  phaBBomCtta  Oe* 

N    4  li 


200  C  ^  P  V  T    1. 

li  omnia  Vir  Magntts  derivac .   Agp   vitd 
rem  ubcrius  cxplicemus. 

Porro  axis  Terrx  panim  adeo  a  paralle- 
la  pofuione  defle£lii  ,  ut  aberratio  ejus 
biennio,  vel  triennio  fa£ta  ,  vix  renCbilis 
evadaty  ac  pluriumaaoorum  lapfufenfibiUs 
f '&  >5-  quidem  eafit.  Sit  enim  lineaDCH  porcio 
orbiia  Telluris  ,  fitque  TerrK  cemrum  in 
C  ,  &  ex  C  erigaiur  rc£la  CE  ad  planutn 
EcliptictB  normalis,  fuperficiei  veroCaelioc- 
currens  in  E :  re£la  CE  eH  Eclipticx  axis  , 
&  punflum  E  Eclipticz  Polus  .  Sic  Cp  a- 
xis  Terrx  ,  qul  ad  Cxlum  produ£tiis  ,  ad 
pun£tum  P  CseH  pertineac  ,  quod  pun£lum 
efl  Mundi  Polus,  circa  quem  Polutn  fyde- 
ra  omnia  motu  diurno  revolvi  videntur  . 
Per  E  ,  &  P  ducatur  circulus  maximus 
EPA  Eclipticz  occurrens  in  A  .  Hic  cir- 
culus  quum  tranfeat  pcr  aeqoatoris  ,  &  per 
Eclipticx  Polos  ,  erit  ad  uirumque  circu- 
lum  re^us  ,  &  arcus  PA  metietur  angu< 
lum  PCA  ,  inclinationem  fcilicec  ax«os 
Telluris  ad  Eclipiicz  planum  ,   qux  incU* 

natio  e(l  66—  graduum,-  quare  arcusEP, 

illius  complementum  ad  qnadrantem  »  eriE 
33°.  30'  ,  &  arcus  ille  metitur  angulum 
ECP  ,  quem-  axis  Terrz  facii  cum  Ecli« 
ptica  axi  .  Polo  E  per  P  defcribatur  clr- 
culus  minor  PQ.GF  ,  qui  eric  EcHpticK 
pa. 


PmSICX  P^RTICUL^RIS  aoi 
prallelus  •  Polus  Mundi  P  femper  in  hu« 
)us  circuii  peripheria  locatur  ,  quamvis  in 
ca  locBm  contmuo  mutare  comperiacur  ; 
adeo  ut  axis  Terne  qui  prius  ad  P  diri« 
gebanir ,  poft  aonos  72  ad  pun6lum  Q.  di- 
rigatur  ,  uno  gradu  a  P  in  anteeedentia  , 
feu  contra  lignorum  ordinem  •  Axis  ergo 
Terne  motu  conico  fertur ,  cu jus  coni  {vcv* 
tex  eft  TerrsB  centrum  C  ,  &  bafis  circu* 
lus  PQGF  ,  cujus  peripheriam  ideo  Terrae 
Polus  percurrit  annis  25^20. 

Circulus  EPA  eft  colurus  Solftitiorum  , 
&  A  Solftitii  punflum  eft  •  Regreditur  er« 
go  Solftitii  punflum  lege  eadem ,  qua  Ter« 
ras  Polus  •  QvLZtt  Solfticii  pun£la  a  Steliis 
id^ntidem  in  antecedentia  recedunt  ,  quod 
&  JEquinoftia  faciunc  ;  unde  oritur  appa- 
rens  Stellarum  motus  in  confequentia  fub 
rationali  Zodiaco. 

Quare  hoc  pa£lo  Terras  axis  conicomo-^ 
ttt  rotetur  ,  videre  licet  Gregorii  Aftrono* 
mias  Phyficae  Tom.  i.  pag.  108;  Keillium 
pag.  274;  Newtonum  lib.  L  Principiorum 
prop.  66.  con  i8»  &  fequentibus. 


\.     i« 


•«*  * 


§.  XV. 


»01  C  Jl  P  V  T    l. 

%,    XV. 

Explieath  pbanemmontm  PlawetMrum  triim 

Supiritmm  ,  Mttrtis ,  Jtvit »  atfuf 

SaturHi^ 

PUnnaa  quinquc  minorcs  ,  Mercurium 
fcilicct ,  Vencrem ,  Marteaa ,  Jovcm ,  atquc 
Saturaum  opaca  corport  sfle  «  luccque  noa 
ftia  ,  fed  a  Sole  rautuau  fulgere  cenura 
cll.  Nam  Jupiter,  &SBCuraus  umbru  pro> 
jiciunt  ia  parccs  a  Sole  averfu  ,  uc  Tel* 
lus  ,  &  Luna  faciuDc ;  Mart  gibbofus  in 
quadraiurit  ceroitur  ,  in  ^poliuane  pleno 
orbe  folgcc ,  Venua  autcm  ,  Sc  Mercunus 
&lcati  in  inferiori  fua  eum  Sole  coajun^ 
£tioae  cerauntur  ,  dichotiuni  vcco  in  ma* 
xima  a  Sole  elongaiione  .  Imo  Mercuriu$ 
pluries  ba£lenus  vifus  cft  ,  Venus  vero  cer 
t6ip.  i?^!'  1768.  pec  Solis  difcum  ma- 
culz  inRar  tranfire. 

Neque  movere  quemquam  debec ,  Vene» 

rem   Soli   coajunflam   a   Tychoiie    vifam 

efle .   Ideo  enim  id  evenit ',    quia  in  infe- 

'ore  illa  fua  conjunSione ,  lanta  erat  ejus 

'tudo ,  ut  falcata  cerni  ipfa  pofTct .  Te- 

■>io  aute^   carens   Tycno  ,   iplius  Ve- 

rornua   percipcre   haud   potuit  ,  fed 

-be  lucentem  ,  oculorum   deceptio- 

!c. 

Fla. 


PHrSlCM  F^RTICUL^RIS  zoj  * 
Planecas  quinque  minores  cribuunc  A« 
ftronomi  in  clafles  duas  ,  quarum  primam 
fuperiores  tenenc  Mars ,  Jupiter ,  acque  Sa« 
turaus/  alteram  inferiores  ,  Venus  fcilicet 
acque  Mercurius  ,  Modo  de  fuperiorum 
phasnomenis  ,  eorumque  cxplicacione  dicere 
•ggredimur. 

I.  Superiores  Planecai  a  Scellis  reliquis  , 
tum  fixisi  cum  errantibus  non  aigre  difcer« 
ni  poflunc  •  Qtiod  enim  ad  erranre^  atti« 
nec  ,  majores  videocur  ,  quam  Mercurius  , 
minores  autem,  quam  Sol  Luna  &  Veous* 
Jupiter  autem  Marte  Sc  Sacurno  major  ap^ 
parcc  &  fplendidior,  Mars  rubore  perfufus^ 
pallidufque  Sacumus. 

z.  A  fixis  vero  Scellis  difcernuncur  Pla* 
necac  fuperiores  ,  quia  pnecer  diurnum  mo« 
tam «  i|^  ,  fixifque  communem  9  ^Pianecas 
ipfi  fuperiores  ab  occafu  in  ortum  fub  fi« 
xis  commeare  videncur  in  circulis ,  qui  E« 
clipcicam  fecant  in  pun£lis  feu  nodis  duo- 
biis  fibi  invicem  e  diametro  oppoficis .  Sunc 
autem  circulorum  bujufmodi  inclinaciones 
ad  Eclipcicam  varias  .  Inclinacur  cnim  or« 
bica 

Marcts  --r  —  -. — : ~  —    i*.  $0' 

3ovis  ^  ^  ~  —  — .  —  —   i*.  20' 

^acuroi  — t  —  -^ ^  —  —   a*'.  31' 

3.  Modo  camen  progredi  9  modo  ftarc  , 
modo  regredi  videncur. 
4»  A  media  aucem  parce  regreflus  unius 

ad 


104  C  \A  PV  T 

ad  inetliara  partem  regrelTu 

anni — dies 

Marti .-  a.       49 

Jovi I.     30} 

Saturno i.     130 

5.  Duratio  vero  r^reflu 

Marti — —. 

Jovi —   —    —  — 

Saiurno  —  — 

6.  Communis  haec  omi 
e(l,  ut  fernper  regrediancuf 
Sotem  inter  ,  &  Planeta! 
tur. 

7.  Mars  motu  retrc^rad 
diaci  arcum  percurrit  quar 
piter  niajorem  quam  Saturi 

8*  Majores  videntur  ott 
diuntur,  &  magis  augecur  I 
piter,  &  liic  magis  quam 

p.  Nullus  Planetarum  \\ 
ter,  &  Terram  currere  vi  1 
tem  fxpe  fuo  interporitu,  i 
cultarunt. 

10.  Feriodicx  revoluitor ! 

Martis ■ 

Jovis — 

Saturni    —   —    ■ 

Copernlcani  ad  hzc   en  i 

rum  Planetarum   phxnomi  1 

dio  ponunc  jn  S  ,  Terrar  ; 


I    - 


PHTSlCm  P^RTICUl^RIS  loj 
revolvi  in  orbica  DH  .  Sic  modo  ,  inqiu«i 
unE  ,  MN  orbita  Martis  ,  vel  cujufvis  e 
fuperioribus  PlaDctis .  Paiec  primo  buac 
Flanetam  Solem  perpetoo  non  comicari  , 
fed  illi  e  diamecro  quandotjue  opponi  .  • 
<^um  enim  Terra  citius  quam  fuperiorum 
quivis  circuitum  fuum  abfolvat  :  patet  i- 
pfam  quandoque  Solem  inter  ,  &  fuperio* 
rem  Planetam  intermediam  fore  .  Dum 
Mars  eH  v.  gr.  in  N  Tellus  elTe  poteric 
io  H .  En  Mariem  Soli  oppofitutn . 

Si  Marte  in  N  polito  ,  Terra  eflec  ia 
A  i  Mars  ftationarius  ad  dire£lionem  vide- 
biiur ,  quia  refilas  eodem  momenio  Terram 
Martemque  jungentes  ,  fibi  invicem  per 
nocabile  tempus  parallelx  manent .  Dum 
tamen  Terra  ab  A  por  BCDEF  ad  G  mo- 
vecur  ,  Mars  pn^redi  videbicur  inter  fixas 
ob  duplicem  catifam;  cum  quia  fcilicet  rc- 
vera  circa  Solem  ia  conrequentia  feracur  / 
tum  quia  Terra  in  adverlo  femicirculo  ia 
eamdem  plagam  feratur  circa  idem  utique 
centrum  .  Ideo  tunc  Mars  a  Terra  remo* 
tiffimus ,  &  Soli  conjundus  e  Terra  in  D 
poGia  fpe^aius ,  citius  folico  in  confequen* 
tia  Cgnorum  ferri  videbicur  »  &  dire£lus 
eric  . 

Progrefla  vero  Tcrra    in    fitum  G  ,    rc- 

fpcflu  Martis  in  N  ,  Mars  rurfus  fiet  (la« 

tiooarius  &  quidem  ad    retrogradationem   , 

quippc    mox    futurus    reirogradus  .    Nam 

quunt 


^c6  CJTPUT    I. 

quum  Terra  a  G  per  H  ad  A  fertur  | 
Marfque  Soli  oppofitus  videtur  ,  &  maxi» 
musi  quia  Terrs  proximus  ;  Martem  prse* 
tergrefla^  quia  inferior  &  proinde  velocior» 
efficiet  ,  ut  Mars  inter  fix&s  vifus  contra 
fignorum  feriem  moveri  videacur  fub  fixis 
ab  L  pcr  K  ad  P. 

Similia  omnia   Jovi  «    &  Saturno   acci- 

dent  ,   nifi  quod   regreflus   Saturni  frequen«« 

tiores  funt  quarh  Jovis  ,   Jovifque  rcgreffus 

frequentiores  quam  Mlrtis  ;  quoniam  Tel« 

lus   fjspius    Saturnum    tardiorem    aflequitur 

quam  Jovem  ,  &  Jovem  faepius  quam  Mar* 

em ,  mediaque  inter  ipfum  ,  ac  Solem  tranfit « 

Diuturniori    tempore    regreditur    Jupiter 

»m  Mars,  quia  fi  Mars  &  Jupiter  quie-» 

"snt,  arcus  AG,  quemTerra  defcribereti 

Mars   regreditur  ,    brevior   eflet  arcu 

yoicm  Terra  defcribcreti  dum  Jupiter 

recur  •  Sed  quum  Jupiter  tardior  fit 

larSf  brevior  eft  ftatio  Jovis  quam 

Ideo    initia   regrefluum    propiora 

lis   conta£luum  B   F    in    Jove  , 

f  arte  .  Ergo   arcus  BF  qui  jam 

fit  adbuc  major  ^   quia  major 

"•imitur,  quam  arcus  AG»  Sed 

lenfura  duracionis  regrefluum  > 

•  rcgrcflus  Jovis ,  quam  Mar- 

T   minorem   arcum    regredt 

.   quam  Mars  .  De  JovCi 

fmiilia  dicicote  • 

Quum 


a*  »-v  V—* 


■%r» 


PHYSICM  PMTICUL^RIS  ^07 
Qiium  Saturnus  &  Jupicer  opaca  corpo» 
fa  fint,  aSoic  illufninata.*  ea  Plaoetc  me* 
diecas  quai  Soli  obvertitury  &  illumioacury 
obvertitur  etiam  Terrae,  qux  nunquam  eo- 
rum  refpeflu  procul  abeft  a  Sole ,  a  centro 
fcilicet ,  vel  fere  centro  orbicas  Sacurni ,  & 
Jovis . 

Venim  in  Manc  rcs  aliter)  fe  habet  • 
Nam  quum  diftancia  Martis  a  Sole  fic  tan- 
tum  fefquialtera  diftanclas  Telluris  ab  eo« 
dem  Sole  :  clarum  eft  Marcis  hemifphaB- 
rium  Soli  obverfum  non  femper  etiam,  ad 
fenfum ,  obverci  Terrae «  Si  T  cnim  Tellu-  Fig.  37« 
ris  locus  iic/  patec  Marcem  in  A  vei  B  , 
dum  nempc  vel  Soli  conjuogitur  ,  vel  ei- 
dem  opponicuri  eamdem  faciem  Telluri  ob« 
vercerey  quam  Soli  ,  hoc  eft  illuminatam  , 
&  proindc  pleno  orbc  fulgerc  :  ac  io  D 
vel  C  faciem  Marcis  illuminatam  non  to- 
cam  c  Terni  videri ,  fed  Martem  ad  P^rccs 
a  Sole  averfas  pauUulum  luminc  dcncien*» 
tem,  gibbofum  iciliccc  ,  apparcrc,  uc  reve- 
ra  in  quadracuris  apparec» 

Tychonica  horum  phsknomcnorum  ex- 
plicatio  cadem  cum  Copernicana  eft  y  co 
folum  difcrimioe  ,  ut  Terram  immotam 
ponant ;  fupcriores  vero  Pianecas  circa  So« 
lcm  quafi  eentrum  fotart  ab  occafu  io  or« 
tum ,  intcrea  dum  una  cum  Solc  ,  orbica* 
rum  centro,  mocu  communi  diei  fpacio  ab 
orcu  feruntur  in  occafuai .  Quarc  variae  lU 

la 


aoS  C  ^  P  UT    I.  ' 

Iz  pofitiones ,  Terrx  refpeflu  ,  fuperiohim 
Flanetarum  ,  non  a  raotu  Terrx  ,  fed  » 
moiu  Soiis  uoa   cum  Flanetis  iliis   oriu» 


§.    XVI. 

ExptieMto  phaaomtnemm  Planetapmm  infe- 
riorutn  yeneris,  &"  Mercurii. 

loferiorum  FUnetanim,  Veoeris  fcrlicet 
atque  Mercurii  phznomena  explicaturi  , 
cadem  ut  decec  hoc.  ipfo  io  limine  recen* 
femus . 

1.  Minima  eft  errantium  Siella  Mercu* 
rii ,  &  quia  efl:  fulgor  ejus  fixarum  asmu- 
Jus  ,  a  Iblis  CaElcftmm  rerum  peritis  di- 
fcerni  ,  &  ioternofci  poieft. 

2.  Stellav  Veneris  magnitudine  &  fulgo» 
K  fpeciofa  ^  poft  Solem  ,  &  Lunam  ,  er* 
rantium  omnium  maxime  confpicua  ell  . 
Homines  niftici  ,  &  agreftes  eam  Falloris 
Siellam  appellant . 

3.  Collatis  Mercurio  ,  &  Venere  cum 
Stellis  lixis  ,  apparebit  eos  Flanetas  ab  oc- 
cafu  in  ortum  deferri  in  circulis  Eclipti- 
cam  in  binis  pun£lis  fibi  a  diamctro  oppo- 
litis ,  ita  fecaniibus  ,  ui  Mercurii  orbita  ab 
Eclipiica  in  pariem  uiramque  ^*.  11'.  48". 
inclinctur  ;  Veneris  autem  orbiia  3°.  23'« 
5'  intervalio  jb  £cliptica  ipfa  declinci.    . 

4.  Sicl- 


r*rtr 


"j^-. 
v-:-^: 


PHrSlCm  PARTICVL^RIS  209 

4.  SceUz  Mercurit  &  Veaeris  curfuni 
fuum  fub  Ecliptlca  vertente  anno  confi> 
ciunc  ;  quamvis  enim  motu  inzquali  ,  & 
fere  ab  omni  regula  normaque  aberrante, 
inodo  celerius,  modQ  tardius  ferri  videan> 
tur:'quot  anni  tamen  numerantur,  circui- 
tus  lotidemfub  Ecliptica  pcragunt,' quara- 
«brem  aflerere  licct  ,  eos  vertente  anoo » 
curfum  fuum  perficere. 

5.  Mercurii  Venerifque  ftcllx  nunquam 
ad  oppolicionem  cum  Sole  deveniunt|,  fed 
Mercurius  ad  fummum  28".  ,  Veaus  vero 
48°.  modo  ad  ortum,  modo  ad  occafum  a 
Sole  digrediuntur . 

6.  Quum  ad  maximam'  orientalem  per< 
venerint  a  Sole  digreflionem  ,  obfervantur 
deinde  occidentem  verfus  paulatim  recede- 
re  ,  donec  ad  occidenialem  perveniant  di- 
greflionem ,  orieniali  acqualem  ,*  pollea  ve- 
ro  ad  ortum  rurfus  referunt  gradum  &  ad 
orientalem  primx  zqualem  digref&onem 
deveniunc,  quod  Mercurio  evenit  trimeflrt 
fece  fpatio  ,  diebus  videticet  87.  23^  %^'. 

Veneri  autem  menfibus  fere  7  -•  ,  fcilicec 

'  2 

224*.  17^. 

7.  Venus,  &  Mercurius  infra  Solem  fer- 
ri  quandoque  vifi  func  •  Lunx  aucem  in- 
terje£lu  quandoque  occuliantur  .  Hkc  func 
Veneris  &  Mercurii  phxnomena  Veteribus 

Lib,  11,  O  no. 


110  C  Ji  P  V  T    1. 

nota  .  At  Telefcopii  ope  Galileus  pneterea 
detexit  alia. 

8.  Veous ,  &  Mcrcurius  eafdem  fubctwt 
phafes,  quas  Luna.  Phznonieno  hoc  de- 
xt&^t  GalileusCoperoici  pnedi£iioDem  im- 
ptevic  ,  qui  dixcrac  fore  ,  uc  venientibus 
annis  Afironomi  Veneris  phafes  digDofce- 
renc ,  dummodo  Venus  corpuc  pcllucidum 
non  effet  . 

j^.  Vcnus  in  conjunilione  fua  inferiore 
cum  Sole  ,  detra6lo  per  Telefcopiutn  ca- 
piltitio  ,  ejufque  orbe  compleco  ,  quadragies 
majori  facic  apparec  ,  quam  dum  in  con- 
jun6lione    fua    fuperiore    pleno    orbe    fuU 

8«-  ... 

lo.  Venus  prsEterea  falcaca,  in  incenorc 
parte  femiafpcra  ,  3c  quafi  radios  evibrans 
apparet  -  quareTerrx  &  Lunae  inllar  mon- 
tibus  cooperca  ell . 

ti.  Vi[i  funt  Mcrcurius  &  Venus  fub 
Solis  facie  macutx  inltar  tranlire. 

Ad  Vcneris,  &Mcrcurii  phsEDomena  ei- 
Fi£.  aS.  plicanda  Copernicus  ,  8t  Tycho  ponunc  A 
Tcrrz  locura  efTe  ,  S  vcro  Solis,  Quoniam 
Venus  ultra  48°.  nunquam  recedic  a  Sole, 
&  idco  nunqu^m ,  non  modo  ad  oppofitio- 
ncm  ,  fcd  nequc  ad  quadratum  ,  imo  ne 
ad  fcxtilcm  qtiidem  afpe£lum  cum  Sole 
pervcnit  ;  &  quia  prsterca  ,  quum  reiro- 
grada  eft  in  inferiore  fua  conjunftioDe  , 
quaado  ad  vefpercioam  cum  Sole  conjun« 


PHTSICm  P^RTICUL^RIS  xit 
£lionem  pergic ,  quadragies  major  apparcc  | 
quam  videatur  quum  motu  direflo  ad  ma« 
tucinam  accedit  fuperiorem  fuam  cum  Sole 
conjun£lioQem  *  quia  demum  falcata  cerni* 
tur  quum  maxima  apparec;  quum  vero  rni* 
nima,  pleno  orbe  fulgec  :  neceflario  infer« 
tur,  Venerem  moveri  in  orbita  circa  So- 
lem  ;  orbita  enim  haec  duIIo  modo  Ter- 
ram  includit  ,  nam  tunc  Venus  ad  oppo& 
tionem  cum  Sole  devenirec;  neque  eft  So« 
le  inferior  ,  nam  tunc  Venus  utrique  con« 
]un£lioni  proxima  falcaca  apparerecy  neque 
eft  Sole  fuperior  /  nam  tunc  Venus  pleno 
femper  orbe  fulgerec  ,  nunquam  vero  faica« 
ta  cerneretur  •  Orbica  igicur  Veneris  fic 
CH. 

Quum  Mercurius  Venerem  imicetur,  eric 
orbica  ipfius  BG  intra  Veneris  orbitam  ; 
prxfercim  quum  ipfum  Mercurium  Soli 
maxime  effc  vicinum  oftendac  vividiffimum 
cjus  lumen  ,  quod  Veneris  ,  aliorumque 
Planecarum  omnium  fplendorem  longe  , 
longeque  excedic  ;  minus  praecerea  quam 
Venus  a  Sole  recedic,  numquam  enim  uU 
tra  28^. 'a  Sole  digredicur. 

In  hifce  pofitionibus  j  uc  innuimus,  Co^ 
pernicus,  &  Tycho  conveniunc.  In  eo  ve« 
ro  differunc  ,  ac  Copcrnicus  Terram  circa 
Solcm  rotari  ponat  ,  Tycho  vcro  Solem 
cum  Mercurio,  8c  Venere,  cascerifque  Pla« 
octis  circa  Terraoi  motu  fuo  annuo  move« 

O    %  ri 


iri  C  ^  P  V  T    I. 

rl  doceacy  quod  dircrimen  tamen,  dum  de 
expUcandis  Veocris  ,  &  Mercurii  phzno- 
menis  agitur  ,  oihil  interturbat  ;  ad  caixlcm 
enim  poriiiones  in  utroquc  fyftemace  Vc« 
Dus,  Terrx  refpe^lu,  devcniet.  Sedagemo- 
do,  CopernicanaiB  Veneris  Sc  Mercurii  fa- 
^iiliorcm  explicattonem  exhibcamus. 

Qtium  Venus,  &  Mercurius ,  inquiunt, 
circa  Solem  revolvaniur  in  orbttis  minori- 
bus,  quam  ea  Teme  fit,  ut  in  Schemate 
cerniiur  ,  in  quo  A  refcrt  Tellurem  in 
propria  orbita  AT  circa  Solcm  ab  occafu 
jn  orium  delaiam,  HC  orbitam  Vencns  in 
cafdem  partes  breviore  tempore  defcri- 
ptam  /  patet  quum  Venus  in  orbita;  fux 
parte  a  Tellure  remotiore  eft  ,  eam  vidcri 
m  confequentia  procedentem  ;  quare  tunc 
dircfla  ipfa  dicitur  .  Q.uando  vcro  Venus 
ad  fitum  perveneric  ,  refpe£lu  Solis  ,  8c 
Tellurts,  uc  eCl  D,  dum  moveri  vtdetur 
sequati  celcricate  cum  Sole  ,  ideo  id  acci- 
dit ,  quia  tunc  re£ta  Terram  verfus  teiw 
dit,  neque  alio  modo  moveri  videtur,  niG 
quatenus  ejus  orbita  defertur  a  Sole  ,  or- 
tum  vcrfus  moto  '  adeoque  tardior  quidem 
eft  quam  prius,  fed  etiamnum  direfla. 

Venus  ultra  adH  prc^relfa ,  8c  quia  Soli 
propior  quam  Terra  eft  ,  velocius  mota  , 
quam  ipfa  Tellus:  hanc  inter  &  Solem  re. 
na  tranlic  ,  &  proinde  a  Tellure  vifa  Iq. 
cum  imer  6xas  mutare  quidem  videbitur  , 
&  con- 


f--v 


PRYSICM  P^RTICVLJtRlS  113 
9t  tontr^  fignorutn  ordinem  ideft  in  ante« 
cedencia  ;  quare  tunc  teoiporis  retrograda 
dicicur  ^  licec  e  Sole  vifa  eciamnum  dire* 
£la  cernerecur  ;  &  incer  direflionem  ,  ac 
retrogradacionem ,  prope  D  fcilicec,  (latio- 
naria  apparec  ^  re£lis  nempe  Terram  ,  & 
Venerem  eodem  mpmenco  jungencibus ,  per 
tempus  notabile ,  parallelis  manentibus.  Si« 
mili  modo  poft  retrogradacionem  ,  ante« 
qtiam  Venus  rurfus  direAa  fiat  ,  fecundo 
fiationaria  prope  F  videbitur  ,  &  quidem 
ftationaria  ad  dire^ionem)  quia  mox  fu« 
tura  eft .  dire£la  in  parte  orbitas  FCD  * 
nam  prior  ftatio  ad  D  erac  ad  retrograda* 
tionem  •  Interim  aucem  &  progredientis 
Terrx  ratio  habenda  eft  ;  nam  dircftiones , 
flationes  ,  &  retrogradationes  defcriptae  « 
fiunc  quum  Venus  verfatur  in  orbitx  fuas 
partibus ,  quas  modo  fupra  diflo  referuntur 
ad  Tellurem  interea  motam. 

Ex  di£lts  apparet  Venerem  retrogradara , 
Telluri  propiorem  cfle  ^  Sc  proinde  majo>i 
rem  videri.  E  contra  diredam,  uc  ad  C^ 
efle  remotiorem  ,  ideoque  apparere  mino* 
rem. 

Porro  quoniam  Venus  Solem  ambic  ad 
minorem  diftantiam  >  quam  Terra  ,  patec 
illam  e  Tellure  vifam ,  Solem  perpetuo  co. 
mitari  ;  quumque  Caeleftia  omnia  locata 
videantur  ad  eamdem  a  fpe£latore  diftan* 
ciam:  Venus  nunc  ad  orcum,  nunc  ad  oc« 

O    3  ca- 


SI4  C  ^  P  V  T      I. 

caruro  a  Sdle   digredi   videbitur .  DigrefliO' 
hxc  elongatio  dicitur. 

Similia  omnia  Sc  Mercurio  accident;  ac 
Mcrcutii  direfliones  ,  ftationes,  &  regref- 
fus  fxpius  occurrenc,  quippe  Plaaetx  pcrio* 
dum  ruain  circa  Solem  brcviori  tempore  ab> 
folventis  ,  Terramque  proinde  fxpius  a(re> 
ijuentis . 

Et  quoniam  Mercuni  orbita  minor  cll 
illa  Veneris,  illius  elongationes  aSole  tam 
magnx  non  eruat ,  aique  hujus  funt  ^*  & 
Mcrcurius  fe  raro  confpiciendum  prxbe- 
bit. 

Quum  Venus  &  Mercurius  corpora  iinc 
opaca ,  eafdem  patientur  phafes  ,  quas  pa- 
titur  Luna  ;  quod  fola  ngune  JnfpeHione 
paiec  . 

C^uemadmodum  phsenomena  VenerJs  ,  8z 
Mercurii  ex  ordine ,  &  motu  Tcrrz ,  Vc< 
neris  ,  &  Mercurii  ,  quem  Cope.rnicani  ,  & 
Tychooici  ponunt,  manifeftc  confequuncur : 
ita  c  converfo  phinomena  haec  obferva-  ' 
ia,  ordinem  hunc  fuadent ,  quo  nimirum 
Veous  ,  &  Mercurius  orbiiis  fuis  interius 
quam  Terra  Solem  clngunt . 

Superfluum  videtur  aoimadvenere ,  infe. 
riores  Planetas,  Venerem  nempe  &  Mercu- 
rium,  dum  reirogradi  func  &  maximi,  fi 
&  in  oodo  (int ,  vel  prope  ipfum  ,  dire£le 
imer  obfervatorcm  ,  &  Solem  repenri ,  & 
pcr  Solcm  maculx  iDllar  tnDfire. 

Con- 


PHYSICJE  P^RTICVL^RTS  21  j 
CoDtra  ruperiorum  PlaDecarum  duHus  ,  e 
Terra  vifus,  pottft  fub  Sole  tranrire.  Po- 
teft  lamen  ipforum  quivis  a  Sole  Kgi , 
dum  direflus  efl  ,  &  nodo  fiE  faiis  propiit- 
quus. 

Minus  augeiur  Venus  fub  Sote,  quadra* 
gies  fcilicet  ,  quam  Mars  Soli  opporitus  , 
qui  augetur  fexagies/  quia  Venus  ad  Ter- 
ram  accedtc  per  diametrum  orbiix  fua;  ac 
Mars  per  diametrum  orbis  magai  qui  oiw 
bis  ell  orbita  Veneris  major.  Accedic  nem* 
pe  Mars  ad  Tellurem  pcr  40000  Terrai 
diametros .  Venus  vero  cantum  per  14000. 
Sicut  fuperiorura  Planciarum  phxnome- 
na  ex  ordine  &  mocu  Planeiarum  illorunn, 
quem  Copernicani  &  Tychonlci  ponunt  , 
manifeftc  'confequuntur  .*  ica  e  converfb  iU 
la  phxnomcDa  obfervaca  ordinem  ipfum 
fuadcnt . 

$.     XVII. 

PbMomsHerum  Lutm   «xplicati» 
Copemicana . 

Lune  Phafes,  menfes,  periodicum ,  ac- 
que  fynodicum  ,  revolutioiem  circa  axem 
fuum  uc  cxplicenc  Copernicani  .*  Terram 
ponunt  in  T  circa  Solem  ia  orbita  RT  ro<Fi|.  %f. 
tatam.  Eam  comttatur  Luna«  Planeta  fe* 
cundarius  in  eamdem  plagam  ab  A  perB, 
O    4  C.&c. 


%i6  C  Jt  P  V  T    1. 

C,  &c.  orbicam  fuam  defcribens  eUipticam  , 
in  cujus  ellipfeos  foco  altero  Tcrra  eft  , 
circa  quam  Luna  areas  defcribic  tempori» 
bus  proportionales ,  &  ideo  in  Apogeo  rar* 
dior  eft  &  mlnima  ;  in  Perigeo  celerior ,  & 
jnaxima  eft.  Orbitac  tamen  Lunaris  pla« 
num  cum  EclipticaB  plano  non  congruic  ^ 
fed  ad  illud  inclinatur  angulo  circiter  5^ , 
horumque  planorum  communis  interfeftio 
eft  re£la  Q,  ^,  pun£la(^ue  ^  ^,  in  qui« 
bus  orbica  Lunaris  EckpticaB  pianum  in« 
cerfecat ,  vocantur  nodi  Lunas ;  adeo  uc  con- 
cipienda  fit  orbita  Lunaris  dimidia  fui 
parce  ^A^  ad  Boream  exftare  fupra  Ecli- 
pticaB  planum;  dimidia  vero  fui  parte  alte* 
ra  ^F^  infra  eamdem,  feu  infra  fchema* 
tis  planum  deprimi  ad  Auftrum  ;  Nodo* 
rum  alter,  ille  nempe,  in  quo  Luna,  fu« 
perata  Ecliptica,  ad  Boream  afcendic  dici« 
tur  cafut  dracanis  ;  alter  vero'  eauda  draco^ 
nis  •  Nodorum  iinea  Q^  ^  non  eumdem 
femper  fitum  fervat,  fed  ita  movetur  mo- 
cu  angulari,  uc  nodi  regrediantur  ,  nempe 
^per  G  ,  F,  &c. ,  &  &  per  C ,  B  ,  &c. 
contra  fignorum  feriem ,  circulumque  fpa» 
tio  i^  annorum  fere  compleanc  •  Ex  qui- 
bus  conftat  Luoam  nun^uam  in  Eclipcica 
reperiri ,  prasterquam  bis  menfe  quovis  ^ 
quum  nempe  eft  in  nodo  Q,  vel  in  ?f/ 
reliquo  menfi^  tempore  Luna  ab  Ecliptica 
dcflcaic. 

Pra^ 


PHTSICM  PURTICVX«jfRlS  zij 
■■  Przterca ,  quum  Lutui  fi.c  corpus  fplnrU 
cum ,  fcabram ,  &  opacutn  ,  radios  Solis. 
ifife  iocideDtes  refle£teos«  phafesTciricolis 
exhibebii  eafdem,  quas  in  figura  deliDca- 
vimus.  Feriiide  enim  eft  ,  quod  ad  pbafes 
attincc,  five  Sol  &  Luoa  circa  Terxam  ro< 
tentur,  five  Terra  cum  Luna  circa  Solem 
revolvantur  .  Utraque  enim  tn  bypocbefi  j 
modo  Soli  conjuoda  Lutia  eft  ,  modo  .  in 
<]uadratuns,  modo  oppoCta  ;  ideoque  mo- 
«lo  filet ,  &  nova  eft  ,  modo  dichotoma 
cernitnr;  modo  pleoo  orbe  fulget;  quare 
phafium  LuDx  explicaiio  eadem  in  utro- 
que  fyRemaie  e(l .  In  novilunio  tota  pars 
Lunx  a  Sole  iUuminata  Solem  rcfpicit  , 
non  Terram  ;  iu  pleniluoiis  pars  a  Sole 
illuminata  obvertitur  Terrx;  in  quadratu- 
ris  dimidium  partis  Lunx  a  Sole  jllumioa- 
tae  Terram  refpicit. 

Quod  ad  mcnfes  aitinet  /  quamvis  Lu- 
na;  periodus  circa  Terram  fit  cantum  27'. 
•f^.  43',  qui  menfis  periodicus  eft:  tamen 
per  menfcm  five  Lunactooem  intelligitur 
lilud  temporis  fpatium  ,  quod  a  novilunio 
ad  novilunium  proxime  fequens  impeodi- 
tur ,  &  pnedi3o  menfe  pcriodico  majus 
cft ;  quoniam  fpatio  menfis  periodici ,  quo 
Lima  a  pui)£to  «  digrefia,  ubi  ounc  oovi-p^^^ 
Utnium  eft  ,  ad  idem  retfit  :  ipfa  TcIIus 
una  cum  comite  Luna  int^ro  fere  ligno 
af  in  confequencia  proctflit,  &pttodum  a 
irvau 


ai8  C  jfT  y  T    1. 

translatum  eft  in  radium  iif ;  quare  pan- 
£lum  4  modo  eft  Sole  mulco  occidenta« 
lius;  ideoque  Luna  ad  conjun6lionem  cuoi 
Sole  nondum  pervenic ,  fed  fupereft  ipG  de« 
fcribendus  arcus  ba^  quod  facic  Luna  die- 
bus  1  •  hor.  s«,  tuncque  Luna  Soli  con« 
jungicur,  &  Novilunium  celebratury  acin* 
tegra  Lunario  abfolvitur  diebus   %f.   hor* 

^  Quod  ad  reliqua  Luns  phasnomena  at« 
tinec,  facile  licet  ex  iis  infcrre  vcrifimilia 
cradidifle  Platonem  qaum  maximam  Lu« 
Tix  partem  Terream  cfle  docuit  ,  vel  Ter- 
r«  fimiUimam »  Luna  fane  in  multis  cum 
Terra  convenit,  &  in  multis  a  Terra  dif« 
fert. 

Convenit    i.  Figura  ,    quum     fpbserica 
fit.  2«Opaca  item,  uc  Tcrra ,  eft.  ^.  Den- 
fa,  &  dura   materia  conftac  ,  ac  moncibus 
cooperitur  ,   &  afpera  eft  .    Porro   fi  denfa 
non  effcc ,    &  dura    fcd   moilis  &  fluida  .• 
nuilaB   m  ea   cufpides  ,   nullae    cavicaces  ef- 
fcnc ,  fed  maceria  tota  ad   libellam  compo- 
fita  fuiffet .   4.  Parces  alias   habet  lucidio- 
rcs,  ahas    obfcuriorcs.    5.  Phafes   exhibec 
nobis  Luna,  iis  fimiles,  quas  Tcrra   exhi- 
bet  Luna.  6.  Uc  Luna  Terratfi,   fic  Ter- 
ra  Lunam  luce  reflexa  illuftrat  ,•  unde  lux 
lUaexiguaLunKnovB  oricur,  qua  cotumiU 
ims  corpus  cerni  oculis  poteft  quando  fal- 
cata  cft  .   Lucem   hanc  Lunas    fecundiiiiaai 

Gal* 


PHYSICIE  P^RTICUL^RIS  zip 
Galileus    tunc    praecipue   obfervaodam   ino« 
nuic  9   cum  Luns  coroua  poft    caminum  , 
auc  aliud  aliquid  latenc,   Addic  ipfe  lucem 
haoc  LuoaB  fecundarram  ance  conjun£lionem 
vividiorem  efle  ,  dum  Luna  ad  ortum  an« 
ce  Auroram  cernicur  ,    quam  pod  conjun« 
£lionem,  quando  nempe  Luna  cernicurpofl: 
Solis  occafum.  Quia  Terra  qux  Lunas  op« 
ponitur  ance  conjun6lionem  ,   parum  maris 
habec ;    quse   conira   opppnicur   Lunae    pofl: 
conjun^lionem  »    magnos   maris  cra£lus  ha« 
bec.  7.  Uc  Terra  incer  Solem ,  &  Lunam 
in    Plenilunio    conflicuta  ,   umbram    fuam 
projicic  in  Lunam  ,  qux  ideo  deficic  ,    five 
Eclipfim  pacicur/  icaLunadum  incerSolem 
&  Terram  in  novilunio  confticuicur  ,   um« 
bram   fuam    projicic  in  Terram  ,   &   ideo 
Dobis  Sol  videtur  deficere  ;   oculo  vero  ia 
Luna  pofico,  pars  Terras  deficere  videcur. 
Haec  ea  func  quibus  Terra,  &  Luna  con- 
veniunc • 

DifFerc  aucem  Luna  a  TdTa,  i.  quia  ia 
Luna  i)on  func  maria  ,  non  acmofphaera  » 
non  pluvias.  %.  Quia  dies  Lunares  unius 
menfis  func,  3«  Declinacionis  mucacio  ia 
Luna  cft  lo^,  in  Terra  47*. 

Similicudo  haec  canca  Terrae,  acque  Lu« 
1M6  )  veceres  Philofophos  minime  lacuit  • 
Gravem  enim  efTe  Lunam  Pharnaces  ne« 
fcio  quis  cum  Stoicis  afferuic  apud  Pluc. 
de  facie  in   orbe  Lunas;  idco   aurem  Lu« 

nam 


MO  C  ^  P  U  T    I. 

Dam  Don  csdere  dicebac,  quta  (icut  lapides 
funda  circuma^i ,  celeritate  motus  in  gy- 
Tum  continentur,  ita  &Luna  vi  proje£lio- 
nis  non  cadit .  En  ccntrales  Newtoai  vi- 
res. 

Mootes  flammaates  habere  Lunam ,  Ter- 
reamque  efle  docuit  ibidem  ApoUonides . 
Apud  Laeriium  lib.  7.  Zeno  Citticus  aflfir- 
mat  Lunam  multum  habere  de  Terra .  Ma- 
crobius  Lunara  appellat  Terram  secbeream 
&  concretam.  Fyihagoras  faxeum  corpus, 
Anaxagoras,  &  Democritus  ,  ignitam  foli- 
ditatem  ,  qux  inficas  planicics  ,  valles  , 
montcfcjue  contineac. 

Ridet  merico  Ptuiarchus  nonnuUos,  qul 
Luax  maculas  oculi  illufionem  eHe  di£liia- 
bant.  Ridetalios  quoque,  qut  maculas  illas 
noftri  maris  imaginem  elTe  docebaot  ; 
cur  enim ,  ajebac,  e  diverfis  Terne  locis  , 
Lunz  facies  eadem  eCl  ?  Cur  non  in  aliis 
allris  eadcm  maris  imago?  Igneam  non  ef> 
fe  Lunam  oHendit,  quia  pabulo  indigeret . 
Ideo  Mulciber ,  aii,  claudus  fingiiur,  quia 
ignis  line  ligno  non  magis  progrediiur  , 
quam  claudus  fine  fcipione  .  Unde  Lu- 
nz  aer  igni  alendo  necclTarius?  Num  Lu- 
naribus  cavernis  claudicur  aer?  Scd  praEllat 
toium  Plutarchi  libellum  de  facie  ia  orbe 
Luose  perlegere. 

Quid  vero  de  eoram  opinione  dicas  , 
qui  Lunx  maculas  ab  opaci  ^  &  coofplcui 
mix- 


PHTSICJE  P^RTICULjfRir  »li 

inixtione  derivabant?  Unde  quxfo  tunc  ef- 
fent  umbrx?  Unde  dtviiio  linuora  lucjs,  & 
umbrae? 

Annon  fpeculorum  tumplani,  tuni  fphx- 
rici  exempla  lucem  in  punClum  unum  re- 
fle£lentium ,  fuadent  Lunam  afperam  efTe  , 
quae  lucem  quaqHaverfum  ref]e£lit?  Ab  af- 
peritate  hac,  a  promioeniiis,  Sc  cavitati- 
bus  ,  Lunx  maculx  funt . 

G    A    P    U    T       IL 

£)*  Tsrraguto  Gl»h. 

Mioutiffima  ^uzque  ad  Terr&m  hanc 
nofiram,  humani  generis  domicilium,  atti- 
nentia  perquirere  apprime  utile  eft,  &  per- 
jucuodum .  Maximo  enim  dedecori  Pfailo- 
iQphis  vcnereiur  in  rebus  altiflimis  ,  a  no> 
hifque  rcmotiffimis  fapere,  acuiumque  cer- 
nere  ;  at  in  iis  ,  qux  antepedes  func,  quz 
nos  propius  atiingunt  ,  qux  poiiore  jure 
noftra  dicenda  funt  ,  uc  vulgus  factc,  peni- 
tus  ceecutire .  Pairifamilias  cnim  tunc  fimi> 
les  videremur ,  qui  de  aliorum  rebua  uoi- 
ce  follicitus ,  quid  domi  coojux  Vffix ,  quid 
moliaotur  liberi ,  quid  fervi  furencur ,  duU 
la  ratioDe  perquirerec. 


*•!■ 


111      c u p  uT  n. 

J3e  Teme  fiffttM  a  Spbariea  acn  ad- 
modum  reeedente , 

Qtiod  ad  Terrx  figuratn  attiixc  ,  rem 
tribuimDS  in  partes  duas;  in  quarum  pri< 
ma  Terrara  effe  globofani  &  parum  a 
Spbxrica  figura  recedere  demonnrabimus  ; 
in  altera  vero  ita  Terne  figuram  a  Spha- 
rica  nonnihil  rccedere  oflendemus  ,  ^.  fe< 
iquenti ,  ut  fphsroides  illa  revera  (it  ad  po* 
los  comprelTa  ,  ad  afquaiorem  vero  eleva< 
ca ;  quod  fufpicatus  Huygenius  fiicrat  • 
Newtoaus  vero  vi  theorix  ftix  Philofophos 
docuit;  deinde  vero  Mathetnaitci  Galli  a 
Polari  circulo,  &  abJEquatore  reduccs  in- 
dubiis  Aftronomicis  atque  Geographicis  ob- 
fervationibus ,  Geometricifque  demonftratio' 
Dibus  oftcndcrunt. 

Quod  ad  primum  atiinec,  Terrzfiguram 
globofam  elTe  >  indubiis  phxnomenis  tum 
Celcdibus,  tum  a  Telluris  ipfius  comem- 
platioae  derivatia  oftendamus  . 

Notum  uztque  eft  *  Tellurls  feflionem 
plano  fa£lam,  quod  per  Mundi  polos  tran- 
fii,  in  Telluris  fuperficie  lineam  defignare  « 
qux  linea  latitudiBunn  appellatur  ;  lineam 
vero  huic  pcrpcndicularem  per  centrum 
Terrx  du^am»  &  JE^uatori  Cxleni  paral- 
lelam , 


PHTSICX  P^RTICULjfRlS  zzj 
lelatn ,  lineam  longhudinum  dici ;  ^uia  nem« 
pe  Orbis  antiquus  ad  ortum  ,  &  occafum 
patebat  latius,  quam  ad  Boream  ,  &  Au« 
ftrum.  Porro  fi  lineae  hae  latitudinum  ,  & 
longitudinum  circulares  fere  fint.*  Tcrram 
fere  Sphasricam  efle,  nemo  eft  qui  non  vi* 
deaty  cujus  fefliones  perpendiculares  circuli 

ilDt. 

Porro  latitudinis   lineam   fere    circulum 
efle  Caeleftibus  phacnomenis  ita  fuadetur. 

L  Si  quis  i.  fumpto  in  linea  latitudinis  Fig.  30« 
pun£lo  quovis  A  ,  polum  alterutrum  Mun- 
di  verfus  progrediatur  •*  animadvertit  is  , 
asqualibus  ia£lis  itincribus,  polarem  ftellam 
per  intervalla  asqualia  fupra  horizontem 
attolli  •  Id  autem  haud  evenirec  nifi 
ABDEF  circulus,  vel  fere  circulus  eflec  , 
circulo  in  ftellarum  Sphaera  concentricus  , 
jn  quo  arcubus  AB,  fiD,  DE  ,  &c«  arcus 
GH I  HI ,  IL ,  &c.  fimiies  eflent ;  ergo  li« 
nea  laticudinum  ABDE  circulus ,  vel  fere 
circulus  eft« 

.  2«  Quum  Nautas  naviganc  Aullruni  vcr* 
fuSy  ftellae  quae  ancea  non  eranc  vifibiles  ^ 
fed  infra  horizontem  delitefcebant  ,  paula^ 
f im  deteguntur  ,  &  pro  itineris  proportio* 
ne  altiores  fiunc  ;  quae  vero  ad  Boream 
func  pari  lege  deprimuntur,  demumquc  oc« 
cultantur«  Quas  G  in  plana  fuperficie  icer^ 
inftitueremusi  nullo  modo  evenirent. 

3*  Si  ftcUs  plures  in  CaBlo  funantor  , 

itcm« 


ai4  C  jt  P  UT  n. 
icemque  loca  Terrae ,  per  quorum  vertlcein 
ftellaB  ipfs  tranfeunt,  in  uno  eodemque  rao> 
ridiano  animadvertas.*  horum  locorum  di- 
ftancias  eamdem  incer  fe  habere  proportio« 
nem  ,  quam  diftancix  habcnc  pun6lorum 
meridiani ,  ad  quae  ftellaB  easdem  appellune , 
cocidem  fcilicec  graduum »   ^ 

Lineam  quoque  longitudinis  Telluris  fe« 
re  circularem  effe  ex  eo  pacet  ,  quod  po- 
pulis ,  qui  I  noftri  refpeflu ,  ad  orcum  func, 
Sol  ftellaeque  omnes  cicius  oriancur  quam 
nobis,  &  cicius  occidanc.  Illis  vero  popu« 
lis,  qui,  refpe€lu  noftri^  ad  occafum  func^ 
urdius  oriaocur ,  &  tardius  occidant ,  quod 
circulari  lineaB  longicudinum  plane  conve- 
nit ;  lineae  autem  ipfi  minime  convenircc ,  fi 
linea  illa  refta  eflec/  nam  codem  cempore 
omnia  omnibus  orirencur,  &  occidereot. 

Si  vero  ab  orcu  &  occafu  fyderum  ,  ad 
eorum  ad  meridianum  appulfum  fermonem 
convercas:  qux  eft  racio  diffcrencias  Iongi« 
tudinum  a  loco  hoc  noftro ,  eadem  depre* 
hendicur  racio  temporum,  quas  incerfluunc 
incer  appulfus  ad  meridianos  ilios,  &  ad 
aoftrumi  five  incer  arcus  Casleftis  J9Equato- 
ris  (  qui  cemporis  menfura  eft  )  incer  me« 
ridianos  illos  &  noftrum  incerpoficos. 

Haec  porro  cemporum   differencia  per  E« 

clipfes  agnofcitur/  quum  enim  Luna  (  de 

Jovis  facellicibus  eadem   penitus  dicicoce  ) 

corpus  opacum  fic  ^   quando  ipfa  in  Tcllu« 

ris 


h 


,      PmSlCJE  P^RTICUL^RIS  »25 
Tts  locidit  umbram ,   reapfe  omni  luce  pri- 
vvar,  ideoque  ioitium  ,  &  6nis  Edipfcos 
uno  eodemque  momento ,  omnibus  qui  eam 
vident ,  apparet .  Si  itaque  locis  tribus  Spe. 
«atores  trcs   loKium ,   auc  fioem  Eciipfeos 
obfcrvent ,  &  uni  tiinc  meridies  fu  •  ahcri 
hora  poft  meridiem  i  tcrtio  dux  a  meridie 
how!  tranfierint  .•   Sol  ad  horum  locoram 
Meridianos  appellic  poft  asqualia  hone  unius 
intervalla .   At  zquales  deprchendontur  co< 
lam  eo  m  cafu   longitudioum  diflFercntiaB  . 
Ei^o  «qualibus  JEquatoris  Cxlcftis  arcubus, 
«quales  JEquatoris    Terreftris   arcus  omni- 
ao  refpondenc  y  qoace   longttudinum  linea 
circulus  eft. 

Haec  omnia  aboode  fuadenc  ,  fcre  circnj. 
lares  efle  li^eal  Iqngirudinis  ,  &  latitudi- 
nis;  &  ca  omnia  prastcrea  per  artificialem 
Terreftnwn  Globum  experientia  det^imns, 
Tum  ergo  experimenta  ,  tum '  ratio  Tec. 
ram  non  admodum  a  Sphzrica  abludere 
figura  ita  fuadenc  ,  ut  omnino  perfua- 
deanc . 

Nam  Theorema  Geometricum  eft  .♦  fi  foli- 
dum  aliquod  fccetur  planis ,  utuc  multis , .  per 
unum  aliquod  pundum  tranfeuntibus ,  fian»> 
que  feaiones  omnes  ia  folidi  fuperficie 
circuUtts  ,  corpus  illud  Sphzricum  efle.. 
Quum  haque  omnes  laticudiois  lineae  ,  feu 
Meridiani  omnes  per  polos  Tcrne  tranf- 
euotes  fere  circulares  fint  j  uc  antea  de- 
Li^.  IL  P  inon- ' 


Il6  C^  P  U  T    IL 

monftravimus,  Terram  Sphaericam  cfTe  iii* 
de  inferri  nullo  negotio  poteft . 

CoDtcam  efTe  Telluris  umbram  in  Im- 
naribus  EcLipfibus  facile  deprehendunc  A* 
fironomi  .  Quare  Terra  proxima  figura 
Sphxricx  eft.  Demooftranc  eaim  Optici  fi 
foliduiQ  aliquod  lucido  Sphxrtco  quovis 
modo  exporiium  conicam  umbram  proji* 
ciac ,  folidum  illud  Sphsricum  efTe  .  Non 
tamen  ex  umbra  omnino  Spbxricara  effe 
Terrx  figuram  infertur  .  Nam  exiguus  to< 
tius  circuli  arcus  ille  eft  ,  quo  Teitx  ura- 
bra  in  Luna  concluditur,  qui  arcus  id  Lu- 
nam  cidit  ,  eo  circulo  mihorem  .  Arcns 
umbrs  prxterea  facis  confufus  cernitur  ob 
penumbram,  uc  idcirco  curvatura  ipftus  ac> 
curate  definiri  non  polGt .  Accedit  umbram 
Terrx  cadere  in  Lunam  Sphxricam  >  quz 
ambitum  umbrx  ooonihil  a  circulari  H- 
gura  fua  removec  . 

II.  Hxc  a  CxleHibus  phxnomenis  deri- 
vantur  momenta  .  AJia  vero  itera  a  Tel- 
lure  ipfa  inferri  pro  ejus  rotunditate  pof- 
funt . 

Hypothefi  Terrx  rotundtcatis  innixi  plu- 
ries  jam  Europei  ex  Europa  folveotes,  & 
dtre^o  occafum  inier  &  Aullrum  itinere, 
ad  fretum-  ufqiie  Magellanicum  perveno- 
nint  ;  deinde  vero  occafum  inter  &  Bo- 
ream  proram  dirlgentes  in  Europam  redicrunt, 
quod  iter  omnium  primus  FerdinandusMa* 


PHYSICM  P^RTICUL^RIS  %vj 
gellanes  navi ,  cui  ideo  l^iSariit  noanen  iin« 
pofitum  eft  ,  abfolvic  •   Othnia  aucem  phs« 
DomeDa  iis  evenere,  quas  aGlobi  proprieca- 
tibus  proveniunc. 

Terra  prsterea  ,  vel  mari  iter  facienci. 
bus  )  currium  vel  montium  ims  parces 
prius  occultancur,  demum  vero  fumma  uf- 
que  faftigia  •  Dum  vero  ad  turres  ,  vel 
monces  accedimus  ,  faftigia  primum  appa* 
rent,  ultimo  vero  partes  inferiores,  Non* 
ne  hsec  a  Sphasrico  Terrss  tumore,  objefla 
inter,  &  oculum  interjefko ,  proceduoc? 

His  omnibus  addere  libet  Ar«himedis 
argumentum  in  Libro  dt  iis  ,  qua  vtAunm 
tur  in  fiuido  •  Si  quz  parces ,  aic ,  in  maris 
fuperficie  magis  quam  ali«,  a  cencro  Ter- 
ras  recederent ,  quoniam  corpora  defcendere 
nicuncur  ad  Terraf  centrum  ,  in  decliviora 
loca  ipfas  rueretit,  donec,  squilibrio  i^Gto^ 
omnes  in  asquali  a  centro  diftantia  immo- 
tae  perfeverarent ,  fphasricamque  figuram  in- 
duerenc.  Rotunda  itaque  eft  Oceani  fuper- 
ficics .  Quum  vero  litconim ,  &  TerraB  uni- 
verfss  fuperficies  eamdem  fere  cum  maris 
^  aqua  diftantiam  a  centro  forciancur  :  ipfa 
quoquc  Terrae  figura  rocunda  cenferi  debec 
ad  fenfum^"  nihil  obftante  moncium  altitu- 
dine,  qui-vixuUam  fenfibilem  habenc  ad 
Terrae  diametrum  proponionem. 

III.  Bilem  ne  an  rifum  cordatis  Fhilo- 
fophis    movcanc    non   facile   dixerim    ea  , 

P     z  qux 


128        C  ji  P  U  T    IL 
qux  ad  adftruendam  planam  Terrse  figurain 
B  nonnuUis  adferebantur  •  Primo  dicebanc  fci« 
licec  :    fereno  aere  mare  planum    apparec  , 
eodemque  modo  &Terra,  fi  cam  quaqua* 
verfum  afpiciamus.  Ecquis  enimnon  vider, 
id  ,   tum  a  Terreftris    diamecri  magnitudi- 
ne,  cum  ab  exigua  porcione  Tcrreftris  fu« 
perficiei ,  quse   oculis  cernitur  ,   provenire  ? 
Secundaeorum  ratioeft,  quiani(iTeilus  pla* 
na  effec  figura  donata  ,    nimium  ruinas  vi* 
derecur  obnoxia  ,  &  mobilrs ,  quum  ptanas 
figunB  finc  fane  firmiores  ^   magifqueftabi* 
les.  At  ridicuia  profeflo,  &  prscerca  faU 
fa  ha&c  racio  ,eft ;  namnulla  figura  eft  Spba- 
.rica  firmior;   mobilicas  autem  Phiiofophos 
ttunquam  decerrmc   a  Sphsrica  Terrae  figihi 
ra  aflferenda  •    Sed    quid  opus   cft  verbis  ? 
Nonne  demooftravimus  rotundam  Terras  fi- 
guram?   Quid  trgo  ?   Sic    figura  plana  fir- 
mior,  fic  magis  ftabilis.    Non  ideo  tamen 
Terra  plana  eft  •  Tercia  racio  eft ,  quia  Sol  ,  & 
Luna  ,  dum  oriuncur  ,  &  occidunr^  re£lis 
lineis   divitam  parcem   eorum    vifibilem   ab 
inconfpicua  exbibenc;  deberenc  aucem  cur« 
7a  linea  fecari   ab    horisonce  noftro  fi  ro- 
inda  eflec  Terras    figura  •   Ac    quod   im-  * 
dic  ne  Solis  oriencis »  aut  occidencis  par- 
t »  quae  fub  horizoncc  eft  ,  videamus  ,  efl: 
ilus  ille  ,  cujus  polus  eft  ipfe  fpe£laco* 
ictts/  adeouc    acquc  Sol   occulcarecur  ^ 

fi  fo. 


•:■  -« 


ni'^-^IIH 

'  L^-*     >9WX3 

•t*-\.'\ 

'.  ■  • 

•     « 

1 

• 

PmSlCM  P^RTKUL^^RIS  zzg 
fi  folus  hic  circulus  exifteret ,  reliquis  Tcr-* 
ras  partibus  dcRruftis.  Quar^a  racio  eorum 
cft  ,  quia  aqua  atcior  quacn  Terra  cenfe* 
tiir ,  uc  aquas  gucca  in  plana  fpeculi  fuperfi- 
cie  confticura  fupra  planutn  idem  atcolli* 
cur  •  Verum  hoc  adeo  falfmn  eft  quam 
quod  maxime;  defcenderet  cunc  enim  aqua 
ad  libellam  juxca  fluidorum  nacuram  ,  ut 
paulo  ante,  Archimede  au£lore,  docuimus . 
Qtiima  ratto  eft,  quia  fieri  nbn  pa(!e  arbi- 
trantur ,  ut  hcmiiies  nobisoppofici  iti  Tellure 
confiftanc ,  ut  putei  aquam  contineant ,  &c. 
Hsec  fane  ratio/  prae  cateris,  rifnm  mo- 
vet .  Annon  idem  de  nobis*  videbitur  Anci» 
podis  ?  Ac  ut  linea  a  capice  noftro  per 
medium  corpus  dufta  Terrs  fuperficiei 
perpendicaldris  eft,  &  ad  cencrum  Terras 
tendit ,  in  quod  gravia  omnia  diriguntur  ; 
ita  fane  accidit  &  Antipodis  . 

Terram  erg6  rctundam ,    feu  fere  Sphas- 
ricam  efle  certum  eft.  Fere,inquam.  Non 
enim  attigimus    haflenus  quaeftionem  inter 
Philofophos    celeberrimam  ,  quorum    alii  , 
Burnectus   fcilicec ,  Eifenchfmidius  ,    Maira- 
nus  ,  aliique  pocabant,  Terram  Spha^roidem 
efle  ovi  forma  ad  polos  elcvacam ,    ad  JE- 
quatorem  vero  depreflam ;  alii  vcro  Huy- 
genius   videlicec  ,   Newconus  ,    Maupertui- 
iius  ,    &   noftris  .  hifce    temporibus   lere  o« 
mnes  docenc ,  Terram  Sphaeroidem  eflc  caj- 

paBiimilcqi)  ad  pbloc  depreflatp V^^  iEqii^ 

P     3  to^ 


zjo  C  ^  P  U  T      IL 

torem  vero  elevatam  •  Gallorum  obferva- 
tionibus,  fub  Polarl  Arflico  &  ad  £qua-i 
torem  fa6lis,  finica  Qmnino  lis  eft.  New« 
toniana  nempe  fcncentia  extra  omnem  du« 
bitationis  aleam  conftituca,  quod  §.  proxi« 
mo  o[lendemus« 

.^.       II. 

De  Terra  figura  comprejfa  ad  Polos  /  ad 
Mquatcrem  vero  elevata  • 

Qua  via  Philofophi  non  Spb«ricam    fed 
Sphasroidalcm    efle  Terras   figuram   decexe- 
rinc  &    demonftrarinc    indicemus  •   Quum 
Terram  omnino  Sphxricam  efle  Philofopho- 
xum  aniitiis  infederati   fat    erat  unum  me- 
tiri  meridiani  gradum;  eadem   quippe  eft  , 
in  ea  hypothefi ,  meridianorum  omnium  ex<< 
•panfio ,  ut  &  JEquatoris^  At  gradus^unius 
menfurs    apud  .  veteres    adeo    funt  incer  fe 
variae ,  parumque  adeo  cercas  ftadiorum  ,  at« 
^ae   milliarium  ,  quibus  uli  illi  func ,  ma« 
gnitudines  ,   ut  fcre    nihil  eorum  menfuris 
£dere  debeamus/  Ferneliii  vero,    Snellii  , 
Riccioliique  menfuras  unius   meridiani  gra- 
dus  ad  Gallicas  hexapedas  reda£l«  »   8000 

I 
fere  difFerunt  hexapedis»  nempe  —  praeter* 

propter  uQiiis   gradus  •    Fernellil   nienfura 

omni* 


/ 


■MRP-'  '-*'^^ 

•                                    1 

^^ti^^^'    L                             *^        ' 

W 

a    ■MiH^fl^  3  *         «    ' 

1.    •       v 

^I^Bi*^w 

.<•                   ^      ^W^^         • 

^•■%\.     ^        ■ 

• 

1 
• 

PHTSICJE  PjiRTICUL^RIS  231 
omnibus  verae  propior  deprehenfa  eft  ;  ac 
quum  ejtts  prscelleneia  nullo  modo  de« 
moaftraretur  ,  neque  ex  methodis ,  quibus 
eam  invenit ,  id  ullo  modo  pofTet  inierri  : 
aliis.  utilior  ea  raenfura  profe6lo  non,  erac, 
quum  racio  nulla  appareret,  propcer  quam 
aliorum  menfuris  illa  pracponeretur. 

Anno  i^gs*  in  Anglia  Norwoodus  Tum* 
ma  diligentiai  optimoque  inftrumenco  gra« 
dum  invenic  (  Londinum  incer  &  Ebora* 
cUm  )    S7300  Parifienfium  hexapedarum. 

Sed  omnes  qui  eum  prxceflcranc  longe 
antevcrcic  Piccardus  ,  qui  in  Gallia.  per- 
fefliffimo  inftrumenco  gradum  unum  (  Mu« 
lovicinum  inter  &  Ambianum  )  invenic 
57060  Parif.  hexap. 

Quum  diligens  Piccardi  mechodus  dime- 
tieodi  ,  caucionefque  pmnes  ab  ipfo  adhi« 
bitae  omnibus  perfuaderenc ,  ejus  menfuram 
omhium  perfecliflimam  efle  ,  Ludovicu^ 
XIV ,  re  &  nomine  Magnus  ,  Scienci«u> 
rum  ,  Do^lorumque  Virorum  Mascenas  mu« 
nificentiffimus  ,  ftatuic ,  ut  Regias  Scientia- 
rum  Academis  Socii  incegram  Gallia^  Mc« 
ridianam  eadem  mechodo  metirentur;  quod 
Caffinus  aiioo  1718  perfecit.  Meridian^nt 
hanc  cocafn  Caffinus  ipfe  diviferac  in  arciia 
duos  .  Qai  '  Parifios  inc&r  &  Colliouro 
eft  »  gradiim  exhibuic  S70p7  hexaprdarum; 
qui  veto  eft  Parifios  inccr,  atque  Dunken 
que  hexapedarum  $6960  ;    totus   vcro  in« 

P    4  tcgcr 


r 


jj  C  ^  P  VT     U. 

r  arcus  tQediocrem  menfuratn  gradus 
butc  S70(So  hexapedarum,  parem  fcili- 
illi ,  quamFiccardus  inTeoerat . 
'andem  Muflchembroekius  inierAlcma- 
I  ,  &  Bergam  ad  Zomum  gradum  in* 
t  hexap.  S7033'  P^-  o-  dig.  8. 
[arum  profe£lo  menfurarum  differeotiie 
;uz  adeo  fuot  ,  refpc£lu  differeotiz  in- 
veterum  menfuras,  ut  diceodum  videa- 
Dos  in  dimatibus  hifce  nollrts  menfu- 
gradus  habere  perfe£lam ,  adeo  ut  to> 
quidem  Terrz  ambitum  cognofcere- 
,  u  omnes  Terne  gradus  ejufdem  ubi- 
magnitudinis  effeoty  (i  Terra  nempe 
perfe£le  Sphxrica  .  Juxta  Piccardum 
I  &  Callinum 

jradus  Circumf.         Semidiameter 

p.  570^0.  20541^00  .        3%6gois 

dtameter 

Hor.63^  .      azScxS    .      72^7^ 
10  '     '4 

c  fi  Terra  non  ell  perfe£le  Sphacrjct , 
Sphxroides ,  nullo  modo  Tcrrx  dimeo- 
&  locorum  diftaniia  vera  poteft  habe* 
nifi  probc  ftatuta  fic  vera  Terrc  figit> 
Navigantibus  ideo  maxime  prodelt  in 
Spbxroide  navigeot  probe  cognofcere, 
was  diflaniias  locorum  igaorenc  ,  & 
tiujufmodi  errores  ,    ipfos    jn  pericula 

DC. 

Hif. 


PHTSICJE  PjtRTICULytRIS  ajy 

Hifce  aliifquc  de  caufis  miruai  effe  non 
dcbec  controverfiam  hanc  annis  50.  Philo- 
fophos  ,  &  Aftronomos  exercuifTe ,  donec 
Matdemacici  fummi  Newconus ,  Huygenius , 
JMaupertuifius ,  Ouchierius  ,  Celfius »  Clai* 
rauc,  Camus,  Monnierius,  Condaminius, 
GregoriuS',  Anglique  univerfi,  aliique  pras* 
cerca  plerique  omnes,  tandem  invi£li$  ar« 
gumentis ,  firmiffimifque  demonftrationibus 
confirmarunt  ,  quod  longe  antea  Newco- 
ous  a  fua  virium  ccncralium  Theoria  in- 
culcrac,  &  dcmonftrarat;  fcilicet, 

Terras  figuram  Spaeroidem  efle ,  ad  Polos 
compreflam ,  ad  £quatorem  vero  elevatam  • 

Rcferemus  hic  quibus  quafi  gradibus  ad 
modo  propofici  Theorematis  vericatem  de- 
ccgendam  Philofophi,  &  Mathematici  de« 
venerint:  qnod  ncque  injucundum  ,  neque 
inutile  fore  confido  ad  rem  de  qua  hic  a» 
gimus  pernofcendam  • 

Quum  aono  1572«  in  infula  Cajennc 
JEquacori  vicina  Richerius  detexerit,  pen* 
dulum  tardius  fuas  ofciilationcs  ab(blvere, 
quam  in  Galiia/  ideoque  penduli  fingulis 
minucis  fecundis  vibrationes  Parifiis  abfol* 
ventis  longicudincm  in  CarjennaB  infula  im« 
minuendam  efle,  ut  cempore  eodem  ofciU 
larecur.*  inde  collegere  non  pauci ,  gravia 
in  regionibus  JEqiiacori  proximis  minus 
fpatium  t  dato  ccmpore  cadaido ,  percurrere , 
miaoremque  proinde  ibi  cflc  yim  gravica- 

cis ; 


14  C  ^  P  V  T    U. 

cx  quo  &  Terrse  venigincm  ioferri , 
jus  ad  Folos  depreflioQtm  ,  ac  etcva< 
;m  ad   JEquatorem   oftendi   ipfi   puta* 

uygenius  panibus  Terramcomponentt- 
fuam  aptans  centrifugarum  vinum  ihe> 
I,  inde  inmlic,  fi  TerriB  panes  omnes 
!  gravicent  in  Terrae  cencrum  ,    Terra 

circa  axem  rotetur  fuiim,  opus  e0e  , 
!'crrx  parces  in  zquilibrio  (idc  ,  ipfas 
mare  Sphsroidem  ad  Polos  depreffam , 
Equaiorem  vero  elevatam  ,quum  ad  £• 
orcm  vis  centrifiiga  major ,    fic  ab  ca- 

gravicatis  vi  detrahenda;  ,eft  enim  vi» 
rifusa  ut  quadratum  finus  complcmcmi 
idinis  toci ,  ut  diximiis  Cap.  de  Gravi- 
,  Minor  ergo  quum  fic  ad  £quatorem 
jravia  detrudens  ad  ccmrum  Terrx  ob 
irem  ab  ipfa  dccrahendsm  centrifugam 
,  gravitati  contrariam.*  patet  magis  dc- 
i  polares  Terrx  partes  iis  quz  func  £• 
ori  vicinx.  DcpreQionem  eiiam  Terrz 
^olos  per  communia  gravitacis  priocipia 
ivit  Huygenius  ,    flatuitque  JEquAtoris 

iccrum  cxcedcre  Terrse  axem • 

578 
cvvconus  vero  via  omnino  divcrfa  pro- 
.  Per  theoriam  nempe  fuam  Bttra£tio* 
univerfalis  ad  idem  Theorema  deve- 
ad  compreffioncm  fciltcet  Tclluris  ad 
Po- 


pmsiCJE  PjIRTICULjfRlS  13$ 
Polos  (  ab  Huygeniana  cameD  diverfam  ), 
adeo  uc  diamecer  jSEquatoris  Terrx  axem  ex« 

ccdat • 

Nam  fi  Terra  ( Sol  eci&m  ,  &  Planecas  ) 
motu  omni  circa  proprium  .axem  omnino 
carerec ,  figuram  induiffec  utique  fpfaasricam , 
fi  parces  ejus  in  ceocrum  graves »  olim  flui« 
das  fuiffenc  .  Hoc  ia  Hydroftacicis  Archi« 
medes  oftendic  9  uc  ^  fuperiore  indicavi- 
mus  •  Motu  aucem  TerraB  circa  axem  fit » 
uc  Terras  partcs  ab  axe  quantum  poffunc 
recedencest  juxca  medium  incer  Polos  cir« 
culum  afcendere  cooencur  per  vim  centri« 
fugam  »  quac  a  circulari  mocu  orcum  ha- 
bet.  Ideo  fi  Terra?  materia  fluida  olim  fuif- 
feCy.circuli  iflius  incer  Polos  medii  diame^ 
tramauxiffec;  axem  concra  defcenfu  fuo  ad 
Polos  imminuiffec,  &  figuram  confticuiffec 
fphasroidem  ad  Poios  comprcffam,  ad  JE- 
quacorem  vero  elevatam  ,  rocatione  fcilicec 
EUipfeos  circa  axem  fuum  mioorem  ferma^ 
tam  •  Qtias  elcvatro  major,  mioorve  effec 
pro  vis  centrifugas  quantitate  .  lo  elevatis 
autem  locis  minor  adhuc  gravita^  effec  ob 
minorem  gravicationem  in  cencructi ,  quae 
decrefcic  uc  au£las  diftanciae  quadracum  •  Sphac- 
roides  haec  in  Jovis  figura  Telefcopio  ob« 
fervacur  >  elevata  ad  Jovis  £qaacorem ;  & 
ad  Jovis  Polos  depreffa. 

Profe€lo  quovis  modo  per  Stttices  leges 

vo« 


1^6        C  UP  VT     U. 
volttcriaiusTcrr»  figuram  invcftigarc,Thco» 
rix  omncs  ad  Sphxroidem  comprcffam  nos 

trahunt . 

Scntcntiam  tamcn  huic  oppofitam  amplc- 
xus  cft  Eifcnchfmidius  Mathcmaticus  Ar- 
gcntoratcnfis  .  Animadvenit  ipfc  gradus 
Terreftris  magnitudincm  ,  juxta  Snellii  men« 
furam  in  Hollandia  fumptam  minorem  ef* 
fe  ea,  quam  Piccardus  in  Galliaprope  Pa* 
rifios  invcncrat ;  gradum  quoque  in  Gallia 
minorem  eo,  quem  Bononia;  Ricciolius  di* 
menfus  erat;  qui  rurfus  minorcA  co,  quem 
Alexandriam  inter,  atque  Sycncm  detexe- 
rat  Erathoftencs .  Hinc  intulit  Eifenchfmi- 
dius  augeri  gradus  iEquatorem  verfus .  Quo 
pofito  ,  oftendit  Terram  non  cflc  fphseri- 
cam  fed  fpaeroidem  ad  Polos  elevatam  ,  cu* 
}us  meridiani  omnes  EUipfes  (int,  iEqnacor 
vcro  &  paralleli  omnes  fmt  circuli ;  fph«- 
roidem  fcilicet  genitam  revolutionc  EUip- 
feos  fupcr  majorem  axcm  ,  pcr  Polos  uti- 
que  Terrx  tranfeuntem. 

Refert  ipfe  quoque  plures^jufdem  fentes- 
tise  Patronos  ,  praccipue  vcro  (  praeter  Or- 
phicos  )  Burnettum  ,  qui  ob  diumam  , 
quam  ipfe  ponit ,  Terrae  vertiginem ,  aquae 
niaflam  (  qua  Terram  coopertam  ab  initio 
ponit  )  majorem  habere  velocitatem  agno- 
fcens,  quam  ad  Polos  hab«at\  ubi  minonrs 
circutos  defcribit.-  docet  magis  agitatas  ad 
JEquatorem  aquse  partes  nifas  cfTe  a  ceBtro 

re- 


PmsiCJE  P^RTICULjfRIS  137 
rccedcre  ;  quum  vcro  ob  reniccnccm  undi* 
quaque  aercm ,  id  minitnc  poflenc ,  fluxiAc 
illas  hinc  inde  ad  Polos  ,  ubi  minor  par« 
tium  vis  ccncrifuga  crac.  Idco  aqux  maf- 
iam  ad  Polos  cievacam  aic ,  &  Terrs  ideo 
cruftam  (  aquis  juxca  hunc  au£lorem  fu« 
pcrflrufilam;)  camdcm  fphaeroidis  ad  Polos 
elevacae ,  ad  JEqaacorcm  depreflas  induiflc  fi« 
guram .  /' 

Ac  hypoihecica  Burnecti  principia ,  &  in- 
cercas  Snellii,  veterumque  menfuraB  Tcrrc- 
flris  gradus ,  nunquam  rane  opinionem  hanc 
Philofophorum  animis  incrufiflenc ,  nifi  tu 
dem  graviora  momcnca  pondus  maximum 
addidiflenc  • 

.  Porro  abfoluta  a  Cafiino  »  M eraldo ,  at« 
que  Riccardo  Meridiana  linea  pcr  Parificn* 
fe  obfervatorium  ,  &  Galliam  univcrfam 
tranfcuntc/  in  parce  Gallias  Auftrali,  nem-  ^ 
pe  Parifios  incer  &  Collionre  gradus  in- 
vcncus  eft  hexapedarum  570^7;  in  Borea- 
li  Ycro  parccy  nempe  Parifios  incer&  Dun« 
kerque  nexapcdarum  $6060.  Apparuic  in« 
de  imiminui  revera  ab  £quatore  ^d  Polos 
Terreftres  gradus. 

Inde  firmiffimis  demonftrationibus  incu*- 
lcre  Caffinus  ( Acad.  Reg.  1712.)  &  Mai- 
ranus  (  1720.  )  Teme  nguram  efle  Sphas« 
roidem  oblongam  ^  ad  Polos  vidclicec  c- 
kvacam  ,  ad  JEquatorem  vcro  dcpreflam, 
quod  &  alia    experimcnta  ,    in    parallclo 

Gal. 


ajS  C  ^P  UT    n. 

Galliam    fecaDte   fumpta  ,    confirmabant  « 

Mairanus  prscerea  argumentum  a  pen- 
dulorum  retardatione  ,  feu  a  gravitatis  ira- 
minutioBC  prope  JEquacorem  derivatum  e» 
gregie  refolvic  ,  demonftrando  fcilicet ,  in 
Spbaeroide  ttiam  oblonga  vim  centrifugam, 
quatenus  opponitur  gravitati  ,  a  Polis  ad 
jEquatorem  augeri/  ideoque  penduli  vibra- 
tiones,ad  £quatorem  accedendo , retardari » 
&  penduli  longicudinem  prope  iEquatorem 
imminuendam  ttk  ,  uc  eodem,,  quo  Pari« 
fiisytempore  ofcillareiur •  Immo  demonftra- 
vic  quoque  augeri  magis  vim  centrifugam , 
&.  proinde  magis  immimii  vim  gravicatis, 
magifque  imminuendam  penduli  iongitudl- 
ncm  in  acceflu  ad  £quatorem  in  Sphseroide 
oblonga ,  quam  fimili  acceflfu ,  per  asqaales 
fcilicet  gradus  in  fpha?ra  perfe6la,  &  moi- 
to  adbuc  magis  quam  in  fphaera  compref* 
fa. 

Ad  rem  intimius  cognofcendam  ,  con* 
troverfiamque  hanc  omnem  penitus  diri* 
mendam ,  opuseracduos  conferre  meridiani 
gradus,  quorum  laticudinis  differencia  ma« 
xima  incer  poffibiles  efTct «  Nam  fi  revera 
gradus  ab  £quatore  ad  Polos  decrefcerent , 
exigua  nimium  vicinorum  graduum  inas- 
quaiitas  facile  cum  obfervacionum  erroribas 
confundi  poflfec/  ac  fi  gradus  incer  fe  col* 
lati  maxime  diftarent  ab  invicem  ^  magna 
ideo  eorum  ioasqualitas  eflTct ,  &  facile  de* 

prc- 


PBYSlCm  P^RT1CUL.4RIS  a^p 
prehendi  poflec  ,   ac    eam   ab    obfervatio- 
num    erroribus   derivare    nttUo  modo  lice- 
rec. 

Maurepas  fcienciarum  amacor  ,  cultor , 
acque  Mxcenas,  &  fcienciarum  ,  &  navi- 
gacionis  utilicacem  ingentem  hac  in  re  po« 
iicam  eife  cognovic  ,  &  ob  publicum  hu« 
jufmodi  commodum  in  id  animum  quoque 
convercic  vir  fummus  Cardinalis  de  Fleu- 
ry  ,  quamvis  bellicis  rebus  tunc  maxime 
diftraherecur «  Viri  hi  graviffimi  Gallias 
Regi  Ludovico  XV.  au£lores  fuerunc  ,  uc 
Academiae  Regias  Scien^iarum  imperarec , 
iic  Regtifi  fumpcibus  ea  omnia  exeq^eren- 
cur  ,  quibus  menfuram  graduum  Terrsc  a 
fe  invicem  remociffimorum  fe  aflequi  pofTe 
arbicrarencur  •  Tunc  Academicorum  alii 
profe£li  func,  uc  primum  mecirencur  Me- 
ridiani,  feu  lacitudinis  gradum  ;  alii  vero 
ad  Polarem  Ar£licum  circulum  pcrvenerunt, 
uc  gradum  dimecirentur  ,  quancum  iieri 
poflet,  maxime  Boretlem  • 

Anno  17^6.  menfe  Novembri  in  magna 
Jaraqnenfi  planicie  (  obelifco  ad  rei  menro- 
riam  ere£lo  )  Condaminius  &  focii  gradum 
£quatorem  interfecamem  ftatuerunc  hexa- 
pedarum  $6j6j  ^  Bougurius  autem  S^773* 

Qui  icer  direxerunc  ad  Boream  Mauper- 
tuifius,  Clairaut,  Camus ,  Monnierius  ,  Ou- 
thierius ,  Celfius  Aftronomifle  Profeflbr  ( 4  17- 
ffal  )  in  Galiiam  reduees  qu«  obfervaranc 

omnia 


140  C  ^  P  VT    II. 

omnu    typis    vulgtrunt    «nno   173^.    I)br» 
cui  titutus :  La  figure  de  I»  Terrt . 

Hi   arcum   raeiiti   funt  37'.  28^  ,    1- 
4 

pfumqueinveRerunthexapedarum  5502Z—  ; 

quare  gradum  qui  Polarem  circutum  fecat 
deprehendemnt  bexapedarum  57437  •  He- 
xapedis  vidclicct  377.  majorem  eo ,  quem 
RiccardLis  in  Gallia  ,  Parifios  inter ,  &  Am- 
bianum,  ftatuerat  hexapedarum  $yo6o.  Alv 
bas  de  la  Caille  ad  Caput  Bonx  Spei  ejur< 
inodi  gradum  tnvenit ,  quo  NevvcoQi  pro> 
portio  coniirmacur  axeos  ad  diametrum 
JEquacoris  :  :  izp  :  230. 
Lac.  hcxap. 

o'.  siS753. 

45'-  57100- 

49°   »a'  57183- 

53*.  Londini      57300. 

66*.  ao'   Torocae      S7400. 
Frztercundum    tamen   non 
fiiifie  Piccardo  ftellarum    aberraiionem  (  a 
Bradlejo   Anglo   primum   dete£lam  )   ideo- 
que  Piccardum  ipfum  in  fuis  obfervatioai- 
bus  corre£lioDem   omitiire  ob  aberrationem 
.  hujufmodi  Deceflario  faciendam  .  Corre£lio- 
ne  faufufmodi  &£la,  additifquc   corre£lioni- 
bus    ab    JEquinofliontm    pneceffionc    &    a 
refra£lione  provenientibus ,  quz    Piccardus 
omtiiiio  neglexciacjampliiudo  arcus,  quein 
ipfe 


CondamiBC . 


Norwood. 

Maupertuis. 
eft    ignotam 


PBYSICX  P^TICUL^RIS  141 
ipfe  dimenfus  eft  (quc  ab  ipfo  (laiuitur  1*. 
■  %%'.  ss")  crk  i\  23'.  6".  30";  cum  qua  fi 
conferas  hezapecUs  78850  (quoc  ipfeioarcu 
illo  fuo  invenerat  )  gradum  habebis  in  GaU 
lia  a  ParifienO  Obfervatorio  Boream  verfus 
Si$j»5  ,  breviotem  altero  gradu  ad  Potarem. 
at£licum  hexapedis  512. 

Si  vero  fleltarum  aberraito  noo  admic- 
teretur,  amplitudo  arcus  Polarem  arAicum, 
fecantis  cft  57'.  25'. ,  quc  cum  ejus  men- 

fura  nempe  55013--    hcxapedis   collata   » 

gradum  exhibfft  hexapedarum  57497  y  hcxa- 
pedis  4,37.  majorem  co ,  qucm  abfque  aberra- 
tione  Piccardus  ftatuerac  hexapedarura  S7a$o. 

Tandem  Borealis  gradus,  aberratioDc  ac- 
tenta  deie£tus  excedic  faexapedis  950.  gra-  . 
dum  ,  qutfffl  ibi  elfe  debere  Callinas  docue* 
rat  in  libro  fuo  de  magnicudine,  8c  figura 
Terrx,  polita  figura  ejus  oblonga  ,  8c  eo 
decremenco  graduum,  quod  refpondeat  de- 
cremenio  in  Gallia  dcteAo.  Neglefla  ve- 
ro  ftellarum  aberratione  ,  Polaris  gradus  a 
MaupenuiHo  deccflus  a  Cafliniaoo  faexapc» 
dit  1000.  differrec . 

Ex  tufce  omoibus  patet,  gradus  ab  J& 
Quacore  ad  Folum  augeri.  Quo  polito  invi> 
Hiffime  demonftratur  Terram  fphxroideoi 
effe  ad  Folos  comprefiiim>  ad  jEquaiorem 
vero  elevaiam. 

Lib.  II.  Q.  Nam 


V 


^42       c  ^ p  UT  ir. 

Fig.  31.  Nam  fic  ABCD  ovalis  quai  oricur  ic-' 
cando  Tellurem  plano  per  axem  ,  fitque 
AG  diaineter  iEquatoris»  &  BD  axis  per 
Polos  cranfiens  •  Qiioniam  uterque  axis  0- 
valem  fecac  ad  angulos  redos  ,  fic  uc  ra* 
dius  portionis  A  B  correfpondens  pun£lo  A 
fic  axis  AC,  &  radius  correfpondens  pun« 
£lo  B  fir  axis  BD,  ideoque  ipfa  portionis 
AB  evoluca  erit  incer  reflas  AC,  BD, 
&  quoniam  re6las  ipfas  AC,  BD  tangere 
debent  curvam  evolutam,  eric  evoluta  hsc 
vet  intra  angulum  AED,  vel  incra  angu« 
lum  BEC,  ideoque  eric  vel  curva  PQ.R9 
ycl  STV/ 

Porro  fi  curva  -fit  in  angulo  AED, 
abunde  pacet,  quod  oftendendum  eft;  nam 
curva  PQR  minor  eft  reftis  PE,  ER, 
•  ideoque  addira  communi  A  P  ,  eric  A  P 
-^PQ.R  minor  duabus  AE  +  ER.  Sed 
AP+  PQ.R  «qualis  eft  evoiucae  radio  BR  ; 
quare  ablata  communi  E  R ,  eric  A  E  >  B  E 
five  etiam  AC>  BD.  Si  vero  evoluta  ef« 
fet  in  angulo  BEC,  tunc  viciffim  eflec 
BD>  AC,  quod  eodem  modo  demonftra« 
tur/fcilicet  V  E  +  ES  >  VTS  .  Addo 
BS,  erit  BE  +  EV>  BSTV,feuAV. 
Dema  communem  E  V ,  eric  B  E  >  A  E  • 

Eo  icaqueres  redic,  uc  oftendatur  evolu* 
tatn  porcionis  A  B  exiftere  intra  angulum 
AED/  quod  quidem  fponce  fua  confequi« 
tur,  fi  oftendi  poffic  cvolucae  radios  augeri 

ab 


PHYSrCM  P^RTKVtiARlS  145 
ab  A  ad  B/  &  fi  cxifttreE  iotra  ftngulum 
BEC,  vtciffim  evoluc;^  radios  iromiiMt 
ab  A  ad  B.  Angeri  aiuen  ndios  ab  A 
sd  B  (  deprehento  jam  Terrellrium  gra* 
duum  augmcnto  ab  A  ad  B  )  ia  buoc  mo- 
-   dum  ollendemus. 

Sumancur  io  ipfa  curva  AB  arcos  io6- 
niie  parvi  duo  AM,  MN,  ica  uc  iis  ea- 
dem  refpondeat  laiiEudioam  dtfferencia  ,  Sc 
inquiramus  radiorum  MO,  NQ,  longitu^- 
nem.  Quia  igitur  in  quavis  figarz  Telluris 
hypothefi  ,  differentia  latitDdimim  duorum 
quorumvis  locorum  eft  angulus,  quem  coro* 
preheadunc  rcSas  linex  cx  iis  locis  pci^n* 
diculares  ad  TerraE  fuperfictem  ere£lae,  cric 
sngulus  AOM  differentia  latitudinum  iit 
locis  A,  M;  &  angulus  MQ.N,  differeii* 
tia  latitudinum  in  locis  M,  Ny  ideoque, 
quum  ex  bypothefi  areubus  AM,  MN 
«adem  refpondeat  iatitudioum  differentiai 
erit  angulus  AOM=:MQN. 

Similcs  igitur  funt  fc^ores  A  M^Of 
M  N  R ,  eriigue  proinde 

AM  :  MN  :  :  MO  :  NQ; 
Et  quoniam  tnagnitudo  arcus  terreftris  au- 
getur  accedendo  ad  Polum  ,  neceffe  eft-uc 
MN>  AM;  quare  erit  quoque  NQ> 
MO;  hoccft  evoluta  radius  pun^o  N  ref- 
pondcns  major  crit  evolatx  rsdio  qui  re£^ 
pondet  pun£lo  M .  Quumque  eadem  fit  de- 
-mooflratio  de  «liis  evohiise  radiis  ,  ,p8tet 
Q    1  cvo- 


144  .  C  ^  P  V  T  IL 
ev6lucani  ipfam  ejurmodi  efle  ,  ut  radii  e^ 
jvti  augeancur  ab  A  ad  B;  exiftec  Igicur  iU 
la  intra  angulum  AED,  eritque  ideo  Ter« 
rae  diamecer  A  C  fecundum  JEquacorem  ma« 
jor  axi  B  D  per  Polos  •  Patet  igicur  nuU 
lam  effe  pofle  curvam  ovalem »  in  qua  gra* 
dus  a  Polo  ad  £quacorem  decrcfcant,  quas 
axem  majorem  babeat  per  Polos  cranfeun- 
tem  ,  axem  vero  minorem  in  JEquatoris 
plano  confticucum. 

Terram   igicur  efle   fpbaeroidem    ad   JE« 

Jiuatorem  elevatam  ,  ad  Polos  vero  depref* 
am  Geometrice  demonftratur,  pofito  fcili« 
cet  ex  obfervationibus ,  graduum  ab  JEqua- 
tore  ad    Polos  augmemo.  Q«  E.  D. 

Gravis   tamen    hinc    difficulcas    exoricur 

tx  ipfa  evolucarum  doflrrina  derivaca.  Sicuc 

nim  curva  A  M  N  ex  evolutione  genita » 

^nfiderari   poteft   velut   aggregacum    innu* 

Torum  arcuum  ,   qui  omnes  fint  infinice 

vi  y  Sc  ad  tocidem  diverfos  clrculos  refe-» 

ur,  ita  fanecurva  ipfa  evoluca  POQR 

poceft  veluci  fedes,  five  locus  in  quo 

1  omnium  arcuum  centra  reperiancur  • 

^o  fane  fua  fponte  confequicur  »   evo* 

circumferentiae  ci^^culi  cujufvis  ,   efle 

irculi  ejufdem  centrum  ,  &:  unam- 

1  curvam  nonnifi  unicam  evolucam 

atque  hujus  puncla  fingula  inveni- 

do  pun£lum  concurfus  duarum  re- 

MX  dacam  curvam  in  duobus  pun« 

ais 


pnrsicm  p^rticul^^ris  245 

diis  fibi  infinice  proximis    ad  re6los  angu» 
los  fecenc. 

Hinc  &  ex  propoficione  tbperiore  pacec , 
gravia  non  tendere  ad  Terrse  cencrum,  fed 
sd  fuperficiem  foiidi  genici  revolucione  £• 
guraB  PSVR. 

Ex  quo  liquec ,  quamvis  parces  foiares 
finc  depreflaSi  iEquacorix  vero  elevatas»  li-. 
quec  I  inquam ,  diftantiam  corporis  gravis  a 
centro ,  in  quod  gravicat ,  fieri  majorem  ac- 
cedendo  ad  Polos  ,  quum  radii  evoltics  fu- 
perficiei  Terreftris  ab  JEquatore  ad  Polos 
ucique  crefcant,  uc  fupra  oftenfum  eft.  Mi- 
nuitur  autem  gravicas ,  au£la  gravis  diftan^ 
tia ,  in  ratione  inverfa  quadracorum  diftan* 
tiae  a  cencro ,  ad  quod  grave  cendit ;  ergo 
ab  iEquatore  ad  Polos  gravicas  imminui* 
cur,  crefcence  ejusa  cencro  diftantia.  Qua« 
re  quuAi  fub  £quatore  major  elTec  gravi« 
tas ,  celeriuis  deberent  ofcillari  pendula  •  Ac 
ofcfllancur  cardiu^/  non  eft  ergo  Terras  fi« 
gura  ad  Polos  compreiTa  ,  ad  JEquacorem 
vero  elevtca.  Sed  imo  concrarium  verum 
^ft. 

Animadverco  hic  equidem  primum  •  Quod 
Huygenium  impulit ,  atque  Nevvtbnum  ,  uc 
Terranci  fphaBroidem  efle  dicerenc  ad  £qua« 
torem  elevacam,  ad  Polos  vero  depreifam^ 
fuifle  Richerii  ,  aliorumque  obfervaciones 
recardationis  penduiorum  ad  £quacorem  ^ 
proceflu   vero  temporis  Mairanum  recarda« 

Q;    j  cio- 


z^-  C\4  P  V  T    IL 

tionem  pcnduloruin  figuraB  Tetlurts  oblongf 
amico  fcedere  confoctaffe  ;  nunc  vero  den 
mum  a  pendutorum  retara&tione  'Berivari 
argumemura  ad  Terra  elevationem  ad  M- 
quacorem  deftrucndam  ,  ponendamque  ejus 
kico  deprelTLoncm  . 

Uc  argumentum  hoc  tantas  vices  paffum 
diluamus  ,  expedit  ante  omnta  obfervatio» 
nes  plerafque  ad  rem  hanc  facientes  rcfer- 
rc;  deinde  vero  ad  ea  mencem  convertere, 
qus  ad  rem  noftram  de  re  hujufmodi  dici 
polTunc 

Pendulum  Parifienfe  pedtiro  3.»  lin.  8  -• 

Richerius  CajeoDZ,  lat.  4*.,  imminuit  lin, 
I 

"7 

Piccardus,  &  Hireus  Bajonnae,  lat.  43°.  30' 
eadem  ufi  funt  prorfus  longiiudinependuli  > 
qua  Farifiis  lat.  48°.  so'.  10" 
ic  Uraniburgi  lat.  55°.  54'.  15" 
Varin,  des-Hayes  &  de  Glos  in  Infuta  Go< 
rea  lat.  14^  40'.  lin.  2. 
'  Quxro    hic   equidem    primum    undenatu 
tanta  ,    eaque  fine  lege  varietas  retardatio* 
pis    pendatorum  i    Cur  penduli   longitudo 

tademeftadlat.  gradu5Ssi>  .^SX.^iS^ 

4  4  a 

Ad  ' 


PRYSlCm  P^RTICUL^IS  147 

Ad    gradus  vero   lat.    14  "duabns   lincis 

brevius  eft  pendulua^ ,    quum   ad  lat.  4'. 

brevius  lit  untum  lio.  1  —  .  Miffis  etiam 

4 
Coupleci  obfervationibus  ,  de  quarum  per- 
feflione  dubitac  Fonteaellius  in  HiH.  Acad. 
Reg.  Parifienfis  an,  1700.  (]uia  per  nau* 
fragium  chartas  fuas  omnesCoopletus  ami- 
&rai ,  &  memoria  tantum  rem  retinuerac  . 
Annon  ex  .hoc  maoifeftum-  fit  ,  plures  ad 
rem  hanc  concurrere  caufas  prxter^Terrx 
figuram.^ 

1.  Certo  certius  praeterea  etl  ,  mctalla  , 
imo  corpora  pleraque  calpre  extendi  ,  di* 
latari  ;  fri^re  contrahi .  Piccardus  in  pedis 
uDrus  ioi^itudine  quadraotis  linex  dilatati» 
nem  igne  fa£lam  quadrantis  UneaE  depre- 
hendit  .  In  penduli  igitur  loagttudine  ped. 

3. ,  lio.  8  — •  ,   longitudiais  augmeotum  cf« 
lin.  tan- 

,  »  3 

lum  inveoit  ,  quae  difierentia  a  vario  ob- 
fervaodi  modo  forte  dimaoat  ,  &  a  Judi- 
cio  ocuti  ope  U£io  de  minima  protra«io> 
AJs  quaoiitaK  .  Porro  Ficcardus  corpora 
Q    4  g»"- 


C  a  P  V  T  II. 
imutn  expoGta  ,  igni  deinde  ad- 
;  Hireus  vero  Sotis  taaturomodo 
ate  fequenie  expoDcbat . 
gitur  abs  re  erlt  alTcrere  pmpc 
m  ,  fcilicec  inter  Tropicos  ,  ubi 
veheaientiflinius  ,  mecalla  expan- 
ium  mafus  admodum  eo,  in  quod 
fce  io  reeionibus  extenduntur  / 
tibus  in  ia  quoque  vaporibus,  qui 
torrida  &  abundant  maxtme  ,  Sc 
;  quum  fint  ,  corpora  permeant  , 
unt  ;  quumque  dilatationis  caulx 
m  in  Goreae  ,  atque  Cajenna:  in- 
poflinc,  cemporibus  prafertim  di- 
prope  Trapicos  enim  calor  multo 
,  quatn  prope  JEquatorem  ,  )  ab 
is,  diverlitatis  plurimum  in  pen- 
dilatatione  provenire  poteft  ;  qui- 
&rie  poflet,  calorem  ,  accedeodo 
nrem,  dilatare,  feu  rariorem  red* 
n  /  ideoque  ibi  per  majores  arcus 
ofcillari  ,  Sc  (  nifi  in  cyctoide 
)  tardius  fuas  perficere  ofcillatio- 

lutile  prxterea  erit  animadverte- 
humiditaiem  in  Zona  torrida  ma- 
rubiginem  facile  pendulis  induce- 
:illandi  dtfficultatcm  ,  vel  ob  ru- 
vet  etiam  ob  folam  humidita- 
dulis^-adferri. 

1  ii  tamcn  fumus ,  qui  a  folo  ca^ 
lore, 


PHtSICJE  PjfRTlCUL^RlS  24^ 
lOre  ,    altifque  dilatattonis  retardationifque 
pendulorum  caufis  diverfatn   peoduti  tongi*' 
tudiaem  detrivare  velimus. 

Nam  I.  vi  ignis  longior  (it  lamina  pen- 

duli  ^  vel  -^  lin.  At  qnandoque  4uabus  in< 

4         o 
tegris  lioeis  brevius   reddere  pendulum  ne- 
celfe  eft. 

2.  Do£liffim!  obfervatores  Maupertui- 
rius  ,  &  alii  in  gradu  Polarem  ar£ltcum  fe- 
cante  conferentes  diligentiffimas  obfcrvatio- 
jies  f  coofcrvato  in  cubiculo  eodem  caloris 
gradu  tum  ad  Polarcm  ar£licum ,  tum  Parifiis, 
tum  Londini,  llmiliumobfervattenum  tem« 
pore  (  caloris  gradus  ihermometro  digno> 
veruDt  )  obfervaruDC  accelerari  pendulum 
□Dius  revolutionis  ftellarum  lempore  ^p' , 
•  PariCenG  urbe  ad  Polarem  ar£licum  ,  9c 
a  FarilienG  urbe  ad  Londinenfem  ,  eodem 
fyderea  rcvolutionis  tempore  accelerari  7* 
3.   Longitudo   penduli   prope    £quatorein 

Richerio —  ■ lin.  435».  51 

Bousuerio  ibidem Ud.  43^.  11 

Media  inter  utramqoe  —  —  lin.  43^.  36 

Rotnx  lat.  41*.  44*. 

}acquier  ,  8c  le  Seur   —  —  lln.  440.  28. 

Parifiis  Mairano  ■ tin.  440.  S7 

Londini  Grabamo  — lin.  440.  64 

XJltra  Potarem  ctrculum  (  a  Ptlto  )  Mau< 
pcniiifius  —  —  —  ———  iio.  441.  ly 

4.  Quun 


450  C  jt^  U  T     II> 

■  4.  Qiium  in  peritiflimonini  virorum  Cx^ 
pius  diligemifnme  iteraus  ^  operatioaibus 
nullum  ttmcre  pofTtmus  errorem ;  neque  ad 
calorem  folum  poffimiis  modo  coDfugere  : 
renat  uc  a  Terrae  (igura  pendulorum  acce> 
lerationem  ab  .£quatore  ad  polum  derive^ 
mus  .  £t  fane  ,  quum  vis  centrifuga  ,  fa- 
lentibus  omnibus  ,  a  polo  ad  .^quatorem 
augeatur  ,  etiam  eo  fenlu  contideraia,  quo 
vi  gravitatis  oppomtur  :  mirum  non  eft  , 
vim  hanc  cencrifugam  imminuere  vim  gra- 
viiatis  t  &  efficere  uc  lentius  gravia  ibi  ^ 
ad  .£quatorem  nempe,  -defcendanc. 

Quod  autem  opponebatur,  crefcece  fcili- 
cec  ad  iEquatorem  vim  gravitatis ,  ob  im-  . 
minucam  eo  loco  gravium  a  centro  ,  ia 
quod  tendunc  ,  diHaniiam  ■'  vix  utlam  po* 
te(i  parere  difiicultatem  .  Nam  quum  exi- 
guus  lit  exceffus  diHamiarum  ,  miniraus 
eric  &  exceffus  ille  gravitatis  prope  .£qua- 
tprem  fupra  graviiaiem  ad  polos  ,  &  mul' 
to  minor  fupra  gravitacem  in  polari  citcu- 
lo.        •    . 

Solidum  autem  tllud  totum  evolutx  Tel- 
luris  revolutione  genitum  ,  exiguum  &  !• 
pfum  e(l  ,  &  minimas  differemias  inducic 
diftantis  gravium  a  centro  ,  in  quod  teo- 
dunt.  Ideoque  exceCTum  gravitatis  ,  prope 
i^uatorem,  vincere  facile,  &  fuperare  po> 
ted  vis  ceotrifugz  exceflus  ,  qux  vis ,  sd 
.'f^uatorem  accedcndo ,  Tempcr  augetur  ■  Ad< 


PHTSICM  P^RTICITL^RIS  131 
eo  quidem  ut,,  quunt  muho  magis  augea- 
tur,  perMairauum,  vis  cenirifuga  io  fphz- 
roide  oblonga,  quam  in  nollra  comprelTa , 
quaceous  opponicur  gravitati  ,  quumque  in 
eadem  oblonga  prope  .^quatorem  crefca^ 
quoque  diftantia  gravium  a  ceniro  (  quura 
in  figun  ooftra  diftaotta  eadem  imminua- 
tur  )  vereodum  dt  maxime  ,  ne  in  oblon* 
ga  fphxroide  nimium  retardari  deberenc 
peodula  prope  -iCquatoretn  ,  multo  m»gis 
videlicec  ,  quam  revera  ea  recardari  pei: 
experimenta  comperium  fit. 

5.  Rei  itaque  hujufce  cardo  vertitur  in 
magniiudine  Terreftrium  graduum  ,  qul 
quutn  ab  ^quatore  «d  polum  augeamur  , 
demonftrant  Terram  elTe  fphsroidem  ad 
polos  depreffam  ,  ad  iEquatorem  vero  ele- 
vat»n. 

6.  Si  quts  autem  fufpicari  velic  Terrc 
liguram  irregularem  peniius  efle  :  is  ,  meo 
judicio,  Fyrrhonicum  fe  nimiumdifficitem, 
atque  morofum  exhibebit.  Fatcatur  ille  tt- 
men  oportec  ,  obfervaiiones  omncs  in  Pe- 
nivia  ,  fub  Folari  ar3ico  ,  in  Anglia ,  Sc 
nuperrime  to  Gallia  ,  Sc  aii  Caput  Booib 
Spei  fa£las ,  oftenderc  gradus  ab  .£quatore 
«d  Folos  augeri .  Opporiunum  eflec  .maxime 
menfuram  gradus  in  locisplurtmis  fumi  ,  uc 
TerraE'figuram  perfe£liusc(^nofcere,&Geo> 
graphicas  tabutas  ,  quantum  fieri  poiefl  , 
perfefUs,  &cmendatiffi(nashaberepoflemus. 

.  .  §.  ui. 


»5»         C  ^  P  V  T    It 

%.    III. 
De  Terra  dimnjiene  ^  magnitudine . 

Terras  &  tnarla  y  univcrfum  videlicec 
Gltfti  Terraquei  ambitum  ,  fuperficicm  , 
foliditatem  dimetiri  aggredimur.  Magni  fa- 
nemomemi  reshujufmodi  eft;  nam  quem- 
admodum  locorum  Tcrrte  dinantits  dime- 
tiendis,  exiguis  ucimur  pedum  ,  pafTuum  , 
milliariumque  me&furis:  ita  qui  Czlellium 
corporum  immanes  diftantias  meciri  nicun- 
tur  ,  Terrae  femtdiametris  uti  folent  .  Ideo 
^ui  Terrx  femidiameiri  magnitudinem  i- 
gnoranc  ,  nihil  unquam  omntno  proBcienc 
Caelellibus  diflanciis  ftaiuendis . 

Terne  femtdiamcter  inveoicur  ope  cir- 
cumfereniia;  :  quae  przcerea  adeo  elt  Geo- 
graphia  ,  &  Hydrographix  nccelTaria  ,  uc 
vel  Tabula  nulla:  GeOTraphicE  ,  &  Hydro- 
graphicx  conRrui  pofftnt  ambitu  Terrs  , 
&  proinde  ejus  gradibus  ignoratis  ,  vel  in* 
utiles  tabula  illx  penJtus  liat  itincribus 
Terra,  marique  dirigendis. 

Ideo  ad  ambitum  Terrz  dlmetiendum 
bomines  quovis  feculo  animum  epplicue- 
runt  ,  nuperrime  tamen  folummodo  ftatuta 
cft ,  forte  quia  veceres  priv^tis  opibus  hsud 
potuere  tanta  moliri  ,  quanta  GallJarum 
Reges  Ludovici  XIV.  &  XV,  Scientiarum 


PHYSlCm  P^RTlCVLJfRlS  ijg 
inunificcDtifllmi  Mfecenaces  ,  fumpcibus  ve* 
re  Regiis  iminoriaU  nominis   fui  Uude  fe- 
ceruDE. 

Omniutn  primum  Ad  rem  hanc  antmuin 
apputifle  legimus  Anaximandrum  Mile- 
iium  «  Tlialetis  difcipulumy  cujus  menru* 
ram  Philofopbi  omncs  ufque  ad  Eraihode- 
jiem  adoptarunt,  quum  hujus  meafuraetaq- 
tum  menttoDem  faciant;  quam  adoptavtc 
&  AriRoteles  ,  lib.  %.  de  ObIo  dicens  : 
Matbematici  ttiam  ,  ^i  magnitudinem  Or* 
bis  Terra  metiri  tenantur  y  quadrtngtntis 
Terram  cingi  fladitrum  miliibus  ditunt ;  qasB 
fladia,  11  more  Grxcorum  veterum  fuman* 
tur  milliaria  conBciunt  15000,  quz  mea- 
fura  tamen  veram  excedit  ;  non  adeo  ta. 
mcDt  ut  quidam  putant,  qui  dum  ftadiuin 
fumunc  more  Romanorum  >  ut  ftadJa  fcili- 
cec  8.  milliare  Romaoum  conficianc  ,  ar* 
bitrantur  menfuram  illam  Arinotelis  exhi< 
bere  30000  mitliaria  ,  duplam  fcilicet  verx 
magnitudinis  Terrae. 

Verum  quum  mentio  nulla  inveniatuc 
hujus  jnventi  ^naximaodri ,  prxcerquamin 
Diogene  Laertio  ,  &  methodus  prxtere* 
ignoretiu',  qua  Anaximander  ipfeufus  efl.> 
obfcura  ejus  diligeniia  cfl,  &  Erathoflenic 
cclebratur  ab  omnibus  induflriaj  qui  do- 
cuit  Telluris  ambiium  effe  250000  fladio- 
rum  ,  feu  31Z50  milliarium,  fi  fladium 
Erathonenis    idem   cum    Romano  fuiflec; 


154      c  ^  p  V  T  n. 

ax.  fi  ufus  ille  efTet  vetenim  Grxcorura  fla- 
dio  f  Terrx  ambjtDm  pofuinet  151^25  mil- 
liarium  Romanorum  .  Prima  menfura  ni- 
mium  excedic  veram  ,  fecunda  vero  ni- 
mium  defictc  a  vera.  Menfuram  Erathoflfr' 
nis  a  vera  recedere  agnovit  centum  poll 
Erathoftenem  annis  Hipparchus,  qui  tamen 
erravic  &  ipfe  dum  ftadia-  25000  addidic 
Erachoflenisperimecro,  eam  ftatuens  jooooo 
fiadiorum ,  videlicei  ftadio  Romano  millia< 
rium  Rom.  37500  ;  ftadio  vero  Gnec. 
vet.  mil.  18750. 

Proxtmus  poft  Hipparchum  menfuram 
eamdem  aggrefTus  eft  Poftidonius  paulo  an- 
te  vulgarem  £ram  ,  Ciceronis  nempe ,  & 
Pompeji  xcate.  Fofuit  autem  Terrz  am- 
bitum  240000  ftadiomm,  uc  Clcomedes  ao- 
notavit  ,  feu  milliar.  Rom.  joooo  *  vet 
ftadiorum  i^oooo,  nempe  milliarium  Ro< 
manorum  22500,  uc  Strabo  tradic ,  qux 
ultima  menfura  fere  vera  eft  ,  quam  ado* 
ptavic  &  Ptolomeus ,  ex  cujus  Geograpbii 
colligicurMaximum  quoqueTyrium  aliquid 
in  hoc  negoiio  tencaftc,  cujus  fcrlpta  Ptolo- 
meo  adjumcnci  plurimum  aiculerunt  .  Poft 
illa  tempora  nthil  in  Grzcia  ,  vel  apud 
Komanos  in  re  hac  tentatum  eft. 

Sed  Arabes  rerum  potiii  ,  difciplinarum 

fplcndore   a   Grxcis  ad    fe  translato,    hanc 

quoque  Mathcfeos  parcem  actl^erunt.  Mai- 

piOD  Rex  Arabum  ,    feu  Califa  Babilonto- 

rum , 


pmsicm  pjfRricui^Ris  4$s 

rum  ,  qui  Ptolomei  Conftruaion«m  ma-  . 
gnam  in  Arabicura  transferri  juflit  ,  q«?«n 
Almageftum  Arabes  vocitarunt,  Maitojn, 
inquam ,  MathematJds  mandavit ,  ut  Ter- 
tx  peripaetrum  jnquirerent .  Hi  in  Melopo- 
tamie  campis  gradum  Terr»  metiti  ,  cnta 

I 
invcaerunt   milliarium  $6—-^  ambituntque 

idco  Telluris  20340  milliarium .  Hac  m9ti(an 
dcinceps  Arabes  ufi  funt  ,•  Latini  vero  "la 
Poflidonii  ,  &  Ptolomei  miUiariuro  i«f- 
licorum  ii6co  ,  adeo  ut  uni  gradui  mil- 
liaria  Italica  60,  cedant. 

Eo  loco  res  ftetit ,  donec  Snellms  Lug. 
auni  Bat.  Profeflbr ,  magna  prorfus  indu. 
ftria .  dimenfionem  hanc  aggreflus  cft ,  fta- 
tuitoue  Tcrrae  perimetrum  1400O  °?""*' 
rium.  Norwoodus  Anglus  15010.  Piccar- 
dus  Gallus  14P30  milliarmm  AngUcano. 
rum ,  ideoque  diametrum  793S  eorumdem 
Anfilicanorum  milliarium. 

Menfuram  hanc  nos  quoque  adopta- 
mus ,  tum  quia  gradum  roaxiraa  dil.gentia 
metitus  Piccardus  eft ,  quam  menfuram  mc- 
diocrcm  totius  GallisB  efle  Caffiou?  dcmceps 
aenovit;  tum  quia  quum  Gallia  medio  lo- 
co  fit  cradus  inter  Tcrr»  longiores ,.  atque 
breviorcs.-  gradus  illc  Galli»  ,  quem  Pic 
cardus  metitus  eft  ,  pro  raediocn  gradus 
meqfura  meriio  fumi  poteft. 


Fii.  I». 


aS^  C  ^  P  U  T    n. 

Ac  quibus  artibus,  quibus  inftrumentis^ 
&  undeoam  haec  exfculpere  Macbematici  po« 
tuerunt  ?  Huc  ibam  .  Quacuor  terreftribus 
mctbodis ,  uoaque  Cslcfti ,  quas  modo  ex« 
plicare  aggredimur. 

L  Terreftris ,  mechodus  •  Sic  moocls  vel 
turris  vercex   C  ,   a  quo  ad   ukimum  uf- 

Jiue  horizontis  vifibilis  termioum  D  ,  vi« 
us  aciem  ad  Oceani  fuperficiem  procenda- 
mus.  Noca  autem  fic  cum  montis  alticudo 
CB ,  cum  lioeas  CD  longitudo  •  Sicque 
BDE  circuius  maximus  ad  horizotuem  re« 
Clus  &  per  verticem  C  tranfiens  •  Per  ^&. 

Eltm.  IIL  eft  CD  =  ECB  ;  quum  ergo 
oota  fic  CD,  dabitur  &  ECB,  cujiis  latus 
CB  item  notum  eft/  ergo  noca  eric  &  li« 
oea  CE  ;  a  qua  fi  demas  montis  altitudi« 
nem  CB  ,  TerrsB  diametrum  EB  habe- 
hfs^ 

II.  Sit  C  fpeftator  in  praealti  montis 
^ertice  C  confticutus  »  qui  quadrante  capic 
angulum  DCB  quam  accuraciftime  fieri 
poccft  ,  quod  oriente,  aut  occidente  Sole 
vel  Luna  facilius  coofequetur,  quia  tunc 
horizontem  definire  meiius  ocuiis  licec  • 
Daca  fic  aliunde  loujgitudo  DC.  Eric  crian- 
gulum  ADC  re£Uogulum  ad  D  per  i6^ 
Elem*  IIL  Angulus  vero  DCA  nocus  ob- 
lervacione  eft  ;  eigo  DAC  quoque  notus  • 
Eft  ei^o  DA  (adiuS|  DC  caogens^  AC  fe« 

•   cans . 


PBTSICM  P^RTICUL^RIS  157 
cans.  Uc  et^o  tangensDC  ad  radium  DA , 
ka  longitudo  DC  in  milliaribus   ad   loagt- 
tttdinem  DA  item  m  milliaribuE. 

III.  tnvento,  ut  prfus ,  angulo  DCA  , 
dataque  altitudine  montis  CB-  tn  triangu* 
)o  r«taDgulo  DCA,  anguli  omncs  dantur, 
&  datur  fimul  CB ,  exceffus  fecantis  AC 
itipra '  ['adium  AB,  vel  AD  ;  ergo  per  ca> 
Donem  finuum  ,  taagentium  ,  &  lecamtum  , 
radius  dabitur,  CB  ■'  BA  (  =  DA  )  :  : 
CB  in  mtlliar.  BA  m  milltar.  Data  cnirn 
thiarum  magnitudinum  proportione  ,  ca- 
rumque  diScreaiU ,  magaitudines  invemun- 
cur. 

M  —  yTSa^Kfjf:  :  d  .•  A  i  y  =i» 
a 

X  —  6xr=4.-     «*    —  b*  ^  0  a 


a—b 
'IV.  Sint  C,  &  Fraontium  daorinn  ca>pj 
ctimiiu,  quonim  diflantia  Gcodetice  inno- 
tuerit;  &  obfervatione  ioveniantur  ajiguli 
ACF  ,  AFC  ,  ergo  &  CAF  ,-  daturque 
przierea  BG  Geodetice  ex  bypotheli ;  pat 
ut  BG  in  gradibus  ad  3^0°. ,  nempe  ad 
toiaa  circumfereDtiam ,  ita  BG  in  millia- 
ribufi  ad  totum  amtnnim  ,  item  ia  miliia* 
ribuc;  habebis  quod  quarebas. 

Hx  Juni  qutuor  tUTeftres  metkodiTer- 
hib.  n:  R  rs 


258  C  ^  P  U  T     JU 

rz  ambitum  ,  &  diametrum  dimeticndi  .* 
qux  lamen  metbodi  omnes  ,  ctfi  contcm- 
plantibus  jucundx;  metientibus  lamen  ooa 
admodimi  uiiles  funt ,  fi  cum  ea  mecbodo 
conferantur,  qua:  ex  Cxli  pbxnomenis  de< 
rivatur.  Nam  tum  refra£lio  ,  tum  non  o< 
mnino  ceria  montium  altitudo ,  &  bori. 
zoniis  ab  oculo  dillantia  ,  errores  in  rem 
banc  adducunt  omnino  graviffimos . 

V.  Quinia  methodo,  qux  Cxlellis  efl  , 
ufi  func  ErachoHenes  ,  PolTidonius  ,  Ara- 
bcs,  Snettius,  Norwoodus,  .Piccardus.  Hu< 
)us  methodum  accuratidisisi}!  hiq,  exhibe< 
mus. 

Piccardi  metbodus  toci  laiicudine  ,  feii 
poli  alticudine  ad  rem  hanc  utiiur .  Qpz- 
riiur  fcillcet  duorum.  locorum  fub  codem 
metidiano  pofiiorum  latitudo  .  Locorum 
dcinde  diHantiam  metiri  per  Geodeliam  o- 
portcc.  Ui  laiiiudinum  difFerenita  ad  ^60". 
ita  diftancia  locorum  io  hexapedis  ad  Ter- 
XX  perimetrum  item  in  hexapedis. 

In  Picardia  igitur  Galliarum  Provincia 
Borcali  via  quzdam  efl  faxis  flraia  juxia 
lineam  reflam ,  qUE  a  villa  Judxa  ducit 
Jovifmm.  Via  bzc  balim  toiius  dimeolio- 
nis  prxbuic,  at<)ue  feptem  fere  milliaria  in 
longum  patebac,  quam  dimetiri  communi* 
hus  ,  vulgaribulique  mcnfuris  &cillimum 
fuic  ,  abfque  vel  unius  pedis  errore  .  Bafis 
hzc  fexiuplo  major  illis  Ricciolii  &  SneU 
lii. 


■> 


r 


PHTSICJE  P*4RTlCVLjiRlS  25^ 
lii ,  menfuram  btoc  caeteris.  rocKoFem  com-i 
mendac  ;  commeadanc  quoque  tum  inftru* 
mentorum  quibus  ufus  eft  magDitado,  eo* 
rumdemque  exa£lx  divifioDcs;  tum  telef- 
coplorum  ufus  diopcrarum  loco;  lum  trian- 
gulorum  ejus  pulchricudo  ,  atqoe  fimplici- 
tas  ;  tum  quia  atia  ufus  bafi  fatis  magna  , 
iteratis  opcrationibus  ,  primas  operationes 
veras  effe  deprehendic ;  tum  quia  poli  aU 
titudo  fumpia  abfque  periculo  rcfra^ioniun 
ab  ipfo  e(l/  tum  quia  detnum  ,  uc  innaii 
mus  liipra,  Galtia  £quatOfcm  imer  &  po> 
luoi  fere  medi«  fic  ,  ibtque  ideo  gradus 
magaimdo  mcdiocris,  quc  dti£ka;in  3($o°., 
qui  cotam  circumferenciam  (Xxquant ,~  Tei> 
rxperimetrum,  &  diametrum  'Terr«  ve- 
raDi-,'vel  certe  verx  admodum  pVoximam, 
exhibet. 

Vix  ittius  fuz-ope  ,  intervalla  locorum 
longe  majora  dimenfus  ed  edattoaibusplu- 
vimis  ;  &  triangulorum  plurimorum  otifer- 
vaiione ,  ac  rerolucione  una  adhibitis  meti- 
tus  eft  .  Ea  autem  ufus  induftria  cft  ,  uc 
diftantias  locorurn  neGefTarias  duplici  ftatio* 
Dum  &  triangulorum  ferie  dimctrfus  fit  , 
Ht  errores  vel  minimi  devicarencur.  £que 
perfe£lam  methodum  Mauperiuifius  cum 
fociis  ad  polarem  Ar£licum  fequutus  eft  ; 
uc  &  Bouguerius,  ac  Condamiaius  ad  £* 
quatorem . 

Spactum    quod   Maloviciauni    &  Surdo- 
R     2  nium 


t6o  C  ^  P  UT    11. 

Bium  imerjacet ,  &  tancum  noD  re£ka  ab 
Auftro  ad  SepEemtrionem  vergit,  inflrumen- 
tis  optimis,  iifque  diopiris  Tclefcopicis  in> 
firuflis,  {iimma  diltgencia  metitus  eft .  Po> 
larem  eiiam  alcitudincm  utroque  loco  pari 
cura  quzfivii  &  his  omtiibus  probe  per> 
peofis  t  3c  ad  examen  revocacis  ,  invenic 
Terne  perimetrum  pedum  Parilienfium 
li3l49f$oo/  gradum  pedum  3413^^  five 
ambitumpedum  Anglicanorum  131330537,* 
hoc  efl  milliarium  Anglicanorum  (  finguU 
func  pedum  Anglicanorum  5280  }  24930. 

Ex  hoc  Terrae  ambitu  diametrum  ejus 
invcmes.7935  mtlliarium  Anglicanorum  , 
radium  vero  i^6y  eorumdem  milliarium  . 
En  ergo  Terra;  Semidiamecrum  ,  qua  uil 
folcnt  ADronomi ,  tjuari  hexapeda  ad  Oc< 
leflium  corporum  diflaniias  dimetiendas  ; 
quum  Lunam  60 ,  Soiem  vcro  zoooo 
Terrz  femidiamecrisa  oobis  ibeflTe  docent  . 

Facile  effet  modo  pcr  Archimedis  Theo- 
remata  demontlrare  Terrse  fuperficieni  e0e 
197S19550  milliarium  quadratorum  ,  to- 
tam  diametrum  in  circumfereoiiam  toiam 
duccndo  24930x7935  *  *  foliditatem 
milUarium  2(5ii$ii$3S487S  cubiconim,  10- 

tam     fuperficicm     duccndo     io    Z.     radii 

197819550x7935  • 
6 

Opus 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  ^6t 

Opus  eft  modo  pauca  de  Geographicia 
vetenini  menfuFis  ad  noftras  collacis  difle- 
rere,  uc  veterum  menfura'  radlorum  ,  guc 
-peruaetfi  Terrx  cum  noftrii  poffimus  con- 
ierrt. 

f     IV. 

De  GttgraphiM  Vtterutn  Memfuris 

ad   nofiras  ctUatis. 

Peratile  cooliUum  Dominicus  Caffinus  cce- 
pic ,  dum  diftantias  locorum  ,  mcnfurafaue 
varias  vecerum  cum  diHantiis  a  fe  ipfo  m- 
vencis  ,  recentioruntquc  menfnris  contq- 
lic,  ut  inde  mutua  ratio  menfur&rum  illa. 
rum  veterum  ,  &  reccntionlm  exculpere» 
tur. 

Qpum  igitur  Meridianam  lineam  per  co> 
tam  Regnum  Gatlix  protraherec,  vecerum 
urbium  aliquot  diftamiam  meticus  ell ,  Kaf. 
que  cum  vetcrum  dillantiis  diligfcntilEmc 
contulic  .  Q.uum  comperiffet  ex.'  gr.  Ne- 
tnaufum  (  Hinus  )  a  Narbonenfi  urbe  di* 
ftare  ($7500  hexapedis  Parifienfibus  y  Stra- 
bonem  vero  docere  diftare  ab  invicem  ur- 
bes  hafce  milliaribus  88. ,  via  vero  quae 
ab  harum  urbtum  una  ducic  ad  alieram  ^ 
perparom  a  re£la  linea  recedat.:  divific 
hexapcdas  ^500  per  88  milliaria,  invc^ 
ititque  miUiari  Rom^no  hexapedas  Gallicaft 
R    3  7<!7 


^6%  C  ^  P  UT     11. 

7^7  -i   squales  effc;   fraftioncm  —       ne- 

glexit.  Paffus  Romanus  pcdibus  s  confta- 
ftat,  miUiarc  autcm  paffibus  niilltf,  fcu  pc. 
dibus  5000;  pcs  vcro  in  poUiccs  la-  AWu 
dcbatur.  Hcxapcda  fcx  pcdum  PanTicnrium 
cft-  quarc  y^yhexapcdaa^conficiuntParificn- 
fcs^pcdcs  4^02;  quarc,  pcdibus  duobus  in 
n«mcro  magno  adeo  ftcglc^is,  4600  pc- 
dcs  Parificnlcs  «quales  cruiic  pcdibus  Ro- 
manis  Geographicis  So^J  P^^  ^''8^  ^^^ 
manus   cft  ad  Parificnfcm  ut  46  .•  50  ••  •• 

23  :  ^S •      ' 

Pcs  igitut  Parificnfis  poUicum  duodccim 

aqualis  cft  pcdi  Romano  antiquo,  &  in- 
Jipcr  pollici  uni  cum  —     pollicis   ,    nam 

JRom. ad  Pwif.  ••••  ag  .•  25  =:  i^  •  13-- 

pcfquc  Romanus  antiquus  aBqualis  cft  digi- 

fis  II  JL  pedis  Parrficnfis;  nam  Parif.  ad 

25    . 

Rom.  .•  .•  2S  .•  23  :  :  12  :  II  —  .Simil- 

^  2S 

liare  Romanum  antiquum  poncrctur  hcxa- 
pcdarum  Parificnfium  7^4,  ncmpe  tribu$ 
bexapcdis  brcvius  ^  pes  Gecgraphicus  Ro- 
manus  vetus  cffet  ad  Parificnicm: :  xx •*  12 » 
cujufmodi  ratio  intcrcedrc  quoque  inter  mo* 
dernum  Romanum  pcdcm  &  Parifienfcm* 

Ani< 


PmSICJE  P^RTICULjfRlS  zSj 
V  Anitnadvercere  bic  praeftat  ex  Antonini 
Icinerario  urbium  illarun:)  diftamiam  haberi 
miiliarium  87.  ,  alio  loco  pi.  Incer 
ucramque  medla  eft  ^trabonis  menfura.  Ex 
veceri  Peucingeri  Tabula  eft  milliarium 
15?$.  at  Strabonis  dimenfio  reliquis  antepo^ 
nenda  videcur,  quia  vivebat  Strabo  Augu* 
fti  4  Tiberiique  temporibus,  quando  vide* 
licetviarum  meofufae  fummadiiigenciaftrai- 
prae  •fuerunt  • 

Videamu^  modo  ,  an  maghitudo  bxC 
milliaris  anciqui  Romanorum  cum  aliis 
menfuris  conveniat  in  Icalia  fumpcis:  tum 
a  veceribus ,  cum  feculo  Superiorel  a  Ric« 
cioKo/acque  Grimaldo.  Mutinse  a  Bono- 
nieiin  Urbe  diftantiam  tum  Ancpnini  Ici« 
nerarium,  tum  Peucingeri  Tabulae  ponunc 
milltarium  25  /  vi^  £milia  ab  una  ha« 
riim  Urbium  ad  akeram  icer  pacebat ,  quas 
via  hoc  incervallo  re£la  erac  •  Ricciolius  , 
acque  Grimaldus  (  Caflinus  etiam  eorum 
oBfervationibus  adfuic)  diftantiam  hanc  in* 
venerunt-  pafluum  -Bononienfium  ip6p6  • 
Fes  Bononienfis  eft^  ad  Parifienfem  utyoi : 
600 1  quare  600  pedes  Bononienfes  asquaies 
fuQt.  pedibus  Parifienfibus  701  .  .Paflus  Bo- 
nonienfis  eft  pedum  Bononienfiam  S  >  ^ 
hexapeda  Parifienfi$  «ft  pedum  Pjarifienfium 
fex.  Si  600  dividas  per  5,  habes  i20.  fi 
multiplices  per  d.  |  habes  720  paflus  fiono- 
nienfes  aequales  701  liexapedisParifienfibus. 

R     4  Si 


I 


t64.  C  ^  P  UT    It. 

Si  fiat  igitur  720:  701  :  :  1^666  .•  t, 
crtE  X  =  19147  hexapedis  Parifieiilibus .. 
Tsnta  igitur  cft  diftantia  Mutinam  inter  , 
atque  liononiam  ex  Qrimaldo ,  &  Riccio- 
]io.  Si  dtvidas  ei^o  19147  bexapedas  Pa- 
ri(ienfes  per  25  milliaria  anti^ua  Roniana  , 
babebts  y66  hexapedas  ,  quae  uni  milliari 
cedunt.*  qux  milliaris  veteris  menfMtta  una 
folum  hexapeda  differt  a  •^6j  bcxa^dis ,  qux 
func  menfura  milliaris  veteris  turopfa  cx 
Strabonis  diflantia  Nemaufum  intcr ,  aique 
Narbonam;  quod  quidem  Strabonis  dimen- 
fionem  hanc  aliis  omnibus  prasfcreudaai  ef- 
lc  fatis  fuperque  fuadet , 

Non  acque  feliciter  res  CafliDo  ceflit; 
tum  vetenim  Hadia  cum  pedc  Parifienn 
conferre  cdnatus  eft .  Strabo  a  Pyrenxis 
montibos  ad  Vari  otliaponit  milliaria  177^ 
fladia  vero  ponit  z6oo,  quibus  alios  ad* 
dere  monet  (ladia  loo ,  adeo  ut  diDantia 
illa  fiat  2800  ftadiorum  ,  Non  una  ergo 
cft  milliarium  ad  ftadia  proportio .  Si  enitn 
sumeros  hofce  ftadiorum  2000  ,  1800  di- 
vidas  per  milliaria  177;  primus  aumerus 
fladia  novem  cum  trieaie  &  ultra ,  millia- 

ri  tribuit  1  numenifque  alter  ftadia  10 » 
9 
&  ultra/  quamvis  tum  Strabo,  tum  czte- 
ri ,  ftadia  8  tannim  uni  milliart  tribuant. 
Si  hexapedas  7^57  (=  unl  milliari )  divi- 
das  per  ^^  ftadium  ia  Qatlia  liabes  83 
hexa- 


'^'^^ 


pmSlCJE  P^RTKUUARIS  %6s 
bexapedaraittirfeupeduni  $io  Pariiieaituiii. 
Herodotua  ftadlo  pedes  ^o  tnbatc;  pes 
igitur  Herodoii  efTet  ad  Parifienfem  .*  .* 
jio:  6oor.'  3i:-^o,fi  Herodoti  Ibdiuni» 
fladio  ^uo  inGillia  ufus  efl  Stnibo,  poaK 
xquale. 

Maximz  pyramidis  il^yptl  latitudiiKai 
Id  bafi  pooit  Her6doHit  fiadfi  uoius  cuiii 
triente.  Si  fiat  <to  :  51  :  :  800  :  6S0.  pe> 
des  Parifi^nfes :  tanta.  haberetur  Pyrimidif 
illius  laiitudo. 

Si  fladia  y.  fflilliati  tribuas;  ftadio  fci- 
licet  Parificafiec  pedes  $1.0,  eflet  latitudo 
pyramidis  illius  ftadii  uoius  cum  tiieate,  uc 
ab  Herodoto  pooebatur. 

Cbftzellefius  latimdinem  haoc  fuotculo 
dimenfas  per  inazqualem  Terram ,  qam  ia- 
venit  6po.  pedum  Parifienfium,  unde  fi  de- 
mas  pcdes  10.  ob  iQsequaJe  folum,  eflec 
pyramidis  illius  latitudo,^uam  fupra  fubdu- 
£U  ratione  inveneramus  .  GemeUus  a  P. 
Fulaeutio  Capucciao  latitudinem  illius  py> 
ramidis  effe  accepit  pedum  Partf.  6Si ;  quz 
meofura  vix  a  CafliDiana  recedit ,  quam  iU 
le  invenerac  ,  miltiari  uoi  ftadia  jr  tribuen- 
do.  Meofurs  hx  cum  iisquoque  congruuoc 
quas  Jeaugeonius  accepic  a  Noentelio  pro 
GaUiarum  Rcge  Legato  ad  Turcaruca  Im- 
pecaiorem . 

Quare  mirari  fubic  Gravefium  Anglum, 
triangulorum  ope  ,  latitudinem  illam  inve- 
nifle 


266  '  C  ^PVT  JL  \ 
nifle  pedum  «$83  Anglicanopam.,  qaum 
tfSo;  pedes  Parifieafes  xqualtfs  finc  713.  pe- 
<libus  Anglicanis  .  En  crgo  quam  niBgnx 
diiferentiGe  deprehendancur  inter  magniiudi- 
nis  ejttfdem  menfur&s  a  variis  bominibus 
fumptas  ,  n  menfurz  illz  ad  pedcm  eum- 
dem'reducantur.'' 

Scrabo,  qui  £r«  vulgaris  iniciocum  £. 
lio  Gatlo  in  JEgypco  fuic ,  laticudinem  py- 
nmidis  illius  ponic  ftadii  unius  .  Scadium 
igimr  triente  majuspoDic  ,  quam  ab  Hero- 
doco  &  a  Geographifi  }  a  quibus  lircorum 
meridianalium  Gallix  menruras  fumpferac 
Strabo,  ponCretur. 

Diodorus  Siculus,  qui  annis  6o.  ante  vuU 
garem  £ram  in  £gypco  fLitt,  lacicudiriem 
«jufdeffl  pyramidis' pofuit  ftadij  unius  cum 
fexcante .  Habes  ergo  menfuras  tres  ejufdem 
bafeos  in  fladiis:  i.  ftadii  unius;  1.  fladti 
unius  cumiriente;  3.  ftadii  unius  cum  fex> 
tante.  Stadiorum  ergo  menfura  varia  adeo 
apud  veteres  fuic,  ut  menfura  tnilliarium, 
&  leucarum  varia  modo  efl  .  Milliarium 
magnitudo  conflanttor  ed  ,  uc  vidimus.  Si 
Erathofteocs  (  ut  verilimile  efl  )  ftadiis  He< 
rodoci  ufus  efTec  ,  quum  fladia  700.  uni 
gradui  Telluriscircumfereniix  tradtdit,fuif. 
let   Efarhofteni  gradus  Terrst  =  85  x  700 

=  557500  hexapedisFarifienfibus,  -^   major 
40 


P 


PHrnC^  P^RTICUL^RIS  %6j 
{raduillo  Piccardi ,  Regizfcilicec  ScieDtkt* 
■tum  Academtx  Parif. 

QtiURi  Plinius  S8j.  pedes  tribuit  Jacitu- 
.dini  pyramidis  illias,  noo  utinir  laae  pede 
Gcographica  Romanoruta,  qui.erat  ad  Pa- 
^iCeDfcm  uc  ii:  12,-  bali^  eoira  que  in- 
venta  eft  pedum  PariGenfiiiin  6%o ,  m.c  pro* 
.porcione  fervata  ,  Pliniolbifiin  pedum  70Z. 
BH  igicur  differemia '  pedain  181.  qux  ex- 
cedic  tercjaoi  partem  peduni  702-.  Utitur 
ergo  Plinius  pcde  Arcbitefti,  qui  eft  ad 
Romanum  communem  ^  :   12  :  15* 

Si  difFicile  adeo  eA  mfnfuras  ejufdem 
bafcos  confcrrc ,  qux  femper  iovariata  fub- 
fiftit.-  difficillimum  profc£lo  ell  certi  quid- 
quam  de  urbium  difiantiis  illis,  quas  a£tti 
non  mecimur  cognofcere  ,  quum  menfurae 
iilae  non  iSta  fumptxolim  fuerini,  fed  illa- 
tx  a  lemporis  itinerum  durattone .  Aftrc»- 
rum  oblervationes  remediucn  omnium  opti- 
mum  func  his  erroribus  emendandis. 

Quoad  horarias  meofuras  ,  animadver- 
tere  Ubet  hora  una  rbedam  veltKt  cuifu 
percurrere  5'  circumferentiae  Telluris.  Ho- 
mo  pedes  dtmidium  itineris  eodem  tempo- 
re  abfolverct  >  &  gradum  UDum  horis  24. 
Quare  (i  boris  12.  die  quavis  procederec 
vetociiate  eadem ,  biennio  Terraqueum  glo> 
bum  circumire  poflet. 

Varia  adeo  ftadii  acceptiosft,  ut  locum 
pnebeac  conje£)uris  fi   Qadia  150000  Era- 
tho> 


%6S  C  jt  P  V  T  11. 
thoftenls;  fi  ftadia  it.  uni  mitliiri  Bono^ 
menfi,reii  uni  minuto  gradus  cederent ;  fta- 
tuilfct  EratbofVencs  ambitum  Terre  millia- 
rium  2Z500.  Stadia  400000.  Ariftotelis, 
fi  ftadia  \6.  uni  milliari  cederent,  feu  uni 
minuto  gradus  ,  effeciflent  Tetlaris  am  bu 
tum  milLiarium  25000. 

Stadia  180000.  FolGdonii  ,  qunm  e;as 
tempore  ftadta  o€fco  uni  milliari  cedereni : 
ambitum  Telluris  eumdem  cnm  eo  £ra> 
thoftenis  efficiunt.  .  . 

De  Ntutanm  mtnfuris. 

Nautz  in  Mediterraneo  mari  miltlari  «■ 
jufmodi  utumur,  ue  gradus  unus  Terreftris 
milliaria  contineat  hujufmodi  75.  In  Ocea- 
no  vero  60.  Milliaria  Italica  antiqua  funt 
ad  hodierna  ut  60:  75.  Nam  amiqui  Bo< 
nonia  ^uiinam  mtlliaria  15.  ponebant  .' 
modo  zo.  numerantur.  Utuntur  eigo  Nau- 
vt  io  Mediterraneo  mtlliari  Italico  anti. 
quo;    in  Oceano  vero   milliari  Italico  mo- 

Meihodus  faxc  ultima  td  'habct  commo> 
di,  ut  unum  minutum  pro  uno  milliari  fu- 
mat ,  tttera  uni  mtnuto  milliare  cum  qua- 
drante  tribuat .  Si  pafliii  pedes  5.  tribuan- 
tur,  ut  in  Italia  fii*  gradus  Terrefiris  eft 
75000.  pa0iium ,  pedum  fcilicet  375000,* 
&  fi  ponas  gradum  343000.  pedum  Fari- 
fien- 


PHTSICJE  P^RTlCVLjtRIS  Z69 
CenGQm,  pes  ille  Icalicus  erit  ad  Parifieiw' 

fcm  :  :  343  :  37S.'<*"t  11  :  i»-;  & 

fi  pafliii  Italico  moderoo  tribuas  pedes  ^^ 
gradus  (5o.  miiliarium  erit  3^000.  pedum, 
&  mitliare  Italicum  modernum  oatiis  mi- 
nuti  erit  i$ooo.  pedum  ,  qui  enine  ad  pc- 
dem  PariGenrem  ut  344.  ad  ^tfo,  vel  uc 
44  :  45.  Minutum,  mille  horum  palGium, 
habet  dooo.  pedes,  (ecundum  unum  habec 
pedes  100. 

D»  Tfigouometrias  nttnfuris. 

Scatui  facitepoteft  Trigonometrica  men- 
fura  ,  quz  omnibus  populis  ,  omnibufque 
temporibus  commuois  Gt.  Qtium  fctlicet  in 
Trigonometricis  Tabulis  femidiameter  cir- 
culi  divifa  Gc  in  looooooo,  in  decem  mil- 
liones  partiuoc:  minucum  unum  arcus,  ut 
&  ejus  Gnus ,  &  tangens ,  qux  magDitudi* 
nes  parum  inter  fe  differunt,  ia  arcu  adeo 
parvo ,  eft  ^go^.  partium  . 

Si  radii  duplum  fumas ,  viddicet  zo. 
milliones  partium,  minucum  unum  eft  5818. 
partium  .  At  minutum  eft  t$ooa  pedum 
Geometricorum,&  5818: ^k>oo  :  :  31 : 33 • 
Statui  ergopoteft  pes  Trigonametricus ,  qui 
fic  ad  pcdem  Geomecricum  ,  feu  Italicum 
modvnum  ut  33 :  31.  Siatui  quoque  potcft 
bn> 


a^a  C  a  P  U  T  11. 
brachiutn  duorum  pedum  TrigonometricoJ! 
rum ,  ^quorum  lo.  miliiones  in  Terrae  ra« 
dio  conunebuncur  /*  ica  quidemnumeri  o- 
mnes ,  qui  in  Tabulis  funt,  totidem  erunc 
Ttigooomecrica  brachia  duorum  pedum ,  quo« 

rum  apo^.  funt  in  uno  minuco  ,  &  48— 

ro  uno  fecundo  •  Tertia  pars  numerorum 
tabulse ,  cocidem  exhibebit  hexapedas  Trigo- 
oomecricas,  quarum  ^70.  erunt  in  uno  mi« 
nuro,  &  1(5.  in  uno  fecundo. 

Menluras  hae  pedis,  &brachii  Geomecri* 
ci,  &  Trigonometrici  mediocres  flint  inter 
pedeSy  &  brachia,  quas  a  variis  rationibus 
adhibentur.  Sumi  igtcur  pofTunt  pro  men- 
furis  univerfalibus  atqueconftancibus.  Qua« 
re  fi  numerum  quaeras  milliarium  ,  pedum » 
aut  hexapedarum^  qui  in  determinaco  arcu 
Terreftris  circumferentias  efl: ,  fac  eft  furne- 
re  numerum  minutorum  ,  qui  in  arcu  illo 
fuoc  pro  milliaribuf  Geomecricis  ,  qui  nu« 
meros  du£lus  in  mille  ,  paCfus  exhibebit , 
qui  in  arcu  ilio  foot,  &  per  5ooo.  praebe- 
bit  Dumerum  piedum ;  ica  gradus  66 ,  eric 
60.  milliarium',  feu  tfoooo.  hexapedarum  • 
Tota  Terrse  circumf.  quas  efl  ^60' .  erit 
igitur  2i'(5ooooo*  hexapedarum  Geomecrica'> 
rusn,  vel  iidoo.  milliarium  Italicorum  ;  & 
quoniam  circumferentia  eft  ad  femidiame* 
trum  ut  44;  7;   vci  ut  azo:  39.  vel    ut 

z  1 60Q. 


PHTSIQJE  P^RTlCULJfRlS  zjt 
21^00  :  343^.  9  Tcrrae  femidiamctcr  c- 
ric  Geomccricorum  tnilliarium  ,  feu  Icali« 
corum  modcrnorum  343 5.  Numcri  hujufce 
dimidium  ncmpc  1718.  cric  nufntrus  lcu« 
carum  Gcomccric^rum^quasprastcrpropccr  se* 
qualcs  func  lcucis  minimis  Gallicis,  uc  iU 
\x  quas  numcrantur  Parifios  intcr  &  Au« 
rclianum  (  Orleans  )  .  Tricns  milliarium 
fumi  poccft  pro  mcdtocribus  lcucis»  quas  in 
ufu  funt  in  Arvernia  ^  &  quarta*  millia* 
rium  Gcomctricorum  pars  pro  ieucis  ma« 
ximis»  quae  in  ufu  funt  in  Languedocia. 

Quod  ad  mcnfuras  atcincc  Trigonomc« 
tricas  ,  cum  pofucrimus  Tcrrae  radium 
==  locx^oooo  brachiorum  Trigonomctrico* 
rum^  circumfcrcntia  Tcrrac  cric  6^'S^iSs% 
bracbiorum  itcm  Trigonomctricorum  • 

Tcrtia  pars  numcrorum  iliorum,  hcxape* 
das  Trigonomctricas  cxhibcbic  •  Semidia- 
mcccr.  igitur  Terrae  eric  3*333333  hcxape* 
darum  Trigonomccricarum  ,  &  circumfercn* 
tia  eric  2o'^43p5o.earu0idemhexapedarum* 
Millcfima  pars  horum  iiumerorum  miiiia* 
ria  Trigonomecrica  exhibcbic  •  Scmidiamecer 
igicur  Terraeerit  3;^33.  miiliarium  Trigono- 
mecricorum ,  &  cjus  circumfcrencia  2.0^44* 
^rumdem  milUarium. 


§.V. 


»7»       c  jtrvT  u, 
5.    V. 

De  4i§mJione   VtttTum  &  RetinttoruiH 

de  locotum  Italia  diflantiis  ^ 

ejufiptt  (Mujis. 

Veras  elTe  veterum  menfuras  ,  Sc  recen- 
tiomin  menfuris  pluriniis  cmcDdandis  appri- 
me  utites  ex  its  obfervacionibus  apparebic , 
qux  locorum  nonnuIk>rum  diIl8Diias  ,  per 
longttudines,  latitudinefque  locorum  eorum- 
dem  conftituerunc  .  Qua  de  caufa  veteres 
propc  adeo  veritatem  attigerint  quod  fpe. 
£lac  Italiam  iplis  notifrimam  ,  Recentiores 
vcro  Geographi  immaneadeo  a  vero  reccf- 
ferint,  ex  iis,qux  mox  di£turi  fumus^  ap* 
parebic. 

Ut  dinenfio  bcc  appareret  Tabutas  Ita- 
lix  duas  Delisleus  defcripfit,  alteram  jux- 
ta  vecerum  ,  alcersni  juxta  recenciorum 
Gec^raphorum  menfuras ,  Urbemque  Ro- 
mam  pro  centro  ,  five  principio  diftan- 
tiarum  omnium  conllituit  •  a  qua  vix 
illx  celebernma:  milliares  incipiebant,  Ap- 
pia  ,  JEmilia  ,  Fiaminia,  quas  tanta  cu* 
ra  ,  cantifquc  impcnlis  conftruxeranc  , 
quafque  in  milliaria  ,  lapidibus  poficis,  di- 
flribuerant  .  Vix  hz  rc£)a  pergebanc  ,  uc 
via  Appta  ofiendit  ,  qux  acthuc  fere  in- 
i^ra  pcrfeverac  Roma  Capuam ,  etli  300. 


P 


PHYSICM  P^RTICUL^IS  173 
ante  JE.  V.  annis  conftru3a  lic,  per  PoiIeI- 
nis  Faludes  tranGcns,  qux  non  obftiterunc 
Romanomm  divJtii&,induftrix,  atque  labo- 
ribus,  ut  alibt  noa  ofEcccre  montes,  qnos 
Romani  perfoderunt  ,  nc  eo  loco  ceraere 
eft,  quetn  olim  Intercifani,  nunc  Saxuoi 
pertuuim  (  Saffo  ftratt  )  vocanc ,  quo  loco 
via  Flaminia  Apeoninum  trAJiciebac. 

Vix  hujarmodi  reftilinex,  ipfieque  item 
JD  milUana  ,  tfcrminis  poiitis  ,  diftribucx, 
fuadenc  veterum  diftantias  locorum  veras 
elfe.  MilHare  paflibus  mille  conftabat;  gaf- 
ias  pedtbus  quinque  ,  qux  menfuta  per  omae 
Romannm  Imperium  una,  eademque  con- 
ftanter  erat;  quum  nuoc  dierum  mitliare  in 
vtriis  Inlix  locis  varium  admodum  efle 
comperiatur  . 

Recentiores  Geographi  arbitraci  funt  miU 
liare  Romanum  vetus  xquale  fuifTe  uni  mi- 
nuto  tatitudinis ,  ut  modo  eft  Icalicum  miU 
liare  commune',  quorum  60  gradui  uni  la- 
titudiTiis  zqualia  fiint  .  Verum  enimvero 
diftantiis  veterum  cotlaris  cum  iis  ,  quas 
longitudinum  &  taiitudinam  ope  Geograpbi 
receDciores  invenerunc  ,  certo  compertum 
eftf  miUiaris  Romana  vetera  7$.  in  gradu 
uno  -iatitudinis  contineri;  quare  recentio* 
res  milliare  Romanum  ma)us  vero  pofue- 
runt  ,  &  ideo  veteres  diftantiis  ftatueodis 
crrafle ,  dum  ipG  folumtnodo  errabant ,  do> 
cuerunc. 
-      Lib.  11.  S  Ob. 


^74  C  ^  P  u  T     n. 

Oblecvationes  habitas  Romas ,  atque'  Flo« 
reociae  ^  verum  harum  urbium  fitum  ,  tutn 
qudad  longituditiem  ,  tum  quoad  lacicudi- 
oem,  nuper  exhibueriint.  Longe  differc  £• 
tus  hic  ab  eo,  quem  Geographi  recenciores 
iifdem  Urbibus  tribuebanc.  DifFerencia  lon* 
gicudinum  minor  invenitur  mioutis  45',  & 
contra  differencia  laticudinls  major  depre- 
henfa  eft  minutis  2o\  Harum  tamen  Ur« 
bium  diftantia  eadem  eft,  (i  milljare  ejuf« 
modi  fttifle  ponas  ,  uc  l^  iacitudinis  miU 
liaria  Romana  7$  continerec*  quod  quum 
recenciores  Geographi  non  animadverte* 
rinc ,  vix ,  auc  ne  vix  quidem  poccrant  ha« 
rum  Urbium  diftanciam  veram  cum  vias 
Caffias  9  quas  Roma  Floreociam  ducebac  ^ 
componere.  Mirum  ideo  in  quas  ambages 
abeanc  ,  quum  de  vecerum  diftantiis  fermo 
eft. 

Quum  fcilicec  in  Scrabonis  lib.  $.  le^ 
ganc  Aretium  Roma  diftare  ftadia  miiie  » 
ieu  z 20000  paflfus  Apenninum  verfus  •* 
Cluverius  putac,  diftanciam  hanc  a  monte 
Apennino  ,  non  ab  Arecii  Urbe  efle  fu« 
Qiendam  .  Actamen  fi  milliaria  Romana » 
quibus  Strabo  ufus  eft,  ejufmodi  ponas»  uc 
75.  in  gradu  uno  meridiani  Teliuris  con» 
cineantur  ,  vera  fcripfifle  Scrabooem  ,  A* 
Aronomicis  obfervationibus  difierentiae  iaci« 
cudinis,  &  longitudinis  dcprehenditur  • 

Neque  aptius  fanc  rccentiores  Geogra« 

phi 


PHrsICJE  P^RTICVtsARlS  275 

phi  viam  Apptam  explicamot  ,  quam  fe- 
ninc  a  C.  Czfare  Capua  Brundufiucn  fuiH 
fe  produ£lam  .  BrunduCum  Roma  360000 
palTus  diftare  Strabo  docfct  .  Cluverius  ta- 
tneo  ,  quamvis  longicudinum  differeDtiaoi 
harum  Urbium  eamdem  fere  pooai,  quam 
Academici  Parifienfes  obfervattonibus  in- 
veoerunt ;  quum  tamen  menfuras  hafce  cum 
Strabonis  diftanda  componere  tniaimc  pof- 

fet,  quia  Straboois  milliare  —   majus   po> 

neiec,  quam  Straboni  fuerit:  diftantiam  \U 
lam  Strabonis  quiota  fui  parce  mulca- 
vit , 

Pari  raiione  quum  Cluverius  jn  Polge 
opptdo  Ncapolitani  Regni  infcriptionem  io- 
veniffet  ,  quae  diftantias  exhibebat  brachii 
faujufce  viz  Appix  ,  qux  Regium  in  Cala- 
bria  ducit,  inveniflfetque  diHantias  hafce  op- 
poni  idex  ,  quam  fibi  efformaverat  vete- 
rum  menfurarum  :  infcriptioni  hulc  fal(ita- 
tis  notam  inurere  conatus  eft  ,  qusmvis  au- 
thentica ,  genuina ,  vera  vifa  illa  fuerit  Hol- 
flenio,  qui  asque  ac  Cluverius  illam  infpe- 
xerat  .  llla  fic  habet .-  ^('«»1  feei  ji6  Regia 
ad  Capium ,  ty  in  ta  via  pentts  omnts  mil' 
Harias  ,  tabellarioftjtu  pofivi  /  bincqua  funt 
NucerUm  millia  quinquaginta  uniun  /  C#> 
puam  oBfginta  quatuor  .  Diftantix  quoque ' 
ca!te^orum  v)«  hujufce  locoruta  ,defcriptse 
$2  funt, 


lys      c  ^  p  u  T    n. 

funt  ,  &  diftantiae  hz  ,  quarum  pleraeqae 
Antonini  Icinerario  confiroiantur  ,  cum  lo« 
corum  illorum  pofitione  conveniunt  ,  (t 
menfurae  veterum  ad  veram  fuam  quancU 
tatem  cum  Delisleo  redigaiuur  • 

At  non  modo  errarunt  Geograpbi  re« 
centiores  ,  quocies  a  veceribus  recedences  , 
contraria  docuerunt  ,  fed  illos  quoque  malc 
explicarunc  quocies  eofdem  fequi  voluerunt  • 
Longobardia.)  quas  maxima  fui  parce  GaU 
Itx  Togatae  vecerum  refpondet  ,  lioea  re£la 
fecacur  via  £milia ,  aliifque  viis  ,  quarutn 
incervalla  habemus  ,  non  .modo  in  Tabula 
Theodoflana  ,  quae  una  Tabula  Geogra- 
phica  vecerum  ,  ad  noftra  hasc  ufque  cem« 
pora,  fervaca  eft;  at  in  Itinerario  quoque 
Anconini,  ac  in  Icinerario  alcero  Burdigala 
Jerofolimam»  cujus  au6lor.  adhuc  ignoratur. 
Recentiores  in  locorum  horumce  diflantiis 
fequi  voluerunt  antiquo$  ,  at  in  errorem 
alcerum  inciderunt  •  Nam  a]  didantiis  hi* 
fce  )  Urbium  longitudines  derivances  juxta 
falfam  ideam  menfurarum  veterum  ,  quam 
mence  conceperanc  »  extenfionem  nimiam  , 
refpe6lu  Terras  ambicus  ^  regioni  huic  tri« 
buerunt  ^  dum  Niciam  inter  atque  Bono* 
niam  5^  %$'  difFerentiam  longitudinis  ipom 
fuerunt ;  « quum  ex  d)fervationibus  fit  4^. 
tj\  quinta  fcilicec  parte  diiSerentiam  hanc 
longitudinis  adauxeruoc»  ut  revera  accidere 
oportuic  I   quum   miiliare  Romanum  vetus 

"»5  mi* 


PHYSICM  P^RTICUL^RJS  277 

—  minus  efie  recjfitioribus ,  ex  Cafllno  fu- 

S 

periore  ^.  odendcrimus  .   Emendatio  igimt 

tongttudinis  Longobardix  ad  veterum    men> 

luras  ad  amuffim    regionem    hanc  redigic  , 

contra  recenciorum  opinionem. 

Qtiod  sd  Regionis  ejufdem  latitudincm 
attinec  ,  CafliDus  Janus  laticudincm  obfer- 
vavic  44°.  25%  &  Pecicus  latitudinem  Tra- 
chona:  in  ValleTellina  obfcrvavit  4^".  10'; 
eic  quo  infertur  iatervallum  a  recencioribus 
poficum  incer  locorum  itlorum  paraltelos , 
efle  quinta  fui  parce  mulcandum  ,  uc  in 
veterum  menfuris  habemus  .  Ncfcio  autem 
an  mirari  magis  fubeat  ,  veterum  menfu- 
ras  apte  adeo  cum  obfcrvationibus  cohxre- 
re  /  an  vero  recenciorcs  longe  adeo  a  ve> 
ro  rcccdcre  potuifle. 

Tertius  rccenriomm  error  ,  quo  raare 
Adriaticum  ar£lum  nimium  effeccrunc  ,  cft 
quia  veterum  menfuras  hac  in  parte  pcni- 
tus  ncglexemnt  .  Ek  Patris  Viva  oblerva- 
iionibus  Laurcti  lacitudo  ell  43".  42' ;  ex 
Ficciolio  Ravenn*  laiitudo  eft  45*.  Ro- 
tnani  viam  Flaminiam  exftruxcrant  185000 
pafl^uum  Roma  Faaum  Fortunx  .  Salariam 
(  quia  fal  per  eam  vehcbatur  )  132000 
pafluum  Roma  Tmentum  ad  roare  Adna* 
ticum-  exAntoDioi  Inoerario  fuoc  140000 
palTus  Ronu  ad  oilia  Aierni  fluminis  vi^ 
S    3  Va. 


\ 


Vo^"   OeV«V"  '°  ,am 
,  Vv«'  ^eoto"  '  ,„f,o 

»"'  ,  .  o>"'  ° 

» <«'''''!,&. v.i!i '; 


\ 


pwrsicm  Ps^TicuL^Ris  i^j» 

oas  ^  a  Ltlybaeo  pramoacorio  Carthagi- 
nem  ,  Sc  leacas  60  a  Capite  Mercurii  in 
Africa  ad  idem  Lilybst  'protnontorium .  Ai 
in  Anconini  Icinerario  legimus  ab  iafula  , 
quam  maritimaindicuRt,  Lilybxo  proxinu  ^ 
ad  Capuc  ufquc  Mercdrii  diftanciam  'clTe 
700  untummodo  fladiorum,  ijua;  diftamia 

eft  ->  diftantie    recetuiorum  ,   60  nempe 

leucaram  .-  quae  tamea  Aatonini  difUntia 
Acadotnise  obftirvarionibus  confirmatur  . 
Patrfs  cnim  Fevillci  ,  Tripali  ;  &  ChazeU 
lcTii  ,  Drepani  ,  prope  Ltlybaeum  obfcrva. 
tiones  oftendunt  Afdcz  litEora,  ideoque  & 
Carthwinem  efle  tribus  gradibus  magis  Se> 
ptemtnonales  ,  proiadeque  Sicilia  propio- 
res  ,  quam  e  receotioribus  Geographis  po- 
nerentur  .  Sed  &  aautz  ipfi  convcBtiuit  , 
Caput  bonum  (  iia  hodie  Caput  Mecoucii 
vocanc  )  Liiybaio  diftare  ip  ,  vel  20  leu- 
cas  maritimas,  quz  700  illa  Antooini  fta> 
dia  eioBquant. 

Pari  modo  Sardiniz  a  littoribas  Africx 
diftatitiam  longe  majorcm  recentiores  po- 
nunt,  quam  Antoninus  .  Hic  enim  Callari 
Carthagtnem  i;oo  ftadia  ponebat  /  duplo 
vero  majorem  ponunt  recontiores  .  Pacris 
eoitn  Fevillei  obfervationes  in  meridioaali 
Sardinise  littore,  ubi  Gallariiana  Urbs  eft, 
Aoioniai  diftantias  confirtnont . 

S    4  Stra- 


Srrabo  ^  Solinus  »  &  ValeriQs  Maximus 
itferunt  bellorum  Punicorum  temporibus 
excitifle  virum  ea  oculorvm  acie  a  Natura 
donatum,  uc  eminentt  locdJ|ans  prope  Li« 
lybxum*,  navcs  numeraret  ,  qus  a  Carcha- 
ginienfi  portu  folvebant  «  &  Urbis  Liiybaei 
mcolas  facerec  de  re  hac  certiores  •  Quam- 
vis  vir  hic  naves  vidiflec  folummodo  ad 
Capuc  Mercurii  ,  Siciliae  propius  quam  Car* 
thago  fit  :  durum  tamen  adhuc  eflet  crede* 
re  ad  60.  leucarum  diftantiam  ,  .quam  re- 
cemiores  ponunt  ,  hominem  potuifle  naves 
difcernere ,  &  numerare  ,  quum  Tem  ro- 
tanditas  naves  ab)  ejus  oculis  ,  utut  acu- 
tis ,  furripuiflet .  At  fi  20«  folummodo  lcu* 
carum  diftantiam  hanc  fuifle  pooas  ,  non 
aegre  adeo  narrationi  huic  fides  adhiberi 
poflet. 

Non  diflimili  ratione  a  veteribus  rece- 
dences  recentiores  in  alia  diftantia  traden- 
da  aberrarunt  a  vero.  Plin.  lib*  J.Cap.  li* 
ait ,  HyHruncum  Urbem  ajGnecia  dividi  freto 
50000  pafluum,  Pyrrhumque  Regem  meii« 
te  volvifle  pontem  asdificare,  ut  in  Itaiiam 
trajicere  facile  poflet ,  quoties  a  Tarentinis 
eo  vocaretur  ,  ut  cum  Romanis  bella  ge- 
reret ;  at  ab  asdificatione  hac  diftra£lum 
Pyrrhum  fuifle  •  Antonini  Itinerarium  ab 
Hydrunci  Urbe  ad  infuiam  Safinam  ,  Grae- 
cias  littoribus  proximam  ,  diftanciam  pooic 
400  ftad.  feu  $0  milliarium  «   Obfervatio- 

nes 


PmSICS  P^RTICUL^RIS  iS( 
ws  In  iis  lods.  rumpcas  ^oa  haberaus/  ac- 
fi  nautarum  relauones  confulamus  ,  diflaa- 
tiam  Iunc'i£.-.  leucarum  maricimacniai  in- 
veaimus  y  quge  diftaatta  cum  iis  Plioii  8c 
Aotooini  apprime :  coQvenic  .  lacervallum 
tatDen^  hoc  recentiore?  duplo  -  majus  ef- 
ficiunc. 

Age  donum  eam  Iialix  partem  ,  quam 
magaam  Grzciam  veceres  vocabaat  ctmi 
Grxcia  proprie  di£la  conferamus.  Receotio- 
res  magoam  haac  Gneciam  cum  Gnecia  , 
<]U3e  Achajam  ,  Pelopoanefum  ,  &  Theffa- 
liam  comprehendebac  ,  conferences  ,  hanc 
itta  majorem  ftatuunt.  At  ex  obfervationt- 
bus  Fatris  Feviilei  loogitudinum  Thefialo- 
nicz  I  Meli ,  &  Cretse  ■  atoue  Vemonii 
Ai^U  ,  LacedBemone  ,  Athenis  ,  Thebis  , 
Cortnthi  ,  &  Calcis  habitis  eruitur  Graecix 
dimenfiones  in  longum  &Iatum,  quzGne- 
cix  proprie  di£l2  tribuebantur  a  recentio- 
ribus  ,  pluribus  gradibus  majores  fiiiffe  ve- 
ris  /  adeo  ut  Gnecia  fit  revera  minor  ac 
poneretur  ,  ultra  dimidium  /  quare  Gneeia 
mbor  reapfe  eft  parte.illa  Italiae  meridio- 
nali,  quam  magnam  Grxciam  merico  vete- 
Fcs  vocitabant  .  Convediunt  cum  obfctva- 
lionibus  &  Grzcorum  veterum  menfune  , 
ut  menfuras  Romanorum  veierum  cum  ob- 
lervationibus  convenire  ha£tenus  obfervavi- 
mus .  NoD  ei^  vanitate  ,  fed  veriute  du- 
Ai  ■  Grsci  illt  vciercs  ,  mcridionalcm  Italic 
paiw 


2S%  CJf.PUT    IL 

partcm  9  magnaB  Gcscbe  nomine  appellarc^ 
ruDt  •  :  .  . 

Qiuim  igitur  vetecum  Romanorum  Gcae* 
corumque  meafurae  cum  .obferuationibus  0« 
mnino  convenianc  ,^  quoties  cum  ipfis  con« 
ferri  poffint  [:  magnum*  lane  adjumentnnt 
adfercur  Geographis  a  vecerum  dimenfioni* 
bus  ad  veras  iocorum  Terras  diftantias  fta- 
tuendas  ,  &  loca  ipfa  tn  Globis  ^\  Tabulif^ 
que  Geographicis  coUocanda  ;  etfi  in  locis 
nunc  barbaris  obfervationes  fieri  non  pof^ 
fint/ 

§.    VI. 


De  veteri  Gracarum  Stadio  longe  msnere 
Stadio  Remanorum  • 


Prasftat  modo  ut  milliarla  ad  meridiani 
gradum  retulimus  ad  veram  milliarium 
menfuram  re£te  ftacuendam  :  ica  &  ftadia 
quoque  cum  meridiani  gradu  ,  cum  certa 
videlicet  ,  conftantique  menfura  conferre  • 
Qua  in  re  animadvertere  juvat  pede  pri- 
mum  ufos  homines  efte,  deinde  paflu,  ter« 
tio  ftadiis  atque  milliaribus  ad  magnas  di- 
fiantias  demumque  ad  meridiani  gradumdi- 
metiendum.  Ac  ad  menfurarum  illarum  in« 
credibilcm  varietacem  axl    ccrtam  normam 

redi- 


PHrSlCM  P^RTICUL^RIS  l8? 
Eedigendam  ,  nnnc  demum  a  gradu  merU 
diani  sd  menfuras  illas  dcfcendeadum  e(l  , 
qui  gradus  femper  sequalis  eft  ,  quum  pe- 
dum  varietas  ab  homiaum  inxquali  magni- 
fudine  derivata  ,  in  menfuras  alias  omnes 
facile  transferri  po0et  .  In  gradu  milliaria 
60 ,  paflus  ^oooo ,  pedes  jdoooo  modo  po- 

nuQtur .  Pesicitur  — pars  Qradas  meri- 

3iioooo  "^      ® 

diaoi  ell.  Videamus  modo  quota  pars  Ter* 
reftris  gradus  lladium  varias  apud  Nacio- 
aes,  variifque  lemporibus  fuerit . 

Stadia  Gracorum  veiera  ad  Alexandri 
ufque  tempora  ejufmodi  in  ufu  fuiOi;,  quo- 
rum  iiii.  in  Tcrrx  gradu  cDntineremur^, 
patet  ex  iis,  qux  de  Alexandro  Magno  narran- 
tur,  &  de  expeditione  Cyri  Junioris  contra 
Artaxerfem  fratrem,  acde  recepiuillo  cele- 
berrimo  toooo  Grzcoram  pofl  Cyri  ca> 
dem  ,  ac  demum  de  Urbium  aliquoc  vcte- 
rum  magnitudine. 

I.  U[  ab  Alexandro  incipiamus.'  Tabu- 
la  ejus  Imperii  corapte£litur  a  liciore  pro- 
pe  illyrium  ad  Indum  ufque  fluvium,  par- 
tem  orientalem  omnem  Muodi  veteribus 
noti .  Pella  urbs  Macedooix  princeps , .  noa 
procnl  Theflalonica ,  Patria  magni  Alexan- 
dri  fuit,  a  qua  ipfe  difceffit ,  quum  contra 
Grzcos  primum  ,  fecundo  contra  Tribules 
Thraciae  populos ,  quam  ad  Dgnubium  uf- 
que 


1 


a84  C  ^  P  U  T    n. 

que  pcrvafit  ,  atque  ru1>jectc  ,  &  tertio  de- 
tDutn  contra  Perfas ,  belluin  gefTic. 

Pars  occidentalis  Imperit  Alexandri  re- 
gtones  comple£lebatur ,  quz  Epirum  inter, 
Bceotiam,  &Thraci3m  coniinentur  .  Hi  e- 
rant  ditionis  Alexandri  Bnes  ,  quum  ipfe 
bellum  intulic  Perfls  .  Athenx  ,  Lacedz- 
mon,  Urbefque  alta:  Grxcix  Alexandro  noti 
obteraperabanc  ut  Regi  ,  fcd  uc  Nationts 
Grscorum  duci .  Byzantiutn,  vero  ,  Reipu- 
blicx  more  ,  libercate  ,  etiam  fub  Alexan- 
dri  fuccefforibus  ,  fruebatur  . 

Fere  orancm  Perfarum  dicionem  vi£la> 
riis  pluribus  Alexander  fubjecit  ;  fere  o- 
mneni ,  inquam  ;  excipiendaenim  eH  io  A- 
;Qa  minori  Bythtnia  ,  &  Cappadocias  pars 
Septemtrionalis  ,  qux  R^num  Ponti  dein- 
ceps  appellata  fuit  .  Idem  de  magna  Ar* 
menia,  quae  ad  Euphratis  ortum  fita  efl,  di- 
citoce',  ac  de  Atropacene  ,  qux  ad  orien- 
tem  Armenix  fica  cft  ,  qus  modo  Adherl- 
iam  dici  folet  .  Excendcbatur  ejus  Impe- 
rium  ad  Meridiem  ,  ad  marc  ufque  Indo- 
rum,  finumque  PerGcum  y  Arabcs  nunquam 
fubjecit  ,  fed  eam  folummodo  £gypti  par- 
tem  freto  Suez  proximam  ,  qux  eft  mare 
incer  Rubrum,  atque  Mediterraneum .. 

Byzantium  cft  ad  41°.  i'.  latit.,  non  ad 

43° ,  uc  Ftol.  arbitratus  eft  .    Longitudinis 

diflerentia    Parifios    inter    atque    Byzantium 

eft'2(i°.  33. ,  ali  infula  vero  Fcrri  46".  3^, 

Hanc 


P" 


PHTSICM  P^RTICUL^RIS  iS? 
Manc  veteres   poncbant    io°.    tnajorem  ve« 
ra,  graduum  fcilicec  $6".  ^d. 

Ganges  terminus  eft  expeditiooum  Ale- 
xaodri .  Diffcreatia  longitudinis  inter  buoc 
fluviiun  at(^ue  Byzantium  eft  47°.  50'.  30". 
ex  obfervauonibus  PP.  Kirkeri  &  Gruebe- 
ri  ,  qui  horarum  4.  16'.  16'  differentiam 
cfle  docuerunt  mcridianomm  Romx,  &  A-> 
grx  ,  unde  eruitur  differentia  loDgiiudints 
Parifios  inter,  &  Agram  74°.  14'.,  Sc  A- 
gram  inier,  aique  Byzamium  4$)°.  50'.  ^q'. 
Urbs  Agra  ad  Gemeneum  fluvium  (  qui 
in  Gangem  ad  occafum  fluit  )  fiia  ,  eft 
fere  in  Meridiano  fontium  Gangis  .  Agra 
igimr  parum  diftat  a  flnibus  orientalibus 
Imperii  Alexandri  .  At  ance  Delislcum 
arbiirabaniur  Alexandri  Imperium  Byzantio 
diftafle  in  ortum  58°.  quare  ipfum  fexta  , 
imo  fere  quiatafui  parte  adaugebant.  Lon* 
gitudines  autem  hae  Delislei ,  Chazcllefii ,  & 
Feviltei  obfervationibus  innitunmr  ;  ut  & 
F.  Gmebert  habitis  Agne ,  aliorumque  Goz, 
&  ad  Caput  Comorinum,  ac  ad  Indi  o{lia 
fumpiis . 

Quando  deeralic  Europeorum  obfervatio' 
nes  ,  opporcunum  ratus  eft  Dclisleus  uti 
obfervaiionibus  orientaliumAftronomorum  , 
qui  in  Syllabo  Naffir-Eddin  ,  &  Oulugbeg 
coniinenmr  ,  «jux  cum  aliis  Europeorum 
faiis  conveniebant .  Noium  eft  quanto  ftu- 
dio  ,  quantaque  diligentia  Orieotalcs  colue- 
rint 


iSrf  C^P  U  T    11. 

-rint  Adroaomiani .  Arabes  Gec^raph!  non 
fcmper  Ptolomeum  exfcripferunt  .  Exemplt 
loco  Gt  tongitudo  quam  Naffir-Eddin  & 
Oulugb^  inter  Moultan  ,  ad  confluentem 
Hydraotis  ,  &  Indi  pofuerunt  ^ff'.  p',  > 
quam  Ptolomeus  pofuerat  54°.  25'.,  o£to- 
decim  fcih  gradibus  &   16'  magis  adortum, 

nempe  ultra   ^  magts  ad  ortum  .   Agarae 

x)uoque  urbem  Ptolomeus  lodum  inter  ,  8c 
Gangem  ponit  59°.  43'.  ad  ortum  Ancio- 
chiz  15*.  15'.  Scilicet  magis  ad  ortum  , 
quatii  obfervationibus  Urbs  eadem  Agrx 
vel  Agane  ftatuia  ab  Arabibus  illis  cft  , 
fcilicet  44°.  20'. 

Habemus  etiam  recentiores  obfervatio* 
nes  latitudinis  Urbium  quanimdam  Perfi- 
dis ,  qu3C  lacitudines  confirmant  traditas  ab 
Orientis  Anronomis  ,  quibus  ideo  merito 
Delisleus,  &  Buachius  6dem  adhibuerunt. 
Metiti  funt  Gcometrz ,  AlexandrijuITu, 
exercituum  ejus  itinera ,  aiquc  locorum  di- 
ftantias  ,  quarum  przcipuas  confervarunc 
nobis  Strabo  ,  Plinius  ,  Arrianus.  Ha;  quo- 
•  que  menfuraE  orientalium  Adronomonim 
obfervationes  mirt6ce  confirraaverunt.  Nam 
didantia!  ills  eamdem  femper  babent  inter 
fe  proportionem  ,  ac  diHamia;,  qua;  ex  o- 
rienialium  Aftronomorum  obfervationibus 
inferuntur. 

Id. 


^^^ 


PHTSICJE  P^RTlCULufRlS  zZj 
,  Inde  fane  ftadii ,  quod  Alexandri  aecate  itt 
iifu  erat  ,  magnitudo  facile  infenur,  longe 
minoc  quidem  menfura  Erathoftenis ,  qut 
ftadia  700  gradui  uni  tribuerac  ,  &  minor 
adhuc  menfura  Ptolomei  ,  qui  gradui  unt 
Terrae  ftadia  quingenta  tribuebat  •  ^ 

Numerantur  ex.  gr.  i02po  via  JEquato*^ 
ri  parallela  Ecbatanam  inter^  &  Alexan- 
driam  illam ,  quas  ad  Ariam  (  hodie  He« 
rim  )  fluvium  conftru£la  fuic.  Stadia  haec 
iC2pO|  ex  menfura  Erathoftenis,  14^  Ter* 
ras  gradus  excederenc,  &  ex  Pcolomei  men- 
fura  ftadii »  excederent  20^  ac  ex  Aftro* 
Bomorum  oriencaliumobfervacionibus,  func 
8^  57*  Scadia  igitur  Alexandri  tempore 
longe  minora  eranc  pofteriorum  Geogra* 
phorum  ftadiis. 

Quod  eo  vel  maxime  conflrmacur,  quod 
Alexaqder  ab-Aria  Urbe  digrefTus  ad  Ur* 
bem  Drangium  principem  proceffic  per  x^^ 
ftadia;  Philotam  prodicionis  reum  in  vin- 
cula  conjecic  ^  &  Ecbatanam  catenis  onu» 
ftum,  ac  militum  caterva  cuftoditum  mifit; 
^ui  die  undecima  fecuri  percufl^us  eft.  Spa- 
tio  ergo  temporis  diebus  ii.minori,  Phi« 
lotas )  &  milites  qoi  ipfum  ducebant ,  at« 
que  fervabant,  pro(c£li  funt  per  ftadia  1 1 890« 
diebus  ergo  fingulis  per  ftadiafaltem  1080; 
fiadia  hffc  exPtolomei  menfura  conficeren 
leucas  S4  ,  quarum  25  gradum^  confti- 
tuuoc;  &  ex  Erathofteae  leucas  43.,  quod 

fie« 


a88  C  ^  P  UT    IL 

fieri  non  poteft  ,  quando  de  diemm  tr« 
itinere  continuo  fermo  eft;  prasfertimquutn 
equicatus  ille  trajicere  cogeretur  Regiones 
vel  defertas,  vel  ab  ihfenfis  populis  habita« 
tas  •  Scadia  ergo  ilia  Alexandri  mioora 
erant  ftadiis  ,  qux  poft  ipfum  in  ufu  fu&- 
runt . 

Qui  fieri  prsterea  poflet  ,  ut  500  fta- 
dia,  2$  fcilicet  leucas  horis  24  Alexan^ 
dri  excrcitus  percurriiTet  ?  Arrianus  enim 
narrat  Alexandrum  cum  exercitu  ftadia 
iSoo  diebus  tribus  pervafiflTe,  leucas  vi« 
deiicet  75.  » 

Difficuitates  hx  ,  aiiasque  hujufce  gene« 
ris  omnes  evanefcunt  ,  fi  ftadia  illa  AIe« 
xandri  cum  Delisleo  ponas  squalia  ftadiis 
Arlftotelis,  quorum  fciiicet.  iiii  in  gradu 
uno  Terras  continentur.  Stadium  hujufmo* 
di,  pedes  308  Parifienfes  continebat,  hexa- 
pedas  fcilicet  51  nonnihil  excedebat. 

Pbilotas  ille  igitur  leucas  24  diebus  fin« 
gulis  percurriftet,  non  leucas  43  ex  Era» 
thoftenis,  vel  S4  ^  Ptolomei  menfuris. 

Stadia  illa  i^oo  diebus  tribus  percurfa 
ab  Alexandro  cum  exercitu  a^qualia  eftent 
leucis  36,  &  icer  dierum  fingulorum  fuif- 
fet  leucarum  12  •  Notum  eft  Delphinum 
Gallias  anno  i6gi ,  horis  48  proceffifte 
cum  exercitu  per  leucas  30  ;  quum  Ale- 
xander  diebus  tribus  per  leucas  ^6  procef- 
fiife  narrecur  ,  quod   ideo    veri  fimillimum 

red» 


PmSlCS  P^RTICUU4RIS    287 
redditur.  Aano  i^iodux  Noallise  equiratum 
traduxic  horis  30,  pedites  horis  ^Sperleu' 
cas  ^5   Gallicanas  ;    quum  equites  quatuor 
tormenta  bellica  fecum  trabcrenc. 

Siadia  jlla  102^0  Anam  inier  ,  &  Ec< 
baianam  aiquarent  ex  mcnfura  Ariftote> 
lis  "~  .  ~  ~"  —  9''  >^' 
cx  obfcrvaiionibus  eft      — •      —    8".  57' 

differeniia  cft  —  —  —  =  o::5»' 
fcu  ftadiis  350,  qux  viarum  angniis  tri* 
bui  facile  pofluni,  quum  de  intervallo  il- 
lo  tanio  agiiur,  ftadiorum  fctlicei  10290. 
Quod  ad  partem  aitinet  Imperii  Alex. 
fitam  ad  occafum  Byzantii  ,  animadver* 
tere  prtftac  Delisleum  locorum  Utiiudinem 
emendafle  .  Ante  ipfum  enim  latitudines 
illx  defcripix  cranc  ex  menfuris  itinerariis 
a  laiitudine  Byzantii  .  Quum  bsec  igitut 
duobus  gradibus  vera  major  conftituia  o- 
lim  fuillec  ;  error  hic  laticudines  alias  o 
tnnes  vitiarat. 

Pari  de  caufa  necelTe  Delisteo  fuic  quuffl 
Byzantium  &  Trapezunttum  per  grsdu* 
duos  ad  Auftrum  deduxiffec,  Mare  nigruni 
&  Aftce -minoris  titfora,  &  Paludem  Mxo- 
tidem  ,  &  Circaffiam'  pcr 'duos  irem  gra^ 
dus  deducere. 

Longitudb  quoque  Maris  nigri  fcu  Pon- 

ti .  Euxini   emendaada    fuii   ob   emendatas 

longitudines    limitum   orientalium    Imperii 

Alexatidri.  DiOantia  Ponti  Euxini  a' Mari 

'    Lib.  II.  T  Caf. 


i 


ipo  C  sA  P  V  T    11. 

Cafpio  notacllex  nienfuris  Strabonis  ScFli- 
nii  :  tongicudo  litioris  occidentalis  Maris 
Cafpii  nota  e(l  ex  obfervationibus  AHraca- 
ni  ad  Volgse  Onia  habiiis  a  BourroughA* 
,  ftronomo  Anglo  ,  qui  Lunz  EclipGtn  ad 
OHia  illa  oblervaviE  die  eadem  ,  qua  eatn 
VraDiburgi  Tycbo  obfervabat ,  31.  fciliccc 
Januarii  i$8o.  Per  eani ,  meridtanorum. 
differemia  inventa  eft  g8%  45'.  Addas  10°. 
3%'.  30'  UraQiburgum  inter  ,  atque  Psri- 
£os.'  habebis  Parilios  imer  ,  &  Aftracaa 
49".  if.  30',  &  Byzamium  iotcr,  ac  A- 
flracan   22°.  44'.  30'. 

Quum  difTenfio  aliqua  hac  de  re  ficVen- 
delLinum  inter  ,    atque  Tycbonem  ,    quoad 
lioram  medix  Eclipfeos   illius:  placutt  De< 
lisleo,  donec  novis  Ecltpfium   obfervationi- 
bus  tes  certior  fiat ,  medium   fumere  inter 
dilTentierttes  hos  Aftronomos: 
ex  Tycbonc  eft    —    —    —    38°.  45* 
ex    Vendellino    —    —    —    33°.  45' 
media  inter  utramque   —     —     31$°.  15' 
quod  confirmatur  Itinerariis,  qux  Delisleo 
prafto  fuerunt  .   Aflracan  igitur  eft  ad  or. 
tum   Parifiorum   4^'.  &  6j*,  a  meridiano 
frimo  Infulx  Ferri. 


11.27« 


i 


PHYSlCm  P^RTICJSL^RIS  2^1 

II.  De  Cj/rijumoris  txptditlent  tentra  *Arta' 
xtrfm  Fratrem  ,  &  dt  rtctptn  illo  ctUbtr* 
rimo     loooo    Graterum     pefi    Cyri    («» 

dtm  . 

Xenophon  ,  qui  uous  e  loooo  Gnecis 
erac  qui  Cyro  contra  Arraxerfcm  fratrem 
luppetias  tulerunt ,  quiquc  demum  uaus  e 
prtncipibus  exercitus  fa£lus  eft  ad  receptus 
iUius  celeberrimi  finem  :  expedicionem  iU 
lam  Cyri  feriptam  reiiquic  nobts  canca  di- 
ligentia,  ut  delocorum  dtftantiis,  quas  ex> 
htbet,  dubicare  non  Itceat  y  per  quaE  locs 
exercicus  tranGJc ,  neque  de  extenuone  re* 
gionum,  quas  peragravic;  quumdefcriptio- 
nes  fuas  minutiflimis  adjun£lis  oroec  Xe- 
nophon  acque  confirmec , 

Diftancfas  has  quoque  Deltsleus  propor. 
tionale^  invenic  extenfioni  regtonum  itla- 
rum,  orieotatiura  Afirooomicis  obfervacio- 
cibus  (latutse:  quae  obfervattones  a  Cbazel- 
Jefio  fere  omncs  habitz  fuot,  quum  Regis 
Chriftiaoiflimt  jufTu  aooo  i6pi  in  orieo< 
tem  profedus  eft  ad  obfervaciones  infti- 
tuendas  ,  qiix  Aftronomiae  iimul  &  Geo- 
graphtae  perBciendis  utiles  elfent. 

In     Melitac    &    Cypri    infulls    noonutlas 

inftituit,  &  quum    Alexaodretcam   appulif- 

fcc  a  dic  8.  }anuarit  ad  Februarii  3  *  plu- 

res  aliitudioes  meridianas  Sotis  obfervavit, 

T    a  ut 


I 


%^i  C  U  P  V  T  11 
01  &  ftellarum  aliquot  fixariim  ,  tum  ad 
Seprenitrionem ,  tum  ad  Auflriim,  quibat 
al(i[udii>em  Poli  urbis  illius  elTe  ftatuii  ^fJ". 
35'.  Longitudinem  vero  per  faiellitum  ]o- 
vis  Ecliples  nacuit ,  ui:  Urbs  llta  magis  ad 
onum  fit,  quam   Parifienfis  34*.   15'. 

Poli  alcitudinem  Rhodi  invcnic  ^6°.  K?; 
■  Byzancii  vero  41°.  i' ;  quse  Urbs  efl  ad 
ortum  Parifiorum  16".  33'. 
'  Smyrnarum  lacliudo  a  P.  Fcvilleo  inven» 
ta  eft  38°.  18';  longitudinum  vero  difFe- 
rencia  ad  ortum  25°. 

Trapezuntii  laiitudo  &    P.  Beba  Jnvenca 
tft  41°.  4''  _ 

'  Babylonts  longitudo  42^  ad  ortum  Parif. 

Ephcfi  longitudo  zy".  diiFerentia  cft  15°. 
"  Obfcrvacionum  harum  cotlationc  cum 
itincre  loooo  Graecorum  a  Xcnophontc 
dcfcripto  ,  Oclisleus  diflaniias  Xcnophontis 
dlltantiis  obfcrvatione  flaiuiis  proportioniib 
Ics  invcnit.  Diflancia  enim  a  loco  difcef- 
fus  Ephefo  ad  porcus  ufque  Syriae  a  Xcno- 
phonce  diftantiz  eorumdem  Babylonc  zqua. 
}is  eft,  quz  zqualitas  per  obfervaiiones  et- 
iam  invenicur ,  Sc  per  Icinerarium  Texei. 
rs  Luficani  primi  Geographi  Regis ,  Baby- 
lone  in  Syriam  .  Idcm  dicito  de  icinere 
loooo  Gracorum  poft'  Cyri  mortem  ;  nam 
diftantix  locorum  celeberrimi  hujuTce  rece- 
ptus  rcfpoadent  (  habita  ratione  obliquita* 
lis  jnguiorumque  viarum  )  Jacitudinibus 
Baby- 


PHTSICM  P^RTICUl^RIS  a^^ 
Babyloais  ,  &  Trapczuniii ,  guumhxcUrbs 
proculdubio  fit  vetos  Trapezumium  ,  pri- 
tna  nempe  Grxcorum  cotooia ,  quam  excr- 
citus  ilic  loaoo  Grzcorum  offendic ,  po^- 
quam  ex  hoflium  Terris  ^reifus  ef^  . 

Quamvis  tamen  proportjo  eadcm  femper 
fic  inter  Xenophontts  diflantias  ,  &  latitu* 
dinum ,  longiiudinumqge  differentias;  fta- 
dii  camen  iltius  ,  quo  ulus  cfi  XcnopTion 
ad  gradum  Terra  rctaiio  lofige  divcrfa  e(I 
'  ah  ca  (ladii  Rom.:nam  Aadia  ilta  1^050, 
qus  Xenophon  numcrac  fb  Ephefo  loco 
difccffus  ad  pnetii  locum  Cunaxam ,  fcillcec 
«X  Plutarcho  500  Itad.  a  Babylonias  Urbc, 

(dinatEuiem—  gr.  )  ollendunt  ultra  11 00 

Z 
.f^adiorum  illorum  in  gradu  uno  icrredn 
contineri  •  quum  lamen  Geogr^phi  omncs 
in  gradu  UDO  4S0  fotummodo  ftadia  Ro- 
mana  poDant.-  ex  Delislei  aufcm  emenda. 
iione  ,  qua  75.  milliaria  Romana  in  Tcr- 
iz  gradu  contiocri  demonRraiuiv  eft ,  con< 
tincrentur  Oadia  ^oo  in  gradu  uno,  qut 
numcrus  [aniummodo  cfl  pauto  ulcra  di' 
midium  numeri  ftadiorutn  Xenophontis . 

Totlerctur  hujufmodi  difiiculias  «  fi  Ra- 
dia  longe  minora  fuiffe  vc[uRi0imis  lem* 
poribus ,  quam  Romanorum  icmpore ,  pon 
nereraus»  fi.  dividamus  1^050  (\»d'i3  per 
gradus  15,  (lagulis  gradibus  cedercnt  fta- 
dia  IC70,  Si  dividas  1^050  per  iiu  , 
T    3     '  h-"- 


2P4  C  ^  P  U  T     11. 

habcbis    gradus     I4_  ^   quoc  Ephefum  in« 

2 

ter  acque  Cunaxam  func.  Diftac    enim  Cu« 
naxa  Babylone  dimidio  gradus.  Ec  fane  ve« 
riGmile  eft»  paffum  quo   primis  cemporibus 
ufi    homines   func  Tcrris    dimecicndis  ,    ae- 
qualem  fuifle  pafTui  communi  ,   qui  eft  pe« 
dum  duorum,  digitorum  4.  Parifienfium, 
feu   pedum    duorum    Romanorum    cum  di- 
midio/  quum  paflus,  Romanorum  cempo- 
t€ ,   fuerjc    pedum    5  •   Romanorum .  For« 
te  pafTus  hi  duo  variis  ufibus    cempore  eo- 
dem    inferviebanc;    ac  demum    paflus  Geo* 
mecricus   ,    pedum   videlicec    5.  folus     fu« 
perfuic ,  pracfercim  poflquam  Romani   con« 
flruxerunc  acque  Geometrice  dimenfi  func  vias 
fuas  itlas  milliares  ,  dequibus  verba  fecimus. 
Cyri    temporibus  ftadia  illa    minora     in 
ufu  f^ifle  pacet  ,  faltem    10  maxima  parte 
Regionum  ,   quas   ejus  exercicus  pervafic  • 
Confirmac  idipfura  menfura  gradus  ab  Ari- 
ftotele  ftacuca  ( 300  ante  £ram  Vulgarem 
annis  )  qui  in  lib«  de  Caslo  aic ,  Terrae  am- 
bicum    efle    400000    ftadiorum  ,     ex    quo 
eruitur    gradus    11 11     ftadiorum   ,     quod 
conforme  eft  menfuras  ftadiorum  ,  quas  Cy« 
ri  ascate  in  ufu  fuerunc.  Idipfum  conforme 
eft  i^s  quas   de  Alexandro   magno    narranc 
Arrianus,  Q.   Curtius,'  Plinius  ,  &  Strabo 
exDiogene,  &  Becono  Geometris^  qui  Ale* 
xandrum  fequuti  func* 

Qua- 


PHTSICM  P^RTlCVLofRlS  i^j 
Quare  non  equidem  ceareo  ,  hac  in  re 
erraRe  Aridotelem  ;  imo  contra  ex  hae 
menfura  gradus  ab  Ariftorele  traditi  veram 
arbttror  erui  vetufliffimi  ftadii ,  aliaramqtie 
□lenrLirarum  vetuftiffimarum  megnitadinem . 
Jam  vero  parva  ilta  (ladia  aniiquis  tena- 
poribus  in  ufu  fuifle  fequenci  numero  con- 
nrmemus . 

III.  De  tnagnitudine  ,    &"  figarm  qiuu 

rumdam  Uriium   tum  vettrum , 

tum    rtcentiitrum . 

Et(i  fotam  fpeflaremus  cruditionem ; 
aon  fpemenda  fane  ea  qua>flio  eflet ,  ad  quaia 
aggredimur  de  urbtum  tum  veterum ,  titm 
recemiorum  roagnitudine  ,  atque  fi|;ara  . 
Quid  fi  erudiitoni  utilicatem  quoque  ad- 
das  ,  eamque  fane  raaximam.,  quz  indc 
non  Geographic  modo ,  fed  &  AHroaomis 
accedii } 

Et  primum  quidem  quod  ad  Gtc^ra# 
-phiara  atiinet,  nota  e(l  ea  Petiii  Di0ena* 
tio  fatis  cclebris  de  PariQenfis  Urbis  lati- 
tudine.  Conatur  ilte  obfervationes  latitudi^ 
nis  hujufce  ante  ipfum  babitas  cum  fuis 
conctliare  atque  componere;  locura  tamen 
non  indicat ,  ex  quo  obfervaticHies  tum  fux  ,' 
tum  aliorum  fumptx  fueruni .  Hinc  confti- 
fio  illa  oronis  oritur  ,  apparenfque  oppofi- 
tio,  qux,  ii  loca  obfervationuin  diligentec 
T    4  in. 


%p6  C  ^ P  VT    n. 

ifldicata   fuitTent  ,  de  medio  pentcus  tolle- 
retur. 

Pari  modo  fi  Dbrervatioaes  illz  altitudi-- 
nts  PoIiParifren&s,  quz  ab.Academia  iam- 
ptx  Aierunc  in  publtca  Regis  Biblioifaeca, 
conferaniur  cum  iis,  qux  Academia  cadem 
poft  conflru3um  Obfervatortum ,  in  eodem 
fumpfic;  attendendus  fane  efTec  locus  ,  feu 
locorum  illorum  fitus,  quum  loca  illa  duo 
fere  minucis  duobus  latitudinis  inter  fedif- 
ferant/  quoniam  locus  prrmus,  Bibliotheca 
fcilicet  R^ia  ,  ad  Septemcrionalem  Urbis 
partem  fita  eH;  locus  alter ,  obfervatorium 
fcilicet,  ad  partem  mertdionalem .  Si  ad  hxc 
non  attenderis,  vel  obfervationes  falfitatis 
infimularis,  vel  certi  aliquid  deUrbis  illius 
latitudine  flatuere  minime  poceris. 

Quod  vero  ad  Aflronomiam  attinet .-  fi 
altitudinem  Poli  Alexandrix  a  Ptolomeo 
traditam  30°.  58'  cum  ea  conferas  ,  quam 
Chazcllcfius  invcnic  31°.  11',  hafque  ideo 
confiiras ,  at  quzHionem  celebcrrimam  foU 
vas,  An  Poli  altttudo ,  &  EclipiicsE  obli- 
quiias  mutata  fit  :  antequam  fententiam 
proferas  ,  plura  animadvertas  necelTe 
eft. 

.  I.  Aleicandriam,  qux  modo  e[l,cujusPo- 
li  alcicudinem  ChazeueGus  obfervavit ,  effe 
pcrexiguam  ;  veteris  AlexandriaE  mcenia 
fpatium  vicies  majus  includere.  Muros  ta- 
men  Ulos,  qui  imegri  fere  fubfinuDt ,  non 
etfe 


1 


PHYSICJE  P^RTICUL^RIS  igy 
effe    vetaftiiGmK  conftru^kionis ,    fed  ieculo 
XII.  conftru£los  videri. 

2.  Muros  ab  Alexandro  Magno  conflru* 
£los  fp&iium  clauiiffe  longe  adhuc  majus  , 
quum.ex  Sirabone  adLacum  ufqueMareo* 
tidum  peninerent  ,    ad  quem  non  pertinet 

^mbitus ,  quem  modo  ut  antiquum  refpicimus . 

3.  Verifimitlinium  eflTe,  Piolomeum  Ob< 
jervatorium  fuum  collocafle  ad  meridiooa* 
iem  Alexandria  plagam^  ut  Partfiis  fa£lum 
e(l ,   ut  horizon  ad  meridiem  clarus ,  &  ab 

impedimentis  xdium,  fumi,  exhalationum- 
que  urbis  liber  haberetur. 

4.  At  Chazellelium  in  cova  Alexandrift 
obfervafle  ,  qux  parsSeptcmtrionalis  eft  vo> 
teris  Alexandrix  .  Quare  loca  obfervatio- 
num  Ptolomei  &  Chazellelii  latitudine  to- 
ca  Bmpliffimz  illius  Urbis  a  fe  mutuo    di- 

-ftafle .  Hxc  fi  non  animadvertas  quidquid 
inferes  ex  Ptoloroei  ,  &  Chazellefii  obfer> 
vatiooibus,  in  maenos  inducere  poflet  er- 
roresy  eo  vel  maxime  quod  DCglexit  Pto- 
lomeus  refra£liones  ,  qux  tamen  ad  Ale- 
xandrinam  Polt  aliitudinem  contemnendae 
minimc  func. 

Remigitur&Geographise,  ScAflronomiae 
'perutilem  anno  hujus  faecuti  vigclimo  quinto 
Dclisteus  aggrefl^us  eft ,  quum  magnitudinem, 
atque  figuram  celebriorum  aliquot  Urbium  , 
(um  vetcrum  ,  lum  lecentiorum  flatuere 
«ggrcflus  eft . 

Lon- 


apg      c  jt  py  T  11. 

Longicudo  LondiDenGs  Urbis  a  Roper* 
ftreec  ad  Little»Berkleiftrcec  eft  17000 
pedum  Anglicanorum  ,  feu  hezapedarum  Gal« 
licarum^i^S,  &  Londini  laticudo  abHox* 
ton  ad  Lock-Bridge  eft  pedum  11880,  feu 
hexapedarum  185^.  Scirelicec  miUiariaAn- 
gltcana  communia  in  gradu  laticudinis  con« 
tineri  num.  73.  milliare dimenfum  ab  Hen»> 
rico  VIL  ftatutum  pedum  Anglicanorum 
$180,  continetur  in  gradu  latitudinis  69 
vicibus .  H6c  utuntur  Angli  dimetiendjs 
viis . 

Parifiorum  fuperficies  eft  hexapedarum 
quadratarum  3538644»  Londini  vero  fu« 
perBcies  3370140  hexapedarum  item  qua* 
dratarum,  omiflis  etiam  in  Partfienfis  lJr« 
bis  fuperficie  viridariis  facis  magnis  dcs 
Tuilleriesi  de  Luxembourg ,  aliifque,  clatt« 
fis  tamen  intra  vallum  ,  extra  quod  o- 
miflixm  eftChaillot,  quod  lamen  modo  in 
fuburbiis   continetur*    Quare»  csteris  pari- 

bus.  Parifii   func  ^   majores  Londino  ;   fi 

20  ' 

vero  ea  omifla  non  eflfenCi    quse  innuimuSy 

eflenc   Parifii     L.  Londino  majores ,  ecfi  in 

0 

hac  Urbe    includerentur  viridaria  S.  Jacobi 
(  S.James  )  ,  &  alia  • 

Poflumtts    etiam   Parifios    conferre    cum 
Roma,    quae   nunc  eft,  quum  Urbis  hu/us 

cxpan* 


PHYSICJE  F^^TICUL^RIS  ijj^ 
expanGoaes  in  longum  &  laium  fereomnt' 
no  zquales.fiDC,  nocaque  Hc  pedum ,  Ro- 
mani  ,  qui  in  ufu  nunc  ell,  PariCenltfqus 
proportio:  facite  cognofcinius  Romam  ma- 
gnttuidiae  non  cxcedere  Parifios  ad  vallum 
ufque  y  una  cum  fuburbiis  autem  fuis  ad- 
modum  amplis  Parifii  fuoc  Roma  longe 
majores,  quum  fuburbia  nulla  penitus  Ro- 
tnx  finc. 

Conflantlnopolis  icem ,  <\ax  trianguti  x- 
quilaieri  figuram  habet,  major  PariOtsnoD 
ell  ,  fi  viridaria  Regii  Ginecxi  inde  refe- 
ces,  qux  aream  omnem  veceris  Byzantii  cc- 
nept  .  Quod  ad  Urbes  actinet  ^gypci  8c 
Perfidis  principes,  &  Sinenfes  Urbes ,  noa-' 
dum  habemus  harum  certas  dimenfiones  . 
At  notum  e(l  viridaria  permagnaimraTur- 
carum  Perfarumque  Urbes  includi,  Sineo- 
Hum  vero  vdes  humiles  effe  j  unico  nempe 
tabulato  donatas .  Quare  ad  Sinarum  Ur- 
bes  cum  Paririenfi  conferendas  (  falcem 
quod  ad  populi  multitudinem  attioet )  boc 
maxime  attendendum  e(l  .  Ecfi  enim  am- 
pliores  illx  effent  ,  non  tamen  ideo  majo* 
rem  poputi  multitudtoem  continerent. 

Si  vero  Parifios  cum  veteribus  Urbibus 
conferre  velis :  nura  Bdem  prsbebis  Voflio 
ia  libro  fuo  de  veteris  Romx  magnitudi- 
ne  fcribenti  ,  Urbis  illtus  ambitum  Augutli 
tempore  30  milliarium  ,  feu  leucarum 
jo  fuiffe?  Coliium  iliorum  7,  qut  inira 
Ro- 


300  C  ^  PJJ  T     II. 

Romx  vetcris  mcenia  continebantur  ,  fiins 
Sc  expanfio  notiffima  ftint  ;  ncque  ultra 
colles  illos  Auguflt  temporibus ,  Diontlio 
AlicarnaiTco  tefte,  Urbs  «tendcbatur  (  non- 
dum  enim  Campum  Martium  ,  &  fubur* 
bium  ultra  Tiberim  contincbac  )  :  Romz 
ambitus  lunc  fuiflc  inventtur  7  vel.8  miU 
le  paJTuum ,  duarum  nempe  leucarum  cum 
dimidio  ,  Augufti  aetate. 

Urbium  veterum  amplifllmz  func  Nini. 
vc,  Babylon,  Ecbataoe ,  &  Sufa  .-  Urbes 
principes  totidem  Cricmis  Monarchiarum. 
Ninive  trium  dierum  iter  ambitus  habebac 
CK  D.  Hieronymo .  Diodorus  Siculus  ipfi 
iribuic  in  longum  ftadta  150  ,  in  latum 
^o,  ambtium  vero  fladiorum  4S0.  Baby' 
Jonis  ambitus  erac  3^5  ftadiorum  ex  Dio< 
doro  ,  qui  refert  ducenca  millia  virorum 
annum  integrum  muris  ejus  conftruendis 
infumpfiffe,  quum  diebus  fingulis  ftadium 
unum  conftruerenE .  Ecbatane  ,  ambituserac 
.258  ftadiorutn ,  &  Sufa  250. 

Si  veterem  fcqueremur  de  ftadiorum  ma* 
gnitudine  opiniotiem  ,  Ntnive  area  fuiftfet 
35  leucarum  quadratarum,  Sufx  vero  If. 
fi  vcro  animadvcrtas  vetuftifnma  ftadia 
ejufmodi  fuifte  cx  Arfft.  ut  iiii  tn  uno 
Meridiani  gradu  contincreniur  :  Ninive 
aream  habuiftec  fex  leucarum  quadratarum  , 
Sufa  vcro  duarum  .  Demas  quoque  viride- 
ria  necefte  cH  ,  maxima  itla  quidem  ,  uc 
mos 


i 


PBTSICM  P^RTICUL^RIS  301 
naos  oriemis  eft  ,  medioque  xvo  fuic ,  in 
ex  Abulfeda  difcimus  Arabum  Geograpbo* 
rum  celebcrrimo,  qui  Bocartf  Urbem  ,  A- 
viceaiue  patriam  defcribens,  ambirum  ejus 
ponit  leucarum  12.,  addens  tamen  compre- 
hendifle  itiam  campeftria  loca  perplura .  Si 
vero  urbium  illarum  mcenia  plures  acuios 
angulos  comprchcndifsent,  mirum  quantum 
area  carumdem  imminueretur.  Forte  tuDC 
PariCorum  aream  non  excelGfsent . 

Hxc  conducere  pofsunt  plurimum  ad  ve* 
terum  mcnfuras  cognofcendas  .  Si  magni- 
tudinem  vecerum  urbium  conlideres  ,  mit- 
liare  vetus  fone  adhuc  minus  dcprehendes 
co,  quod  ex  Ricctolii ,  CaHini,  &  Delislel 
obiervationibus  orium  eft  ex  eo  quod  di- 
ftaniia  Bononia  Muiinam  z$.  milltariura 
8  veieribus  fumpta  ,  ponatur  iifdem  Ur- 
bium  illarum  locis,  quibus  fumpta  a  Ric- 
ciolio  atque  Caflino  efc  ,  qvi  ad  id  adhi- 
buerunt  Turres  duas  ,  qux  in  medio  Ur- 
bium  illarum  fitx  funt .  Quid  fi  diftaniiam 
illam  fumplifseni  veteres  a  portis  urbium 
a  fe  mutuo  rcmotiffirais?  Quod  fifecifscnc 
^uum  Eononix  tigura  ovalis  fit,  cujus  dia* 
mecer  ab    ortu    io  occafum   milliarium   3. 

cft  ,  Muiinse  vero  diameter     -^      milliaris 

4 
umus   .■    difcaniia    veterum    fuifsct    27375 
pafsuum  ,■    quare    pafsus  Romapi    8tps  'Q 
meridiani  gradu  coniincreniur.  Q.itid  fi  di> 


301  C  ^  P  V  T    11 

ftantiam  futnpfirsent  veteres  a  portis  fibf 
mutuo  proximis?  Hypochefis  imminuti  miU 
liaris  veteris  ,  eadem  proportione  (tadium 
Romanum  imminueret  ,  quorum  ideo  ^54 
in  meridiani  gradu  continerentur. 
.  Ex  iis  quae  ha£lenus  de  veterum  menfu- 
ris   ad   noftras  coliacis   difseruimus  ,    pacec 

i.Milliare  Romanum  vetus   _gradusTer- 

rae  mediocris  fuifse.  2.  Stadit  menfura  va« 
ria  fuit .  Arifrotelis  &  Alexandri  temporibus : 
ejufmodi  ftadium  fuit  ,  ut  ftadia  11  il  in 
Terras  gradu  continerentur  •  Stadium  hoc 
fuit  pedum.Parifienfium  308,  feuhexapeda* 
rum*  5 1  •  Eodem  ftadii  genere  ufus  efc  Xe« 
nophon,  quumEphefum  incer,  &  Cunaxam 
ftadia  numercc  16050,  fint  autem  inter  lo« 
ca  illa  gradus  15  differentise  longitudinis, 
fcilicec  Babylonem  inter  atque  Ephefum  ; 
inter  Ephefum  autem ,  &  prslii  locum  Cu« 

naxam  iint  gradus  14—.  3.  Stadra  iila  de« 

mum  vetera  Gracorum  longe  minora  fuif- 
fe  Romanorum  ftadiis  confirmavimus  men« 
furis  veterum  quarumdam  Urbium ,  qux  ma« 
ximis  Urbibus  aetatis  noftras  majores  non 
fuifsenc,  fi  ftadiailla,  quibus  Urbium  illa« 
rum  magnitudines  exhibentur,  minima  illa 
Graecorum  fcadia  fuifsenc  ,  de  quibus  ha« 
6lenus  difseruimus. 

§.  VII. 


PHTSICM  P^RTICUL^RIS  303 

§,     VII. 

Jm   GMff  pingere  Terras  C&*  Maria  ,    ut  in 
neftro  boc  TerraqiKO  Globo  funt . 

In  Globo  primum  cirtulos  netef- 

farios  defcribere . 

Terne  partes  tca  Cxlcftibus  refpoadent  * 
ut  fi  a  quovis  Terrx  pun£lo  lineam  erigas 
fuperficiei  Terreftri  perpendicuUretn,  quod . 
perpcDdicuH  ope  nullo  utique  labore  fit ,  ' 
pun£lum  ipfi  refpondens  in  Cxlo  ftaiuas, 
cui  loci  illius  Zenitbvoce  Ai-abica  itnpoQ- 
tum  nomen  eft.  Gradus  totidem  inter  Ter- 
rsE  loca  duo  funt^  quot  inter  locorum  jllo- 
rum  verticalla  pun£la  (  Zenith  di£la  )  io 
Cxlo  comprebenduntur.  £x  hoc  id  capitur 
commodi,  ut  fi  innotuerit  quoc  gradus  in> 
ler  locoium  duorum  verticalia  pun£la  in» 
tercipiantur  in  Cxlo  :  toiidem  gradus  im 
ter  Terrx  toca  illa  duo  incerponi  perno- 
rint  *  quamvls  e  locorum  eorum  uno  ,  aU 
terum  ocults  cernere  minime  llceat  ;  pro- 
portio  quoque  innotefcit  inter  locorum  lU 
corum  diftantiam  totumqutf  Telluris  ambi- 
tum  .  Quare  G  diftantiam  illam  locorura. 
floveris  in  leucis  vel  milliaribus  ,  quoc 
milliarta  ambitus  Tcrtx  «ontineat ,  ftatim 
fenofcas* 

Re. 


Revolutio  prxcerea  diurna  Cxleftium  cor* 
porum ,  Polos  ia  Cxlo  oflendit  ,  quorum 
onum ,  Ar£licum  fcilicet ,  fetnpeT  oculis  cor- 
nimus  sd  eamdera  a  Zenith  noRro  diftan» 
tiam ,  alter  vero  perpetuo  fub  horizonte  la- 
lec .  Si  per  Caelelles  Polos  duos  linea  du- 
£la  concipiatu|r  .*  hxc  pcr  Terraa  centrum 
tranGi ,  &  in  Telluris  fuperficie  per  pun- 
£la  duo  y  quz  Poll  Terrx  dicuncur  Ar£li- 
cus,  &  Aotarflicus,  eodem  fcilicet  nomine 
cum  Polis  Czleftibus  quibus  fubfunt . 

Circulus  inter  Polos  raedius  £quator 
Terrx  dicitur  ,  qui  ita  Cxlefli  JEquatori 
fubeft  ,  uc  defcribatnr  io  Terra  a  lineis. 
quz  a  Hngulis  CxleHis  £quatoris  punfirs 
ad  centrum  Terrz  ducancur  ;  quod  &  de 
parallelis,  reliquifqueomnibuE  OelefUs  fphx< 
ra:  circulis  di£ium  volumus*  qui  omiies  de- 
fcribeodi  func  in  Globo,  quo  Terrae  facies 
exhibenda  eft . 

Minores  ergo  circuU  duo  a  Potis  2^°. 
^o'.  didantcs ,  polares  vocancur  ,  Ar£licus 
ille ,  qui  circa  Polum  Arfllcum  eft  ,  An- 
tarcichus  alter,  qui  cognominem  Polum  am- 
bic.  Globi  fpatia  circellis  his  claufa  Zona: 
frigidx  dici  folenc,  Borealis  illa  ,  io  qua 
Arflicus  Polus  eft  ,  Auftraiis  alcera  ,  in 
qua  elt  Polus  Antar£licus . 

OillaDC  ab  JEquatore  hinc  inde  13°.  30'.  . 
Tropici.duo,  quorum  ille,  qui  ad  Ar£lici 
Polj  partes  cft,  Tropicus  Cancri;  altcr  Qi. 
pri 


PmSlCX  PARTICUL^RIf  3off 
pri  vocatur.  Qtii  PoUres  inter  &  Tropw 
cos  fiuit  Terrx  tra£las  ,  Zonz  teiapcrttx 
(ticuntur,-  Boreatis  ilta  fciticet  ,  quz  tnta' 
Cancri  Tropicum  ,  &  Polarem  Arflicum 
intercipitur  /  AuftralJs  altera  ,  quz  ioter 
Capri  Tropicum  &  Polarem  Antar£licum 
conllituitur. 

Qtiidquid  Terrse  marjfque  inter  Tropi- 
cos  interponitur  ,  Zena  Torrida  di£lltatur, 
quam  bifariam  JEquaior  fecat^  quarum  il* 
la  quiE  JDter  Cancri  Tropicum,  &.^qua- 
torem  eft ,  Zona  Torrida  Borealis  ;  quod 
leliquum  e[l  Zona  Torrida  Audralis  ,  a 
plerifque  Geographir  dici  folct  .  EcHptica 
in  Teme  Gtobis  vel  poni  ,  vel  omitti  po> 
ttft . 

Quum  meridiaous  circulus  ille  fit*  cui 
quum  Sol  imminet ,  meridies  ilti  toco  eft , 
per  quem  meridianos  tranfic  .--  tot  profe^lo 
iQCtidiani  fuot  ,  quot  in  Terra  £quatore 
funt  punAa.  Quare  fi  £quat(Hvm  iribuas 
in  300^,  gradufque  finfiulos  i^  j$o';  homm 
quodlibet  rurfus  io  60 .  &  ita  porro  :  toc 
duci  pofliint  ia  Globo  meridiani,  quot  ia 
jEquatore  funt  gradus  quot  m',  quot  m",  £cc. 
Ad  coufnGonem  tamen  vitandam  in  raore 
pofitum  eft  uc  is"*  £quatoris  ab  invicem 
diRantes  meridiani  io  Gtobo  ditliogueren- 
tur  (  ooBnuUi  poount  per  decimum  quem* 
que  gradum)  eo  fane  cooGlio,  ut  Joca^per 
quz .  meridiant  hi  tranfeubt  ,  una  hora  ab 
X^i.  n.  V  in. 


^  C  *4  P  U  T    II. 

inviccra  in  loogiiudinero  diftareat,-!deoqutf 
DODDuUi  circulos  hofce  horarios  {  alii  cir- 
cuLos  latitudinis  )  vocaverunt  .  Agc  hoc 
pluribus  explicemus. 

Quum  ab  ortu  in  occafum  latruj  pate- 
KC  Orbis  veieribus  notus ,  quam  a  Scpcem-' 
trionc  \a  Auflrum  :  ideo  dimeDConem  iU 
lam  Orbis  ,  qax  ab  occafu  jh  orcum  eft, 
loDgitudiaem  Orbis  Geographi  antiqui  di> 
xerunt;  laticudinem  vero  dimenGonem  aU 
teram  ,  a  Septcmtrioae  videlicec  iu  Aa* 
flrum. 

Longitudinis  menfura  ,  £quatoris  vet  ' 
parallclortun  gradi/s  func,  latitudinis  vero^ 
gradus  meridiani.  Latitudinum  initium  eft 
ia  interfe£lioDe  meridianorum  &  £quato> 
ris  ;  adeo  quidem  ut  ,  fl  per  decimum 
quemque,  ex.  gr.,  ab  £quatore  meridiaDi 
gradum,  parallelum  JEquatori  ducas  :  loca 
quE  in  primo  ad  Boream  parallclo  func, 
decem  habeanc  latitudinis  Borealis  gradus; 
quz  in  parallelo  primo  ad  Auftrum  loca 
funt,  decem  habeant  gradus  lattcudinis  Au* 
ftralis. 

Longitudinis  autem  initium  ,  meridia- 
oumquc  ideo  primum  poncbant  antiqui  ia 
Islandix  infula ,  quam  Tbule  dicebant,  ul* 
timamque  putatMnc  cfle  ad  occiduam  TeU 
luris  partem .  Globus  hic  nofier  cum  Gal« 
lis  ponit  in  Infula  Ferri  y  io  cujus  mendia* 
ni  primi  interfe^kion»  cum  JEquatore,  loib' 
gi- 


l 


i  1 


PSrSiCM  PjfRTiCUL^RIS  i( 
gitQdinum  inicium  Geographi  conftitu 
Si  inde  ad  orcum  pergas  per  15^,  a  i 
mumqite  ducas  circolum  pet  faoc  pa&£l 
&  per  Mundi  Polos^  fecuddum  jam  n  i 
dianUm  habes/  eadem  lege  reliquos  (b 
ad  duodecimum  ufque,  ad  gradus  videl 
1 80 ,  feu  Hemirphatrium  Telluris  • 

Qui    gradibus    15    ab    invicem   dil     1 
meridiani  ^  horarii   etram   circuli  dici 
lenc  ^    quia   quum  Sol  a  roeridiailo  ali     < 
digreflus^  horis  24^  ad  eundem  redeat) 
fcribatque  3^0^  in   longitUdinem  .*    gra    1 
ideo  i$    horae  unius  fpacio  percurret  ^  I    1 
ge  igicur  loca  duo^  Segoviam  puta  in  I    ! 
palnta,  &  Ferri  Infulam^  quorum  locor    : 
differencta  longitudinis  fic  15"^  Segovia     1 
tem  ad  ortum  eft:  quum  Segovias   nieric   : 
eft,  in  Ferri  lofula  hora  undecima  ^feu  h 
Uttl  auce  meridiem  erit  i^  Quare  quum  mt  i 
diani  hi  horae  intervallo  afe  mutuo  diftei 
horarii  etiam  tircUii  dici   poffunt  ^   & 
lenti 

Non  licet  tamen  longicudinis  differentis  1 
momenco  in  Globo  detegere  inter  loca  ^  |  ! 
quas  defcripti  mtfridiaui  nou  trahfeunc«  \  > 
nuic  incommodo  renledium  adferatur  Gl  1 
t)um  jam  defcriptum  incra  majcithum  ci 
culum  ita  cortftituunt 4  utintra  ipfum  circ  1 
lum  Globus  circa  Polo$  fuos  facile  rota 
pofteci  cujus  circuli  e)tcima  fuperficies^  ii 
gradu^  divifa  1  cuilibee  Applicata  loco  ^  m ! 

V    a  tu 


joS       c ^p  V T  n. 

tidiant  ejus  loci  vice  fuDgi  pofTit  ,  cajuj 
imerfe£lio  cum  JEquatore  ,  loci  loogitudi* 
nem  exhiberet  .  En  e^o  tibi  meridianos 
totidem ,  quoc  funt  ia  £qu3Core  punfla . 

Qui  poft  dece£lam  Americam  fcripfere 
Geographi  ,  non  ultimum  Terne  locum 
Thuk  efle  noveruoc ,  &d  longicudinem  per 
integrum  JEquatorts  circulum  vagari  anim' 
advercerunc.  Quare  quum  circuli  priacipiura 
hullum,  nuUulqne  finis  fit  /  longicudinum 
initium  quo  libueric  loco  ftacuere  integrum 
culque  eft .  Per  Urbem  idco  Regni  fui  Prin- 
cipem  tranfeuncem  mcridianum  Gec^rapfai 
plures,  primum  efte  voluerunt.  Neque  ve- 
ro  incommodi  inde  quidquam  Geographix 
cultoribus  accidit  *  quibus  fatis  eft  longitudn 
num  dHTerentias  inter  Terrx  loca  cogno- 
icere. 

Globus  quem  defcripfimus  intra  circulum 
ponitur  borizonti  parallelum  ,  quacuor  co- 
lumellis  fuftencatum,  quj  horizon  dicicur, 
cujus  intima  fuperficies  Globum  tangat  • 
Globus  converti  poceft  &  ab  ortu  ia  oc> 
cafum,&a  Septemtrione  in  Auftrum ;  qua- 
re  bortzonGlobi  innumeroium  locorum  ha- 
rixon  fit. 

Ut  locain  Globohoc  ita  coUocentur,  uc 
in  Tellure  func:  invenienda  eft  laticudo 
&  longitudo  Joci,  &  locus  ponendus  ia  in- 
terti;£tione  circulorum  loogicudinist  &  lati- 
tudinis;  Ex.  gr.  Ad  latitudinem  48°.  50'. 
10". , 


nCUL^RIS  30? 

oco  Parifienrem   up 

nondum  quidquam 

im  efl  ,    adfigas  li- 

am  loeo,  Pacavina 

t.  Forro  PaUTium 

idinem  id    ortum 

ergo  io  JEquato- 

^n    eo   mendiano 

km  eft .  Ui  fcias 

i   hujus   pun£lo 

qyzras  opus  efl 

five    Polt  alci* 

Hto  loco  paral* 

'oreali  eft ,  Pa- 

vencum  incer- 

et .    Idem  de 

:um  eft, 

licum  defcri- 

defcribeDdoo 

-m ..  inveoiaa 

'uorum  pro- 

iepdi  theo. 

"iuia   vero 

i  altitudi- 

riptio  oe- 

ae   defcri- 


0fr' 


3*0         C  ^P  UT    U, 

Mmdianim  defcriben  * 

Meridiam  linea  Gragcaphix,  Hydrogra. 
pbix,  Nauticzque  umverlx  pnecipuum  lua- 
damenium  cft  >  £ik  qun  neque  Poli  altiiu- 
do  ,  neque  tneridiei  ptin£lura  ftaiui  poteft  , 
neque  Terreftriuas  locoruED  in  Geographico 
Globo  locit  iDTeoiri  queunt  .  Non  fatis 
apie  meridiana  per  acum  Diuticaoi  ftatui 
poieft;  acus  eaim  hzc  re£la  poo  rerpicic 
Polum)  Ted  nonnihil  ab  ipfo  dcclinai,  mo. 
do  ad  ortumt  tnodo  ad  occafutii  ,  hocque 
Joco  magts,  illo  minus,  imo  declinatio  hu- 
jufmodi  Don  eadem  fcmper  eodcm  k>co  eft; 
nondumque  ftatutx  funt  fatis  certz  declii 
natioDis  magneticz  leges,  quibus  ignoraus, 
fiDC  errore  agnofcere  haud  poffumus  quan* 
tum  acus  a  meridiana  y  dato  loco  ^  8c  lem^ 
porc  dato  ,  declinet . 

Eam  modo  dabimin;  meridiana;  defcri-^ 
ptionem  ,  qux  una  ab  iis  non  pendeac  ,  qux 
itneam  meridianam  jam  inventam  fuppo- 
nunt,  Fares  tibi  opus  ell  IiorizontalQ  pla- 
num  >  ftylumque  m  plano  hocce  colloces 
oportet,  plano  cideni  p^rpendicularem,  cu- 
}us  nyli  longitudo  pedis  iemifle  minor  cer- 
te  non  fit,  io  cnjns  ftyli  vertice  Globulus 
conftiiuitur,  ne  leouem  nimis  umbram  fty- 
]us  Ipfc  projiciat  .  Centro  ad  ftyli  pedem 
in  ftyli  iplius  axc  fa^o  ,  circutos  defcri^ 
bas 


PHTSICJE  P^RTKUL^RIS  31» 
bas  in  plaDO  plures  ijua  libuerit  diaoutro-; 

Quo  majiu  planum  ,  ftyluTque  loogior 
fiierii,  minor.  erroris  fufptcio  eft. 

Htfce  parads,  atiqaoc  ant«  meridtem  h» 
ris  ,  diligentif&tne  animadvsrtas  quo  loco 
circulonim  jam  defcriptorun^peripberiasTa- 
ctt  umbrx  a  ftyto  projeQaE  irenex ;  idem- 

?[ue  totidem  poft  meridicm  barJs  iterum 
Bcias.  Circulohim  arcus  inter^  peripheriat 
ejufdem  feftioDCS  duu  intercepcos  quanto 
majori  licec  diligentia  biHcces,  &  a  bi&h 
AioAis  pun£lo  ad  circulorum  centrum  It- 
Dcam  ducas  ■*   hxc  meridiana  eft . 

Re  fxpius  iterara  pnefcrtim  diebus  ali- 
qudt  atKCi  &  poft  foifticium  xftivum,  ac 
ipfa  prscipue  foEdiiii  ejufdcm  die  ,  eaqus 
fercna  >  li  eamdem  fempAr  meridiaaam  in- 
.venias,  de  ejus  certttudtne  jlubium  fupereft 
omnino  nultum  . 

St  vero  fatis  amplum  a  meridie  in  Bob 
ream  pracfto  tibi  fit  horizoniale  planamj 
poterifi  gnomonis,  feu  ftyli  loco,  uci  fora- 
mine  in  teAo ,  vel  in  paiiete  ad  meridiem 
ia£lo  &  daufo  lamint  ex  luricbalco  ,  per 
eujus  foi^men,  diameiri  femipollicis,  Solts 
imago  ingrefla  ,  in  horizomale  pavimen* 
lum  projiciatar,  Quo  loco  perpendiculnn 
ft  foraminis  centro  demtflum',  pavimentuta 
ferit)  cenniim  circuli  fiat,  ejus  utique  ra> 
dii  , '  ut  cum  via  Solis  in  pavimento  bis 
fccet  ance  videticet  &  poft  meridiem ,  feccc 
y    4  au. 


auKm  imagitits  centro  ,  quod  ce&trum  f»* 
cile  deteges  ,  fi  viam  a  Solis  imagiae  de< 
fcriptam>  .mediam  feces .  Arcum  circuli  % 
te  defcripti ,  politum  ioter  feftioaes  duas  a 
Solis  centro  ame  &  poft  meridiem  fa£las , 
bifariam  feces/  &  a  bifleflioois  pun6lo  ad 
circuli  centrumv  lineam  ducas.  Hsc  meri- 
diaoa  efl ;  prasfertim  li  ipfa  xRivi  folHitii 
'die  bzc  feceris  ;  nam  did>us  a  folftiiio 
diftaDtibus ,  declinacio  Solis  ame ,  &  poft 
meridiem  non  eadem  eft  y  idcoque  noD  ea> 
dem  umbrsE  longttudo  duabus  ex.  gr.  hoiis 
ante  meridiem ,  qux  duabus  horis  poft  me- 
lidiem  eft.  Aote  folftitiimi  fcilicet  umbra 
antemeridiana  longior  eft  altera  ,  qiua  fol 
tunc  humitior  ante  meridiem  eft  ,  quim 
duabus  a  meridie  horis.  Foft  folftitium  au* 
tem  contraria  eveniunt. 

Si  ante  &  poft  meridiem  in  circulis  j^ 
libus  intcrfe£tioaes  a  centro  Solis  faftas 
>iocaveris,&interceptis  arcubus  bifariam  fe- 
£lis ,  a  bifle£lionum  pun£lis  lineas  ad  cen- 
trum  duxeris  ,  hx  verb'  linefe  omnes  ut 
nam.,  eamdemque  meridianam  exhibeant, 
dubium  nullum  fupercft  ,  quin  meridiana 
optime  ilatuta  fuerit.  Dies  autem  iila  fe* 
rena  lit  oportet,  ut  certius  umbrte  limites, 
vel  Solis  imagiaem  cernas,  &c.  Meridiana 
una  defcripia,  vel  miile  alias  £icili  negotio 
defcribes  ipfi  utique  parallelas. 

Forro  liccaE  meridianK  mult)i  addi  pof< 
funt, 


PHTSICX  P^RTiCVUrRJS  313 
fSDt,  ({uc  itlius  ufum  ampliorem  mtdimt,: 
quibuTque  qua&  Aftroootniz  compeDdtum 
coniineatur  .  Hujufmodi  meridianas  hsbe- 
mus  celcbemmas  duss  ,  aliatn  Romae  in 
SanSlz  Marix  Angelorum  Templo  a  Blan*' 
chinio  Praclaio  domellico  K.  P.  defcriptam  * 
aliam  Bononiz  in  Templo  D.  Fctix>Dli  ab 
Egnatto  DaDte  primum  ,  (leinceps  Tero  a 
Dominico  CaffiDO  dercripcam   anno  166%*  "^ 

annuente  Bononienfium  Scnacu  ,  omniura 
ordinum  concurfu  ,  plerifque  viri  acumen  , 
quibufdam  &  fortunam  extoIleDtibus .  Que 
metidiana  1722.  emendaia  ab  Euftachio 
Manfredio  eft ,  qui  librum  feripSc  de  Gno* 
tnone  Bononienfi. 

Temfttium  htorum  tatmidintm  itnxmrvp 

In  loci  meridiana  AB  jam  invciua  qua- 
drantem  CDF  erigas  horizonti  perpendicu-  ;j^  jj. 
larem  (  perpendiculi  ope  id  efficiles ) ,  No> 
&e  deinde  unam  ez  illis  urfc  miftoris  fteU 
lam  confideres  ,  quK  nunquam  occtdii  .  E-     - 
jufdem  fummam  AG,  &  imam  a£  altitu* 
Aiuem  diligeQtifllme  obferves    (  ren«£lione 
detra£la  ,    (i  opus  eft  )  /  interpofitutoi  ar- 
cum  EG  bi&riam  feces  in  F  ,   &  feinidif' 
ferentiam   Bltiiudtnum  ,    fctlicet  EP  ,   vel 
PG,  vel  altitudini  minimaE  AE  addss,  vei      ^ 
ft  maxima  AG  detrahas  ;    habebifque    Foli       \ 
jdiicudiiicm  AP  ,  puii£li,  nempe  illius  im« .      \ 


314  C  JlP  U  T    tl. 

nobilis.  P*  circa  quod  ftelUta  fpbaira  diur« 
Bo  t  fcu  communi  mocu  rotari  videtur . 

Aliitudo  Poli  AP  cqualls  eft  latiiudint 
loci  ZQ.,  fcu  diflantiz  Zenith  loci  ab  M* 
quatore  HQ.  \.  Nam  AZ  =  yo*.  r=  PQ, 
Dempto  coDunuDiPZ,  fupereft  AP  =  ZQ,« 
Q  .  E  .  D  ..     . 

Methodiu  alla  loci  latitudiueot  inveDien* 
?'■■  S4'  di  hiec  eft  .  Ad  utriufque  folftitii  diem  » 
iliftamiam  veram  Solls  a  vertlce  ameridia* 
ais  altitudinmn  Solis  obfervationibus  colli- 
ge;  tum  aellivftm  ZG  ab  hyemali  ZD  fub> 
duciio;  difFerentiz  enim  GD.dimidium  GE^ 
•rii  Ectipcicx.obliquitas  ,  quam  ubi  «fti. 
vx  dtftamix  ZG  adjecerls «  vel  hyemali 
ZD  ademeris,  loci  Utitudiaemhabebis  Z£. 
Atquc  bsc  .quidem   raiio    Bccuraiiffima  eft 

2uum  folftitium  vel  meridie  ,  vet  panci$ 
ve  ante,  live  poft  meridiem  boris  evene* 
rlt ;  aft  ubi  'pauHo  magis  a  raeridie  abfit , 
difttntia  a  vertlce  ea  die  obfervata  corre- 
jliuncuU  Indlgcc,.  ut  ad  '  ipfum  Cancri  , 
auc  Capri  Tropicum  redigatur  .  Altitudo 
Foli  Boaonicnfis  ab  Euflachio  Manfredia 
boc  paAo  .invcBta  eft  44°.  29^41".  Di> 
ftamia  Tropica  BonoDi«  byemalis  centri 
Solis  t  veriice  &j''.  58'.  iz' 

£ftiva        ai".     i'.  ji" 
dilFerentia        46*.  57'.     i'- 
obliquilai  Edipticc         23^  18'.  30* 


PHYSICJE  P^RnCUL^RIS    315 

J.»urtun  Ttrtt  hngitudtms ,  ftu  lortgit^ 
^inum  Jiffertntiat  invtnin . 

Notum  eft  EclipCin  Luns  ,  tcI  Jovi) 
facellitum  ,  TCram  dTe  luminis  defe3um  ^ 
quum  Planetz  omnes  opacft  corpora  fiac  , 
Sc  noo  alio  ideo ,  ijuam  mucuato  a  Sole  lu« 
mine  fulgeaot,-  quare  dum  Lona  in  Tecr« 
UDlbram  f  vel  in  unibram  Jovis  fatclles  e. 
jus  immet^itut,  nullumque  ideo  a  Sole  re« 
cipic  lumen  ,  qqod  in  oculos  refleflat  hu- 
manos;  obfcurus  tunc  penitus  ille  Planet* 
fit  y  qui  antea  fulgido  lumine  corufcabat , 

Extinflio  baec  Iticis  ab  omnibus ,  qui-iq 
pianecam  ipfum  oculos  conjiciuni  y  eodem 
profe£lo  temporis  abfoluti  momento  depre» 
hendatur  neceffe  cll .  Q,uare  fi  de£e£tus  ini- 
tio  y  horx  numcrentur  varix  ante  vel  poft 
meridiem  ab  AllrDnomis  varib  in  id  ocu< 
Jos  iotendentibus ,  hoc  ab  obfervatoris  loco 
unice  pendet  -  prouc  videlicec  loca  boec  ad 
ortilm  magis  pofita  funt>  vel  ad  occafum. 
Locus  enim  Terne  quivis  fuum  habec  me- 
lidianum  per  mundi  Polos  ,  &  loci  ejus 
Zenith  trajifeuntem  ,  «d  quem  quum  Sol 
appellit  ,  loco  eidem  meridies  ell  .  Qux 
ergo  loca  func  ma^is  ad  orcum  iis  ciiius 
meridies  eft  ,  gradibus  JEqiJatons- 15  ,  ho* 
n?  uai  refpondemibus  .  Quum  enim  SoJ 
87' 


jirf  C  u€P  V  T    II. 

gyrum  3(^0°.  abfolTac  horls  24.,  hora  uds 

- — *  =:  15'.  defcribat  oportct. 

Si  igicur  Allronomus  A  ipfo  mediz  iio> 
£lis  fux  moiaento  EclipCm  iacipere  vid^t, 
ejufclcmquc  Eclipfeos  inicio  lic  fpe^acori  B 
hora  prima  poH:  fuie  Ro£lis  meditim  :  fpc- 
ftator  hic  B  eric  magis  ad  ortum  15^  , 
hora  videlicec  una  y  quum  no£lis  medium 
hora  una  tpli  concigeric  antequam  refpe£lu 
fpe£latoris  A  medium  no£Vis  evcnirec.     ' 

Quare  longitudinum  ncDocium  eo  ca> 
tum  dcduHum  eft  ,  uc  pertefla  habetntuc 
horolc^a,  quK  Tcrra ,  martque  horas  con-t 
ftanter  aptc  reprxfencent,  cujufmodi  Harrif. 
fon  Aoglos  noftris  bifce  diebus  conftruxif- 
k  fcrcur  ,  &  fterlinarum  5000  pnemium 
ab  Anglis  retulifTe.  Ex  horarum  igitur  dif- 
ferentia  qtiibus  Eclipfis  variis  accidit  locis, 
lotorum  corumdem  longitudinum  diScrea- 
tiam ,  faciledeprehcndcnt.  Quibus  ti  addas 
Poti  ahitudinem  feu  laticudinem  loci  ,  lo' 
cum  ipfura  in  Gcographico  Globo  optime 
collocabis  in  circulorum  longtcudinis  ,  & 
htitudinis  intcrrc^lionc  ,-  globumque  perfe> 
^um  artificto  hujufmodi  babebis . 

Illud  hacin  refupetvratincommodi,  Lu- 
n2  Eclipfcs  fcilicct  raro  admodum  conctn> 
gere,  &  fsepe  cciam  Ecltpfeos  tcmporc  Lu< 
Baai  nubibus  occultari,  ideoque  omnem  £■ 


PHTSICM  P^RTICULjiRIS  ^if 
tlipreos  ufttm  AftroQomis  adimere  •  Prode^ 
rac   ipfis   nonnihil   fi  quando  nubes  parum- 
per  evanefcerenc  ,  momenca  temporis   ob'« 
fervare   ,  quibus  hasc  vel  iila  Luns  macu« 
la   in  Terras   unibram  immergerecur  ,  vel 
ab  umbra    eadem    emergerec  •   Sed  opcan- 
dum  adbuc  maxime   erac    Aftronomis  ,   uc 
PlanersB  alii  decegeretttur ,  quorum  Eclipres 
crebro  comcingerenc ,  &  oculis  apparerenc .. 
Quod  vix  fperare  audebanc   Aftronomi , 
id   felici  prorfus  Aftronomiae    faco  magnus 
Gaiileus  nofter  perfecic.  Quatuor  videUcec 
Telefcopio    luo   detexic    Medicea    fydera   , 
Jovis  nempe  fatellices  ,  quorum  Eclipfis  a« 
liqua  rmgulis  fere   diebus    fpe£landam    fq 
pracbec  ;   maximumque  ideo  Geographis  ac» 
culic  adjumencum» 

Ephcmerides  eciam  Eclipfefi»v  hantm  a 
Galileo  primunl  cencacae  ,  a]  Caffino  dein« 
ceps  perfefle  func  ,  prasfercim  incimi  facel* 
licis,  ad  Obfervacorium  ucique  Parifienfe  ^ 
quae  vel  nihil  ,  vel  minimum  quidem  ab- 
crranc  a  vero  ,  quarum  ope  facile  .liceac 
obfervacori  cuivis  ,  longtcudinum  differen- 
tiam  Parifios  incer,  &  locum  ,  e  quo  ipfe 
Eclipfim  obfervac  ^  invenire  y  etiam  ance« 
quam  ejCifdem  Eclipfeos  obfervacionem  Pa- 
rifiis  habicam,  defcripcam  videre  poflic. 

Neque  vero  error  cimendus  hac  in  re 
eft  uno^  aUerove  minuto  major.  Ac  quod* 
tiam  quatfo  Caeli  phasnomenon  eft  »  in  ^uod 

his 


^id         C  ^  P  VT    It. 
liis  majores  -errores  obrepere    non  poffint  f 
&  foleanl? 

Suat  i^icur  Eclipl*e9  quafi  figna  tetnporis 
data  Terricolis  ,  ut  pulveris  pyrii  incenri 
flamma  ,  vel  torcnenti  llrepitus  ,  belli  tem* 
pore  ac^iberi  fotenc  ,  uc  ftatis  horis  io  o- 
piis  ident  concUrrere  Duces  poffini. 

Si  igirur  Aftrononii  plures  Edipfim  eam* 
denl  Urani{)ui|;t  ,  in  iDfula  Bajoaat  ^  Go- 
ttx  ,  Pariliifque  obfervent  i  locorum  Ioo-> 
gicudineS  ,  vel  longitudiQunl  differentix  fa* 
cile  deteguntur 

Temp.      Grsduji 
tlraoibui^umadortum  ^i'.id'  lo^.^x^.^o"' 
Bajona  aa  occaf.  15'  15'    ^".^S-./^^' 

Gorea  adoccaf.hora  i.  17*  37*  15»°.  15' 

Ut  remhancillullrenlus  exemplo .  Fingi* 
te,  me  aliofve  Fatavii  Lungtf  Ectipfinl  di- 
ligentillime  obfervare  ,  EdipfeofqUe  ejuii 
intcium  ,  mediuoi  ,  finem  ad  tempus  ve- 
rum  agnofcere  ;  momenta  etiam  ,  quibus 
hzc  ,  vel  illa  Lunx  \oci  in  umbram  inci- 
dunt«  animadvertere.  Si  hsic  omnia  cOnfe^ 
ram  cum  iis  qua:  FariGis  in  Eclipri  eadem 
obfervata  funt  ^  ioveniamque  ex.  gr.  Ecli- 
pfeos  initium  ipfo  no3ts  medio  Paiifiis 
contigiflTe,  accidac  autem  iniiium  idem  Pa- 
tavii  j8'.  54"  pod  no£lis  mediunl  i  Infe- 
ram  iade  cquidem  ,  iio£lis  mediunt  citius 
ConcigilTe  Patavii  quanl  Pariliis  ^8'.  54"< 
tloo   enim   eodemque    momento    defeAio 


^  PHrSICJE  PjIRTICVLjtRlS  jt^ 
lucis  Lunas  quovis  loco  videacur  necetftf 
eft«  Patavium  ergo  arcu  illo  Parifiis  difta< 
in  longicudinem  ad  orcum  ^  qui  38.  54'' 
temporis  refpondec  ,  fcilicec  p\  43',  30** 
Nam  hor*  24:3^0*  ::  38'.  S4''i9*.43'*3c/' 

Quum  igicur  Patavinas  Urbis  kcicudo  fic 
45^  28'  •*  du£to  ad  hanc  lacicUdinem  pa<« 
rallelo  in  GeographicO  Glol)0  ,  du£loque 
Meridiano  ad  ortum  ^arifienfis  urbis  p** 
43^  30^  :  quo  loco  circuH  ht  dud  fe  mu« 
tup  lecanc  y  eo  loco  Patavinam  Urbem  iii 
Geographico  Globo  ponas  necefle  eft. 

Ha^c  quum  ica  finc  ,  quum  videlicec  E-* 
clipfium  Theoria  fic  Geographiae  penicus 
neceflaria  .*  mirari  fubic  Voffium  aflerere 
noii  dubicafle ,  nihil  majores  tenebras  longi« 
ciidinibus  inveniendis  affudifle  ,  quam  Lu* 
nares  Eclipfes  fecerinc  j  cujus  rei  ca^fam 
efle  monuic  errores  ,  qui  a  re&aflionibus  | 
&  a  Terrse  penumbra  prdveniunc ;  afferuic- 
que  prsterea  uc  Ulyfliponenfium ,  Hifpanoii 
rumque  concenciones  in  Americai  divifio<« 
nibus  ,  mulcai  in  longicudines  &  in  Ge<»« 
graphiam  fphalmaca  induxifl*e. 

De  re  fcilicec  quam  ignorabac  verba  &• 
ciens  ,  inepca  plura  proculic  in  medium  4 
Si  do^os  confuluiflec  ,  didiciflfec  ucique  u 
Refraftiones  in  Eclipfium  Soiarium  i  ^oa 
in  Lunarium  phafibus  ftacuendis  plurimuu 
accendendas  efie  •  2,  Penumbras  ingrefliioi  % 
Sc  egreflum  e  Lunari  difco  ccrni  non  pof* 


3io        c  »Y  p  u  r  «. 

fe  .  Si  vero  de  umbrz  limitibus  fermo  Cit  ,* 
noviflet  ille  quidem,  limices  illos  ia  Ecli- 
pfeos  medio  nihit  omoiDo  mutare  ;  prxcer- 
eaque  ,  ctfi  de  ingreflu  &  egre^u  LuoaE 
abumbra  fermo  lit,  baud  magaos  inde  er> 
rores  oriri  pofle . 

Q.uodterriolocopoDi[}  vcrum  fortaffe  e(l, 
Ac  Eclipfium  obfervationibus  emendari  po> 
tell  •  quiE  EdipGum  obfervatio  Geographtx 
totius,  pace  dixerim  Vol&i|  fuodameiiciira 
ell. 

^     VIH.       - 

De  Jivijimiius  fuperficieiTerraquM 
gentraHbus. 

Quum  de  Terrae  figura  ,  magnitudJne  ; 
&  dimcnGonibus  haftenus  diflcruerimus  : 
przdac  modo  de  ejus  divilionibus  verba 
lacere  .  Dividitur  Globi  hujufce  noftri  fu- 
pcrficies  in  Terram  &  aquam  .  Tcrra  vc 
roioCoDtinentes,  Infulas.,  Peainfulas^Ifttb- 
mos,  PromoQtoria,  Scopulos,  MoDtes,  at- 
que  Plaoiiics  j  &  aqua  in  Maria  ,  Sipus  , 
Freta ,  Lacus ,  Paludes  ,  Flumioa ,  &c.  Quan- 
tum  conje^lura  aflequi  licet  ,  cx  Mappis  , 
Jlanifphxriis  ,  Globifque  recemrflinjis  ,  fl 
Auftratis  Terra  a  circumnavigatis  littoribus 
ad  Polum  ufque  antsr^lictmi  tota  conttnens 
fic  :    apparet  Tcrrefli^s  fuperficiei  ad  aquc- 


PHfSlCm  P^RTICULofRlS  31  r 
am  ,  proportionem  efle  tit  400  ad  250  , 
fcu  uc  40:  IS,  fl^uminibus  n«gle£lis,  quia 
montiuni  fuperficies  addit  quantum  fatis 
efl  Tetne  arldae,  ut  guod  a  fluviis  detrahi- 
tur,  compenfetur  .    '  ' 

Prxter  banc  naturalcm  Tcrreflris.  fuperfi- 
ciei  divifionem ,  aliat  quoque  func  ■  prtma 
fcilicec  in  antiquatn,  Jn  novam  cognitam  « 
tc  in  npvam  incc^nitam  .  Antiquam  Pto- 
lemaicam  quc|que  vocanc ,  a  Claudio  fcili- 
cec  Ptolomeo  defcripam  ,  cui  ad  Columbi 
ufque  Qavioatiofies  parum  accefltonis  per 
liccuU  13.  fa£lum  eft  .  Nova  ct^nita  A- 
merica  dicitur  ab  Americo  Vcrpuccio ,  qui 
poll  Columbum  ad  ea  litcora  navigavic . 

NavA:  incognita  compleBt[ur  Bprealis 
Terrse  portioncm  s.d  Polum  ar£licum  ,  Sc 
Groenlandix  ,  Spitzbergia:  ,  ac  novx  Zem- 
blaBpanes  nondum  detectas  •  fed  potiflimum 
Auftralem  Terram  ,  cujus  littora  tantum- 
modo  fpe£laniia  ad  Magdlanicam  Terram 
Isnfs- ,  Guineam  novam,  &  regna,  feu  re- 
giones  Concordix,  Beach  ,  &  Lucach  prz- 
terDaviganiibus  nota  funt,  incer  quz- jacec 
Ancichconutn  Tellus ,  de  qua  Pompooius 
Mela  lib.  8.  Cap.  p. 

Amiquus  Orbis  varie  divifus  apud  va* 
rios  Aii£lores  reperitur  y  eum  quidam  tri- 
buerunt  in  Gnecos,  &  Barbaros  /  populos 
itaque  omnes  ,  prxter  Graecos ,  hi  Barbaro- 
rum  nomine,  largo  animo,  liberalique  do* 
Lil>.  n.  X  na- 


3iz         c  J  p  VT  n. 

naMnt  ,  quamvis  JEgyptii  omnium  fapienv 
tiffimt  eflent  ,  &  Gratcorum  plures  in  £. 
gyptum  pergerent  difcendi  gratia  ut  Py« 
ihagoras  Sc  Plato  fecerunt  .  Ephorus  apud 
Sirabonem  in  Celcas,  Scythas,  JEthiopas  , 
&  Indos  partitus  eft . 

Alii,  quos  intervidetur  effe  Ptinius,  in 
Europam  ,  A(iam,  Africam  ,  Sc/Egyptum  ^ 

Siuam  ab  Africa  Canopio  Nili  ollio,  ab  A- 
13  Pelufiaco  disjunxere  ;  .fEgyptum  vero, 
quamvis  parvam,  obUrbium  tamen  multi- 
tudtnem  cum  tribus  reliquis  comparabilem 
scnimabant  ,  fiquidem  ,  afferiore  Plinio, 
habere  dicebatur  vel  habuIlTc  Urbes  vigia- 
li  mille  ,  ex  quibus  exHicifre  adhuc  trefmil- 
le  JEVo  fuo  perhibuit  Dlodorus  Siculus;  fed 
crediderim  cum  Ricciolio  ^gyptios  pagos 
quoque  tnier  Urbes  numeravifTe,  ut  olim 
menfcs  pro  annis  habucrunt  ,  ut  Urbibus 
Kegni  magnitudinem ,  annis  vero  aniiqui- 
taiem  odentareni. 

Alii  in  Europam ,  Afiam,  Africam ,  8c 
Grxciam ,  quod  indicat  Arift.  7.  de  Rep. 

CoRimunior  &  receptiffima  veceris  Orbis 
dtvifio  eft'  in  Europam,  Aftam,  &  Afri- 
cam,  in  qua  ■'^^yptum  quoque  comprehcn- 
dcbant . 

Apte  Dunc  dividlcur  Terrse  fuperficies  in 

partes   feptem  ,   fciltcct   in   Europam,    A> 

iiam ,   Africam  ,   Americam    SeptemcrtoD»* 

lem  ,   Americam    Meridioaelcm  ,  Terrani 

So. 


PHYSlCm  PURTICVL^RIS  j^j 
Borealem  incognicam  ,  &  incognuam  Ter« 
ram  Auftralem» 

Si  Orbis  veteris    quanticatem   cum   ilU 
Orbis  novicer  dece£li    conferre  vclis,  plur^ 
apud  Ricciolium    reperies    Geogt»    lib»  ir 
Cap.  p,  &  lib.  3*  Cap*  ipf 
Orbis  anci(]ui,  lacicudo  erat  7^% 
longitudo        —       —       j8o*- 

Recent.  Berenfonius  sT^    "  lat,  Bor^ 

Jacobus  Heremica  ^o^  i  j'  lau  Auftr, 

efficiunt         ~.       ~     J^i^is' 

Quoad  longicadinem  •*  rotus  Orbis  circum- 
navigatus  fuit  plurtes. 

Nlagnarum   Orbis   partium    termini  folo 

jntuitu  Mappan^m  umverfalium  (  fi  Euroi- 

pam  y  &  Aiiam   excipias  )  '  ftacim   digno^ 

fcuncur  *  Africa  ab  Alia  divtditur  per  Iftlw 

mam   Suea^,  70«  mill.«  Icalica  latum  ;   ab 

£uropa  per  fretum  Gaditanum ;  ad  ortum  ^ 

fitium   habet    Arabicum  /  ad    occafum  & 

Meridiecn,  Oceanum;    ad  Septemtrionemy 

mare   Mediterraneum  •  - 

\   Auftralis  America    a  Sepcemtrionali   di« 

vidicur  Ifthmo  Panamico,  qui  cftleucarum 

17.  i8.  aut  10. ,  computatis  aofraflibus  » 

Sed  re£la    tantummodo    feptem     leucarum 

cft,  feu  milliarium  Itaticorum  2S.,  aTerf 

r&  vero  Auftrali  per  Magellanicum  frecum  ; 

ab  Oriente  Oceanum  Atlamicum^   ad  Oc^ 

cafum^  Paciiicttm  habec^ 


$44      c  ^  p  V  T  n. 

Scptemtrionalis  America  ad  Meridienl 
Iiabet  Ifthmutn  Panamicum  /  ad  Boream 
mareGlaciale,  uccreditur;  dubttatur  enim 
adhuc  nuin  ejas  cominens  ad  Polum  uf<}ue 
cxcendatur.  Ad  occaftim  Oceaoum  Pacifi* 
cum  habet  ufque  ad  fretum  Anian.  ,  ad 
ortum  habcc    mare  dtl  JNortb  di£lum. 

Europ£,  &  A(iie  termini  non  iidem  ab 
omnibus  ftatuci  funt .  Dividuntur  omniutn 
confenfu  Hellcfponio  ,  nunc  braecio  4i  S. 
Giorgio ;  Propontidc,  nunc  Mar  di  Marme- 
ra;  Bofphoro  Tfaracio ,  nunc  Canal  det 
Mar  tiero;  Ponto  Euxino,  ntinc  Mar  tiere, 
Mar  maggigre.  De  earum  liniitibus  ad  ofr 
tum  dilfenGo  efl .  Communior  opinio  e[t , 
limites  cff^e  BofphorumCimmerium  ,  feuC«> 
iial  di  Caffa  ;  Paludcm  Maotidcm,  nunc 
Mar  detle  Zabaccbe  ,  Tanainuque  (  feia 
Poit  )  fluTium,,-  ab  Occidente  Europa  ter< 
minainr  Cceaoo;  a  Merldie  Mediicrraneo  * 
&  a  Septemtrione  ,  Oceano  Hyperboreo  , 
iive  Gtaciali.  . 

Afiz  termini  abOccidente  ex  diJlis  ap- 

Jiarenc;  ab  Oriente  habet  Oceanum  Sincn* 
em ,  leu  Eoum  /  a  Meridie  niare  Indi- 
cum;  &  a  Septemtnone  Oceanum  Scythi- 
cum  f  feu  Tanaricum  ,  &  Glaciatis  pai^ 
tem. 

Auftralis   ac    Boreatts  Terrarum  termini 
a  polleris  exfpe£iandi  func . 
Abfotuca  Terrx  in  partes  generat»  di- 


PHTSICM  P^RTICVL^RIS  315 

vifione  ,  addcnda  modo  fubdivtftones  mi. 
gnarum  Terrx  parrium  ia  R^aa,  Provin- 
cias,  cxteral<{ue  ditiones. 

Jte   Eurvpa. 

Europa  a  Pcolomeo  lib.  z.  j.  5.  in 
partes  jo- ,  totidemcjue  Tabulas  dlRribui- 
nir  .  Recentiores  cam  dlvidunt  multifa- 
riam  .  Commode  tfibui  poteft  in  partes 
duodecim  ,  fcilicec'  i.  in  Britamiam ,  3. 
Hifpaniam ,  3.  Galliam ,  4.  Standiam  ,  J. 
Getmaniam  fuperierem  ,  6.  Germartiam  '»• 
feriortm  ,  7.  Ulyrieum  ^  $.Grteeiam  ^  p.Huih 
gariam  ,  10.  Pelmtam  ,  II,  Mojioviam  , 
12.  [uliam . 

I.  Britanttia  magna  ,  feu  major  contirec 
Albionem, ,  ided  Angliam  &  Scotiam  (i- 
mul  ,  Hyberniam,  InHilafque  Man  dvas  , 
HybtHdes  ,  Or<:8da6 ,  Thuicn  ,  &  ad  hunc 
trafium  reducuntur  FriGlandia  ,  Gtoenlao- 
dia,  &  Iflfulx  circa  Albionem  mlnores. 

II.  HifpatMM  antiquitus  erat  onints  dtvi- 
f«  ■'itk  partes  tres  ^-  in  LufitaniaM  fcilicct ,  ' 
Bxcicam  ,  &  Tarratenenfem  .  Communis 
Hifpantx  divi&>  cft  in  Regna  qaaiuorde.- 
cim.  I.  PortugalUx  cum  Algarbia.  x.  GaU 
lecix.  j.Caftellx  vetbris ,  lcu  Legionefliis 
Regni  cum  AHuda.  4.  Caftcllz  novz,'feu 
Tolerani  Regni.  5.  GranaiK .  6.  Wsnda- 
JjjE,  feu   Andaluzix.  7.  Extremadurz.  8, 


jl6  C  of  P  UT    II. 

Kavarrx.  ^.Caocabris,  inquaBirca)a,Giii4 
pufcoa,  &c.  10.  Catalaunix  cum  Comitaiu 
Ruirinonis.  li.  Arragonie.  l}.  Valenti». 
l^.  Murciae  .  14.  Baleariuoi  Infularum  , 
feu  Majoricae  R^ni  cum  Minorica  ,  & 
Ivica^ 

III.  Gallia  ,  qiiz  olim  intra  Pyrenzos  , 
Alpes ,  Rhenumque  contincbaiur,  ac  divifa 
■  erat  ia  Aquitanicam,,Narbonenrcni ,  Lug- 
dunenfcm ,  &  Belgicatn  :  Gallis  tranfgref- 
fis  Alpes  ,  &  Italix  parte  ad  Ru^conem 
ufique  occupata  ,  dividi  ccepit  in  Ciierio.- 
rem,  feu  Cifalpiaam,  &  Ulteriorem  ,  feu 
Tranfalpinam  :  ab  habitu  autem  &  cultu  cor< 
poris,  in  Togatam ,  Braccatam  ,  &  Coma- 
tam  .  Et  Cifalpina  quidem  ,  .feu  Togata 
fubdividcbatur  tn  Cifpadanam  &  TranTpa- 
danam^Tranfalpina  autem  in  quatuor  pra!' 
diflas  partes  ,  nempe  Narboneofem  ,  qux 
crat:  Braccata ,  &  in  ComaiaS  tres,  Aqui- 
tanicara,  Cchicam  ,  feu  Lugdunenfcm  ,  & 
Belgicam  .  Julius  Caefar  .  Galliam  omneni 
ultra  AIpcs  (  Coment.  lib,  i.  )  dividit  in 
partes  tres  ,  BelgicatH  ,  Aquitanicam  ^ 
Celticam  .  Belgica  erat  inter  Sequaoain  ^, 
Matrooamque  fluvios  ^  Aq,uitanica  inter 
Sequanam,  Matronaipt  Garumnam ,  Rho.> 
danumque ,  comple£lens  Hclvetios  ,  &  ex- 
cludens  FroTiDciam  ,  nuoc  la  Proven^  . 
Scd  Auguftus  eam  ampliavit  ,  iterumque 
^uadrifariam  ditemit  >  ia  Narboncnfcm  , 


PHrSIC£  P^RTICUL^RIS  3x7 
cui  Provinciam  adjecii,  Sc  Sabaudiam  ,  AU 
lobroges  ,  ac  Taurinos  cum  Salaflis  ,  Le« 
pootis,  Varagris,  Scdunis;  Aquttanicam  , 
sd  quam  pertinebant  eiiam  Arverni  ,  Bi* 
turtges,  Lemovices,  Petricorii ,  San£lonee, 
Pi£loacs;  Lugduncnrem  ,  qux  olim  Celci- 
ca ,  ad  quam  pertiaebanc  hinc  SeguHani  , 
Hclvctii,  Sequanique,  inde  Armorici ,  Ce- 
nomani,  Namncrs ,,  Turoncs,  &  qui  intra 
hxc  contiaebantur ;  &  in  Belgtcam  ,  quai 
inde  Bellovacos ,  Ambianos^,  Vcromanduos, 
Morioofque  comple£lebatur;'hinc  Batavos, 
TrevirOs,,  Sueffioncs  ,  &  quidquid  his  tra* 
Aibut  imerctudicur .-  hodlc  Belgis  ,  Hclvc- 
liit,  &  Subalpinis ,  nedum  Italiae  partc  ca- 
rens  varie  a  variis  dividitur.  Uividi  com- 
mode  potell  in  illasquaiuorpartes,  utaliqui< 
bus  aliquid  detrahatur,    aliquibgs  addaiur. 

l.Belgicaa  SequanaRbenum  vcrfus  uf' 
quc  ad  AricOam ,  io  eaque  fuDt  Fraociz 
Infula  ,  Normania  ,  Piccardla  cum  Bono- 
nienG  Comitatu ,  Campania ,  &  Lotharia- 
gix   novt  acccf&o. 

z.    LugdunenOs  ,   feu   Celcica  intra  Se- 
quanam  ,    Ligerim  ,    &    Rhodal^um  ,   cui 
Gcdant    Britannia   minor  ,    feu   Armorica  ,  , 
Belfia  ,    Andegavi  ,   Nivcrnium.  ,   Bui^ut}- 
dia  ,  Lugdunenfis  ager,   &  Lingones. 

3.     Aquitania    inccr     Ligcrim  ,      Pyre- 
SKos  Occidemales ,  &  Lineam  a  medio  fe-_ 
rc  Pyrenzorum  du£la  fupra  agrum  Tolofa- 
X     4  num. 


5i8       c  a  p  V  T  ti. 

nuni,  &  inFraLugdunenrem  agrum*  ita  uc 
in  illaincludantur  AquicaniapreCre  fumpca , 
Bearnia ,  Petricoriura ,  Moulifma  ,;Sanftones , 
Pi£lones,  Lemovici ,  Biturices  ,  Arvernia  , 
Cadurcum  ,  Borbonia  ,  Turena,    Foreftia. 

4.  Narbonenfis  ufque  ad  Varum  ftu- 
vtum  ,  in  qua  finc  Oxitania  feu  Langue- 
dokia  ,  Arclate»(is  ,  atque  Aventonen- 
fis  Ditio  ,  Vivarium  ,  Araufio,  Provin- 
cia,  Delphinatus,  &Sabau(liae  parsBreifia. 

IV.  Seandia ,  feu  Scandinavia  continec 
Cymbricam  Cherfonefum  ,  feu  Daniam  cum 
Holfatia  ,  Gothiam  ,  Gothlandiam  ,  Norve-' 

fiam  ,  Sveciam  ,  Lapponiam  ,  Fimmar- 
iam,  Bothniam,  Finlandiam  ,  Biarmtam 
cum  cieie^ris  infulis  adjacenubus ,  praecipue 
Selandiam . 

-  V.  Germania  inferiar  apud  Dionem  lib. 
5^.  ad  Oceanum  ufque  Bricannicum  por. 
rigebatur  ;  fuperior  autem  a  Rheni  fonii- 
bus  incipiebat,  fed  utraque  Cifrhenana  erat 
refpc£lu  Galliae  ,  &  JGallogrscise  panem 
roagtiam  continebat,  ut  ex  Tacito  lib.  IV, 
&  XII.  annal.,  aliifque  docec  Cluverius 
iib.  2.  Germaniz  Antiquae  c.  37.  Brietius 
in  parallelis  Geographix  pane  prima  lib. 
%.  cap.  7.  cenfec  Cisrhenanam  tuilTe  Au> 
flrafiam,  Archiepifcopatus  tres  Ele£lorales, 
Leodiam  ,  Ducatus  Cliviae  ,  &  Juliaci  , 
Lotharingiam ,  &  Alfatiam .  Nunc  tempo- 
lis  longe  alia  notione  Gcimania  infertor, 
vui* 


PHYSICM  P^RTICVL^RIS  p^ 
vulgo  i  paeji'haffiy  e  la  Ftandra,  iumpio 
nomtDe  totius  a  parte,  &  Belgium,  ided 
pars  bona  Gallix  Belgicx  :  hsc  continet 
17  Frovincias  ,  vel  Ditiones  ,  videli- 
cet  DucBtus  quatuor  ,  Brabantis  ,.Lim< 
bui^icum,  Lucemburgicum  ,  &  Geldrrx, 
Comitatus  fepcem,  Flandrix  ,  Atrebaten- 
fem  ,  feu  Artefiv,  Hannonix  ,  Hollandie, 
Eelandiflc,  Namurci,  Zutpbanix,  quipoftea 
fub  Ducstum  Geldrjz  cecidit  ;  Maccbiona» 
tum  Sacri  ft.  Imperii  in  quo  Antuerpi&  , 
Lovanium,  Nivells,  &  ex  BrabanticDu- 
catu  Bmxellx;  deni<)ue  Dominia  qutoque. 
Mechlinis,  Trajeai ,  TraQfifeUanx,  Gro- 
ningix,  &  Frifiae  Occidenialis  ;  &  przter 
has  Beigium  conuDei  Ducamm  Clivise  & 
Juliaccnfem  ,  Archiepifcopatus  Cotooix  , 
Tirvii^nfem  ,  &  MoguDtJDum  ;  Epifcopa- 
tus  Cambrenfem,  &  LcDdienfem  ,  &  Lo> 
tharingiam,  qux  poflea  Gallis  ceffic .  Ita- 
que  poteft  Germania  inferior  trifariam  dl- 
vidiMn  Hifpanicam,  Batavicam,  &  Impe- 
riatem  .  Ad  Hifpanicam  fpe£tant  BrabantU} 
Marchionaius  Sacri  R.  I.  Limbui^icum  , 
Lutzcmburgicum ,  Flandria,  Artefia,  Han- 
nonia  ,  Namurchium,  Meclinia,  &  Geldrix 
dimidtum  ,  ac  Vahalim  .  AdBacavicam  per- 
tinent  Geldrix  reliquum  ,  Hollandia,  Ze- 
landia,  Zutbphania,  Groningia,  &  Fnfia 
Occidentalis,  &  hx  feptem  Provincix  di- 
cuniur  uoitie,  fcu  fcedcrata!.  Foflrcmo  ad 
Im- 


330         C  ^  P  V  T    n. 

Impfrialem  ,  Elefloratiis  Coloifienfls  , 
Trevirenlis,  Moguntinus,  &  reliqua  fupra 
ifldicata.  i 

VI,  Germania  fupvrior  coniioet  Helve- 
tiam  ,  .  Rhxtiam  ,  Auftrafiam  ,  Alfatiam  , 
Sveviam ,  Franconiam  .Hafliam  ,  Bavariam , 
Tirolum  ,  Aullriam  cum  Cartnthia  ,  Sti- 
fia  ,  Carniola  ;  Bohemiam  uoa  cum  Sile- 
iia,  Moravia,  Luratiay  Whellphaliam  cum 
FriHa  Orientali ,  Oldemburgo  ,  Ofnaburga; 
Saxoniam  inferiorem  cum  Darics  ,  Lune- 
burgo,  Mechlemburgo  ,  Holfatia  ,  Pome- 
rania  ,  Brunfvicenfcm  Ducatum ;  Saxoniam 
fuperidrem  ,  in  qua  Marchia  Brandemburgi- 
ca,  Mansfeldia,  Mifnia,  Thurrin^a.  Divi- 
fiones  autem  varix  inCircuIos,  in  Eleflo- 
ratus,  in  civitates  Anfcaticas,  vel  liberas, 
&  Don  tales  ,  funt  Poltticx  potius,  quam 
Geographicie, 

Vtl.  Ulyritum  dividebatur  olim  ia  Li< 
burniam  ,  Dalmatiam  ,  Pannoniam ,  Nori- 
cum,  &  Vindeliciam.  Nunc  reftripgitur  ad 
Liburniam  ,  <]U!e  ab  Arfia  Iialla  tcrmino 
ad  Titium  fluvium  extenditur,  &  Dalma- 
tiam  ,  qua;  a  Titio  fluvio  ad  Drilonem  Hu- 
vium,  lea  LilTum  oppidum,  porrigitur  ,  & 
Sclavoniam,  feu  SUvoniam  ,  aui  Efclavo- 
oiam  prefnus  acccptam  ,  nempe  claufam 
inter  Danubium  ,  Dravum  ,  SavumqUe 
smnes  ,  &  ab  Qccafu  Stiria  terminatam  ; 
cui  addunt  aliqui  Bofniaai  ,  imer  .Unamj 
Sa. 


PHTSICM  P^RTICUL. 
Savuni)  Driouniqucanin^s^  Sc 
tes.  Aiiqui  eciam  hxc  omnifl 
pue  duas  priores  parces  Dalnq 
late  fumpto  comprehcodunc . 

VIII.  Gracia    anciqua    apuii 
li^.  I.  Meteor.,    continebac  ) 
cedoniam ,    Achajam  ,    Pelopo 
poft  Byzamium  acceffic  Thracij 
Afia  roinori  pars  illa  ,  quae  Q 
ca  dici  coepic  ,   &  in    Italia  S 
Caiabria  fuperiori  di£la  magm 
hic     ampla   adeo  non    accipiti 
tione  ;  fed  neque  prefle  pro  Gi 
di6ta  ,  quas  ThelTaiiam « Hellade 
capiebat »  ac  niedio  modo  fere 
nis»  qui  Graeciam  divifere  bifa 
pe  in  Macedoniam,  fub  ea  co 
tes  Macedoniam  proprie  diflai 
Theflaliam  ,  cui  addimusThra< 
chajam,  fubqua  comprehendeba 
feu  Helladem  ,  &  Peiopotinefu 
cumjaceDcibus  Infulis. 

IX.  Hungaria  continec  Pani 
riorem ,  cui  tamquam  pociori , 
co  jure.|  fed  Geographico  ann 
ciam ,  ejufque  parcem,  Traofiiv 
lachiam»  Bulgariam ,  Myfiam 
legi  poiTunt  Au£lores. 

X.  Polonia  cum  Prufl[ia  ,  L 
dolia  I   Podlaffia  ^   Samogitia  » 


331.,         C  Jf  P  VT      It 
Mafiovia,  Moldavia  ,    VolhiniB  (naxiinam 
SarmanE  Europ»  partem  conunenl. 

XI.  Mofebovia  ,    feu    Ruffia  alba  ,    pars 
,    amiqua  Sarmatix,  &  ScyEhiz  fuiti 

XII.  Italia  quammuitis  modis  iil  fui 
partes  dividJEur.  Geographica,  &  adxqua* 
ta  divifione  cribui  poceft  in  partes  24 . 
Sunt  autcm.  i.  Tridentinus  Principatus  . 
%.  Rhsticz  Vallis  Tellinz  &  Comitatus 
ClavennenHs .  3.  Helvetix  pars  citra  AU 
pium  cacumtna  fupra  lacum  Verbaimm  ,  & 
Larium.  4.  Hiflria  «  5.  Forum  Julii.  6. 
Venetia,  feu  Marchia  Tarvifina  .  7.  Gal-- 
lia  tranfpadatia ,  nunc  Lombardia  di  la  dal- 
Pi.  S.Gallia  ctfpadana ,  feu  £mitia  ,  nuac 
Lombardia  di  qua  dal  Pi.  ^.  Flamtnia  , 
feu  Romanula,  auc  Romandiola,  nunc  ia 
Rmagna.  lo.  Pcdemontium,  vulso  il  Pwe- 
mente,  cum  Monfcrraio.  11.  Ltguria ,  da 
rrviera  dt  Genova  .•  &  hac  olim  non  con- 
tinebaniur  tn  Italia  proprie,  &  prefle  fum* 
pta  ,  fed  tantum  reliqux  fequentes  .  12. 
Etrurifl.  i:;.  Umbria.  14.  Picenum .  15. 
Latium.  16.  CampanJa  felix.  17.  Samni- 
tcs.  18.  Lucania.  19.  Apulia ,  tam  Dau- 
nia  ,  quam  Peucetia.  10.  Salcniini  .  11. 
Calabrta,  tam  fuperior,  olim  magna  Grx* 
cia,  nunc  Calabria  cttra  ,  quam  inferior  , 
olim  Brutii,  nunc  Calabria  ultra.  21.  Si. 
cilia.  zj.  Corlica.  24.  Sardioia. 

ZV 


PHTSICM  P^RTICULJtRIS  ^ 
Dff  %A[/ia  partibu$. 

De  Afiae  cerminis  SchoU  fuperiore  dixi^. 
Inus  •  Regiones  ejus  olim  ex  parce  not« 
fuerunc  in  Afia  quidem  miBori»  ideft  ia 
tota  iila  Peninfula  •  quas  eft  citra  Eupbra- 
tem  9  quseque  Anatolia  dicitur  ,  fiiere  in« 
quam  Cappadocia ,  Pontus,  Birbynia ,  Galla* 
cia,Phrygia  cumTroade,  Lydia  ,Caria,}o* 
nia ,  Myfia,  Doris,  ^olia^  Pamphilia  ^ 
Pifidia,  Lycaonia  ,  Cilicia  ,  &  Armenia 
minor  cum  Infulis  Cypro ,  Rhodo,Lesbos 
Chio  ,  Samoy  Coo,  Carpatho,  &;  caBteris 
adjacentibus  •. 

In  Afia  majori  ,  feu  ultra  EupbrtteM 
fuerunc  Armenia  major  ,  Sarmatia  Aliaci* 
ca,  Colchis,  Iberia,  Albania,  Mefopota* 
mia ,  Syria ,  Phcenicia ,  Judsa  ,  Arabia  » 
Babylonia,  Affiria,  Sufiana,  Mcdia,  Per* 
lia,  Parthia,  Aria,  Gedrofia,  Drangiana^ 
Aracofia ,  Caramania  ,  Hyrcania ,  Margia« 
na  ,  Paropmifia,  Baftriana  ,  Sogdiana  y 
Scythia  incra  Imacum  »  Ipdia  intra  Gan- 
gem  9  Scythia  extra^Imacum ,  India  extra 
Gangem ,  Serica ,  Sina  cum  Infulis  Tepro- 
bane,  &c.  Recentjores  Afiam  dividunc  in 
parces  decem.  x.  Eft  Afia  minor  citraEu- 
phratem.  2.  Syria  late  accepta  cum  }u« 
dasa  9  feu  Palaeftina.  3.  Arabia  .  4.  Perfia 
bodierna  cum  Parchia^  Babyionia,  Media, 

& 


334  C  ^  P  UT  It. 
Sc  Hyrcaaarmenafcyria ,  quo  nomine  indi* 
caocur  ProvinciK  omncs  ,  qux  ultra  Eu- 
phratem  &  Euxinum  ,  ac  citra  Cafpium 
iubPerfarum  ditione  funt.  ^.Mofcovia  O- 
ficmalis,  quxmagna  cjc  parte  refpondet  Sar- 
matix  Afiaticx.^.  Tartaria,  cui  fere  con« 
gruic  Scychia  intra  Imaum  .  7.  Catajum 
magnum  (  Serica  quibufdam  )  quod  elt 
pars  Borealis  Chime ,  &  reliqua  China,  o< 
llm  Sinarum  rcgio.  8.  Mogolis  feu  Mo> 
goris  magnum  Kegnum  .  9.  India  intra 
Gangcm .  10.  India  extra  Gangem  &d  Chi- 
nam  ufque  exciufive .  Infulas  A(ix  in  Me> 
diterraneo  fupra.  numeravimus.  Ilts  Ocea^ 
ni  funt  Cellanum  ,  Maldivae  ,-  Taprobaue, 
feii  Sumacra  ,  Java ,  Borneos  ,  Celebres  , 
Giloeum  ,  Moluccse  ,  Mindanaum  ,  Lico> 
nia  cum  reliquis  Phtlippints  ,  Corea  ,  Ja* 
ponia,  Laironum  Infulz ,  ac  cseterx  Archi* 
pelagi ,  S.  Lasari  ,  marifque,  Archidolis  , 
Hnulque  Bcngala. 

Pt  v^frica  partibus^ 

Africa  fuic  a  Romanis  divifa  in  Pro- 
vincias  fex  ,  quz  erant  .  i.  Proconfula* 
rts  ,  ubi  Carthago  .  3.  Mauritania  Tin- 
gitana.  3.  Mauriiania  Cxfarienns  .  4.  Nu< 
midia  Confularts.  5.  Tripolicana  confula* 
ris  .  6.  Bavium  .  Magtnus  in  7.  dividic 
partes.  i.  Barbariam  .  z.  Numidtam  .  3. 
Lybiam.  ^.Nigritarum  Terram  .  5.  Ethid. 
piam 


PHYSICjE  P^RTICVLJfRlS  33J 
ptam  fuperiorem  •  6.  ^thiopiam  ioferio* 
rem  •  7.  iEgypcum  ^  In  Barbaria  porro 
includic  Regna  Marrocci,  Feflas,  Tuneci  , 
Telcufin»,  feu  Trcmifenae,  &  Barca;  Ter- 
ram.  In  Numidia,  qux  bodie  dicicur  Bi« 
ledulgerid  ,  regiones  Teflfec  ,  SegelmeflsB  y 
Zeb,  BileduIgeridflB  prefle  fumpc«,  Doixf 
&  fezzen.  In  Lybia  quas  defercft  eft,  po^ 
nis  deferca  ^anagfls,  ZuenzigaB,  Lemfae,  & 
Berdoe  •  In  Nigricarum  Terra  numerat 
Gualatam  ,  Ghineam  ,  Atiterofam  ,  Aga« 
dem ,  Cano ,  Cafenam ,  Sanagam  ,  Gam- 
bram ,  Gineam ,  Tombucum ,  Melli ,  Ga- 
go,  Guber,  Bito,  Zeg  Zeg,  Zanfaram  , 
Guangarftm  ,  Bornuta ,  Goagam ,  Nubiam » 
Goream,  Medram,  Davinam.  In  fuperio- 
re  aucem  -^chiopia  ,  ubi  eft  Precejani  A- 
biflinorum  Imperator,  func  Barnagafl^um  , 
Tigremaon  ,  Tigrai  ,  Angoce  ,  Amara  , 
Xoia  ,  Goyama  ,  Fatigar  ,  Bagamedium  , 
Damut,  Dangal,  Dobas  Regna,  vel  Pro- 
vinciz.  In  inferioreiEchiopia  funt  Aia« 
na ,  A^el  >.  Adea ,  Magadazzlim  ,  Zanzibar 
Melinda  ,  Quiloa ,  Mozambique  ,  Monte* 
inuge  ^  CeSala  ,  Monomotapa ,  Cafraria  , 
Angola,  Manicongum ,  Laanghi,  &  An- 
zichi  itegnum .  Denique  io  JEgypto  funt 
parces  JEgypci  inferioris,  &  fupcrioris  •  Ih- 
lulas  aucem  ad  Africam  percinentes.  prasci- 
puas  func  Portus  Sait£lus,  Maderia,  Cana- 
ria  9  HeQ)erides  feu  C»pi(is  viridis  ,  lofufU 

Pria. 


$3^  C  JtP  UT    It 

^riocipis  >   S.  ThomaB  «  S.  Laurentii ,  feil 
Madagafcar,  Zococorai  .&  aliaB  minores* 

De  %4mcrica  partibut. 

Americse  Sepcemtrionalis  regiones  funt 
I  £ftotilandia  I  Corcerealis,  feu  rerra  Labo- 
ratoris.i  aova  Francia  cum  Canadi^ ,  No- 
rumbega,  Apalchen  feu  Viiginia9.&  nova 
Anglia ;  novum  Belgium  ,  Florida  ,  &  ab 
Ifthmo  Panamico  procolendo  occafum  ver- 
fus,  Veragua,  Coftaricca,  Nicoragua;,  Hon- 
duras  ,  Jucatania  ^  Guatemala  ,  Hifpania 
nova^  in  qua  funt  Mexicum  ,  Mecharca- 
oia,  Culiacania,  Nova  Bifcaja  &  Galii- 
cia*  inde  regna  Toconceac«  Q.uic|Utra,  & 
Aniani.  Infulae  autem.  ad  hanc  lpe£lances 
func  Azorides  ,  San6li  Joannis ,  Baccaleo- 
rum»  San£li  Joannis  de  portu  divice  ^  alias 
Bonquen,  Hifpaniola,  alias  Ayci,  San£li 
JacobS)  olim  Jamaica  ,.  Cuba  feu  Ferdinan- 
da,  &  alias  innumeras.  in  Oceano  Septem- 
crionali  del  Nvrtb  /  in  Oceano  vcro  del 
Zur  California. 

Americas  Auftralis  partes  funt  Cafteila 
Aurea  in  ipfo  Ifthmo  Panamico  ,  Uraba, 
Carthagena  ,  S.  Marthas  Provincia  ,  nova 
Granaca,  Venezuela,  Popayana,  Peruvia, 
Carcas,  Cbile,  Patagonia»  Tucumania,  Pa- 
rana,  feu  Guarana,  Brafilia,  Tuponambu- 
ftia>  Amazonum  regio^  Picora,   Paguanc^ 

Ty. 


PHmCM  P^RTICUL^RIS-  337 
Tynada  ,  Caribana ,  Paria ,  feu  oova  Anda* 
luGa.  Ad  baoc  partem-^nuUx  magtue  Infu-* 
Ix  fpcAant . 

Placec  Iiic'addere  pauca  de  communicatio* 
ne  y  qox  olim  fuic  maria  inter  Mcditer- 
raneum&  Rubrum .  ^gyptt  Provincia  pa- 
rum  nota  □oflris  hifce  temparibus  0^  ,  ut 
Frovinciis  omnibus  accidii,  quarum  incolae 
jgnorantiaE  tenebris  iovolutj  vivunt,  &  ad 
-  quas  aliarum  Nationum  fapientes  ttinera» 
laliem  obfervandi  animo,  non  iDdituunc. 

PneHitit  id  quidem  Boutterias,  qui  prx< 
ter  plura  fcttu  dignilfima  ,  qux  Acadcmiae 
Paririenli  R.  retulic  ,  illud  przcipuum  » 
meo  judicio,  eft ,  velligia  feinveDiire  cana- 
lis  ,  qui  a  brachio  maxime  Orientali  Ni« 
li  procedic .  Hunc  illum  efle  Delisleus  arbi< 
tratur,  per  quena  olim  Meditarraneum  ina* 
re  cum  Rubro  commuoicabat. 

Communicationem  haoc  extitifle  patec 
I.  Ex  Herodoto,  qui  lib.  2.  docec  ia  i£- 
gypti  planitie  canalem  extitilTe,  du£lum  e 
Nilo  paulo  fupra  Bubafteo  urbem ,  &  infra 
montein,  qui  Mcmphim  verfus  porrtgeba- 
tur  *  canalem  hunc  late  ab  occafu  io  or- 
tutn  pateotem  fuifle  ,  flexifle  deinde  ad 
Meridiem ,  &  ad  mare  ufque  Rubrum  per- 
tinutfle;  Necum  Pfametici  filium  primura 
opus  hoc  aggretTum  elTe',  in  quo  120000 
hominum  periere  ;  deftiiifle  deinceps  ab 
incoepto  ,  Oraculo  deterritum  ;  ac  Darium 
Liir.  n.  Y  Hy. 


338  C  ^  P  U  T    U. 

Hynarpidem  jprutn  perfecifle.  Longum  fuir- 
le  triuiD  dicrutQ  navigatione,  £c  ejus  fuilTe 
latitudinis,  ut  triremes  duse  parallelx  pcc 
ipfum  traD0re  potuHTeat .  2.  Diodorus  Sicu- 
Jus  de  freto  hoc  loquitur  Bibltothecx  fux 
lib.  I.  &  cum  Herodoto  convenit  ,  fi  hoc 
unum  exctpias  .  Monei  ipfe,  Darium  rem 
non  perfccifle  ,  cui  inepti  architc£li  fuafe- 
rant,  mare  Rubrum  alttus  iEgypto  ,  Fro- 
vinctam  illam  demerfurum  .  Opus  igitur  a 
Ptolameo  Philadelpho  folummodo  perfe- 
£lum  monet,  quod  fretum  ideo  Ftoteraai* 
eum  diflum  (uifle  docet,  ad  cujus  o(lia  ad 
mftre  Rubrum  Urbem  zdificaflc  Ptolomeum 
addit*  quam  Arlinoem  appellavit ,  Sororl» 
fus,  quam  unice  amabat ,  nomine/  cana- 
lem  hunc  claudi ,  vel  aperiri  potuifle  tra' 
dit,  prout  navigationi  opus  cffet. 

Scrabo  Geographix   fu£  lib.  17,  eadem  * 

3UX  Diodorus  tradit .  Supereft  ei^  Hero- 
otum  cum  Diodoro  &  Strabone  (oncilie- 
mus,  quorum  primus  Darioj  alii  Ptolomea 
gloriam  hanc  tribuum.  Annon  licec  fufpi- 
cari  a  Darii  temporibus  ad  Ftolomieum  uf- 
4]ue,  opus  illud  ingens,  (  a  Dario  quidem 
|>crfe6tum  )  tot  &  tania  detrimenca  coepif- 
ie,  uc  inuiilc  penitus  fa£lum  cfTet;  a  Fto< 
lo.iie0  vcro  fuifle  refliiutum. 

Ad  fmus  Rubri  n>aris  extrema  Urbes  e> 
rant  duse,  Heropolis' fcilicet  ,   &  Arfinoe^ 
H^x  Clcopatris  quoque  a   nonnullis  di£l# 
fuii .- 


I 


PHYSICM  P^RTICULjIR 
fuic  •  Scrabo  autem  idem  de  expec      i 
iii  Gaili,  primi    £gypci  Prxcorii      i 
manis ,  in  Arabiam ,  verba  facie 
Gailuni  naves  ad  Cleopactrs  Urbe 
antiquum  canalem  e  Niio   dcdu^     i 
ilruxifle.-  narrac  quoqiie  Heropoli 
lum  fluvium  fuifTe,  &  ad  Rubri      i 
trema; 

His  addas  velim  &   Arabes  ^       i 
Hb.  h   cap.  3*    qui   narrac  ^   fub      I 
nempe  ad  5j$  Vulgari  JErae  i/fm» 
feifodiflfe,  per  qiiem  frumentum  ex     I 
in  Arabiam  deferri  pofTec  •   V^rifii 
ipfum  vecereni  cancurfi  refticuiflef 
Vigacio  ,   deflcience   Romanorum       i 
deibleverlc;  Ac   anno  Hegiras   15G 
775.  SEsx  Vuigaris,  Abugiafar  Al    1 
lecunduis  Abaffidaruni  Califfus^  caiii    1 
ilruxit  ad  piagam  Rubri  mari^; 

Si  ipfe  refltcuerecurtmflgnae^eflent  ; 
rds  facie  mucaciones.  Sinehfe  Regn  ! 
6allia  vicinse  regiories  evaderenc  1  1 
turque  barbarorum  fecuiorum  cotiditi 
bus  Etiropxi^  uc  Afiarh  adirtnc  ,  i  I 
ibtam  circumnavig^re  cbgebaAcur; 

Id  force  Ipci  feflbres  opcime  intei  i 
]dtoC)U^  a  freco   liocce   refltcuendo    1 
fnaximie  abdorrent,  Timenc  enim  Et 
/um  Regum  vires,  rie  in  id  dirigant  1 
ncilis  adeo   cranficus  domini  evadani 
ttvtm  timot  fiittiiis  do£los  decerruic  i  i 

1     %  I 


340  C  ^  P  V  T    IJ. 

kujufce  cognittonem  ab  Herodoto,  ac  Dioa 
doroSlculo  haurircDt  ? 

^.     IX. 

Pe  Oceani  dmijiene  per  Tirras.. 

Qdum  navigatio  clrca  Terram  coties  len- 
tata,  &  Bhfoluca  Ot ,  primum  ab  Hifpanis  , 
duce  Ferdinando  Magellancs  ,  primo  freti 
bujus  nominis  inventore  1510;  dcinde  bis 
ab  Anglis  ,  ncmpe  a  Dracone  ,  &  Candi- 
fchio/  quinquies  poftea  a  Belgis;  uhimo  a 
Mylord  Hanlon  :  patet  Oceanum  Tellureni 
univerfam  ambire,  ejufquc  fuperficiem  nun- 
^uam  a  Terris  interpofiiis  abrumpi;  quam- 
vis  hac  de  re  Vetercs  nihil  fufpicati  fini, 
&  poft  dete£lam  etiam  Americam  ,  pleri- 
quc  fufpicarcmur  Araericam  cum  Auftrali 
Terra  con^ui^i  ,  ut  modo  Septcmtrionalcm 
Americam  cum  Groentandia  conjungi  ,  plu. 
rc^  Geographi  fufpicantur.  A  VaGo  Gam- 
ma  LuQtano  Navarcho  anno  1497.  f^'!^- 
cumnavigaia  primum  Africa  ell  ,  invcnto 
uliimo  ejus  Promontorio  ,  cui  Bonje  Spe^ 
jiomen  inditum  cft. 

Prout  Oceanus  a  Terra  dividitur  ve! 
Terris  adjacet ,  partium  Oceani  hx  diffcreD< 
tix  lunt.  t.  Oceanus  particularis,  (ive  ma- 
ria.  z.  Sinusmaris,  five  Oceani .  3.  Freta . 
Mare  eft  Oceani  pars,  quxaltcri  parci  ad< 
hac- 


PHTSICJE  P^RTICVL^RJS  341 
fixret  lato  tra£lu  ab  uiroque  latcre ,  ut  O- 
ceanus  Atlanticus,  Germanicus ,    £thiopi> 
cus,  Indicus,  Sinenfis. 

Sinus  maris,  five  Oceani ,  dicitur  tnare,' 
quod  inter  duas  Terras  ex  Occano ,  vcl  a- 
lio  linu  dccurrtt  ,  donec  ad  aliquam  Tcr- 
ram  fiftatur.  Hujufmodi  funt  finus  Medi-- 
terrancus,  BatticuSj  Adriaticusfinus ,  mare 
Rubnim . 

Fretum  dicitur  pars  Oceani  intcr  duas' 
Tcrras  anguflo  ira£lu  decurrens  ,  &  duo 
maria  conncftens .  Hujufmodi  funt  i.  Fr^inm 
Magcllanicutn  ,  lat.  51".  30'.  Ad  Sepicm- 
triooem  habct  Chicam  Amcricx  meridiona- 
lis  Provinciam  ;  ad  Auflrum  jacent  Infulas 
MagellaniciB  Terrat  ,  &  Terra  del  Fuego . 
2.  Huic  vicinum  efl  Frctum  Maite  inter 
Terram  Auftralem  &  MagelFsnicas  Infulas, 
lat.  54.*.  30'. 3.  Freium  Manillas^intep  La-' 
coniam  ,  &  Mtndanao  ,  aliafque  Philippi- 
nss  Infulas  proccnfum  ,'  navibus  ob  crebras 
fyrtes  pcriculorum  ;  4.  Frcturh  Wiaigat*  pir'- 
quod  e  Septemtrionali  feu  KuIGco  rnari  in 
Tartaricum  Occanum  via  eft  ,  fed-a  gla- 
cie  claufa  lenctur  ha£):em>s  ,  faltnn  Euro- ' 
jneis  .  ]acei  inter' Samoiedam  ,  5c  iiovam 
Zcmblam  .  5.  Frctum  Glaciaic  inier  no> 
vam  Zemblam  ,  &  Spirebei^m  .  6.  Fre- 
tum  Davis  ioter  Groenlandiara,  Jk  Ameri-' 
cam  Septemirionalcm ,  fed  dubium  eft  ad- 
huc  utrum  fretum  fii  an  rimts,  quunt  ejus 
Y     3  cxi. 


54^  C  ^  P  UT    II. 

cxiius  nondutn  inventus  fii.  7.  Fretum  Ga» 
(Jiunutn,  perquod  Oceanus  Atlanticus  fluic 
in  Mediterraneum  mare  (  tatum  uno  milliaT 
ri  .  &  Fretum  Danicum  del  Sund  inier 
Infulam  Dania: ,  Zelandiam  ,  &  Scandiam ,  la? 

I 
cum  —  miU.j*.  Bofpltorus  Thracius ,  Fre* 

2 
tum  fatis  celebrc  apud  Grxcos  ,  per  quo4 
ex  Ponto  Euxinq  in  Propontidem  via  con- 
ccdiiur  .  Huic  vicinus  efl  Heitefpoatus  , 
quo  ex  Proponiide  io  mare  JEgxum  per- 
venitur.  xi.  Ftetum  Siciliam  inter  &  Iiit« 
lum , 

Ve  Infiilit  tnaicmis. 

Terra  exftans  fupraaquas,  quas  dividit| 
tribui  commode  potell  io  Terras  five  Infu- 
las  maximas,  magnas,  mediocres,  parvas, 
minimas.  Maxims  InAils  communi  appel- 
lattone  contincDCcs  dici  foleot . 

TemE  coniinentes,  five  Infube  maxlmz 
4.  func;  nempe  i.  Vctus  Orbis.  z.  Novus 
Ofbis  ,  fivc  Amcrica  .  3.  Terra  Polaris  Ar- 
£lica,  (ive  Orbis  Ar£licus  .  4.  Terra  Au> 
ftralts,  five  Magellanica. 

Veius  Orbis  folus  Vcteribus  notus ,  queii^ 

nos  incolimus  ,    dividitur   fere  a    raari    in 

partcsduas,  parvo  IllhmoSuez  conjun£las , 

gtiarun  mm  cft  Africa  ^   altera  Europamn 

Afiamr 


PHYSICM  P^RTlCVLJtRJS  34? 
Afiamque  continct  .  Cingitur  Vctus  Orbit 
ab  Oceanoin  hunc  modum.  A  Septemtrio- 
ne  eft  mare  Glaciale  ,  Septemtrionale  ,  ma- 
re  Album  ,  Oceanus  Tartaricus.  Ab  Onen- 
te  Oceanus  cft  Siaenfis ,  &  Facificun  ma- 
re.  Ab  AullroOceanus  Indicus.  Ab  Occafii 
mare  Atlanttcum  jacet,  difkum  del  Nortb. 
Divilionem  hujus  continentis  &ciunt  mare 
Mediterraneum ,  &  Arabicum  ,  (ive  Rubrum 
marey  vel  linus  Mediierrancus ,  &  Arabi« 
cns  V  Inter  (inus  hofce  duos  ell  IHhmus 
Suez ,  30.  circtter  mtlliarium  ,  qui  fi  abef- 
fec ,  Africa  peculiarem  Infulam  maximam, 
&u  coniinemem  facerct.  Europz  ab  Ame- 
rica  minima  diftantia  cft  inter  Norwcgiam , 
&  Terram  novam  Americx  Scptemtriona- 
lis .  A  Terra  Folari  Ar£lica  Vetus  Orbis 
minimo  intervallo  abell  circa  fraum  Wai^ 
gatz  ab  Auftrali  Polari ,  five  Magetlanica, 
ad  novam  Guineam . 

Novus  Orbis  live  America  ita  cingirur 
ab  Oceano.  A  SeptemtrioiK  mareeH  inco- 
gnitum,  imo  incercum  ,  praetcr  Fretum  D^ 
vis.  Ab  Oriente  eft  mare  Atlanticura.  Ab 
Auftro  eft  Freium  Magellanicum .  Ab  Oc- 
cftfu  eft  mare  Paci6cum .  Hic  quoque  Or- 
bis  parum  abeft  quin  in  duas  oagnas  In* 
fulas  fe£lus  fit,  nimirum  ad  Panamam,  £c 
Nombre  de  DUl  ,  ubi  exiguo  Terrae  tra* 
£lu  prohtbetur  confluxus  Oceaoi  Facifici, 
&  Ailantici  .    Diftat    minimo   intervallo  9 

y  4        vc. 


344  C  ^  P  U  T    II. 

Vcterc  Orbc  circa  Frctum  Anian.  A  T^r* 
ra  Polari  Ar£lica  circa  Frctum  Davis.  Ab 
Auftrali  circa  Magellanicum  Frctum  • 

Tcrrae  Polares  Ar6lica  ,  &  Ancar£lica 
undique  mari  cinguntur ,  illa  Scptcmtriona« 
li,  cujus  partcs  Tunt  Frctum  Davis,  Frc- 
tum  Waigatz,  &  Anian  ;  haec  mari  Au« 
firali  Pacifico ,  Indico  ,  Freto  Magellani« 
co*  Csterum  de  fola  Tcrra  Auftrali  Pola* 
ri  perfpcflum  habcmus,  hanc  mari  undique 
cingi,  &  a  reliquis  feparari.  De  tribus  re« 
3iquis,  nempe  Orbe  Veteri,  America)  & 
Terra  Polari  Ar£lica,  nondum  omnino  cer« 
ta  res  eft,  utrum  undique  mari  cingantur^ 
&  a  fe  invicem  feparentur :  id  tamen^  veri* 
fimilc  admodum  cft  propter  varios  Oceani 
jntra  Terram  procurrcntes  finus,  &  Frcto- 
rum  initia.  Sola  Auftralis  Terra  circumna- 
vigata  haflenus  eft.  In  reliquis  id  nondum 
licuit  •  Vetus  cnim  Orbis  nondura  ultra 
Freium  Waigatz  circumnavigatus  eft  ,  etfi 
totumv  littus  OccidcntalC)  Auftrale,  &  Ow 
rientale  ica  tcntatum  fit ,  uc  exigua  S.eptem« 
trionalis  littoris  pars  luftranda  luperfit  •  Ba« 
tavi  1^70.  ad^o^  lat.  Bor.  pcrvenerunt. 
America  fere  tota  circumnavigata  eft ,  ex« 
cepxa  folummodo  parte  littoris  Septcmtrio- 
naljs  propter  Frctorum  incertitudinem,  vel 
difBcuIcatem  •  Jam  vcro  (itum  quatuor  ma« 
ximarum  Infularum,  five  continentium  ex« 
plicavimus. 

De 


PmSICM  P^RTICVLjfRIS  345 

De  Infulis  magnis. 

Infulas  magnas  in  Telturis  fuperficie  nu« 
meramus  decem,  quas  funr 

1.  Britannia  comprehendens  Angliam,  &' 
Scotiam  cenfecur  omnium  hujus  claffis  ma« 
ztima  .  Jacet  Europam  inter  ,  &  Ameri- 
cam/  vicina  eft  Belgio,  &  Gallia;;  cingt* 
tur  a  mari  Atlantico .  Figuca  eft  oblonga . 

2.  }aponia  jacec  in  Orientali  A(ix  ter« 
mino,  non  procul  a  China  .  Cingitur  ab 
Oceano  Pacifico  •  Figura  eft  oblonga  ,  & 
curva. 

3.  Luconia ,  qux  etiam  ab  Urbe  fua 
principe  Manilia  dicitur  ,  eft  una  ex  Phi« 
lippinis,  quac  ultimaB  func  Orientalium  In« 
fularum  'm  Aiias  termino  •  Cingitur  ab  0« 
eeano  Pacifico ,  five  Orientali  •  Forma  eft 
oblonga  cum  mulcis  curvaturis  • 

4*  Madagafcar,  five  Infula  Sanfli  Lau* 
rentii  ,  jacet  ad  Orientale  Africac  lictus, 
non  procul  a  faucibus  Rubri  maris,  &  ab 
Arabiae  lictoribus.  Cingitur  ab  Oceano  la* 
dico .  Figura  cft  oblonga  • 

5.  Sumatra  ,  quam  Geographi  non  im* 
merito  veterem  Taprobanam  efle  cenfent, 
}acet  in  finibus  Afias  incer  Infulas  Indicas^ 
aon  procul  a  Malacenfi  Cherfonero ,  in 
Iftngum  ezporrefta  •  Ciogitor  ab  Oceaao 
Indico  • 

6.  Bor* 


9' 


j4iS  C  *4  P  U  T    Jl. 

6.  Borneo,  non  procul  a  Sumatra  ,  io 
Indico  mari  fita  eft ,  fornia  roiunda . 

7.  Islandia,  cujus  una  portio  in  Zona 
tetnperata  e(l ,  altera  io  frigida  jacet ,  non 
procul  a  Terra  Poiari  Arftica ,  &  Norwe- 
gia.  Cingftur  a  mari  Sepccaitrioaali .  For- 
tna  efl  oblonga. 

8.  Terra  nova,  Infuia  adjaceos  Canadz 
in  Septemtrionali  Amcrica.  Cingitur  a  ma- 
rt  Septemcrionali  .  Per  multas  curvaturas 
mare  recipii. 

9.  Inter  frecum  Davis,  &  freium  Hu<j- 
fonii  in  Oceano  Sepiemtrionaii  raagna  ja- 
cet  Infula  ad  Tcrram  Folarem .  Forma  cft 
rotunda . 

10.  Nova  Zembla  (ita  cH  intcr  Pola- 
rem  Ar^icam  Terram  ,  &  Samojcdam ,  ac 
RuHiam.  Cingitura  mari  Glaciali .  Separa< 
tur  ab  Europa  ,  nempe  a  Samojeda  ,  per 
fretum   Waigatz  .  Forma  ell  roiunda  . 

Hifce  anRumeranda  eft  Californta ,  fi  ea 
Infula  ed ,  ^  non  Americz  pars. 

f)i  Infulit  mtdmribus. 

Infulas  medlocrci  numeramus  quoque  de- 
cem. 

I.  Java  eft  una  ex  Indicis  Infulis,  in- 
ter  Aliam,  &  Auftralem  Tcrr.im,  omnium 
rcrum  abuodantia  felix .  Cingiiur  ab  Ocea- 
no  Jndico .  Forma  eft  oblonga , 

1.  Cu- 


"H 


pmSICJE  PjfRTICUL^RIS  347; 
.  a.  Cttba  f   una   ex  Americanis    lnfulis| 
Hon  procul  ab  Hifpania  noya,  &  Florida* 
Cingitur  a  mari  Atlantico  in  insreflu  finus 
Mcxicani  •  Forma  eft  obionga. 

^.  Hifpaniola  jacen$  a  Cuba  Auftrumi 
verfus,  major  eft  quam  Cuba.  Ciogicur  a 
ipari  Septefntrionali ,  (ive  Aclamico,  ubi  in 
Mcvkanum  finum  influic  .  Forma  fubrOf 
cunda  eft  cum  multi$  procurrenpbus  angii^ 
lis. 

4*  Hihernia ,  Cve  Irlandia  »  non  procut 
la  Bricannia»  Americam  verfus*  Cingicur  a 
mari  Sepc^m^rionali  f  Forn^a  cft  fubrocun^ 
da. 

5*  Creca  non  procul  a  Cnecia  adja<;e( 
Europas  .  Cingicur  a  mari  Medicerraoeo « 
Fornia  eft  oblonga. 

6»  Siciiia  ,  non  procul  ab  Icalia  jiacer» 
Cingicur  a  mari  Mediterraneo.  Forma  eft 
fere  triangulari  ;  quare  8c  Trinacria  di^a 
eft.         ; 

7.  Ceiianum ,  non  procui  ab  Indias  ulcif- 
ipo  promoncorio  Comorino  •  Cingicur  ab 
Oceano  Indico»  Forma  cft  rotunda. 

8.  Min^anao ,  una  ex  Philippinis  in  O- 
ceano  Pacifico  •  Forma  eft  fubrocunda  • 

9.  Sardinia  jacec  in  mari  Medicerraneo  • 
Forma  eft  oblonga. 

la  Cholchis  InfuU  non  procul  a  Bor« 
neone.  Cingitur  ab  Oceapo  Indico.  Fq^nia 
(ft  oblonga. 

His 


34^    \     C  Ji  PVT    II 
His  annuroerari  poteft  FiisUndia  nod  pra« 
cul  ab  Islandia. 

Dt  Infuiis  parvis . 

Iltfulas  parvas  iiuineramus  decem . 

1.  Gilolo  una  ex  Indicis,  non  procul  a 
Moluccis  .Cingiiur  ab  Oceano  Indico.  Fot- 
jna  ell  inHar  ferri  equini. 

2.  Amboina  non  procul  a  Gilolo  in  co- 
dem  Oceano.  Forma  eft  oblonga. 

j.  Timor  Infula ,  non  procut  ab  Auflra- 
]i  Terra ,  ad  Indicas  referiur  .  Forma  ro- 
tunda  efl. 

4.  Jamaica  In  -MeKtcano  finu  iidB  pro- 
eul  ab  America .  Forma  oblonga  e(l. 

5.  Selandia  Infula  Danix  inter  Jutlan- 
diam ,  Sc  Gothiam  jacet .  Cingitur  ab  O- 
ceano  Sepcemtrionali ,  ubi  hic  in  finum  BaU 
Ekum  influit.  Fortna  eftroiunda. 

6.  Cordca  in   Medirerranco  mari. 

7.  Eubcea ,  hodie  Negroptmie  ,  vicinacfl: 
Grascix.  Clngitur  a  mati  Mediterranco  . 
Forma  e(l  oblonga. 

8.  Majorlca   prope  Hifpaniam. 

9.  Cyprus,  non  procul  ab  Afia  mioori. 
Cingitur  a  mari  Mediierraneo.  Forma  ell 
oblonga . 

10.  Ifabella  ,  una  ex  Infulls  Salomonis 
in  Oceano  Faci6co . 

Poflent  infulx  plures  ad  claflcm.  hanc  re- 


PBYSICM  P^RTICUL^RIS  349 
vociri ,  fed  commodius  ad  clafliem  ulcimom 
e»s  referemus. 

De  Infuits  minimis. 

Minlmamm  Infularum  inaumcrabilis  .f<» 
re  copia  e(l,  in  ruperikie  Telluris .  Ex.  il- 
lis  ajiz  funt  folitaiix  celebrcs  ;  alias  eae, 
qus  magno  numero  in  altquo  Oceant  ir»> 
a.M  reperiuniur  ,  &  quia  vicinx  y  uno  ali- 
quo  nomine  appellantur.  Agmioa  Infularum 
vocabimus  .  Tra£lus  maris  ,  in  quo  iUz 
funt,  diciiur  Archipelagus. 

Celebres  folitarix  func  io  mari  Mcditer- 
raneo  Rhodus,  Malta  ,  Ivica  ,  Minorica, 
ChioG ,  Cephalenia ,  Corcyra ,  Zacyntbos,  &c. 

In  Oceano  Atlantico  incer  Africam ,  & 
Brafiliam ,  celeberrima  apud  Nautas  Infula 
Saa£la!  HelenEe,  ubi  etiam  eft  Infula  Afcen- 
fionis ,  &  Infula  Divi  Thomz  in  ipfo  Mt 
quatore  fica. 

Madera  Infula  c  Regione  freti  Gaditani. 

Zocotora  ante  fauces  Arabjci  Sinus.  0« 
phir  Salooionis  .  Inde  aurum  haufit  vdifi- 
cando  Templo.  Forte  per  fretum  Suez  eo 
navigabant.  Nunc  Ifthmus  eft.  Gotblandia 
in  mari  Baltico . 

Agmina  lofularum  miDimarum  nume* 
•  rantur  in  Tcme  fuperficie  17. 

I.  Canarix  Infulx  ,  olim  Fortunatc  di- 
£lx .  Jacem  in  mari  Ailantjco  ,  bqii  pro« 
cul 


gjo  C  jfP  V  T    11 

CuL  ab  Africz  littorc  Occidcntali ,  c  regicb 
lie  Atlaniis  montis  .  Numerancur  dcctnl 
cireiier,  exceptis  mioimis. 

2.  Flandrie,  ftve  Afores,  Europam  ia- 
tcr,  &  Americamvin  Oceano  Septemtrio- 
ioW .  Kumerantur  przcipua  earuth  feptem . 

3.  Herperidec ,  (ive  Infulx  virides  ,  feil 
Promontoi-ii  viridis  o.  XII.  Cinguntur  a 
nart^  Ailantlco; 

4.  MaUlivx  Tnfulx;  Harum  ingens  dlci- 
tur  elTe  numerus,  nempe  undecim  milte; 
fed  quidam  miUe  taatum  ab  incolis  fiabi- 
tari  volunc.  Jaccntin  Oceaoo  Indico,  noij 
procuI|a  Malabarico  Indise  latere ,  a  Septcm* 
trione  ad  AuHrum,  ufque  ad  ^<]uatoremi 
Multitudinem  efiiciunt  parvi  Euripi  inter* 
flucntes,  adeo  anguHi ,  ut  Nautx  inier  In- 
iiilas  hafce  navigaotes  poffiflc  ,  appreheofo 
ramo  alicujus  arboris,  cxuoa  )a  aliam  fal- 
tu  pervenifcj 

5.  Infulx  Lucares  ,  inter  Floridam ,  & 
(2ubam  propc  Americam.'  Hx  omnium  pH- 
ttic  toctus  Americs  ab  Europieis  delmz.' 
Chriftophorus  enim  Ctflumbus  ad  carunt 
Qnam,  Guanaham  dl£)am ,  ex  Europa  pri.' 
itlus  appulit.  Nunterantur  406,  omnes  par- 
vx ,  prxter  ipfani  Lucajam  ,■  a  qua  nomenf 
habent. 

6.  Inful*  Prtncipis  Hifpaniolam  inter  St 
Amcrfcam',  ad  quas  refcro  omnes  in  finu 
Me;iticane  fi[»s.- 

7*I(w 


^^W 


PHTSICJE  P^RTJCUL^RIS  pt 

7.  Infulx  Camercanx  ,  ante  Hilpanio- 
lam,  Vetcrcm  Orbem  vcrfus. 

8.  Mafcareoix,  Madagafcar  Jnter  3c  A- 
fricam . 

tf.  Moluccx ,  quarum  quinque  praEctpuz 
Cariophylorum  nomtnantur,  fed  multo  plu- 
res  funt.  Ad  illas  rcfero  Mauricas.  Occa- 
nus  Indtcus  illas  amblt. 

10.  Fhitippins  in  uliima  Afia  in  marl 
Facifico.   Magnus  earum  numerus  c(l. 

11.  lafulx  maris  Mgxi  ,  quod  primum 
omnium  Archipelagus  appeUatum  c(l. 

II.  Infuls  Ja|A3Dicxv 
]j.  Infulz   Salomonis  in  mari    Paci6ca 
-ad  Tcrram  AuHralem . 

14.  Infulz  Latrunculorum  ,  Je  las  Ve- 
ias,  in  Archipelago  S.  Lazart. 

15.  Infulx  Bandanae,  £c  alix  }avam  in- 
ter,  &  Bandam . 

16.  Infulx  AngUx,  8c  Scotiz  adjacentes. 

17.  Infulx  inter  Magcllanicum  freium, 
&  fretum  le  Maire. 

NoD  hic  adnumcro  Infulas,  qux  magno 
numero  adjacent  quarundam  contiDentium 
TerraruiT)  littoribus,  ut  NorwegiiE ,  Chi* 
nx,  Brafttix,  freto  Davis,  &c. 

Ad  hanc  claffem  etiam  referendx  func 
Infube  fluviorum  ,  ut  Nili  ,  S.  Laurcntii 
Canadx,  Volgae,&cut  eiiam  ill«  Lacuum^ 
ut  in  America  Aullrali  Infula  plarabi  io 
jLaCu  iita  cft. 

JH 


35»  C  Jl  P  U  T    II. 

De  Penmfulis ,  ^  proeumntiius  Terris . 

Feninfula  >  Grxcis  Cherronefus  ,  pars 
Terra  dicitur  ,  <]ux  parti  alteri  jungitur 
tra£lu  angullo,  qut  dicitur  Iflbtnus  ,  aique 
in  reliquo  circuiiu,  mari  undique  cin£la  eft. 

Procurrentcs  Tecrx  funt ,  qux  iongo  tra- 
£lu  in  mare  exporriguncur;  quare  Pcninfu- 
Ix  omncs  funt  procurrentes ,  ac  noo  contra . 

Procurreotcs  .  funt .  i.  Italia  .  2.  Hifpa- 
nia.  3.  Pars  Angliz  .  4..  Tota  Grxcia  ,  Sc 
Macedonia .  5.  AGa  minor.  ($.  Norwegia  , 
&  Svecia  cum  Lappia.  7,  India.  8.  Cam- 
boja.  9.  Nova  Guinea  Tcrra  Auftralis. 
10.  Beach,  ejufdem  Terrx  Regto.  11.  No- 
va  Britannia ,  novum  Belgium  ia  Ameri* 
ca.  12.  Liagua  Africx,  &c. 

Peninfulx  oblongz  funt. 

I.  Cherfoaefus  aurea  ,  hodie  Malaccen* 
lis.  AdhKtec  Indiae. 

1.  Cherfonefus  Cimbrica,  hodia:  Jutlan- 
dia.   Adhasret  Holfatiz. 

3.  California  ad  Occidentale  littus  Ame> 
rics  prope  maae  Vermcjo.  Sed  rccentes  ob- 
fcrvationcs  eam   iDfuiam  perhibent . 

4.  Nova  Francta  in  Orientali  littore  A* 
merica:  Scptemtrioaalis . 

5.  Jucatam  io  finu  Mexicano.  Adhxret 
Americs . 

6.  Gherfonefus  Tbraciz  ad  Hellefpontum  • 

7.Che^ 


PJiYSlC^  P^RTICUL^RIS  353 
7.  Cherfontfus  Caffandriae  ad  Gnum  Thct 
falonicenfetn  Grxci  maris.  ' 
_  Sunt  ctiara  Afije  .rainoris  qusedam  Pc 
ninfula  minus  celebres.  i.  Jonia  five  Smyr- 
nenfis.  2.  Cnjdeofis  five  Doris  regio.  3. 
Myndenfis .  ^  , 

Peninfuli  fubrotundz  funt  fex.  i.  Afri- 
ca.  2.  &  3.  Panes  Americae  Mexicana , 
&  Feruviana .  CohsBrenc  ad  Paiftmam  an- 
gufta  via .  4.  Peloponnefusj  hodic  Morea , 
pars  Graeciae  .  5.  Taurica  Cherfonefus  io 
Ponto  Euxino ,  &  Paludis  Mmtidis  oflio.. 
6.  Camhaja  in  lodia . 

Ifthmos  numeramus  quinque  .  Infignio^ 
res  funi.  i.  Inter  ^gyptum  ,  &  Afiam, 
Suez ;  olim  Eretura .  i.  Ifthmus  Corinthi 
jnter  Peloponncfum  &  Gracciam .  3.  Panaf 
menfis  intcr  Americas  duas.  4.  Inter  ait 
rcam  Cheribnefum,  Sc  Indiam.  5.  Taurica 
CherloDefi .. 

§.    X. 

De  ali^hui  Oceani  pnprittatibas . 

Si  gravJtas  ubique  Terrarum  effet  a^ua. 
Hs,  Oceani  figura  Sphaerica  effet.  Nam  ms- 
ris  figura  eadem  quae  Terrae  joft.  Oftcndixi» 
Jd  qnoque  Archirocdis  a^umento ,  de  qu« 
fupra  verba  fecimus. 

Oceantu<igiiur  DoD  eff  Ahior  quam  Xe» 
i/i. //.      ■  Z  •  X7t 


354  r  *A  P  V  T    11. 

r«  littora.  Patet  id  i.  Ex  modo  di£la  pro< 
poHtione.  z.  Expericntia  cellaiur ,  aquam 
libersm,  non  impedicain,  fluere  a  locis  aU 
-tioribus  ad  bumiliora.  Si  tgicur  sd  lictora 
inaiis  aqua  eflet  faumilior,  lluerec  a  medio 
Oceano  ad  littora;  neque  confiflerec  ,  vet 
•tranquillum  elTec  roare  ,  ut  revera  (  fi  ab 
xltu  rcciproco  prxfcindas  )  eft. 

3.  Si  tflcior  Oceanus  eflec  longe  a  Itccc^ 
ribus  ,  confpiceretur  ea  altiiudo  a  majorl 
intervatlo,  quam  SphtErica  fuperBctcs  patia* 
tury  quod  non  accidii. 

4.  Nautx  in  mcdio  Oceano,  etS  Mathe- 
-natica  adhibeant  inllnimenta  ,  non  tamen 
majorem  ibi  deprehendunc  alticudioem  , 
quam  io  parcibus  lictori  vicinis.  Deprefaen. 
dimus  autem  alcitudines  Turrium  (  vcl 
Montium  )  dum  in  illas  afcendimus. 

5.  In  Oceano  etiam.medio  lofulz  repe> 
riuntur.  Etgo  Oceanus  ibi  non.  eft  altior, 
quam  illarum  Infularum  liltota  funt. 

6.  Nulla  caufa  Jari  poted ,  cur  aqua  ia 
medio  Oceano  fic  altior  ,  &  cur  non  in- 
fluat  in  fluviorum  alveos,  H  hi  eflicDt  ma* 
ri  humiliores. 

Oceanus  igitar  non  eft  iiitoribos  altior; 
•at  liitora  func  bumiiiora  meditcrnmeis'  lo* 
cis  ,  quum  ab  his  ad  mare  fluvii  dccur- 
cant.  Ergo  Oceanus  alcior  Terra  Don  ell. 
■Aggeres  aucem  ,  Bclgium  tDemes  ,  ideo 
fFocipue  exQrufU  bicrunt,  ut  non  a  qute- 
fcen- 


PHYSICM  P^RTICVLjfRlS  355 
fcentis  ,  fed  a  procellort  Oceani  itnpeni,  fic 
alluvionibus  Bctgium  defeadereDt . 

Neque  quidquam  facic  quod  nonnulli 
opponuDt  ,  mare  fcilicet  e  littore  confpe- 
{tum  ,  videri  io  tumorem  ,  feu  altitudi- 
nem  eo  majorem  affui^ere  ,  quo  a  littore 
remotius  efl.  E(l  enim  hzc  fallacia  vifus , 
qux  in  pavimento  quoque  coniingic  ,  6ve 
in  ares  longo  tradu  exporre£ta,  vel  in  co- 
lumnarum  hrie,  fi  haic  infpiciamus  ;  pavi- 
tnenti  enim  partes  remotiores,  videmur  8c 
bltiores .  Q,uod  perfpe3iva  imitatur. 

Fallacix  caufam  optici  fic  explicant .  Quia 
fcilicec  oculus  magis  elevatur  ad  rcmotiori 
objefla  confpicienda .  Transfert  prxterca  o-  Ti%.  ly 
culus  pun£lum  ^  in/,  f  \n  g^dia  ^,8cc.; 
quare  partes  bcy  ed,  de  apparebunt  quafi 
effent  fg,  gb,  bk.  Altiores  igitur  vidfr 
buntur. 

E(l  tamcD  Oceanus  prope  £quatorem 
altior  ob  elevatara  ibi  Terne  fphawoidem; 
quare  facile  crederem  finum  Ferficum  effc 
Iwlediterraneo  altiorem  .  Non  ideo  tamen 
afleniior  iis  ,  qux  Turcx  inde  intulerunc  r 
fi  nempe  IfUimus  Suez  perfbdetetur  ,  futu- 
rum  ut  Oceani  Indici  aqua  in  Mediterra. 
lieum  influens  ,  littorum  illorum  regione» 
obrueret .  Nam  altitudo  illa  in  Zonx  tor- 
rida:  tum  Terris ,  tum  Aquis ,  femper  per- 
feverabit  ,  ut  cx  iis  paiet  qux  de  TerrK 
figura  dtfremimus.  Ego  igitur  lic  exidimo: 
Z     %  mgy-  * 


^5^         C  ^  P  U  T      II. 

^nyptios,  &  Turcas  politicis  pot'iu5  raiio- 
nibus  induftos  cffe  ad  dcfcrcnda  confilia  de 
Ifthmo  Suez  perfodicndo  .  i.  Scilicec  eos 
detcrruit  operis  magnicudo  ;  eft  enim  IRh- 
tni  illius  latiiudo  minima  ,  40  milliariucn 
Cermanicorum  y  Terra  petrola  eft  ;  peritl 
ariitices  fuifTent  adhibendi  ,  quibus  Turcic 
carebanc. 

2.  Ex  ca  navigatione  plus  commodi  5c 
lucri  Chriftiani  percepilTent  ,  quara  Tur- 
cse,  qui  vedigalia  colligunc  ingentia  ,  dum 
Perfarum  &  Indorum  merces  terrcHri  iii. 
nere ,  per  Turcarum  regiones  tranfeunt  »  ut 
ad  nos  devehamur . 

3.  Vereri  poterant  Turc»  ne  Chriftiani 
in  re  Nautica  praivalentes  ,  valida  clafle  , 
Sc  Brmo  excrcitu  fretum  illud  ,  Medinam- 
Hae  Mabomcdis  fepulcrum  invaderent. 

Oceani  vero  profunditas  varia  eft  pro 
alveorum  majori ,  vet  minori  depreflione  • 


— ,  &c,  In  paucis  locis  unius  milliarisGer- 

manici  eft  .    In  fmubus ,  maris  profuadicas 
jnulto  minor  eft . 

Naucx  maris  profundicacem  explorant 
bolide  ,  cujus  maceria  cll  plumbea  ,  figurB 
pyramiilalis ,  pondus  i%.  circicer  librsrum  , 
•  fi  fu. 


"    PHrSIC^  PjfRTICUL^RlS  3S7 
!]  funis  pondus  fic  irium  librarum .  Poffunt 
tanr^cQ  in  bac  obfervacione  decipi  ,  fi  funis 
ab  aquse  vorticibus,  &  undis  abreptus,  non' 
ad  pcrpendicuium  fed  oblique  de(cendat ; 

Maris  profunditas  fere  aequalis  eft  alcicu-  - 
dini  ,  five  elevationi    moncium  &  locorum 
mediterraneorum  fupra  littora. 

Mutatur  profunditas  ,  modo  in  hac  , 
modo  in  illa  parte  varias  obcaufas:  i.prd* 
pter  fluxum  •  2.  a  yentis  •  5;.  ob  ruinam 
alveorutn,  vel  litrorum.  4.  fi  alvei  liindus 
fiac  altior  progreflu  cemporis  ,  a  fubfidente 
arena,  limo,  &c.  - 

Salfedo  ,  feu  falfus  fapor  aquarum  tn^m^ 
provenit  a  falis  parciculis  ,  quas  eis  admi« 
tix  func.  Illa  vero  unde  cxtiterinc,  &  ho- 
A\e  adhuc  conferventur  ,  vel  augeantur  , 
dubium  ell. 

Prima  pars  patec,  quum  fal  ex  aqua  ma*- 
rina  fiac  aquas  deco£lione  vel  folis  ,  vel  i- 
gnis  catore  .  Quod  ad  propofitionis  partem 
alteram  attinec :  Ariftoteles  ficcas  exhalatio- 
nes  ,  five  fnmos  (  quos  omnes  fere  aduf-> 
tos  «  &  falinac  naturac  efle  aic  )  exi(Virhar 
a  Tellurc  elevatos  mifceri  cum  hurhidis 
▼aporibus  ,  &  quum"  hi  in  pluvias  coie- 
rint  ,  decidere  cum  hifce  in  mare  ,  atqui 
itide  falfedinem,  &  falfas  in  mari  parcicu* 
las  exiftere  •  Manifefta  ejus  verba  funr 
Cap.  7.  lib.  2.  Meteor. 

Alii    Pcfipa^ctici   ^olum   (  atque  Ari* 

Z     5  fto. 


35S  C^PUT     II. 

flocelcm  quoque  in  fuas  partes  trahuDt  ) 
idco  falfedinem  inefTe  mari ,  quia  perpeiuo 
Solis  fervore  mare  ipfum  aduracur. 

Ambz  hee  fententix  gravibus  laborant 
difiicultaiibus,  &  abfurdls  .  Quod  enim  ad 
primam  attinet,  t,  Pluvia  falfii  nonfencitur. 
3.  Mare  minus  falfum  elTc  deberet  quando 
diu  non  pluit ,  cujus  lamen  coDtrarium  de- 
prehenditur.. 

Attera  opinio  lu^etur  i.  Quia  aqua  dul- 
cis  utut  diu  exponatur  fervori  folis  ,  vel 
ignis  f  falfa  tamen  oon  6c  .  i.  Lacus  & 
paludes ,  etG  Sole  urgeantur  ,  (alfse  tamea 
QOn  evaduot. 

Vel  ereo  particulx  hae  falis  cozvz  Ocea> 
no  dicend^  funt  ;  ideoque  de  earum  ortu 
non  magis  quxrendum  ell  ,  quam  de  onu 
Oceani  y  vel  falfse  hx  particutz  a  Terra 
avulfie  dicendx  ruoi  ,  &  in  aqua  folutx  ; 
multi  funt  enim  falini  fcopuli  in  maria 
alveo  ,  ut  tota  infula  Ormus  e(l ;  ideo  ibl 
puceus  aqux  dulcis  nuUus  ,  Sunc  przierea 
Scfodinz  falis.  Imo  maximaTerrae  parsntl 
fere  aliud ,  nifl  fal  eft  ;  a  fale  enim  confl. 
ftentiam  fuam  habec,  ut  Chemici  leftantur . 
Neque  enim  abfumiiur  fal  ,  neque  extra 
Terram  abit. 

Oceani  aqua  mious  falfa  cft  quo  propior 

eft  Polis;  contra  eo  magis  falfa  ,  quo  JE- 

quaiori  ,  vel    Zonx   torridx    magis    vicina 

cft  .  C^afdam  tamcn   exceptienes  admittii 

hxc 


"H 


PmSlCM  P^RTICULufRIS  359 
hasc  propofiuo.  Caufamulciplex  eft.  Prima 
quod  fervor  in  Zona  corrida  plures  vapo- 
res  accollic,  qui  vapores  func  aqua  dulcis  • 
Secunda  caufa cft  ipGus  aqux  calor  ^  vel  frigus  ; 
calida  cnim  magis  falfa  videncur  •  Tercia  cau- 
fa  eft  copia  major  t  vel  minor  falis  in  va« 
riis  alvi  Oceani  parcibus  •  Qjuarta  caufa  efl  plu* 
viarum  frequencia  »  vel  infrequencia  ,  qui* 
bus  &  nivcs,  &  meceora  aquea  reliqua  ad* 
di  poflunt.  Qiiinucaufaeddiflimilis  folucio, 
fivc  inasqualis  aquae  facultaa  ad  falem  foU 
vendum,  fibique  uniendum  •  Calida  auceni 
aqua  muico  prompcius  qu^m  frigida  falem 
folvic .  Sexca  cauu  eft  muUorum  ^  magno# 
rumque  fluviorum  exoneracio  in  mare  , 
quas  in  parcibus  Oceani  ,  quas  func  vicina^ 
liccoribus,  cancummodo  locum  habec. 

Qiiamvis  aqua  maria  omnino  dulcis  arce 
reddi ,  vix ,  auc  ne  vix  quidem  poffic  *  dunl 
tamen  in  nubes  accoliicur  ,  dulcis  clt  •  i* 
ob  lenem  evaporacionem  «  %•  ob  tongam 
viam ,  .per  quam  cranfic  •  j*  ob  aliarum  a« 
qu«  parcium  ,  quae  in  aere  func  »  mixcio- 
nem  •  $•  quia  innumera  nacura  ipfa  po« 
ceft,  quae  ars  nuUo  modo  p&ceft  •  6^  pau« 
ciores  fluvii  in  aquam  Oceani  fluunc ,  qut 
falfum  aqux  faporem  immiR&anc  •  AnuQ 
boc  ijjz  libras  5000  Sterlinas  praemio  dac« 
fuoc  Irwino  Aoglo,  quod  maris  aquam  duU 
cem  rcddere  docueric. 

Z    4  §.  XL 


5^6         C  ^  P  V  T    11. 

I 

%.    XI. 

Vatia  de  matis  4tftu ,  ejufque  caufis  opiniones  • 

Alia  maris  proprietas  eft  reciprocus 
sftus,  quem  non  una  via  explicare  Philo- 
fophi  conaci  funt  ,  quorum  opiniones  plu« 
'ribus  referemus  ;  oflendemulque  demum 
opinionibus  aliis  omnibus  eam  explicacio- 
nem  longe  efle  preferendam  ,  quz  fic  per 
eamdem  Newtoniana  accra£lionis  cheoriam, 
per  quam  &  Terra  figuram  paulo  ante 
cxplicuimus  • 

r  Principio  aucem  Maris  aeftus  phasnome* 
na  ,  uc  Philofophum  dccec  recenfeamus  o« 
porcec  •  En  praecipua  •  >^ 

I.  Aquas  maris  certis  cemporibus  hifce 
in  regionibus  a  Meridie  in  Sepcemtrionem 
horis  fex  fluefe  deprehenduncur  •  Hunc 
fluxum  vocamus  ;  Mare  cunc  ad  liccora 
paulacim  actollitur  ,  fluminum  oftia  altius 
lubic  ,  &  eorum  aquas  accoUi  ,  &  regredi 
cogic. 

II.  Sex  horis  elapfis  per  quartam  fere 
horas  parcem  (  verius  minucis  iz  )  vide* 
tur  aqua  quiefcere  /  deinceps  vero  a  Se« 
pcemcrione  in  meridiem  per  fex  icem  ho^ 
ras  regrcdicur  •  Subfidunc  cunc  aquae ,  & 
flumina  deorfum  fluere  ad  oftia  icerum 
ii^^ipiunt  •  Hunc  refiuxum  dicimus.  Simili 

mo« 


PHYSICJE  P^RTICVLJIRIS  ^6l 
fnodo  tunc   aqua  per  \z'  iccm  minuta  de« 
prefTa  ,  &  humilis  quiefcere  videcur  ;  qui« 
bus  elapfis  denuo  incipit  deftus  • 

IIL  Bis  crgo  die  quavis  mare  attolli- 
tur,  bifque  deprimitur.  Ac  non  femper  ea* 
dem  hora  fluxus  ,  &  refluxus  incipiunc  ^ 
quia  plufquam  12.  horas  in  his  mare  in* 
fumit  •  Quotidie  fcilicec  %<i  prsetcrpropter 
ferius  incipit  seftuSjT  adeoquidem,  uc  fi  ho» 
die  hora  duodecima  inceperic,  cras  incipiac 
lo'  ancc  horam  primam.- 

IV.  Idem  accidic  in  omnibus  Europse 
liccoribus ,  quas  Occanus  alluic ;  fed  co  ma* 
jor  cfl:  aeftus,  coque  fprius  accidic,  quo  lic* 
tus  cft  Septcmtrioni  propius  •  Contra  vero 
ifitra  Tropicos  vix  ullus  cernhui:  aeftus  • 
Curfus  aucem  aquae  dire£lio  ,  fecundum  lit- 
tora  fit  in  plagas  varias  ^  moui  compofito 
tx  dire£lione  ab  occafu  in  orcum  ,  ac  ab 
Auftro  in  Septemtrioncm  ,  &  ex  littorum 
pofitione . 

V.  Mare  Mcditerraneum ,  &  Balticum  » 
&  Cafpium  nuUum  paciuntur  asftum  .  In 
fino  noftro  Veneto  camcn  fit  aliquis  reci* 
procus  aeftus ,  &  variis  in  locis  funt  curfus 
aqu2  varii ,  atque  rcciproci  •  In  Veneti  fi- 
Bus  cxtretno  ,  nempe  Venetiis  ,  aqua  intu« 
mefcic ,  &  dccumefcic . 

VI.  Convenic  quodammodo  Maris  aeftus 
cum  Lunae  mocu .  Nam 

I.  Ut  aeftus  ^otidie  50  tardius  incipic, 

ica 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  3 
commune  cfle  pucarunt)  &  ab  aliis  c 
no  caufis  «ftus  procedere  docuerunt  • 

1.  Hic,  Angeium  maris  aquam  cie 
ad  Lunse  motum  maris  sftum  oompot 
docec. 

2.  IUc,  Terram  magnum  cfle  anii 
monec»  cujus  infpiracione  ,  &  exfpirat 
aqua  cumeat,  &  decumefcac. 

3*  Eft  qui  eam  aquae  naciiram  efle 
lic  f  ut  bis  in  die  accollacur  ,  &  de 
macur, 

4.  Operae   prccium   eft   Saracenos   ai 
dicences  ^    mare  ad    liccora   confugere^ 
cum  aliis   aquis   per  Terram    difperfis 
jungacur  ( uc  ferrumad  magnecem  acce 
deinceps  vero  fuo  pondere  rurfumdekt 

5.  Non    puduic    alios   aflerere  ,  aefl 
Maris   ebullicionem   cfle    a  Lunae  lua  1 
procreatam  • 

6.  Caforem  Solis  alii  prasdicanc  ac  1 
dilacancem,  &  eas  idco  accollcnccm. 

7.  Fermencacioocm  maris  a^us  cau!  1 
cflc  nonnuUi  diflicanc. 

8.  Ad  mocum  Terras  alii  confugiunc  ( .  1 
dreas  Cifalpinus»  &  Gaiilcus)  maris  aqu  1 
huc  illucquc  p^Uencem « 

9»  Honoracus  Faber  ad  aeris  fub  Li  i 
dilatacioocm  rccurric. 

Vcrbo  nil  fere  in  nacura  eft ,  quod  non 
SBftus  maris  caufam  Phtlofophorum  ali< 
vendicariflc  • 


3*4  C  ^  P  U  T    11. 

Galilei  de  Maris  ajlu  fententia* 

Digoa  pras  csceris  eft  quae  hic  exhi* 
bcatur  ,  Galileana  Maris  seftus  reciproci 
explicatio  ,  quas  etfi  non  otnnia  expliccc 
aeftus  phxnotnena,  magnum  camen  redolec 
tanti  Au£loris  ingenium . 

Si  cymba  aqua  plena,  leniter,  &  uni- 
fermi  motu  feracur  :  dum  illa  in  Syrtes 
vel  in  aliud  aiiquid  impingens  ,  vel  mo« 
mento  fifticur  «  vel  recardacur  ;  non  una 
camcn  amictic  aqua,  quas  in  cymba  eft  , 
conoeptum  mocum  ,  M  velocicace  quam 
tonceperac ,  proram  verfus  procedit ,  ibique 
attoliitur  ,  clum  ad  puppim  incerea  aqua 
ipfa  deprimitur  •  Contra  vero  fi  cymbas 
Itni  motu  deiacae  ,  velocicas  repence  admo* 
dum  augeacur  ,  aqua  non  ilatim  concipit 
cymbse  rootum  ,  fed  ad  puppim  accoHitur, 
ad  proram  vero  deprimicur  • 

Pacec  hinc  quidem  primo,  uc  aqua  ad  al- 
terum  cymbas  excremum  actollacur  ,  haud 
opus  effe  novae  aquae  acceffione ,  vel  ea  quas 
ab  excremo  alcero  eo  confluac  •  Patec  fecun- 
do ,  ad  cymbas  medium  aquam  nbn  atcolii , 
vel  deprimi,  ntfi  iSc  velociflimus  cymbae  cur- 
fus  effet ,  &  obftaculum  admodum  vaii*' 
dum  ,  in  quod  cymba  impingerec  /  quod 
duni  concingerec  ,  aqua  non  modo  ad  pro- 
ram  conflucrct,  &  accollerciur,  fcd  roaxi- 

ma 


PHYSICm  FARTICUL^RJS  3"^$ 
ma  «tiam  ejus  pars  a  cycnba  ad  proram  ejc- 
cucerctur  ;  quod  ad  pup(>iin  quo(]ue  comin- 
geret  ,  fi  repente  motus  vdocil&niiis  cym- 
bx  communicaretur  ^  Ac  fi  mocni  mediocris 
iociiaiio  accederet «  vel  retardatio-niedioi- 
crts  eveairec :  ad  cymbiE  medium  aquaoo* 
atcolleretur,  neque  deprimerecur,  redclevaf 
tio  major  Beret  tn  iocjs  a  cymbx  msdio  re> 
motioribus.  Patet  tertio  ,  aqukiii  ad  cymba; 
medium,  rurfum  prorfum  excurnere  ktnge 
velocius ,  quam  in  locts  a  cymbas  medio  ro 
motis . 

Mediterraneum  mare  Galileus  ait  cymbs 
buic  elTe  fimiUimumT  quum  Mediterranei 
parces  inxquali  motu  fcraacur  y  pan£lum 
enim  a  a  Sole  averfum  fertur  in  Ortum  *  ^' 
fumma  motuum  annui,  &  diurni.  PunSum 
vero  b  Soli  obverfum  ,  diffcrcntia  motuum 
eorumdem;  pun£la  c^  </  ab  #  &i  ,  remota 
pcr.$io°. ,  Iblo  annuo  mocu  Telluris  ia  Ot> 
tum  in  Orbe  roagno  proccduat  .  Vicifiiiu- 
flines  autem  hx  fingulis  aqus  -partibus, 
94  horarum  fpatio  coniingunt. 

Imo  atvet  ejufdf^m  partes  lingula!  in»> 
quali  velocicate  feruntur ,  G  alvei  longitu* 
do  ab  ortu  in  occafum  per  circuli  qua* 
drantem   extendaiur . . 

Mulca  autcm  func,  qux  przcipuamseRus 

reciproci  caufam  idcmidem  interturbanc,  & 

1.  Quidem,  qutmi  aqua  ad  Mcditerraoei 

cxtremum  iiDum  ,   VcBetum  fctlicet  >  five 

Adria* 


jtftf  C  jt  P  VT    II. 

Adriaticum ,  atiolliiur  :  «5  prima  illa  x- 
ftus  reciproci  caufa  ceflarec  ,  haud  ftaret 
profeflo  aqua  ad  eam  ,  ad  quam  devenif- 
fec  atcitudinem,  fed  pondere  fuo  ad  libel- 
lam  tendens  ,  velox  rcgrederetur,  &  non 
jQodo  ad  libellam  ,  sequilibriumque  reflue- 
ret,  fed  tonge  utira  procederec,  &  ad  par- 
tes  itlas  atcoUeretur  ,  in  quibus  antea  fa< 
£la  fuerat  humilior,  donec  poll  pluresqua- 
fi  ofcillationes  ,  leme  demum  ad  aequiti- 
^ium  rediret ,  &  ad  quierem . 

2.  Eo  diuturniores ,  breviorefve  elTenc 
ofcittationes  hujufmodi,  quo  longiores  ,  bre- 
viorefve  eflent  aquarum  alvei ,  ut  in  pen< 
dulis  evenic  ,  in  quibus  diuturniores  fnnt 
longiorum  pendulorum  ofciUaiiones. 

3.  Diuturniores  prxterea  ofcitlatioDCS 
funt  marium  ,  quorum  minor  profunditas 
cftt  quia  aqua;  majorem  patiuniur  a  fundo 
refiftentiam. 

4.  VelocifTime  progrediuniur  ,  &  cegre- 
idiuntur  aqux  ad  alvei  medium  conflitutz, 
ezdemque  niinime  atcoltuntur;  contra  qux 
ad  alveorum  extrema  funt  aqux  ,  ez  ma- 
xime  atiollLintur,  at  minime  progrediuniur 
sut  regrediuntur  ;  quia  in  alvei  exiremo 
occurrunt  aquis  ab  eodemextremo  redeun< 
libus. ' 

j.   In   exicuis  maris    tra£libu5  ,    aut  at- 
veis  (  in  CaTpio  «    in  Baltico  ,    in    Ponto 
£uxino  )y  ut  8c  in    tacubus,    nulti  contin- 
gunt 


PHYSICM  P^RTICUL^RIS  ^67 
^nt  xRus;  ob  atvei  enim  anguftiam  baud 
magna  ell  in  ejus    pardbus   vclocitacis  di- 
verruas;  quod  &  in  exiguis  attefaflis  va- 
lis  cernere  licec. 

6.  Idem  eveniet,  G  ar3us  Maris  alveus, 
non  ab  ortu  in  occafum  ,  fed  a  Septem* 
trione  in  Audrum  longe  pateat.  Aquz  e- 
tiim  frequentcs  librationes  inexiguis  vafis , 
effe£lum  impediunc  acceleracionis  illius  , 
qu2  horarum   iz.  periodos  gignic  . 

7.  Mitto  ventorum  agitationem  ,  qux 
minimas  squz  elevaiiones  toUit. 

Qaamvis  autem  periodis  folummodo  ho- 
rarum  i2.  maxima  velocitas  ,  &  maxima 
tarditas  alvei,  motum  cxcitet  aquarum:  U- 
bratio  tamen  earumdem  in  caufa  cft ,  cur 
fex  borarum  periodis ,  xftus  perfici  com-  ' 
periatur. 

Quum  vero  librationes  htc  breviores  , 
'illic  diutiirDiores  fint  ,  pro  varia  Gnuum 
amplitudine,  &  profunditflte :  penodus  fex 
iiorarum  eft  ipfa  (juidem  Mediterranei  pro* 
pria  ,  ndn  unubus  omnibus  commuois . 
Breviores  fane  multo  periodi  funt  in  HeU 
lefponto,  &  in  JEgco  Mari .  Anoraalz  o> 
mnino  in  Euripo  ad  Eubceam  Peninfu- 
lim. 

Maxima  «quarum   elevacio  ad  Adriacici 

cxtrema  Veiietiis ,  S  vel  6  pedum  eft  /  ad 

«nediam  alvci ,  mioima  y  viz  enim  pedis 

lemiflem  «^taecitiat ,  ad  Sacdinix  oempe  In- 

fu- 


3(58  C  ^  P  U  T    II. 

fulam ,  adRomx  &Liburoi  littora,  quaro<^ 
vis  ibi  cucfus,  regreflulquc  velox  admodum 
fic,  ut  in  cymbx  medio  evenire  Galileus 
inimadvertit . 

la  fretis  magna  aquarum  velocitas  efli 
ut  in  freto  Gaditano,  in  Meflanenfi,  ScyU 
lam  inter,  atque  Charybdim  ,  inter  Afri- 
cam ,  &  San£ti  Laurentii  Infulara ,  in  fre- 
to  Mageltanico  ,  aliifque  plerifque  omnU 
bus. 

Si  lamen  oppolita  maria  duo  ob  com- 
pofiiionem  variam  caufarum  duarum  ,  ac- 
ccleracionis  vidclicet  ,  &  retardationis,  cu- 
)us  periodus  12.  horarum  efl  ,  jk  libratio- 
nis  aquarum  ,  cujus  vartx  periodi  funt:  & 
pppofita  ,  inquam  ,  maria  duo  cum  freto 
compuQicenc  ,  &  mare  utruraque,  eodem 
tempore  ,  fluxui  aquarum  obnoxi.um  fit  : 
vortices  orientur  ia  freto  ,  ebuUitionefquc 
vehementes  ,  m^no  Bavigantium  periculo, 
abfque  uUa  ettam  vencorum  agitattone . 

Sspe  &  venti  ab  eadem  plaga  diu  flan- 
jtes  ,  eleyaiiones  augenc  aquarum  ,  quutn  iU 
]as  refluere  minime  flaaac  /  quod  magoo 
damno  fuo  Batavi    non  raroexperiuntur. 

.Fluviorum  aquK  io  exigux,profunditaii« 
Pontum  Euxinum  illapfx,  curfum  perThra- 
cium  Bofphprum  perpetuum  gignunt  a  Bo- 
rea  in  Auflrum. 

Hsc  de  diuroa  sedus .  marioi  periodo  . 
Nunc  de.menflri^aj  ^. annua;,quarMm  prt> 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  ^69 
na  pendet  a"  varietate  monis  annui  y  ake- 
ra  aTarieuce  motus  diuroiTelluris.  Quum 
Luna  videlicet  in  conjunSlione  cum  Sole 
cfl:  fyftema  Terne  &  t.unx,  motu  annuo ,  ^'s-  17* 
movetur  celerius  ,  lardius  conira  ,  quum 
Luna  ell  in  oppolidone  ,  inftar  pcnduli  , 
brevions  tnodo  ,  raodo  longioris .  Quare 
differentia  annuum  inter ,  diumumque  Tel- 
luris  motum ,  meofis  periodo  ,  augetur,  & 
minuitur  ,  ideoque '  &  maris  zClus  eaf- 
dem  paiitur  vices  ,  quum  efFe£lu5  femper 
caufis  fuis  proporcione  rcfpondeant  .  Mmi* 
ma  autem  fui&cit  acceleratio,  velrecarda- 
tio  ad  effe£lum  hujufmodi  produceadum . 

Quod  ad  periodum  attinet  annuam  .  la 
Solfticiis  diurnus  motus  per  EGF  cum  an-  pig.  38. 
nuo  confpirat ,  &  ipfi  per  FDE  contrarius 
ell  per  lotam  fere  PQ.  At  in£quiRo£lio 
confpirat ,  &  coatrarius  eft  per  folam  RS . 
Ergo  in  mtnus  fpaiium  aqus  tunc  redigua- 
lur,  magifque  tument  . 

Hxc  Itimma  capita  funt  Galileanx  expH- 
cacionis  xHus  reciproci  maris.*  qux  loiain- 
nitiiur  hypotlien  CopernicatiK  moius  diur* 
ni ,  &  annui  TcUuris. 

Contra  haoc  Galilei  cxplicationem ,  non 
levicer  quoqae  facic  pleniflimus  ille  znuum 
&  iiiotuum  Luox  confeafus.  Cur  enim  in 
Galilei  hypothcn ,  50'  ferius  x(tuum  phse- 
nomena  eveniunt?  Non  ex  eo  id  certepro- 
cedic  quod  aqua  fluxum  incer,  &  refluxuin 
Lib.  II.  Aa  ho. 


370  C  of  P  U  T    II. 

hoTX  quadrante  (juiefcai  ^  quuni  quies  hxc, 
Galileo  ipfo  fatcnie  ,  nulla  profe£lo  fit. 
Etfi  vero  quiefcere  diceretur  ,  cur  quzfo 
per  iz'  quiefcerei,  non  autem  per  plura  , 
vel  pauciora.  Num  ab  aquz  inertia  id  de< 
rivandum  ell  ?  At  cur  tn«rtia  hsc ,  aqux 
naotum  ea  lege  condantiinme  rctaixlaret  , 
ut  I^unae  motui  ad  amulTim  refponderei? 

Cur  non  12  horis,  fed  fex  perficitur  z- 
fius?  Libraiio  cur  fex  horarum  periodum , 
non  $.,  non  7.  &c.  conftituil  ?  Si  brcvius 
JD  noviluniis  ,  in  plcniluniis  iongius  pen- 
'  dulum  compoOium  6t  ,  cur  fimiles  effc- 
ftus? 

Puto  ideo  Galileanam  zllus  maris  ex- 
pricationem  magnum  utique  Au^loris  fut 
mgenium  oftendere  ^  non  ideo  tamen  vc> 
ram  obfcunffimi  hujufce  phznomcni  cau- 
fam  exhibere  . 

Videamus  modo  num  ii  melius  rem  ex.- 
plicenc  ,  qui  a  Luna  phanomena  zftus  o- 
mnia  derivant . 

Cartejii  ttcplicatio  aflus  Marii. 

Veteres  inter,  arque  Neotericos,  qui  ac- 
fius  Maris  phsenomena  a  Luna  derivanda 
cenrent,>itlud  difcriminls  intercedit,  ut  ve- 
tcrcs  id  occulia  quadam  Luok  qualitate  & 
influxu  ,  ut  loquuntur ,  nefcio  quo  ,  6eri 
arbitrati  fini  :  ncoterici    vero,   Canelius  , 


H 


PHYSICm  P^RTICUL^RIS  371 
Btquc  NewtoQus,  ille  prelGone,  hic  attra- 
£tionc  Lunx,   phaenomena  maris  gigni  do- 
ctierint. 

Putat  Cartefius  ,  ut  hinc  exorctiamur  , 
Lunam  a  vorticc  ABCD  circa  Terram  ia  Fij.  39. 
gyrum  rapi ,  intcrea  dum  voriex  hic  cum 
Tcrra&Luna,  in  majori  vorticecirca  Solem 
fcrtur.  EFGHTcrra  eft;  Pn»p  maris  fu- 
per6cies,  a  quo,  majoris  perfpicuitatisgra- 
tia,Terram  undique  cegi  fupponit.  QRSX 
fupcrficies  aeris  mare  ambicntis  Itt. 

Si  nulla  iu  ipTo  vortice  Luna  e0et  , 
pun£lum  T ,  quod  ell  Tcrrae  centrum ,  «t 
fet  io  pun£lo  M  ,  quod  cft  vorticis  cen- 
trum  (  Animadvertere  boc  loco  prxftat 
Terram  no»  efle  in  ceotro  ,  fed  in  foeo 
orbits  Lume  ).  Sed  Luna  exiftcnte  in  B, 
hoc  cenirum  T  effe  dcbct  inter  M,  &D, 
quia  quum  materta  CxleftJs  hujus  vorticis 
atiquanto  cclerius  moveatur,  quam  Luna, 
vel  Tcrra  ,  quas  fecum  defert ;  niO  pun- 
3um  T  aliquanto  magis  diftaret  a  B  , 
quam  a  D;  Luna:  prxfentia  impediret,  ae 
materia  iila  Caeleftis  tam  libere  fluere  poU 
fet  inier   B  &  T  ,    quam  inter   T  &  D  ; 

3uumque  locus  Terrse  in  ifto  vortice  non 
etcrminetur,  nifi  abequalitate  virium  ma- 
terix  Czleftiseara  circumflucntis :  evideus 
eft  ipfam  idcirco ,  nonnihil  accedere  debere 
ad  D.  Atque  pari  modo  ,  quum  Luna  erJc 
io  C  ,  Tcrri  centrum  effe  debebic  inter 
A  a    2  M, 


37»         C  ^  P  V  T    n. 
M  ,  &  A  :  ficque  femper  Terra  nonnihil  a 
Luna  recedet. 

Pnetefea  quooiam  hoc  pafto  cx  eo  quod 
Luna  (ii  prope  B  ,  non  modo  fpatium , 
per  quod  matcria  Caelcftis  fluit  interB,  & 
T,  fcd  etiam  illud  ,  pcr  quod  fluit  intcr 
T  &  D  redditur  anguHius  ;  indc  fequitur 
maieriam  iftam  Caleftem  Ibi  celcrius  fluc- 
rc,  atquc  ideo  magis  premcre  tum  fupcr- 
{iciem  aeris  in  R ,  X ,  tum  fuperficicm 
aquae  in  n,  p,  quam  fi  Luna  non  eftet  tn 
voriicis  diametro  BD  y  quumque  corpora 
aeris,  &  aquae  fint  fluida  ,  &  facile  prelfio- 
ni  ifti  obfequantur,  fluida  ipfa  minus  alta 
cEfc  debent  fupra  Terrx  partesF,  H,quam 
fi  Luna  extra  hanc  diameirum  BD  efTct^- 
ac  e  contra  aliiora  fluida  erunt  verfus  G  , 
&E;  adeo  qi  fupcrficies  aqux  l,  o,  &  ac< 
ris  QS  ibi  proiubcrent. 

Jam  vero  ,  quia  pars  Terra;  qux  nuac 
eft  in  F,  e  regione  pun£li  B  ,  ubi  ntare 
eft  quanlminime  altum ,  poft  fexhoras  erit 
in  G  ,  e  regione  pun£li  C  ,  ubi  cft  alt>f< 
fimum ,  &  poft  fex  alias  horas  in  H  e  re- 
gione  punfli  D ,  &c.  vel  poiius  qtiia  Luna 
etiam  interim  nonnikil  progreditur  a  B  ver- 
fus  C,  utpoie  qux  mcnfis  fpatio  circulum 
ABCD  percurrit:  parsTcrrse  quB  nunc  eft 
jn  F  e  regione  corporis  Lunz  ,  poft  fex 
horas  cum  12'  prxcerpropter  erit  ultra 
punflum  G,  in  ea  diamciro  vonicis,  qux 


™ 


PHTSICM  P^RTICUL^RIS  375 
i{1am  diametrum ,  in  qua  tuQC  Luna  eric, 
ad  angulos  reflos  incerfecac/  cuncque  aqua 
eric  ibi  in  F  altifllma  /  &  poft  fcx  alias 
horas  cum  12'  eric  ultra  pun^lum  H  in 
diamecro  vorticis  ,  in  qua  Luna  eft  ,  ubi 
aqua  eric  quamminime  alca  :  clare  incelli* 
gitur  aquam  maris  iingulis  12  horis  cum 
24'  in  uno  eodemque  loco  fluere ,  &  reflue- 
re  debere. 

Notandum  efl:  hunc  vorcicem  A  B  C  D 
non  efle  accurate  rocundum,  fed  eam  ejus 
diametrum,  in  qua  Luna  verfacur  ,  quum 
efl  Nova  vel  Plena,  breviorem  efle  itla, 
quae  ipfam  fecac  ad  angulos  re£los  •  Esc 
quo  fequitur  fluxus,  &  refluxus  maris  de« 
bere  efle  majores»  quum  Luna  Nova  eft, 
vel  Plenat  quam  cemporibus  intermediis. 

Nocandum  eciam  eft  Lunam  femper  efle 
in  plaoo ,  Edipticas  vicino,  Terram  aucem 
motu  diurno  fecundum  planum  £quacoris 
converti  .*  quas  duo  plana  in  aequino£liis  fe 
jncerfecant,  in  folfticiis  aucem  mulcum  ab 
invicem  diftanc  y  unde  fequitur,  maximos 
aeftus  maris  effe  dcbere  circa  inicia  Veris, 
&  Aucumni. 

Praeterea  nocandum  eft  ,  dum  Terra  fer« 
cur  ab  E  per  F  verfus  G  ,  five  ab  occafu 
in  ortum,  aquae  tumorem  plny  icemque 
aeris  cumorem  XQR,  qui  cunc  parti  Ter« 
rx  E  incumbuDt,  paulacim  ad  ejus  partes 
magis  occidentales  migrare,  ita  uc  poft  fex 

A  a     3  ho« 


374  C  ^  P  V  T     11. 

horas  incumbant  parti  Terrx  H  ,  &  pofl 
horas  12  ,  parti  Tcrrie  G;  idemqae  etiam 
de  rumoribus  oppoGtis  aqux  &  aeris  cft 
inteliigendum;  uiide  fii  ui  aqua ,  &  aerab 
orientalibus  Terrae  parcibus  in  ejurdem  par* 
tes  occidentalcs  fluxu  coniinuo  feranmr  .* 
qui  fluxus  ,  licet  non  admodum  ceier,  mat 
nifedc  tamen  deprchenditur  ex  eo  y  quod 
magnz  navigationcs  fint  multo  tardiores  , 
Sc  dlfficiiiores  verfus  partes  orientales  , 
quam'occidcntatc5  vcrfus ,  &  quod  in  qui> 
bufdam  marls  anguftiis  aqua  femper  fluat 
occafum  verfus  ;  &  denique  quod  ,  czierts 
paribus ,  ex  regiooes,  qux  mare  habenc  ad 
ortum ,  ut  cXt  gr.  BreaOlia  ,  non  tantuin 
Solis  calorem  fentianc,  quam  ex,  qux  lon> 
gos  Terne  tra£lus  habcni:  ad  ortum  ,  & 
mare  ad  occafum  ,  ut  Guinea  ,  quoniam 
aer  qui  a  mari  venii,  frigidior  ell  ,  quam 
qui    a  Terra . 

Notaodum  denique,  totam  quidem  Tcr> 
ram  mari  noo  tegi ,  ut  paullo  ante  pofut. 
mus;  fed  tamcn  quia  Oceanus  per  omnem 
ejus  ambitum  fe  diffuadil ,  idem  de  illo  , 
quanium  ad  gencralem  aquarum  motum  , 
effe  intelligcDdum ,  ac  li  Terram  totam  in- 
volveret.  Lacus  autem  ,  &  Ragna  ,  quo- 
lum  aqux  ab  Oceano  disjua6lx  funt,  duIIos 
cjufmodi  mcttus  paiiuntur,  quia  corum  fu- 
pcrficies  adeo  late  non  paient  ,  ut  mulco 
magis  ia  uaa  parte^  quam  in  alia  ,  o!>Lu- 


P 


PHTSICM  P^RTICUL^ARtS  375 
lue  pnefentiam ,  a  maceria  Calefti  preman- 
tur;  atque  propter  iiiiequaLiiatem  finuum , 
&  amfra£luum ,  quibus  cingitur  Oceanus  , 
ejus  aquarum  incremenca  ,  &  decremenca 
diverlls  horis  ad  diverfa  liccora  perveaiunt; 
unde  innumerx  eorum  varictates  oriun- 
lur. 

Quamm  omniunf)  varietatum  caufie  par- 
ticulares  deduci  poierunt  ex  di£lis,  fi  con- 
fidcremus  aquas  Oceani  ,  quum  Luna  no- 
va  eft ,  vel  plena,  in  locis  a  litioribus  re- 
motis ,  Eclipticara  verfus  &  ^quatorem  , 
hora  fexta  (  Lunari  )  tam  matutina  quam 
vefpertina  efte  atciffimas,  &  ideo  ad  licco- 
ra  fluere-  hora  autem  duodecima  elTe  ma- 
xime  deprelfas,  &  tdeo  a  liccoribus  ad  illa 
loca  refluerc :  ac  prout  litiora  funt  vicina , 
vel  remota  ,  prout  aquz-  ad  ipfa  tenduni 
pcr  vias  magis  re£las,  vel  curvas  ;  latas  , 
vel  anguftas^  profundas  ,  vel  vadofas,  ad 
ipfa  citius  ,  aut  tardius  ,  dc  majore,  auc 
minore  copia  dcferri;  ac  etiam  propter  ad- 
modum  varios ,  &  inxquales  eorum  amfra> 
£lus  ,  fxpe  contingere,  ut  aquse  ad  litius 
unom  tendcntes  iis  qus  ab  alio  liitorc  ve^ 
niunt  occurrant,  aique  iia  earum  curfusdi> 
verlimode  mutetur :  ac  denique  varios  ven- 
tos,  &  quorum  nonnulli  quibufdam  in  lo< 
cis  ordiDarii  func,  iftas  aquBS  diverfis  mo- 
dis  impellere  .  NihJl  enim  pucai  Cartefius 
obfervari  circa  fluxum  &  refluxum  marls, 
A  a     4  cu- 


37^  C  ^  P  U  T      II. 

ctijus  caufz  ia  bis  pmcis   noo   coBtiDeaD' 
tur. 

Hec  ell  Cartefii  de  maris  xRa  4o&rt' 
n» ,  iplis  Aufloris  verbis  explicata  /  quod 
equidcm  Sc  boneflifrimum  efle  arbitror  & 
perncceflarium  ,  quum  de  aliorum  opinio- 
sibus  agicur;  ne  li  ipfas  noflris  referamus 
verbis ,  vicia  errorefque  noftros  eanim  au- 
£loribus  a£E]ngere  videamur. 

Id  quidem  commodi  in  hac  hypotbefi 
e[t  (quod  in  Galileana  explicatione  locum 
non  babec  )  ut  in  -fyftemate  Tcrrse  quie> 
fcentis  xque  valeat  ad  phxaomena  expli- 
canda ,  dummodo  plena  omni^  etfe  concef- 
feris,  6c  vorticofum  motum  aetherite  mate- 
riae  tribueris.-  qux  duo  tamen,  non  modo 
bypoiheiica  funt,  fed  mulcis  prxterea  gra> 
vimmifquerationum  momentisoppugnantur; 
qua  de  re  libro  primo  fatis  ,  ut  arbitror, 
difleruimus. 

Duriufculum  [amen  non  paucis  videtur 
vorticofum  xiberis  circa  Terram  ponere 
motum ,  interea  vero  quiefcentem  in  vor- 
ticis  centro  Tcrram  conftituerc .  Si  hi  ve- 
rum  monerent  ,  bxc  quoque  explicaiio  tn 
fola  hypothefi  Copemicana  locum  habe- 
rct. 

Eo  etiam  ex  Capite  explicatio  Cartefia- 
na  aliis  omnibus,  quas  ^.  hujus  initio  recu< 
limus,  anteponenda  efle  videiur  ,  quod  m»* 
rini  xRm  phxoomenorum  cum  motibus  Lu* 


PHYSICJE  PuiRTlCUt^RlS  377 
BK  confenfum  aliqua    ratione    explicare  vl-' 
deaiur  ;  quare  propius    czteris    accedic    ad 
ipTa  pbsenonieiia  expltcanda . 

Czierum  prxter  ea  qux  contra  Cariefia- 
num  vorticofum  Mundi  fyftenia  &ciunt , 
multa  pncEcrea  fuDt  ,  que  quum  ad  xflus 
phxnomena  ventum  efl  ,  per  hanc  Hypo> 
tiiefim  explicari  nuUo  modo  poflimt . 

Et  primo  quidem  Apc^eum  Lunz  pcc 
totum  Orbita!  Lunaris  ambitum  divagaiur; 
quare  non  femper  in  quadraiuris  Luna  in 
Apogeo  ed ,  quod  tamen  in  Cartefii  Hy- 
pothcfi  effct  perneceffarium .  Porro  Caffini, 
«tquc  Piccardi  obfcrvationibus  extra  omnem 
dubitaiionis  aleam  coDAiiuEum  rft  ,  Lunz 
diftantiam  in  aliquibus  quadraturis  eamdem 
elTe,  qux  eft  in  aliquibus  Syzigiis. 

z,  Si  Terram  loco  pcUcre,  &  aquam  de> 
trudere  fubtiliffima  materia  poteft  ,  cur  in 
Lunam  incurrendo ,  ipGus  motum  non  in- 
ciiarei,  adeo  uc  demum  maieria  hxc  &  Lu- 
na  paffibus  zquis ,  motu  videlicei  a:quabi- 
li  roiarencur.  Quod  tamen  non  coniingere 
vc[  Aftronomix  Tyronibus  notum  eft  , 
quum  Luna  paftibus  haud  squis  pergat ,  Sc 
modo  velox ,  modo  tardior  ,  nulli  lubdita 
AftronoiTio  numerorum  frzna  qualibct  re- 
cufare  femper  vifa  fit. 

3.  Maximi  squz  detumefcentia  nunquam 
fub  ipfa  Luna  eft.  Imo  contra  maxime  tu- 
mec  aqua  horis  tribus  poAquam  Luna  a 
lo- 


THYSICM  P^RTICUL^RIS  379 
intumefcemia  accidic  horis  tribus  poft  Lunc 
ad  Meridianum  appuUum. 

6'  Tellus  Don  icgicur  tota  aquis^*  tjuare 
prefTiones  aquarum  diifundi  quaquavcrfum 
haud  poflunt ,  terris  videlicet  incerpofitis  id 
impedientibus . 

7.  Loca  a  maxima  Lunz  prelHone  xque 
remota  zflum  certe  eodem  tempore  pate- 
rcDtur/  quod  umcn  eft  obfervationi  coo- 
trarium . 

8.  Denique.  In  Syzigtis  &  in  £quino* 
Hiis  Soleni  zflus  pbxnomenorum  parteoi 
fibi  vindicare  patet,  quum  de  Sole  tamea 
Carte&is  altum  filcntiura  omnino  fervarit. 

Quum  igiturmaris  phxaomena  oftendatic, 
Lunam  non  dcprimere  libi  fubjeflas  aquas, 
fed  eafdem  contra  potius  actoJlere :  difpi- 
ciendum  fuperelt  num  Newtoniani  Pbilo- 
fophi  per  Lunx  attraftioncm  maris  phxno- 
mena  felicius  explicarc  queanc. 

Ikwteni  fententia 

De  Caufa  afius  reeipreci  ntaris. 

Eflus  phznometia  omnia  ,  qux  ^.  bujus 
initio  exhibaimus  a  Solis  Sc  Luiue  attra- 
£liooe  Fhilofophi  Nevvtoniani  derivant. 

Priocipio  autem  ponuni  per  cenas  phi- 
lofophandi  regulas,  per  certa ,  &  DOtimma 
pbxoomeoa  ,   legitimafque  illatiooes    faiis 


jso      c  ^p  u  T   n. 

exira  omnem '  dubhatioois  aleatn  coDftitu- 
lam  efle  univerfalem  in  fenfu  Nevvtoni 
acceptam  attra£lionem,  de  qua  lib.  I.  di* 
ximus  .  Inde  fponte  fua  fluit  Terram  at- 
trahere  Soleni&  Lunam^  ac  Terram  ipfam 
a  Sote  &  Luna  vtcil&m  attrahi .  Si  ab  at- 
tra^tione  eadcm  xflus  reciproci  phxnomcna 
oriri  poffe  fuaderent.-  a  caufa  vera  veram 
haberent  phxnomeni  hujus  explicationem . 
Mentem  iti  id  convertamus. 

I.  Quum  Terrx  »  marifque  fuperScies 
Fie- 4*-  globofa  fit,  fi  Luna  A  -alicui  marinx  fu< 
perficici  parti  E  ad  pcrpendiculum  incum- 
bat,  liquec  aquam  E,  qux  Lunx  propior 
eft,  quam  reliqux  Terrx,  marifque  partes, 
in  Lunam  graviiare,  feu  (  quod  idem  ell  ) 
a  Luna  magis  atirabi  quam  reliquz  omnes 
hemifphzrii  F  E  H  partes  .-  quge  gravita- 
tio  aqux  E  in  Lunam,  quum  gravitatio- 
ni  aqua*  ejufdem  E  in  Terram  contraria 
lit  ,*  liquet  aquam  E  prxter  foliium  levio- 
rem  hoc  pa6lo  fieri ,  feu  minus  gravem  in 
Tcrram.  AtioUetur  igitur  ,  &  intumefcei 
in  E.  Aqua  conira>  qus  eft  in  G,  quum 
ipfa  a  Luna  remotior  fii  ,  minus  utique , 
quam  reliqux  Tcrrae  marifque  partes  tn 
hemifphsrio  FGH,  in  Lunam  gravitabit : 
qux  quidem  gravitatio  aqux  G  in  Lunam 
coincidii  cum  ejufdem  aqux  G  graviiatio- 
re  in  Terram ;  ideoque  imminuia  gravita- 
tiooe  aqux  G  \n  Lunam,  immrnueiur  uti- 
que 


PmSICM  P^RTICUL^RIS  381 
^ue  fimul  graviiatio  aqux  G  in  Terratn. 
Hsec  igicur  aqua  G,  Sc  ipfa  praster  folicum 
lcvior  ,  in  Terram  fafla ,  attoUetur,  ac- 
que  intumefcec  ad  G .  Aqua  eDim  ad  F  & 
H  conftituta  ,  quum  gravior  modo  fit  a> 
oua  ad  E,  &  G  pofita  ■•  ad  F ,  Sc  H  de- 
'icendct  ,  ad  acquilibriura  reftttuendum ,  do- 
nec  ad  E ,  &  G  taota  aquae  (  levioris  uc>- 
que  )  copia  fublevecur,  qux  cum  gravioii 
aqua  ad  F ,  &  H  pofiia  ,  in  aequilibrio 
confiftat .  Quare  Oceani  fuperficies  figuram 
acquirec  ovaletn  ,  cujus  longtor  diamctec 
fic  ipfa  EG^  brevior  autem  fit  ipfa  FH, 
prima:  EG  perpendicularis .  Ovaiis  hujufce 
tumorcs  in  dies  ad  Lunz  motum  mutari 
neceffe  e(l .  AccefTus  igitur  ,  &  recefTus  a- 
quarum  maris  ad  amuflim  moium  Lunx  fe- 
quentur.  Quod  phznomenon  (  elevaiionis 
fcilicec  aquamm  ad  panes  a  Luna  averfas  ) 
a  nemine  ante  Nevvconum  fatis  exptica- 
tum  ex  iis  patec,  quae  fuperioribtB  $$.  ex- 
hibuiiijus. 

2.  Porro  vis  Lunae  in  A ,  B,  C  efl  inver- 

— 1  Fig.  41. 

fc  ut  quadrata  diflantiamm    60  =  3600, 

61  =  3711»  61.  =z  3844/  nempe  eft  ut 
3844  .  ^7Zi  .  3600  .  Quare  difftrentia 
Luns  virium  in  A  &  B  ell  =  123.  Dif- 
ferentia  virium  Luna;  in  B  &  C  efl=i2l ; 
ergo  ad  fcnfum  xqualis.  Elcvatio  igiiur  a- 
quamm  in  A  fub  Luna  fcilicet  ,  &  ad 
par. 


jgi  C  ^  P  V  T    II. 

{urtcin  a  Luna  averram  in  C  ,  eodem  fe- 
re,  certe  ad  feDfum  ECqualis  ,  «(fe  debei. 
Quod  phxooDienon  quam  difiicite  expiica» 
tu  in  aliorum  fententia  fic  fupra  indicavl- 
mus. 

3.  Quoniam  in  Syzigiis  ,  in  Solis  videli- 
cet  &  LuDK  conjunflioRibus,  &  oppofitio.* 
oibus  ,  gravitatio  aquse  in  Solem  cum  ejuf* 
dem  graviiatione  in  Lunam  confpirat  ;  in 
quadraturis  autem  quz  aqua  a  Luna  attol- 
]itur,  eadem  a  Sole  deprimitur ,  &  qu;e  a 
Sole  attolliiur ,  dcprimitur  a  Luna  .  Ideo 
in  Syzigiis  majores  excitantur  aHus,  quam 
in  quadraturis . 

4.  Solis  vis  ad  mare  movendum  minor 
vi  LuDX  e(l  ■  quia  etfi  Sol  fii  tricies 
centies  millies  major  Luna .'  tamen  ad  im< 
meofam  fere  ejusa  Terradidanilam  (  loooo 
diametrorum  Terrx  )  nullam  fere  propor< 
tionem  Terrse  femidiameter  habet  ,  qux 
Terrs  femidiameter  ad  Luna;  a  Terra  dl< 
ftantiameam  proportioncm  habet  quam  l  : 
60*  xflus  igiiur  magis  fequitur  Lunz  quam 
Solis  moium. 

5.  Hdus  vero  maximi  circa  £quino£lia 
6unt ,  circa  Solflitia  minores  ,  quia  Syzi- 
giis  £quino6lio  proximis  excitantur  snns 
a  Sole  ,  &  Luna  in  .Squatore  confliiutis  / 
in  Syzigiis  vcro  Soinitio  proximis  exciian- 
lur  sfhis  a  Sole,  &  Luna  in  Tropico  al- 
terutro  pofiits.  Quo  major    autem  circulus 

eft. 


PHTSICjE  P^RTICUl^RIS  383 
eft,  tn  quo  6t  aquarum  revoluiio,  eo  ma- 
jor  eft  aquarum  earumdem  agitaEJo .  Si  Sol 
enim,  &  Luna  in  ipfo  Polo  coarifierenc , 
zllus  etiam ,  five  aquarum  motus  ,  &  tu- 
mor  circa  Polos  immobilis  perfcveraret . 

6.  Quia  tamen  xHus  libratione  ,  five  o- 
fciUatioue  aquarum  ,  qux  inertia  fua  im* 
prefTum  motum  retinere  folent  ,  Donnihil 
immutantur:  ideo  tribtis  poH  hons  quam 
Luna  ad  Meridianum  appulit,  aquarum  e- 
levatio  contingtt/  ideo  etiam  non  ih  ipfa 
conjun£lione,  feu  oppofiuone  Solis  &  Lu- 
nx  sdus  maximi  fiunc  ,  fed  tribus  poll 
diebus. 

7.  Quoniam  Sol  Hyemis  tempore  Terrx 
paulo  vicinior  eft  quam  £(late  .*  ideo  ma> 
ximi  xftus  £quino«iales  pauto  ante  JEqui- 
no£llum  Vernum  >  &  paulo  poll  £quino- 
£ltum  Aucumni  evenire  folent. 

8.  Et  quia  in  diurna  quaque  Lunx  re- 
volutiooe,  seftuum  binorum  maximus  Js  ef- 
fe  debet,  qui  accidit  quura  Luna  propius 
sd  loci  Zenith,  aut  Nadir  accedit  .*  ideo 
ia  hifce  climatibus  noftris,  quum  Luna  in 
fignts  Borealibus  eft  ,  xftuum  proximorum 
major  fit  is,  qui  oritur  a  Luna  fupra  hori* 
zoniem  pofita;  quum  autem  Luna  in  lignis 
AaAralibus  eft,  is  qui  concingit ,  L^na  io- 
fra  horizoncem  conlliiuta:  quae  du6  lilcimi 
phxnomena  cxplicare  philofophi  cxteri  ne 
aggrefli  quidcm  funt. 

Hxc 


384         c  ^  p  u  T  n. 

Hxc  eft  generalium  sellus  phzDomeno- 
rum  explicatio  Nevvtoniana  .  Retiqua  au- 
tem  phznomena  >  quz  pro  varla  locoruni 
latitudine ,  marirque  vadis  vanis ,  flnubus, 
Syrtibus,  Fretis  ,  angufliis,  &  variis  aqus 
In  varta  liitora    percuflionibus  :    vana  uti- 

Siue ,  &  tamum  Don  infinita  numcro  ef- 
e  poffunt  :  Eadem  ex  hac  theoria  ,  dum 
quls  eam  probe  conceperiE  aaimo  ,  factlio- 
rem  admodum  quam  in  alia  quavis  hypo< 
ihefi  recipiunc  explicationem . 

Mutta  tamen  func  ea  qux  contra  hanc 
xftus  pHxDomenorum  expticationem  conge> 
ri  folenc  ,  quorum  prxcipua  refolvere  pras- 
ilac  .  I.  Mare  Cafpium  ,  ajunt ,  Ponius  Eu- 
xinus,  Baiticum  ,  Lacus  ,  xftum  non  pa- 
tiuntur.  %.  Inter  Tropicos  zftus  funt  mi- 
nimi ,  5c  fub  fenfus  vix  cadunt .  3.  Medi- 
terraneum  non  intumefcic  ,  nifi  in  ultlmo 
Adriatjco  mari ,  aliis  locis  leniter  tanium 
fluit .  4.  In  ^gxo  mari  neque  ullus  xdus 
ed  ,  neque  certus  aqux  conflanfque  motus. 

5.  De    Oceani    xHu    omnta    incerca    funt . 

6.  Et  in  Sepcemtrionali  Oceano  ulcra  Sco- 
liam ,  aique    Norvvcgiam  jbIIus  eft  nuUus. 

7.  In  Normannia,  &  Armorica  littoribus 
aeftus  ingentes  funt.  Ad  Sequanx  oftia  tres 
xflus  conclngunc.  8.  Non  eadem  hora  ubi- 
gue  coniiiigit  maxima  clevaiio  .  9.  Neque 
10  eadem  Lunx  phafi  femper  asqualis  eft. 
10.  Ad   EubccK  Eudpum  anomata  omnia . 

Mc. 


F 


PUrsICm  P^RTICVL^RIS  383 
Mela  libp  2.  Cap*  7.  air  .*   FlmSiius  in 
€9m  vBffis  inm^dke  adco  ftuh.  y ,  ut  navi^ 
plenis  wlis ,  tmntis  nfmgnantiius ,  fksum 
pia$* 

Ac  hxQ  qvflB  coDtra  Nevrcooianos  ac 
nmc  ,  pari  uc^tie  racione ,  &  Carcefiai 
iv^enc  y  &  alios  ctfiines  qui  aeftus  ph«i 
mcoa  quavis  via  explicare .  aggrcdiantu 
Quare  quum  geoeralia  fclicitcr  explici 
NevvcooiaDiy  alii  noo  item/  ctQ  his  ai 
maiiis  illi  ac  hi  parictr  prcmcreotur ,  pi 
fcrenda  (emper  Ncvvconiana  explicatio  ^ 
daretur  •  Mulca  fane  fuoc  qim  gcheralia  i  1 
ccrcurlianc,  uc  paulo  antea  dicebamus-  E  ; 
plicanc  camcn  &  anomala  Ncwtoniaoi. 

-  £c  primo  quidem  mare  Cafpium  »   B  I 
cicum  ,   Poncut  Euxious  »   Laeus ,  aogui 
mmiotn  iopefficie  func  ,    quam   uc    pji 
uoa.  alia  nuigjs  mioufve  a   Luda  actrafc  1 
cur  • 

a.  Qui  racra.  Tropjcos  fuoc  lacus  ,  fl  1 
vii,  finus  muko  magts  a^  cal^re  dcben 
prsBfercim  fi  maria  cum  Oceaoo  vci  nnl 
modo  commuttic^nc  ( uc  tnare  Cafpium  )  v  \ 
Oceano  per  frecum  anguftum/admodum  cqii 
jimgittcur.  (  uc  -McditcrranMm  mare  )  •  M. 
Dus  praecerea  haec  maria  atcrahujKur  ,  qoi; 
Luna  nuoquMa  ipfia  dire6ie  imminec*    - 

..j.  In  fiaum  quidem  Medicerrancum ,  qii 
^eaccra  Tropicos  pK^cus  eft,  aqua  ex  Oce^i 
AD  per  frccum  Gadicanum.  iugttd«¥ur  «  A^ 
Lit^.  II.  B  b  quan« 


it'6   ■    c  u  p  vr  n:    ■ 

quantulft  -quaBlb  aqux  copU  eft  ,  qox  pef 
fretuni  tr»  ,,  quatuorve  leucas  pateos  fex 
horts  inRuere  in  ampliffimum  Meditern. 
neum  poteft?  Curric  igiiur  aqua  cantum  ad 
Meditemnei  litconi ,  non  tamen  intume< 
fcit,  niG  ad  ftxcrema  Adriaiici  finus  ,  fln* 
flibtis  fe  mutuo  ad  tempus  fuHinentibus  ^ 
atque  flipantibus: 

4.  Mare  £gxura  longe  adeo  a  frcto  Ga- 
dxano  pofitumeft,  ut  fatis  aqu>  ad  seftum 
excitandum  accipere  ab  Occano  non  poffit. 
Ideo  nuUus  in  JE^xo  aqux  acceffus,  vel  re* 
ceffus,  cujufmodi  in  Adriatico  fimi  eS,-  ik 
Nautarum  experientia  confirmac.  ■Imo  ptx- 
lerea  aquam  in  >£gao  modo  ia  Meridicm, 
tnodo  in  Septemtrionem  nullis  notis  legi- 
bus  {)uere  faiendum  eft^  ideo  vero  in  Me> 
ridicm  fluit,  quia  multa  &  m^a  flumi- 
ni  mimis-lato  patente,  parttmque  pFofun- 
do  Ponto  Euxino  affidue  excepta ,  per  .£- 
gzurn  mare  in  linum  Mediterraneum  effun- 
tkmiury  in  Septemtrionem  vero  idee  fluunc  , 
qoia  Auller  nonndnquam  adeo  vehementer 
ftevit,  uc  undas  fubmoias  ,  &  rexro  a^as 
fuflineat  ,  donec  ingens  coa£U  aqaae  vis 
fnopte  pondere  ad  curfum  fuum;  in  Meri' 
dietn  redeat. 

$.  De  Oceani  lenu  inter  TvDpicos  omoia 

iocerta,  tum  ob  paucas  8c  negtigenter  fum- 

|»t[S  obfervationes ,  tum  quia  Jatiffime  aqus 

1&'  co  cxpanditur^,  tum   qui»  iiifrcqaeDtc» 

Ter- 


I 


PHTSICX  P^RTICUL^RIS  387 
Terras  func ,  qiias   aquae  elevationem  &  de« 
preffionem  oftendant* 

6.  Ratio  etiam  adferri  poteft  cur  in  Se* 
ptemirionali  Oceano  ulcra  Scotiam  ,  ad 
Norvvcgiam,  atque  Groenlandiam  vix  uU 
lus  motus  aquae  reciprocus  deprehendatur  / 
quia  Vfdelicet  ea  Terrae  ,  marifque  pars 
Lunas  fubje£la  non  tR^  fed  ab  iliius  femi* 
ta  longe  femoca  ;  vei  quia  mare  illud  ab 
occafu  vergicad  ortum ,  &  Infulis  pluribus^ 
vel  etiam  excurrencibus  Terris  diArahicur 
Sc  incerrumpicur* 

7«  Pacet  etiam  cur  in    Normanmas. ,   & 
iVrmoricaB  finibus  ingentes  adeo  concinganc 
iluxus,  ut  ad  Sanflum  Michaelemi  &  San* 
&um  Maclovium  60  pedum  aititudinem  a» 
liquando  excedant;  qura  nempe  Oceani  un< 
dx  a  Normanniae ,  &  Armoricas   litcoribus 
repercufTaei  propter  toci*  anguftias  innime*^ 
fcunt  •  Ad  Sequanae  oftia ,  cres  magni  ^ftu^ 
circa  ^quino^ia ,  8c  Solftitia  deprehendun- 
fur  ;    quorum   primus  ad   4«  fere    pedum 
aicitudinem    atcollicur  ^    fecundus   ad    8*%' 
tercius  ad    ti. ;  idque  canta   celeritate,  ut 
horarum    4.    incervallo  ,     leucas    Gailicas 
%$.  ingenci  ftrepicu  conficiat  •  Quia  videli* 
cet  Sequanes  alveus  ar6lior  femper  evadic^* 
quare  aquae  magna  vi  in  alvcum   anguftio- 
rem  irrumpunc;  a  pluribus  vero   littoribus 
ad  iocum  eumdem,  fed  non  eodem  tempo* 
re  aquae  repercuciuntur. 

.     B  b    1  8.  Ho- 


it6  C  U  P  • 

quancula  -quxlb  aqu<^  ,,rt  ^ 

fretum  tres  ,-  guaiuc  ^     **'^v' 

horis   influere   tn    ati  '  ^^^i^ 

neum  poteft?  Currit  ■^^^ 

Mediterranei  littora  ,  -  ^'^^^ 

fcit,  nifi  ai  extuma  *  4^"^ 

Sibits  fc  iilucuo    ad    ic.  *  sfi^ 
atque  nipantibus. 

4.  Mare  £g«um  lon. 
dkano  poncum  eft,  uc  fa 
cxcitandum  accipere  ab  (. 
Ideo  nutlus  tn  jGgxo  aqu; 

ccffus,  cujufmodi  in  Adri  ^M^ 

Nautarum  experientia  con  ^^^' 

terea  aquam  in  JEgxo  dk)  '''^1 

modo  in  Scptemtrionem  r  *^ 

busfluere  fatcndum  eft*  i.  *'  j^, 

ridicm  fluit,  quia  multa  l  *    ^ 

Dt  minus-lato  patentc,  p:  ^ 

do  Ponto  Euxino  affidue  o  tf** 

g«um  Aiare  in  Ijnum  Meditt  ^ 

tjuntur,*  in  Septewtrionem  ve  »<• 

qoia  Aufter  nonnanquam    adi  ^* 

levit,    uc  undas  fubmotas  ,  ,<* 

fuftinMt ,    donec   iogens   coa.  «  ** 

fnoptc  pondere  ad  carfutii    fu  <* 

dietn  redeac.  ■     -  ^ 

S-  Dc  Ocejuiaflu  inter  Tr  ^- 

iiKerta ,  tum  ob  paucas  Sc  Ocs  \* 

pras  obfcrvaiiones ,  tum  quia  "^ 


-^^^TTcr-w, 

\\(<\U.%S 

15i^' 

-ncna.    ^^ 

conftcij 

pi,JJ-. 

caara.a 

fe^- 

'C      IKX 

'-                     t     ^ 

^  Vtra£lionein  gc- 
^^»licanda  fumpQ- 
-*^mcr  affcniiffe  x- 
^mncs  nobis  ][!• 
«■<  nobis  hxrerci 
"^  *'eo    camcQ 

eOec  ;  i- 
ia  feliciiM 
euomeoa . 
:  penitus 
mus,  Lu- 
vel  app3« 
'ccum  di- 
roindeque 
I  occafum 
^uia  vero 
t  Gadita- 
plimitur.' 
loum  frC' 
im  idem 
le  ab  oc> 
Medicer* 
m  videli- 
:£lionem . 
aquis  O- 
Uam  ten- 
egrediun* 
iprocus  m 
luarum  e- 
t ,  nemp« 
iuripo,  «• 
Uif. 


388  C  jfP  V  t    U. 

8«  Hora  diverfa  aftuum  a  varia  oraroni; 
feu  litiorum  pofitioDC  pendec.  Ad  loca  c« 
nim  nonnulla  abfque  ulio  impediniento  a» 
quae  pertingunt;  ad  alia  vero  earum  retar- 
datur  acceffus  a  promontoriis  io  mare  pro» 
teofis,  ab  infulis  ,  fcopulifve  ,  a  fyrtibus, 
atque  pulviois ,  aquat  motum  turbantibus» 
ab  ar£iioribus ,  quam  par  fit  ^  fretis  ^  pcr 
quae  haud  poteft  brevi  tempore  fufikiens 
aquae  copia  tranfire;  acceffus  praeterea ,  re* 
celfufque  maris  aliqua  orcillatione  fic ,  quafr 
quancum  perturbetur  a  procurrennbus  Ter* 
ne  linguis  y  a  fcopulis ,  &c.  nemo  non  vi» 
det. 

p.  Quoad  aBftuum  in^eadem  Lunas  phaQ 
inaBquaiitacem  ,  certum  eft  ,  Lunam  non 
(emper  in  Meridiaoo,  vel  in  eadem  elTe  a 
maris  alicujus  Mefidiano  diflantia ,  cum 
aliqua  incipit  Lttnae  phafis  ,  neque  femper 
in  Perigeo  auc  Apogeo  ,  aut  in  eadem  ak 
utrovis  diflantia  •  Ad  hsBC  quum  eadem  Lu- 
nae  phafis  in  eodem  contingac  fitu  refpe£lu 
Solis,  poft  annos  caocum  19:  ob  diverfas. 
Solis»  &  Lunae.  ad  invicem  poGcioncs,  nu- 
gna  eric  io  eadcm  etiam  phafi  diverficas» 
&  poft  annos  cancum  19*1  omnia  (  cseteris 
paribus  )  eflfe  poiTunt  atqualia  •  Addas  ic 
vencos  fine  ulia  lege  nota  vagantes  . 

10.  Ad  Euripum  demum  vencum  fiR^ 
ad  phasnomeoon  fcilicec  omnium  explicatu 
difficillimum  •  IUud  atttem  hic  prarmooeo  ; 

dum 


PHTSICJE  P^TICVL^RIS  jSp 
dum  per  Lunz  Solifque  attra3ioaetn  ge< 
neralia  cftas  phxnomena  explicanda  fumpG- 
tnus;  non  ideo  nos  conBdencer  aflieruifle  a« 
Bomaliarum  quoque  caufas  omnes  nobis  in< 
notuifTe.  EtG  ei^o  Kac  in  re  nobis  hxreret 
•qua ,  ut  czteris  hsrec  ,  non  ideo  tamea 
Donra  zdus  cxplicacio  rejicicnda  eOec  ;  !• 
mo  efl«c  ccieris  anteponenda,  quia  feliciuj 
CKteris  geaeralia  explicat  zftus  phznomena. 
Caeierum  ne  difficultatem  hanc  penitus 
iniafiam  relinquarous,  animadTcnimus,  Lu- 
nam  ab  ortu  io  occafum  motu  vel  appa* 
rente,  vel  vero  quotidic  latam,  fecum  dt* 
rt£tioDe  eadem  Oceani  aquas  ,  proindeque 
&  aquas  Mediierranei,  ab  ortu  tn  occalum 
per  Gaditanum  fretum  cducere.  Quia  vero 
oiajor  aquK  pars  in  Oceano  extra  Gadita- 
num  freium  elevatur  ,  atque  deprimitur.' 
ideo  aquK  in  Oceaao  ejccra  Gaditanum  fre> 
tum  elevatc  pars  aliqua  per  fretum  idem 
ingreditur  tn  Mediterraaeum  direfle  ab  oc* 
calu  in  orcum ;  id«o  minima  e(l  Medicer- 
ranei  maris  agiiacio,  ob  contrariam  videli- 
cec  c)iis,  &  aquarum  Oceani  dire£lionem. 
Dsprcflis  deinde ,  Lunc  receflij  ,  aquis  0< 
ceani ,  aqux  Mediterranei  ad  libellam  tcn- 
dences  ,  per  Gadiianum  fretum  egrcdiun* 
(ur.  Inde  curfus  llle  aquarum  reciprocus  in 
Mediierraneo ,  abfquc  fcnfibili  aquarum  e- 
levatione,  prZcerquam  in  finubus  ,  nempe 
Ja  mari.  Adriaticoi  ta  EubocaE  Euripo,  «• 
Bb     3  Uif. 


390  C  ^  P  ITT     II. 

liilque  iimilibus  locis  •  Quo  autem  arSlior 
eft  finus  ,  eo  magis  fenfibilis  evadic  sdus 
reciprocus  • 

Age  modo  confideremus  ,  quat  &  quoc 
concurranc  caufae  ad  asftus  in  Euripo  pcr« 
turbaodos  •  Ingreffx  Oceani  aqus  per  Ga« 
ditanum  fretum ,  contraria  dire£lione  lacis 
occurrunt  aquis  Mediterranei  ,  &  nonnihil 
perturbantur .  In  Infulas  Corficae ,  Sardinias , 
Siciliae,  &c.  impingunc  ,  &  iterum  pertur- 
bantur*  Tandem  in  Archipelagum  delataci 
ejus  Infulis  fraflae  ,  in  Afiae  Thraciasque 
litcoribus  reflexX)  in  Euripum  iotroeunc, 
Annon  inde  fieri  poffe  intelligimus ,  uc  di« 
re£be  aquas  cicius,  fra£lx  cardius  ,  tardius 
adbuc  reflexas  in  Afias  iitcoribus  ,  &  poft 
alias  omnes,  refiexaB  in  Thracias  lictoribus 
Euripum  fubeanc  ?  En  ergo  anomaliarum 
Euripi  aliquam  cauiam »  prasfercim  in  qua- 
draturis;  nam  in  Syzigiis  major  dire£la;  a« 
quac  vis^  copia,  agicacio,  variationes  alias 
minus  fenfibiles  reddunt.  Addas  &  vencos, 
&  fubtcrraneos  fbrte  fiuvios ,  &  alia .  Pari« 
bus  quoque  de  caufis  maxima  &  in  Archi* 
pelago  eft  asftuum  qiaris  anomalia « 

Caecerum  homologi  aeftus  maris  plisoo* 
mena  egregie  per  accra£lionem  expHcaacur. 
Anomala  explicatu  difficillima  in  quavis 
fententia  funt. 

^    Haec  de  motuum   maris  explicatiooibus 
di6U  fufiiciant. 

§.xr. 


PHrSlCX  PjiRTlCULJiRlS  39  fr 

^.    Xli. 

J)$  lacubus  y  fiagnis ,  paludibus ;  de  aquis 
mincralibusy  t^emisj  C2^  acidulis» 

Lacus  didtur  aquae  colk£lio  io  aliqua 
medicerraoei  loci  cavitaxe.,  infiguis  ampli* 
tudinis  ,  uiidique  Terris  cio£la  ,  8c  medio* 
cris  falcem  profundicacis  .  Stagoum  dicicuf 
parvus  Iacus|.  Palus  dicituir  aqua  in  me« 
dicerraneo  loco  exiftens,  vel  Terras  immi)^ 
ta,  vel  certe  minimx  profunditacis. 

Qliatnor  funt  geoera)  lacuum  •  i.  Qui« 
dam  neque  emiccuncV  neque  recipiuoc  flu* 
vios  •  2.  Qtiidam  eniitcunc  fluvios  ,  noR 
vero  recipiunc  .  3.  Alii  recipiunc  fluvios  ^ 
non  emittunc  •  4.  Reliqui  &  recipiunc  ,  & 
emiccumfiitvios:  &  quidam  majores  ernic* 
tuQC  ,  quam  excipiaoc  ,  quidam  aequales  « 
quidam  vero  minores  •  Quidam  emiccunc 
fiuvium]in  eadem  fere  linea  cum  eo  quem 
acceperunc  j  alii  in  alialinea  ,  five  ad  a» 
Itara.  [plagam  ;  quidam  plures  recipiunc  » 
quam  emiccaoc »  quidam  pauciores,  quidam 
pari  numero, 

•  Lacus  qut  siecpieemittunc  fluvios,  neque 
recipiunc  y  gigmmtur  coUeftione  pluvis ,  & 
liquats  nivis,  uc  de  fluviis  dicemus. 

Lacus  vero  qui  emiccunc  fiuvios  ,  nuU 
lofque  recipiuoc ,  oriuncur  Sc  ipQ  a  pluviis 

B  b    4  ni-i 


3^1  C  ^  P  U  T    11. 

tiivibufquc  Ii(]uatis  ,  qu«  a  montibus  per 
vias  fub  Terra  lueotcs  ,  inter  montium 
flran  conftitutas  ,  fluuot ;  quumque  ad  la- 
tam),  &  nonnihii  profundum  locum  dcve- 
nerint  ,  ibi  coltiguntur  ,  fluviumque  dein- 
ceps  gianunt  .  Hujufmodi  plures  funt  in 
^4ofcovia  ,  Fiolandia  ,  Laponia .  E  lacu 
Volga  ,  fluvius  ejufdcra  oominis  primum 
oritur  ;  Odoium  ,  ex  quo  Tanais ;  Adac  , 
lex  quo  ramus  unus  Tigris  ,  Ofera  in  Mo- 
fcovia  ,  ex  quo  Sofnam  fluvius  ,  qui  in 
Volgam  fluit. 

Infignis  eft  lacus  Chiamay  fub  lat.  sx"** 
non  procul 'ab  India  jacens,  a  Gange,  or- 
tum  verfus  ,  ^cx  quo  quatuor  oriuntur  flu- 
vii,  feniliiate  inandaiionum  inreguisSiam, 
Pegu ,  &c.  celcbres  ,  nempe  Mena  ,  Axa  » 
Cofmus,  Sc  Mattava. 

Lacus  Cbincuybay  in  Chiox  finibus  > 
obloogus,  magnum  fluvium  Septemtrionem 
verfus  emittit  .  Lacus  Tiiicaca  in  Cbarxas 
Provincia  Amerioe  AuRralis  ,  magnum  e- 
mittit  Sc  ipfe  fluvium ,  qui  in  parvum  de- 
finit  lacum  ,  oeque  ultra  cernitur .  Habei 
lacus  ille  Titicaca  80  leucas  ambitus. 

LacusNicaragua  in  Provincia  Americae 
ejufdem  nomiois  4.  milliartbus  diflat  a  ma- 
ri  PaciBco  ,  100  ab  Aclaotico  ,  in  quod 
fluit. 

Lacuum  eorum  ,  qut  recipiunt  fluvios  , 
fed  son  emittune ,  geaerationcm  «plicare 
fu- 


PmSICX  P^RTICUZn/tRlS  3P3 
fopervacaneum  eft  >  ^uuin  res  iic  in  prom<« 
pcu ;  a  fluminibus  enim  quos  recipiunt »  or- 
tum  fttum  htbenc  •  Ahic  eorum  aqua ,  vel 
per  vias  fub  Terra  delicefcences ;  vei  pon>- 
fa  Terra  illam  combibic  ,  &  ad  Terram 
vicinam  cranfmiccic  .  Lacus  Afphalcices  , 
qui  eciam  mare  morcuum  dicitur  ,  in  Pa* 
iseftina  recipic  Jordanem  fluvium  9  fed  nul* 
lum  emiccic.  Longicudo  ejus  a  Septemcrio* 
jie  in  Auftrum  eft  70  miiliarium  ,   lacicu* 

Eonim  lacuum  qui  recipiunc  »  &  emic* 
tunc  fluvios  gcnerationem  ,  &  confervacio- 
nem  quis  non  intelli^ic  ?  Niger  fluviu^  in 
itinere  fuo  cres  efficic  lacus  ,  Nilus  pluri* 
mos,  &c«  One^a,  &Ladoga  in  Finlandia» 
Ula  in  Mofcbvia  icem  ;  in  Brafilia  Cupa* 
na,  &  Puerco  lacus. 

Lacus  piurimi  dulcem  aquam  concinenCy 
pauci  falfam ,  five  marinam ,  uc  Harlem  in 
Hollandia ,  alcer  in  Madagafcar ,  alii  in  Pe* 
ruvia  in»  Cuba  •  Lacus  Afphalcites,  iicet 
dulcem  Jordanis  aquam  excipiat ,  camen 
dulcis  non  eft  ;  fed  fcecidum  adeo  ,  viru« 
lencnmque  vaporem  emiccit ,  ut  vicinus  a- 
ger  ad  milliaris  dimidium  fterilis  lit . 

Cafpium  mare  falfum  eft  ,  fed  inter  la« 
cus  coUocari  non  folet  :  nam  in  Pontum 
£uxinum  aquas  ,  per  (ubcerraneas  vias  e« 
«nitcit^  quare  cuin  mari  communicat. 

Paludes  dupiicis  geoeris  fufit  «  Qii«dam 

ulh 


3j,4  C  ^P  VT  n. 
Hligicofa  ,  &  mixu  (juali  fubftantia  ex  a- 
qiM  ,  &  Terra  conftaut «  ita  ut  hoaninum 
veftigia  non  fcranc  ,  vel  fuftiaeaDt  .  Ali^ 
parva  ftagna  ,  vel  aquarum  coUe£lioQes 
habenc  ,  hinc  inde  parvis  Terrx  ficcz  ex? 
flantibus  poriiooibus.  Paludes  habent  Ter- 
ram  fulphuream  ,  biiuminofam  ,  &  pia* 
ouemy  quod  lum  niger  Terrx  color  mani- 
feftat  ,  tum  cefpltes  ,  qui  eo  loco  nati  » 
facile  inceoduDtur. 

I^  a^tis  mineraliius  ,  tbermis  y 
&  acidulis . 

Aqua  nuUa  pura  eft  ,  &  elementaris  , 
fed  continet ,  (ive  admixtas  habet  particu- 
ias  ,  cujufmodi  in  corporibBs  terreftribus 
reperiumur  ;  non  tamen  particulz  hz  ter> 
reae  fuut,  fed  variaE  ,  fpiritus  fcilicet  ,  o> 
lea,  &c 

Mineralis  autem  aqua  vocatur  illa,  qufc 
eas  contioet  particulas  diverfe  ab  aqua 
naturz  ,  a  quibus  inGgnes  hauric  qualita« 
tes,  quas  fenfu  deprehendimus. 

Quum  in  ^quis  mineralibus  omnibu; 
eadem  non  Gt  heterogeoearum  partium  <<>• 
pia  ,  neque  eadem  fint  genera  partium  .- 
non  idem  eft  mioeralium  aquarum  omnium 
color  ,  oon  idem  fapor  ,  oon  idem  odor  , 
non  iidem  omnium  aquarum  effeflus  funtj* 
AUx  fuoc.fulpbureat,  alis  vitrioUcx  ,  aliz 
bi> 


PmSICM  P^RTICUL^RIS  '§pj 
bttumiDor^  ;  funt  aquf  falium  ,  aquf  Ter) 
rarum  >  &  Lapidum  ,  aqu£  Mercuriales  ^ 
aquz  tnetallicx  ,  &c.  ut  deftilfatione  ,  & 
quavis  chymica  refolutione  deprehendcre  ia 
prompm  ell ; 

Generancur  minerales  aquz  i.  Si  a- 
qua  feratur  rapido  curfu  per  fubterraneos 
meatus ,  ia  quibus  terrx  mctallicx  &  mi. 
nerales  minus  denfx  funt;  tunc  enim  aqua 
illa  abrlpit  ,  &  avehii  mineralium  iilorum 
paniculas  ;  prxferiim  fi  mineralia  linc  im- 
perfe£la,  vel  minus  denfa  ,  ut  viiriolum  > 
fulphur,  &c.qu7  fuapte  natura  facile  aquis 
uniuntur  .  Fieri  hoc  przcipue  potell  ab  %- 
qua  vitriolara ,  qux  firoilis  fit  aquae  forti 
chemicorum  . 

z.  Forro  amequam  metalla  generentuc 
io  TerKB  vifceribus ,  vapores,  &  fumi  con» 
denfantur    ad    ezflaotes  petrarum  angulos  , 

Sutbus  adhxrent,  &  primo  mollem  in  fab< 
antt&m  coeunc  ,  deinde  condenfantur  .  Si 
per  ca  loca  aquas  repant  ,  vaporibus  illis  , 
&  fumis  uniuntur  ,  &  fiunt  aqua;  minera- 
les  fpiritu  plcnx. 

Aquarum  roineraliutn  differentiz  prxci- 
puae  func  hx.  Sant  i.  acidulx,  2.  amane , 
3.  calidaE,  4.  admodum  frigidx  ,  3.  oleofae 
&  pingues  ,  6.  vcnenofc ,  five  lethiferae  , 
7.  cotoratae  ,  8.  ebullientes  ,  $1.  coaver- 
tentes  res  minus  duras  in  duriores  ,  vel  a- 
lio  modo  corpora  inie£ls  immutaDtes,  10. 
fal. 


fmSlCm  P^TlCVLjfRTS  J5>7 
Atnarus  aquarum  fapor   oritur  ab  impu-' 
lo  fulphure,  bituoiiiK,  nitro,  cupro. 

FoDcium  admodDtn  fri^idorum  caufa  e(fc 
I.  admixtio  nitri  &  aluminis  ,'  item  met-> 
curii ,  ferri*  %,  profuDditas  fcaturigiois  pro* 
pter  defedum  radiorun  Solis,  &  ful^ure» 
fubterranei  caloris. 

Sunt  aqux,  quK  corpora  in  alias  fpccies 
immutare  videntur  .  Illamm  qux  ligna  ia 
lapidem  muianc  raito  eft  t.  in  quibafdain 
BOn  immutuitur  ligna  in  Japides  ,  fed  ler- 
rrx,  &  lapideac- ,  aique  faliax  particulz  jn 
aqois  conieotx  applicanc  fe  ad  iiena,atqne 
lapideo  quali  legmine  ligna  obducunc ,  uc 
Aponenfes  aqux  faciunt  ;  i.  quxdam  non 
in  lapides  ligna  venunt  ,  ied  lapideam  du- 
riticm  tignis  inducunc,  quod  facere  quidcm 
poflunt  aquas  quxdam  mineralcs  ;  ^.  fi  qu« 
vero  aquae  li^na  vere  mutent  in  laptdes  : 
jd  ideo  evenire'  puto  ,  quia  aqua  ligneas 
pantculas  lenie  abradit  Sc  earum  loco  lapi* 
deas  deponit,  quibus  aqua  eadem  abundai. 
Idem  de  Polooix  lacu  dicicote  ,  in  quo 
jemim  in  cuprum  conveni  oarraDt  .  Sol. 
Tunt  fcilicei  aqux  illx  ferri  partes- ,  quas 
vebemenier  attrahunt  ,  &  combibunt ,  ea- 
rumque  loco  cupreas  particulas  ,  quas  mi- 
Bus  attrabunt  quam-^ferrets,  dcponunc .  Si- 
mile  quid  in  Chcmicis  praectpitaiionibus 
cvenit . 

Veoenatx  aquaegignuotur»  G  aquc  fluanc 
per 


5^8       jc  wT  p  17  r  7  r. 

per  arfenici ,  impuri  Mercurii ,  &  AncjmO'* 
nii  terras  «  &  corum  vcnenorum  fumos 
haurianc«  Fumus  enim  arfcnici  viventia  ne- 
cat. 

Caufa  item  coloris  ,  &  falfi  faporis  a« 
quarum  provenit  a  coioratis  »  vel  falfis 
cerris,  per  quas  aquae  illas  tranfeunc. 

Foncium  ebuUientium  cau(a  eft  fpiritus 
partim  fulphureus,  partim  nitrofus.  Si  ful- 
phureus  y  aqux  func  calidae  /  fi  nitrofus  , 
funt  frigidas  ;  neque  enim  oroncs  ,  quae  e« 
buUiunc  calidae  funt  ,  fed  non  pauca  func 
(rigidas «  Hac  de  re  praeftac  iegere  Vare« 
nium* 

r 

$.    XIIL 
De  Fluviis . 

Oriuntur  flumina  a  rivulrs  ,  in  quos  a^ 
qua  pluvix  »  vel  fontium  primum  coUigi* 
tur  ,  quorum  rivuiorum  plures  dum  con« 
f luunt  ^  parvUm  f luvium  effbrmant ,  quorum 
plurium  coUeftione  flumina  magna  effor- 
mancur  • 

Quum  enim  augendis  fontium  &  flumi* 
num  aquis^  pluvia  ,  ros,  pruina  ^  grando  , 
nixque  praecipue  plurimum  conferant  .*  fi 
meceora  haec  aquea  foncium  ,  &  fluminum 
origini  ,  phaenomenifque  reliquis  omnibu$ 
ezpiicandis    fufficiant  ;  cur  fingantur  exi« 

liuro 


PmsiClE  P^RTICVLJgRl 
•Rhodano,  Pado,  Danubio,  Volga 
Boryftbeni  efformandis  fufficerec? 

MaximaB  quas  fub  Terra  contin 
tationes  cur  non  fluvios  alios  toll 
lios  vero  de  novo  non  gignerent; 

Cur  non  loca  mari  proxima  fl 
abundarenc  ,  alca  vero  loca  iis  < 
Quum  contra  humilibus  in  locis  1 
ficiant,  in  moncibus  aucem  abund 

Cur  arflace  arefcerenc  fontes,  qu 
tus  iHi  fub  Terra  aeftace  quoqi 
ftanc? 

Ad  maris  fundum  quae  non  fa 
dep6nerecur?  Quum  Mariottus  fub 
tione  inveneric  anni  tempore  Seqi 
lius  aquam  576  milliones  librar 
depofuifle  . 

Ac  duo  quidem  maximi  mome 
itmper  vifa  funt  argumenca  ,  qua 
eorum  bypochefim  faciunc.  Primur 
fiiper  libellam  maris^  per  milliare 
8c  amplios  aquae  accoUancur.  Alcen 
cur  aqua  eadem  maris  falem  amai 
deponac,  &  amiccat. 

Mirum  quas  &  quoc  ipfi  flnganc 
mum  fotvanc,  cencralem  videlicec 
cenuefque  cubos,  quiftraca  ipfa  lapi< 
cium  penecrenc,  valvulafque  pnecen 
bis  ipfis,  ^uae  aquam  fuftineanc,  q 
mel  per  iplos  cubos  afceoderic  j  1 
neomque    aerem  ab    igne  .dilacaco 

*    Lii.  IL  Cc 


40^  C  ^  P  UT     II 

dlia :  quae  quidem  omma  quuna  pro  lubicd 
fingantur,  ncque  ratione  uUa  idemonftren^ 
tar ,  faypotliefim  meram  fapiunr  • 
.  4ge  modo  momentum  alcerum  clarif- 
fimo  in  lumine  colloeemus*  Percolatione , 
feu  philtratione  maris  aquam  exuere  fali- 
bus  nondum  Pbyfici  porueruot,  uc  neque 
amarore,  quod  contra  ipfos  au^ores  maxi- 
me  facit;quum  compertum  (ic ,  ututpercola- 
tam  nquam  maris  ,  femper  tamen  tantum 
falfedinis  ,  amarorifque  retinerc  %  ut  qui 
eam  bibunt  ,  maxima  femper  valecudinis 
detrimenta  capiant* 

Num  fubterraneis  ignibus  deftillari  maF* 
ris  aquam  docebunt?  At  qui,  quvfo,  quan^ 
tique  fornices  eflfent  necefTarii  ad  Padi  ex. 
gr.  aquas  deftillandas?  Calor  prae^erea  ad  id 
neceflarius  fub  Terra  non  eft  cum  in  pro- 
fundis  cryptis  frigu$  maximum ,  Sc  non  fc« 
rendum  bomines  fcntiant. 

Addfis  velim  ,  fi  falem  in  tubis  maris 
aqua  deponeretY  evanuiflct  jam  maris  falfe- 
do.  Quod  falfum  eft;  cadem  enim  falis  cq^ 
pia  modo,librafcilicet  una  a  libris  ^%  aqu4( 
maris  extrahitur ,  qu9  ab  bominum  nnemo- 
ria  ab  eadcm  niaris  aquas  copia  femper  cdu« 
fta  eft. 

Quod  nuperrimus  auSlor  monet  exper^ 
t;um  eflfe  Leibnitium  in  A£l.  Lipf-  i($8a, 
vinum  per  arenam  percolatum «  vini  colo« 
lem  j  &  fapoffem  gmnem  amitcere  i    boc 


PRYSlCm  P^RTICVL^RIS  403 
;td  rem  non  facic.  Nam  non  de    vino  hic 
sgttur,  fed  de  maris  aqua,   quam  percola* 
tione   non  amittere  fales  cenum  eft. 

Longos  admodum  elTe  tubos  addit ,  fpe- 
rans  poiTc  maris  aguam  in  adeo  longis  tu- 
bis  falem  deponere.  Ac  bibcrec  ce  ipfe  a- 
quas  marls  per  lubos  tiiuc  longos  perco* 
IJtas? 

Gtaciem  quoque  memorat,  ut  caufamdc- 
pofitionis  falium ;  ergo  glacies  fub  Terra. 
Quo  abiic  nunc  ignts,  quem  sntea  finxerac 
fub  Tcrra  delitefccre? 

Tubi  vero  afperi ,  lentufque  aquse  motus 
quid  qusefo  ad  falis  amarorifquc  dcpoQtio- 
nrm  faciunt? 

Leviorem  iieri  aquam  in  tubis  monec. 
Ac  hxc  [«titio  principii. 

Non  tantum  falls  continere  maris  a- 
quam ,  quantum  inde  educimus  monet.  Ac 
nemo  dat  quod  noa  habet. 

Non  obflruuncur,  ait  ,  tubi  quia  longt 
admodum,  amplique  func-  Ac  fi  longi  ob- 
ftruentar  ferius  ,  obllruentur  tamen.  Siam- 
pli ,  non  ergo  capillares  ;  quo  abiit  ergo 
vis  actrahetis? 

Deferit  longos  tubos,  docetque  maris  a- 
.  quam  sd  maris  lictora  ,  fundumque  fales 
deponere.  Cur  ergo  longitudinem  tuborum 
ad  id  explicandum  effioxerat?  Ideo  srenaoi 
fale  przcipue  conllare  monec ,  En  ergo  tj* 
bi  novum  fali  efformando  fomem. 

Cc     2  Idco 


404  C  *4  P  U  T    11 

Ideo  maris  falfedtncm  non  immlnur  , 
quia  lal  in  arcoa  hzrei ,  &  quia  aqua  flu< 
minum  fat^-m  dcferant  in  marc  .  Si  flumi- 
na  fates  defcrunt  in  mare  ,  quos  in  Terra; 
vifccribus  combiberunt  ;  fi  ponunt  ,  cuv 
combiberc  prxdicat^  (icombibunt,  cur  duU 
ccs  ficri  didiiJt  ad  fluvios  cfformandos? 

Sdiredinem  mari  congenitam  prxdicat . 
Si  congcnita  mari  fd|fedo,qua  via  falfedi* 
nem  dcponit  ?  Quia  fcnfus  ,  &  ratio  ho- 
mini  cotigcnita  lum  ,  hzc  nunquam  ponic 
homo ,  vei  amiitit. 

O  quanto  melius  elfcc  hypothefes  hafce 
defercrc ,  &  nobifcum  lentire!  Fluit,  nin- 
gii ,  grandmat,  ros ,  pruina,  aer  ferotinus 
cadunt  inTerram.  Indc  flumina.  Num  ha: 
hypothefes?  Hic  fi  vera  effc  oflenderimus» 
guid  opus  hypotheftbus  e(l  ? 

Qui  eas  fequuntur  ,  phxnomena  flumi- 
Dum  per  pluviam  &  meteora  cxEcra  aquea 
expltcari  nuUa  ratione  poffc  przfeferunt  . 
Quum  entm  perennis  fit  ftuminum  lapfus, 
&  fontium  plurimorum  fluxus  :  meteora 
vero  aquea  vel  menfibus  pluribus  oonnun- 
quam,  aeHate  prxlertim ,  non  cadant,  re> 
mota  caufa ,  &  effeflum  fublacum  iri  arbi- 
traniur/  qui  quum  perpetuus  ijc  ,  ad  pcr- 
peiuam  cauiiam  aquae  perpetuo  fub  Terra 
ad  monces  afcendcntis  ,  confugiendum  cfTc 
ilocenc . 

Adduntj  Sc  flumina  omBia  ia  mareflue- 


PHrsiem  p^rticvl^ris  405 

re ,  iTlJrc  tamen.non  augcrl  idcn  ,  neque 
intumercere ,  qtiire  aqium  ad  fontes  mare 
tranfnnictac  occeffe  eft. 

Sunt  &  flumina,  qus  in  lacus  nonnul- 
los  fluunt)  &.  lacus  aqua  non  ideo  auge- 
lur;  alia  flumina  e  lacubus  efBuunc,  ncque 
ideo  lacus  aqua  imminuitur^  ergo  ab  itlis 
aquaabii  io  cavernas  fub  terra  conHitutas; 
in  hos  vero  ab  iifdem  fub  Terra  locis  a- 
qua  derivatur. 

•  Lacus  -funt  qui  maris  mocum  fentiunc  , 
quonim  Donnulli  in  monciuai  vccticibus 
func  ,  ut  in  vcrticibus  montis  Athos  ,  & 
montisEirimi  in  LuQiania.  Hic,  turbaia  O- 
ceano  ,  intumefcit  ,  ergo  cum  mari  fub 
Terra  communicat.  Lacus  Naphtia  in  Si- 
cilia  immenfx  profunditaiis  cO,  &  cum 
£tua  ,  ac  cum  mari  comtnunicac,  aquaf- 
que  projicic  pyramidis  inllar  ad  pedum 
-trium  alcitudinem  .  Lacus  altec  in  Bruciis 
eft  immcnfs  icem  profundicatis  ,  ad  parem 
alciiudinem  aquas  fuas  fupra  libellam  pro* 
jiciens . 

In  Deiphinatus  moniibus  ,  dutn  nives 
fooduniur,  ab  antro  prodit  aqua,  qux  flu- 
men  efformat  pifcibus  refertum  .  Liquaiis 
vero  nivibus,  fluvius  arelcit ,  pircefquenur- 
quam  apparcnC  .  Ab  intimis  ergo  Terrse 
locis  prodtere  pifces  ,  eodemque  redeunt  , 
quum  minui  aquam  fentiunc.  In  Hclvctiis 
liujufmodi  plura  invenics .  la  Paononia  la* 
C  c     3  cum 


4o5  C  ^  P  U  T    II. 

cum  cfTe  Vernctius  docec,  hyeme,  &  au« 
tumno  pifcibu»  abuodancem  »  a  quo  ,  ve« 
re  ineuDce  ,  aqua  abic  ,  abeunc  &  pU 
fccs. 

Africa  regio  eft,  in  quaperparum  pluit, 
cft  tamen  diciflima  fluminum  •  Sunc  &*  flu< 
mina,  qux  prope  JEquacorem  oriuncur,  quo 
loco  glacies  ,   &  nix   colligi    &  confervari 
noD  poflunc  fluminibus  alendis. 

Hasc  ea  func  phaenomena  fluminum,  qus 
cxplicari  non  pofle  per  pluviam  ,  &  me« 
teora  reliqua  aquea  pucanCi  qui  ad  canali* 
culos,  cubofque  fub  Terra  lacences  ad  ea 
cxplicanda  mencem  convercunc. 

Fluminum  y  lacutmque  pbanomena  pcr 

pluviam  &   meteora   reliqua 

aquea  explieare. 

Conftac  profe^lo  ex  aquis  omnibus,  tum 
maris,  tum  fluminum  ,  tum  lacuum  ,  & 
ex  ipfa  quoque  Terra  ,  cui  humoris  ali« 
quid  femper  admixcum  eil  ,  calore  Solis  , 
vaporum  ingentem  vim  egeri ,  hofque  vcl 
leviores  aere  fa£los  per  hydroftacicas  leges 
per  aerem  afcendere  ,  vel  ab  aere  fpongiai 
inftar  atcrahi  per  aera  furfum  ,  vel  a  ven« 
tis  evehi  ,  uc  pulvifculus  per  vias  accolli 
non  raro  ijlci ,  vel  aliis  quoque  de  cauCs 
fublevari . 

Porro  vapores  hi>  noo  modopluvjs  for<» 

ma« 


PHniCX  P^RTICVL^RIS  407 
ma*  fed  &  roris  inll^r  ,  humorifque  tnatu- 
tini  atqtie  ferotini  in  Terram  cadunt  . 
Hycme  autem  pnecipue  in  Terrae  plagisab 
£qu3tore  rcmotioribus  ingens  decidtt  ni- 
vis  copia  ,  quz  in  altiflimis  montibua  ad 
mediam  utque  aeHatem  perleverat ,  tuncquo 
Ifquefcit  .  His  addas  quoque  grandinem  , 
arque  pruinam . 

Quum  maxima  vaporum  copia  e  mari 
fublevetur  ,  przfcrEim  intra  Tropicos  calo- 
re  Solis,  hi  a  ventis  quaquaverfum  defe. 
niniur  ,  occurruncque  ideo  montibus,  pr^.* 
fertim  attiffiniis,  majori  copia ,  quia  hi  r«- 
gioni  ilti  aeris  ,  in  qua  vapores  vagaDtur 
fuperiores  funt  ,  aereque  ideo  raro  frigi- 
doque  circumdati  .  Hi  ideo  montes  vapore; 
fillunt  &  coiligunt  ,  qui  ideo  in  Terram 
cfdunt  ,  &  rimas  fubeunces  ,  ad  intcriora 
ai^iltz,  aut  lapidum  ftrata  defccndunt,  ca* 
vicatefque  replcnt  ,  qua:  fimul  ac  plenz 
fuerint  ,  quidquid  przierea  adfluit  ,  ef- 
fundunt  . 

Aqua  hxc  fccundum  ftrata  moDtium  per 
Terne  meatus  fuperBciet  proximos  defluens 
in  fubjeflos  campos  ,  rivos  gignit  ,  auc  e 
Terrx  meatibus  ,  qua  data  porca  ruic  ,  Sc 
fontes  efTorraat,  Rivuti  fontcfque  pluresin 
vallem  delapfi ,  fluvium  ,  vcl  lacum  effor- 
mant.  Si  vallis  ad  marc  ufque  pertineat  , 
prout  declivior  ell  ,  e*  rapidius  flumina 
per  tpfam  in  mare  fluunt.Si  vero  in  atn- 
Cc     4  plum 


\ 


4<>8  C  Jll?  jJt    11. 

plum  fpatium  expandatur  aqua  ,  lacum 
/  ^reac  3  qui  demum  vel  pcr  fluvii  alveumi 
aquas  in  mare  exonerac  fuas »  vel  claufam 
aquam^  flagnancemque  recinet,  quae  vapcv* 
ribus  cantum  calore  Solis  eve£lis  imminui*-  / 
tur,  uc  in  mari  quoque  concingic,  vel  al>« 
forbecur  parcim  a  Terris,  vel  per  vias  fub 
Terra  pofitas,  per  ftrata  argillacea  vel  la» 
pidea  pergic,  uc  infra  dicemus» 
.  Hanc  vaporum  ad  monces  colle^loruni 
copiam  facile  deprehendunc  qui  aliquandiu 
in  alciffimis  moncium  jugis  verfaci  func  , 
ibique  longe  vehemencius  palfi  func  frigus, 
quam  in  humilioribus  Terrx  locis.  Media 
enim  astlate  no6lurnum  frigus  fine  ignis 
ope  in  altis  montibus  ferri  vix  poceft ;  Solc 
vero  in  apertis  pianifque  campis  lucente , 
montes  identidem  nubibus  circumfepci  cer- 
nuncur,  quod  locorum  feflbres  habere  fo« 
lenc  pro  cerco  pluvias  inftantis  indicio.  Ideo 
jp  cavitatibus,  quse  in  montium  jugis  func, 
nix  media  asftate  fervacur,  uc  ompes  mon- 
tium  incolasyvel  qui  eos  invifere ,  norunc. 
Neque  in  Europa  modo  noftra  cis  Can« 
cri  Tropicum  fica ,  monces  madidi  vapori- 
bus  6unc.  Vir  enim  rerum  hujufmodi  pe« 
ritiffimiis  Edmundus  Hallejus ,  qui  diu  ia 
San£lae  Helenae  Infula  commorati^  eft  ,  nar- 
rac  faspe  fe  no£lu  in  vertice  moncis  ^  fupra 
xnaris  fuperficiem  2400  pedibus  alti ,  dum 
^  Aftronomicis  obfervacionibus   operam    da- 

ret,    * 


PHTSICM  P^RTICUL^RIS  409 
m  1  t&ntam  vaporum  vim  fereno  eciam 
Ctclo  expertum  efTc  ,  ut  15'  optica  vitra 
Telercopiorum  adeo  madefierent  >  ut  linceo 
eflTeac  abftet^enda,' utpclluciditas  vaporibus 
adempta,  ipfis  reRicueremr ;  cbatta  etiam, 
ia  qua  lcribebat  brevi  tempore  rore  madida. 
adeo  iiebac,  ut  atramentum  humore  dilue- 
retur,  Ilatim  fere  sc  charta  depromebatur. 
£x  quibus  patet  quanta  vaporum  copia  in 
altilHoiis  laoauum  jugis  coltigatur ,  &  coa- 
denfetur. 

Si  ad  vapores  accedant  pluvix  liquatae- 
que  nives  fluviis  gignendis  ,  &  confervan- 
dis,  fatis  aqux  baec  omnia  fufficiunc  ,  uc, 
poft  pauca  ,  fubdufla  ratioue  ,  oftende* 
laus. 

Interea  aaimadvertimus,  fonies  qui  are- 
fcunt  seftate  ab  aqueis  certe  meteoris  ori- 
ri  .  Certum'  prseterea  c(l  magnos  fluvios 
pluviis,  liquatifque  nivibus  augeri,  &  ae- 
flate,  fi  diu  fudum  fitOelum,  numina  de* 
tumefcere),  languere  ,  imo  fere  arefcere^- 
oifi  forte  eonim  fons  &  origo  in  remotif- 
fimis  montibus  Ct ,  in  quos  vel  pluvia  im- 
modica  iedate  cadat  ,  vel  nix  atftivo  calore 
liquetur ,  vel  ros  perpetuus  &  immodicus , 
quibus  ea  fiumina  coorerventur.  Sic  Nilus 
£gyptum  inundat,  &  exlex  marginibus  se- 
flate  fluit  ,  quamvis  in  £gypco  fudum  o- 
ronino  xftate  fit  Caelum .  Quia  nimirum  ia 
Abyfliaiz  montibuSjundefluic  eo  tctnpore, 
pcr 


4IO  C  ^  P  V  T    IL 

per  hebdotnadas  aUquoc  imbres  copioGflimi 
caduac.  Rbodanus  vero ,  lacufque  Lemannus 
tumidiores  func  zHate,  quam  hyecne,  quia 
xllate  copiofa  nix  fotviiur,qux  momes  aU 
te  tegebac,  e  quibus  lum  Rhodaout,  tuoi 
Lemannus  lacUs  aquas  fuas  habent. 

Intelligimus  iade  hd\e  quaremaris  aqua 
tot  magois  fiuminibus  in  mare  innuenti* 
bus  non  augeatur ;  vaporibus  fctlicec  in 
altum  tanca  copia  fublatis  .  latellrgimus 
quoque  pereones  fluvios  liquatis  nivibus  & 
roris  copia  confervari.  Confervatur  eciam 
aquain  cavernis  montium  &  lente  percola* 
tur,  flumiDibufque  perpetuum  Icatumque 
prxbet  alimcrtum . 

Lacus  maris  motum  fentiunt  ob  com> 
niunicaiiooem  ,  quam  cum  mari  fub  Ter- 
ra  hahent ,  ai  fupra  ftrata  montium  ,  non 
fub  iifdem  cnmmunicatio  hujufmodi  eft :  ac 
quid  hoc  cum  fontium  origtne  commune 
nabet  ? 

Sed  noQ  deell  quoque  philofophis  racio 
xdimandz  vapotum  illorum  copiz  ,  quod 
modis  muliis  Phyfiei  pcrfccerunt  .  Notum  ~ 
prse  ,  cx  eris  eft  cx  aSis  Londinenfibus 
1^88,  Edmundum  Hatlejum  fumplifte  vas 
aqua  ptcnura  ,  quaiuor  digitis  profundum  , 

dtametro  vero  digitorum  7^  ,    &  in    co 

10 
thermomctrum  collocaffe.   Igne  dcinde  fub- 
jeilo,  aquam  calefccit  ad  cum    ufquc  ihef 


PHTSICM  P^RTICUL^RIS  411 
mometri  gradum  ,  ad  qucm  £ftate  afcen- 
dere  in  Anglia  Mercurius  thermometri  fo- 
let.  Vas  dciDde  ipfum  bilanci  impofuic  , 
addito  e  parte  ahcra  iequali  pondere  .  Ca- 
loris  gradum  confervabat  eumdem  ,  igne 
admoto  fubindc ,  atque  fublato.  Brcviicm- 
pore  aqux  pondus  imminuebaiur  ,  adeo  ut 
poft  faoras  duas  femuncia  fcre  abieric  in 
vapores  ;  decranc  enim  fcmunciie  grana  7. , 
avolarant  fcilicet  horis  doabus  grana.  133 
aqux,  quamvis  fumus  nuUus  videri  poffec, 
neque  calida  vidcretur  aqua  ,  digitis  ia 
eam  immiflis. 

Horis  igiiur  14.  e  fuperficie  vaGs  8. 
dinicomm  fex  uncia  aqux  in  vaporcs  c 
geri  potuiffcnc  .  Pes  Parifienfis  cubicus 
aqux  eft  iibrarum  74  ,  cum  duabus  un- 
ciis  pondcris  Patavini  (  7*5  pondcns  An- 
glicani  )  .  Numcrus  hic  diviius  per  1718, 
per  numerum  fcilicet  digitorum  cubico- 
rum  ,  qui  in  pcde  cubico  commen- 
lur  ,   dat  JS3   grana  cum   trienic  ,  fcili- 

I 
ccc  Ifcmunciam  ,   granaque  lofuper    13—, 

quod  eft  pondus  digiti  cubici  ^uae .  Grana 

»33   _3$ 

igitur  aqux  »33  «quali»    f««   -" " 

uniiu  digiti  cubict  aquz . 


411         C  jt  rV  T    II. 

Area  autem  circuli ,   cujus  diameter  eft 

9 

>^ —  dig.jComplcfliturdigicosqaadratos  45^  , 

10 
per  <iuos  fi  dtvidas  pondus  aqiue  10  vapores 

35 
erc£Ue,  rcilicet  -^    unius  digiti    cabici   , 

38 

33  3S  «... 

habes =  —  —  drgiti  cit- 

38x4?         18^1         -53 
bici. 

Aqua  igitur  in  vapores  eve£la  horis  dua- 
bus  e  fuper6cie  aquv  unius  digici  quadrati 
cft  quinquagelinia  tercia  pars  digiti  cubici 
aquae.  Ponamus ,  facilitatls  gratia  ,  miaus 
aquz  avolafTe,  partem  fcilicet  fexagefiiDam 
digiii  cubici  horis  duabus  .  Tempore  ergo 
quinquies  raajori ,  nempe  horis  10. ,  quin- 
quies  major  aqua;  copia    avolaflet  ,    aempe 

5      •       I 

—  =  —  digiti  cubici .  Horis  itaquc  de» 
60  12 

cem ,  digiti  cubici  pars  duodecima  in  vapO' 
res-  abircc  e  fuperficie  digiti  quadrati  aqux 
maris.  Sed  horis  decem  e  digiti  unius  fu- 
perGcie  tantum  avolat  aqux ,  quantum  ho< 
ra  una  e  digitis  quadratis  decem  .  Ergo 
hora  iinz  e  digitls  quadratls  decem  ,   avo* 

I 
lat  —  dtgiti  cubici  'aquz .  Ei^o   horis  12. 
.XZ  cdj. 


PmSlCM  P^RTICVL^RIS   41} 

e  digicis  quadratis  lo. ,  digitus  aqux  cutiiir 
cus  avolaret ,  dicbus  fcilicec  (ingiilis,  no£li> 
bus  omiffis  .  Milliare  quadratum  maris 
emitteret  dolia  AngUcana  ($J)I4,  &  Terre- 

Aris  gradus  quadrjitus  (  mil.   AngUc.  6p  ) 

j3  miUtones  doliorum  emitterec. 

Si  Medtterraneo  mari  tribuamus  40°.  la 
longum ,  4°.  vero  in  latum  (  raiione  habi- 
ta  ar6liorum ,  latiorunique  locorwn  }  habe- 
mus  i6d*-  quadratos.  Idcoque  5280  millio 
ncs  doliorum  Anglicanorum  aqus  ,  quz 
quotidie  e  Mcdiierraaeo  mari  ia  vapores 
afcendic. 

Diem  fumplimus  medium  horarum  12., 
catoremque  medium  ,  Anglix  fcilicet  xlli- 
vo  tempore,  noQcm  negleximus  ;  pondus 
vaporum  minus  fumpfimus,  uc  raiio  poiius 
a  vero  deficeret ,  quam  ipfum  cxcederec. 

Minimz  huic  vaporum  copiai,  quz  poni 
polfit ,  addas  &  vencos ,  qoi  noa  raro  plu< 
tes  aquae  partes  evebuat ,  quam  Sol  ipfe 
accollac.  Ec  en  jam  ingentem  aqux  copiam 
quoiidie  e  mari  foblevaiam  ,  quz  fluminibus 
alendis  fufiiciat,  &  ob  quam  mare  noa  in- 
lumefcac ,  etfi  loc  flumiaa  novas  femper  a- 
quas  in  i!nare  feranc .  Hoc  uc  ctarius  appa- 
reat,  aicamur  modo  aquam  ia  Medicerra- 
neum  a  fluminibus  quotidie  delatam  atAr- 
mare  .  Faceor  equidem  id  faflu  difficilli« 
mum  efle,  njfi  ouia  fiuviorum  meciri  li- 
ccat. 


4t4  C  jiP  VT    11. 

ceac,  eorumque  rapidicacem  •  Frsftac  ma« 
jorem  poctus  tribuere  fluminibus  aquse  co* 
piam ;  deinde  vero  eo$  cum  Tamefi  ex.  gr. 
conferre  * 

In  mare  Mediterraneum  notem  hi  £lu« 
vii  maximi  fluutic  (  praeter  minores  muU 
tos  Grascis  ,  Afisque  minoris  )  Iberus  , 
Rhodanus,  Tiberis,  Padus^  Danubius,  Hy- 
panis  ,  Boryfthenes ,  Tanais  ^  Nilus  •  Sca« 
tuamus  in  horum  quovis  aquam  efle  dccies 
aajori   copia  quam   in   Tamefi   fic  ,    non 

3uod  in  ullo  fic  canta,  fed  uc  minora  omnia 
umina  comple£^amur  • 
'  Ad  poncem  Kingconienfem  ^  quo  maris 
ssftus  nunquam  pervenic,  alvei  lacicudo  e(l 
ulnarum  loo  ,  profundicas  trium  ,  fi  ubi- 
que  ponacur  aequalis ,  qua  poficione ,  veram 
nonnihil  exceflferis  .  Sunc  hoc  igicur  loco 
300  ulnae  cubicae  ,  quas  mulciplicacas  per 
48000  ,  quas  horis  24  defluunc  ,  auc  per 
84480,  uc  demus  plufquam  facis  efl:  ,  ha« 
beres  25  344000  ulnas  cubicas  ,  hoc  eft 
20  300000  doliorum,  quae  a  fingulis  no« 
vem  ingentibus  fluviis  fcrrencur  in  ma- 
re  .  Ab  omnibus  ergo  fimul  deferrencur 
1827  milliones  doHorum  ,  qua!  aquas  co« 
pia  vix  excedic  cerciam  parcem  aqua:  in  va« 
pores  eve6l2  e  Medicerraneo  mari  ,  horis 
12. 

Non   ergo   ai^eri    fluminibus  mare   po- 
tcft.  Sed  neque  poceft  imminui  ob  pluvias 


PHTSICJE  P^RTICULURIS  415 
ic  meteora  rcliqua  aquea  uaiverfa,  qux  id 
mare  cadunt.  • 

NoD  difitntli  ratiOM  JntelligiRius  quare 
lacus  Donnulli  *  in  quos  fluvius  aliquis  a- 
<]uam  jmmiitit  fuam ,  non  intumefcant  ta- 
men,  eift  c  lacu  fluvius  duUus  aquas  edu*- 
cac  .  Lacus  enim  hujufmodi  la  latilftma 
fpatia  expanduotur  ,  a  qua  ampla  fuperfi- 
cie,  aqux  ingcns  vis  io  vapores  attolHtur, 
quae  qiium  alio  fsepe  portecur  a  vemis, 
tantum  aquse  lacui  in  dics  demuni,  quao- 
tum  lacus  idtm  ab  infiucnte  recipit  fluvio< 

Qiiod  ad  tacus  vero  atcinec  e  quibus  Hu- 
mina  prodeuot,  10  quos  tamen  nullus  fluic 
fluvius:  haud  xgre  fatemur ,  ut  fupra  io- 
nutmus ,  hofce  per  fubterraneas  vias  a  moo- 
tibus  aquas  recipere  .  Vis  bje  tamen  func 
ilratis  argitlaceis  &  Japidels  fuperiores  . 
Rei  exemplum  itluftre  prxbec  ftuvius  fub 
Mutinenfi  agro  fluens.  Qui  prodeunc  S.Rw 
te  fluviie  cryptis,  a  liquatis  proveniuot  ni- 
vibus,  pifces  a  mari  contra  aqux  curfum. 
Liquktis  nivibus  ftuvius  abii ,  pifces  ad  ma< 
re  redeunt .  Oe  lacu  ia  PaBnooia  limilia 
dicas  licet . 

Eo  demum  ventum  ell,  ut  de  footibus, 
Sf.  lacubus  illis  verba  faciamus,  qui  in  al-. 
tiffimorum  montium  vertice  funt .  Ai  cuc 
iion  hi  quoque  b  pluviis  ortum  fuum  b^- 
beant,  aut  avaporibus?  Attiorcsfunt  mon- 
tes  nubibus,  ajunt.  Num  ipfiid  tellantur? 
Num 


4i6  ^   c  oip  VT  n. 

Num  loci  feflbres?  Cur  ood  Gilcetn  a  va« 
poribus  condenfatis  ?  cur  non  ab  altioribus 
moncibus  vtcinis  y  vcl  remotis  ,  aqua  per 
ftrata  montium  ad '  humiliorum  verticem 
ferri  poteft,  quum  ex  hydroIUcica:  legibtis 
aqua  ad  eamdem  altitudinem  aicollatur  ei , 
a  qua  dcfceodic  ? 

Si  qui  vero  n^ant  ratiooes  ab  Hallejo , 
aliifque  fubdudas  ad  copiam  vaponim  acfti- 
mandam  ^  rationefque  alias  iliis  fubfticuant : 
quia  xftivum  Anglix  calorem  fumpGt  HaU 
iejus:  moaeo  i.  idopcime  f^flumeffe  quum 
de  Mediterraneo  mari  ageretur  ,  in  quo 
mcdiocris  eft  calor,  uc  ille  Anglix  en.  %. 
Si  dicanc  no£le  cadere  vapores  ,  reponimus 
multos  no£le  etiam  attolli .  3.  Aquas  flu- 
miDum  hume^lare  Terras  ;  animadvenanc 
005  vapores  omififle ,  qui  e  Terra  fuble- 
vantur .  4.  Non  pluviam  omnem  ,  fed  eam 
tantum  qux  in  montes  cadic ,  alere  flumi- 
na,  monemus  ad  mare  ufque  pcrtinere  flra* 
la  declivia.  5.  Ignem  Hallcji  fub  aqua  po* 
fitum;  Solem  fupra  aquam  effe.  Ac  pcrin- 
de  catefacitf  thermomecro  cefte . 

Non  omitcendum  eft  ,  non  folius  Me- 
diterranei  vapores  flumina  alere  quK  in 
Mediterraneum  fluunc  .  Quod  e  Terra  at- 
tollitur  vaporum  ,  flirpes  alic  &  animalia . 

In  Africa  pluit  raro,  fed  ros  perpecuus. 
Prope  i£quAtorem  item  magna  vaporum  co- 
pia. 

Li- 


PWCSlCm  PjfRTICVLjfRIS  417 
Liceac  nunc  demum  condudere  pluviam  ; 
&  aquea  cascera  meceora  fufiicere  fiuminii 
bus  alendis  ;  quare  hypothefes  illas  tubo* 
rum  9  ecfi  poflibiles  j  etfi  etiam  verifimiles 
eflTenc  ,  racione  fuperfluicacis  climinatKlas 
efle. 

4*    XIV. 

De  MonttbuSy  &  de  €$rum 
dfigine  • 

* 

Quum  primis  hujus  Capitis  §§•  Terram 
fere  fphaericam  efle  tradidimus ,  non  eo  fane 
fenfu  figuram  hanc  Telluri  convenire  mo* 
nuimus  y  ut  parres  Terne  omnes  ^  quas  mon« 
ti^us  expertes,  &  planx  videntur,  eamdem 
omnino  habeanc  a  Teme  eentro  diftanciam » 
Hoc  enim  falfum  efle  flnminum  lapfus  iiw 
vifliffime  perfuadec  *  quum  fluidorum  nacu* 
ra  fit,  uc  ab  alcioribus  ad  humiliora  loca 
defcendanc  •  Quare  quum  flumina  ad  unum 
omnia  in  mare  proculdubio  fluanc  ,  Terra 
igitur  prout  maris  littoribus  vicinior  eft^ 
ka  &  hdmiiior  fic  oportet.  Bohemiam  igt* 
tur  Holfatia  efle  ahiorem  Albis  fluvii  cur« 
fus  fatis  oftendit,  qui  a  Bohemia  ad  Holi 
faciam  fluit  •  Helvetias  item  ,  &  Rhxciai 
Terras  altiffimx  finc  oportet  ,  quum  inde 
Rhenus  ,  Rhodanus  ,  Dinubiufque  fluanr« 
Qijancum  ergo  eft  fluviorum   dedivium ., 

.     Lib.  IL  D  d  can. 


\ 


\ 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  419 

altitudo  efl  lo^  fladiorum  Sc    pedum  ^6.^ 

I  I 

nerape  —  milliaris  Germanici  •{ ^  feu 

4  i6 

millians  Icalici  tinius  cum  quadrante.  Ver- 
tex  aucem  hujus  montis  fupra  nubium  ven- 
torumque  regioncm  conHiiutus  e(},  uc  A- 
rifloteles,  multiqtie  alii  Veteres  collegerunc 
ab  immotis  cineribus ,  &  non  confufi$  tit- 
terarum  du£libus  poH  aliquoc  ludra .  Ant- 
madvertendum  autem  la  Septetntrionalibus 
plagis  nubes  mutto  humiliores  efle,  forte 
quta  vapores  minus  lenues  fiuQC  a  minori 
Regionum  illarum  calore. 

Semel  ac  montis  alticudo  B  A  innotue* 
rit  (  6096  pedum  Grxcorum  )  quanco  io- 
tervallo  a  monte  difiemus  Oeodetice  in- 
venire  liccc,  fcilicet  FA  .  Obfervetur  an- 
gulus  BFA.  Itaque  in  triangulo  re£lan- 
gulo  BAF  erit  uc  finus  totus  ad  tangen- 
tem  anguli,  BAF>  ita  BA  jam  noia  ad 
A  F  quxlitam. 

a.  Dato  intervallo ,  s  cujus  termiao  pri- 
mum  confpiciiur  montis  fafligium  ,  moni 
tis  ejufdem  altitudinem  invenire  .  Sumatur 
moos  atiiflimus  Ficus  Tenariffx,  unius  ex 
Canariis.  Sic  Terrge  peripherta,  Sc  montis 
illius  Meridianus  AF,  Terrse  .centrura  R;  ^' 
mons  ipfe  fit  AB.  Ducatur  BF  tangens 
peripheriam.  Erit  F  ultiitium  feu  primum 
puoflum ,  ex  quo  moniis  vertex  B  confpi» 
D  d     a  ci 


420  C  ^  P  U  T     U. 

ci  poteH .  Ducacur  R  F .  Teftantur  NaQis 
quidam  fe  veriicetn  montis  illius  prifflurn 
confpicere,  quum  adhuc  4°.  ab  to  diflant  ia 
Meridiano.  Arcus  ttaquc  AF  eric  =  4°. 
Angulus  BFR  re£lus  ett  ;  angulus  B  RF 
eft  =  4°. ,  &  nota  eft  RF,  femidianKtec 
nempe  Telluris.  Erit  igirur  ut  finus  totus 
ad  fecantem  4'.  B  R  ,  iia  Tcrrse  radius  ad 
B  R  ;  ablato  radio  R  A  ,  fupercft  aliitudo 
montis  mil.  Iial. 

looooooo  -  10014419  :  :  3440  .  x 
=  3448/  aufer  radiura  RA  =  3440, 
fuperfunt  milliaria  Italica  S  .  vcl  Germa- 
nicaduo,feu  ftadia  Romana  64.  Hxc  mon. 
tis  altitudo  peaitus  incredibilis  oritur  ex 
eo  quod  radius  a  B  ad  oculum  non  veoic 
direflus,  fed  refraftus  pcr  curvam  BTF. 
Si  refraflio  efiiciat  ,  ut  uno  gradu  dtius 
vertex  B  cernatur,  altitiido  inde  erueretur 
5.  mil.  Ital.  vel  40.  flad.  Verifimile  pra- 
terea  ed,  Nautas  nonnihil  liberalJus  loqui. 
Si  dimidium  prxterea  gradum  fubtrahamus, 

r 
&  videri  ponamus  verticem  ad  graduum  2» 

% 
diRantiam,  inveniemus  momis  altitudinem 
unius  milliaris  Germanici,  feu  4.  Italico- 
rum.  Si  mons  videretur  a  1°.  ( feporita  re- 
fra£lione  )  eflet  ejus  altitudo  miUiaritim 
duonim  Italicorum .  Si  ab  uno  gradu,  feu 
60  miliiaribus  Italicjs,  cffec  altus  uno  mil- 
lia- 


PHTSICM  P^RTICUL^RIS  421 
Itari  Italico.  Methodus  haec  igiiur'  peaitus 
incerta  cft ,  quum  incerta  fic  lex  rcfra£lio* 
num  .  Refra^us  autem  radius  BTF  pro< 
du£tam  exhibet  laagentem  F  N  ,  quse  dac 
moncis  aUitudinein  NA  longe  majorem  ve> 
ra. 

Facile  modo  eft  pari  ratiofle  Problems 
hoc  folvere  ,  praccedentis  inverfum  /  vifo 
primum  vcrtice  montis,  cujus  ahitudo  jam 
nota  dt .-  inveoire  quanto  intervallo  ab  il- 
lo  diftemus. 

'  3.  Data  loQgitudiae  umbrx,  quam  mons 
sliquis  projicit,  5c  data  ad  id  tempus  alci- 
tudine  Solis  ,  quxrere  folebani  veteres  moa- 
tis  ahicudincm  .  Verum  tamen  lerminum 
umbrs  ftatuere ,  przfertim  occidente  Sole, 
difiicillimum  eft  ,  &  tn  alils  quoquc  Solis 
politionibus  non  facile, 

Quum  Fici  TeQariffx  alticudo  unius  miU 
I 
liaris  Italici,  vel  ad  fummum  i —  fit,  vJx- 

% 
que  Ullus  fu  altior  ■'  pacet  mootium  alci- 
tudinem  non  collere  Terrz  rotunditatem , 
ut  punSlum  ,  vel  arenie  granum  in  artiB* 
ciali  Geographico  Globo,  ejus  rocunditatem 
noo  tollerei. 

Montium  quidam  parvo  circumfcripti 
func  intervallo,  alii  loogo  tca£lu  le  exten- 
dunt ,  &  progrediuntur  ,  ac  juga  appellan- 
tur.  Celebriora  jQootium  juga  fuat: 

^  Dd     3  x.AI. 


421  C  ^  P  V  T    II. 

I.  Alpes ,  quie  Italiani  a  vicinis  rcgio* 
nibus  feparanc ,  vado  Terrx  tra£lu  fe  cx- 
tendunt ,  &  quaft  bractiia  in  Provincias  a- 
lias  emitiunc  ,  nempc  per  Galliam  ad  Hif- 
paniam ,  ubi  PyrcDaea  juga  appellantur;  ad 
Rhxiiam ,  Rhietica  ;  ad  Pannoniam  ,  Pan- 
Donica  ;  fupra  Dalmatiam  ,  Dalmatica,  & 
procenduntur  ufque  ad  Thraciam  &  Pon- 
tum  per  Macedoniam  .  Sed  quoniam  inter 
}ulia  ,  Sc  Dalmatica  juga  exiguum  adeft 
intervallum  ,  Ideo  quidam  in  Juliis  jugis 
jinem  Atpium  conllituunt  .  Extenduntur 
Alpes  &  per  totam  Icaliam,  eamque  biffe- 
cant  ,  ad  Siculum  a^ve)  freium  .  }.  Ju< 
ga  Peruviana  ,  omnium  longiflima  ,  to- 
lam  Auftralem  Americam  ab  £quatore  , 
ufque  ad  Magellanicum  fretum  pcrvadunt 
per  800.  milliaria  Gcrmanica  .  Frigore  in 
horum  verticibus  Hifpanl  plures  obrigue- 
runt.  Sunc  ibi  nives  perpecux  ;  funt  tamen 
&  Vulcani  plures.  j.Tauri  Montis  jugum 
in  Afia  celeberrimum  eft  ,  &  maxJmum  a 
veteribus  habebatur  .  4.  Imaus  in  India  . 
;.  Caucafus  a  Mari  Cafpio  Fontum  Eu- 
xinum  verfus  extenditur  ,  latitudioe  30 
milliarium  Gcrmanicorum  .  Attiogit  Ar- 
menia  montem  Ararat  .  6.  Jugum  Si- 
nenfe  .  7.  Juga  ArabiaE  triptici  ordtne 
progrediuntur .  8.  Ailas  celeberrimus  per 
Mtam  Africam  fe  cxcendic  .  y.  Montes 
Riphzi  Europz  ,  qui  &  Obii  dicuntur,  a 
finu 


PHmCJE  P^RTICUL^RIS  415 
linu  Mofcovitico  ,  feu  mari  Albo  progrc 
diuntur  ad  Oftium  Obii  fluminis  .  10.  Ju- 
ga  Norvegia;  y  &  Lappix.  11.  In  Germa- 
oia  ce]ebre  eft  jugumHercinlum  lotamcin- 
gcns  Bohemiam  ,  &  variis  ilexibus  fe  io 
varias  regiones  extendcDS .  il.  Id  Infulis 
quoque  plurimi  montes  fum. 

Monces    ahitudine    tnfigni  celebres  funt: 

1.  Picus  TenariffJB  .  4.  Cordellera.  3.  M» 
ina  in  Sicilia .  4.  Hscla  maris  Islandix  > 
5.  Caucafus.  6.  PelioD  Macedonix.  7.  A> 
Thos  .  8.  Olympus  .  9.  Hemus  .  10.  A-' 
tUs .. 

Montes  ardentes  &  ignivomi/  l.  £ina. 

2.  Hecla.  3.  Vefuvius  .  4.  Mons  in  Java 
Infula.  5.  Mons  Gonnapi  in  una  Bandana- 
rum  Infularum.  S.Mons  Balaluanus  in  In* 
iuta  Sumatra .  7.  Plures  in  Infulis  Japonia;. 
8.  In  Tandaja  ,  una  ex  Fhilippinis.  p.  Id 
jugo  Peruviano  funt  eiiam  quidam  moD<- 
tes  qui  jam  ardere  defierunc  ,  cuiufmodi 
funt  plerique  omnes  Euganei  colles. 

Montibus  opponuntur  baraihra ,  fpecus  ,  &. 
abyllt.  Celebre  olim  fuit  Mephiticum ,  h» 
die  Hirlandix  ,  feu  Hiberatx,  quod  San£U 
Patricii  vocant .  Non  procul  ab  Urbe  Bef* 
fa  inAquitania,  antrum  eft,  vulgo  de  Sou- 
ley  ,  e  quo  Kftate  murmura  quafi  coniirul 
prodeum . 


\ 


414         c  ^ p  UT    n. 

.  De  moutium  origitie. 

Etfi  montium  originem  eamdem  ,  quas 
Ttrrx  eft,  efle  putemus/  Terram  videlicec 
montibus  inftru£lam  j  uti  nunc  eft  y  e  Dei 
O.  M.  manibus  prodiifle  :  non  inutile  ta« 
men  fore  confidimus  ,  certe  non  injucun- 
dum  ,  Philofophorum  opiniones  aliquot  de 
origine  montium  exhibere  ;  quibus  appa- 
reat  quam  ferax  ,  imo  potius  quam  audax 
humanum  ingenium  fit  ,  &  quam  prom« 
ptum  de  rebus  obfcuris  judicium  ferre  con* 
lueverit . 

Sunt  qun>u$  placeae  j  montes  in  Terra 
variis  temporibus  ortos  efle  ;  quamvis  di« 
verfi  iidem  abeant ,  a  caufis  fcilicet  diver* 
fis  phznomenon  hoc  tantum  derivandum 
efle  arbitrentur  .  Quarum  rerum  ,  inquiunt 
illi ,  naturalis  corruptio  eft ,  earum  quoque 
generatio  naturalis  fit  oportet .  Ecquis  au« 
tem  ignorat ,  addunt,  montes  non  paucos  « 
faxeis  fubje£lis  fornicibus  exefis  ,  atque  dif- 
fra£lis  ,  fubfedifle  ?  Montes  praetcrea  quoi^ 
dani  variis  natos  efle  temporibus  teftaB  fua« 
dent ,  &  conchz  ,  &  pifces ,  &  ofla  ,  quae 
in  lapides  immutata,  in  pluribus  montium 
vifceribus  inveniuntur  • 

Si  vero  hofce  Au£lores  interroges  quo 
modo  geniti  monces  hi  fuerint  :  alii  do« 
cent  vehcmentcm  ventum  y  arenam  in  lo^ 

cum 


PmslCJE  PjIRTlCVt^lS  41S 
uim  aliquem  contulifle  ,  8c  exa^erafTc  ^ 
alii  vero  Tcllureoi  putanc  priacipio  tnol- 
kin  fuifle  &  omnino  fphxricam  ^  nullts 
exftantibus  momibus ,  cavitatibus  nullis  in« 
terrtiptan} ,  Sc  intercilam  y  quum  vero  Deus 
Terram  fejuDxit  ab  aquis  ,  tuac  alveos  \a 
Terra  ,  «quarum  curfu  fa£los  ,  atque  con- 
geftam  Terram  monies  conilituifle  ,  quo* 
rum  matcria  deinccps,  &  pondere  fuo  ,  & 
pluviis  accedentibus  ,  in  duram  maffam  , 
temporam  lapfu  concreverit  ;  aliis  non  in 
prima  aquarum  diviGone  ,  fed  in  diluvit 
fiae  id  eveniiTe  docentibus. 

Non  defunt  quoque  qui  velinc  flamma- 
rum  e  Terrx  vifceribus  eruptiooe',  Vulca- 
noramquc  eru£latioae ,  montes  varits  tem- 
poribus  ortos  dTe  ,  &  labcDiibus  feculis 
concreviffe. 

Uc  hypothefim  hanc  fuam  aliquo  modo 
conBrment  ,  animadvertunt  hi  quidem  , 
Vulcanum  nullum  effe  ,  oifi  io  montium 
verticibus  connitutum  ,  ut  JEtna  cft  ,  Ve- 
fuvtufquc  ,  &  Hecla ,  &  in  America  Mc- 
ridionali  plures  «  &  Vulcaai  rcliqui  ad  u- 
num  omnes  .  Adduot  &  prope  Samurini 
ilnfulam  ,  flammis  e  maris  fundo  crumpen- 
tibus,  lapides  ejeflos  tanca  copia,  ignis  vi, 
noHro  hoc  feculo  fuilTe  ,  ut  fcopuks  inde, 
coUis,  cxiguus  mons  ortus  flt. 

Verum  cDimvero  altum  Philofopborum  * 
hifloricQTumque   cujufvis  xvi   lilentium  de 


42^  C  Jf  P  V  T    11. 

re  hac  canca,  do  novis  fcilicec  montibus  , 
fuadet ,  nihii  hujufmodi  ab  hominum  me- 
moria  ,  in  Terra  fuifle  ;  praefercim  quum 
hiftorici  non  fiieant,  (i  quando  montes  ali« 
qui  Terrasmotu  ,  vei  alia  quavis  de  caufa 
fubfederunc  •  Quod  vero  ad  Vuicanos  acci- 
nec,  fi  adrairatione  canta  hujufce  feculi  hi« 
ilorici  ,  &  Philofophi  \  novi  iilius  ficopuli 
orcum  ad  Santurini  infuiam  defcripferunt  : 
cur  qusfo  de  Aipium  ,  Caucafi  ,  Tauri  , 
Aciancis  ,  aliorumque  montium  ingencium 
orcu  in  hiftoricis  ,  phiiofophifque  veteribus 
ne  verbum  quidem  unum  invenimus? 

Quod  ad  conchas  &  pifces  atcinec,  qui 
in  moncium  vifceribus  inveniuntur  ,  haec 
magnam  aliquam  indicanc  Terras  fubver- 
fionem,  cujufmodi  ilia  diluviitempore  fuit  • 

Veotos  autem  genuiffe  monces  ,  arcna 
tliquo  deiaca  ,  quis  credac  ?  Ventos  arenas 
acervum  gignere  potuifTe  fi  dederis;  ecquis 
tamen  ideo  animum  inducac  fuum  ,  mon- 
tes  ingentes,  montiumque  juga  ,  eaque  du« 
riffima  ,  &  fere  toca  marmorea  ,  quas  Ira- 
liam  tocam  ,  vel  Auftraiem  Americam  in- 
tegram  diffindanc  ,  ventorum  vi  gigni  po« 
tuiffe  ?  Tantorum  ventorum  impecu  dejc- 
&x  Urbes,  &  arces  effent  ,  eradicatas  lyl- 
vas,  imo  omnia  penicus  fubverfa  fuiffenc  • 
De  qua  ruina  tanta  ^  adeoque  lamencabili, 
nulla  tamen  in  hiftoriis  mentio  inveniri 
poteft . 

Me. 


PRYSICJE  P^RTICUL^RIS  417 
Melius  alii  ab  univerrali  diluvlo  rem 
hanc  lamam  derivarent ,  quum  agitatio  il- 
la  ingens  aquarum  commovere  7'crrdm  , 
&  illuc  transferre,  &  cxaggerare  facile  po- 
cuifTec  i  nifi  &  ancc  diluvium  montcs  exti- 
tiHe  cum  facrx  liitera  teftarcntur ,  cum  fon- 
ctum  &  fluminum  necenitas  perruaderei  . 
Fomes  autem  nulli  effcnt,  nullique  fluvii, 
nili  aqux  ,  nivefque  in  moncibus  collefta-, 
lente  per  eorum  flrata  dcfcendercnt  ^  & 
fauc  illuc  crumperenc  ,  fluviofque  efforma^ 
rent  ,  ut  paulo  ance  oftcndimus  .  Obflac 
quoque  horum  opinioni  moncium  durtcies  j 
qux  ipfos  ab  initio  marmoreos  fa£los  effe 
fuadec.  Corruijfcnt  enim  ,  &  fubfediflenc  , 
fi  molli  materia  fuilTenc  conftituci. 

Qui  dcmum  in  prima  aquas  ,  &  Terrx 
divifiooe  monces  orios  effi:  docent  ,  nobif- 
cum  fere  fentiuni,  qui  monces  Terrs  cose- 
vos  efle  arbitramur . 

At  nemo  ell  qui  fufms  de  montium  cri- 
gine  diirerucric  ,  quam  Burncctus  in  fua 
Telluiis  theoria  facra  :  cujus  hypothelim  , 
falfam  quidem  ,  admodum  tamen  ingenio< 
fam  referrc  acque  refcllere  opportunum  , 
fatcem  non  abs  re  cGTe  pucamus. 


4z8  C  Jt  P  U  T    II. 

De  Barnttti  hypotbtft    ai  txplisan- 
dam  Montium  criginem.. 

Tria  ,  uc  arbitror ,  in  BurnetEi  opere  diflio- 

fui  poffunc/  priflium  fcilicet  ratlones,qux 
iurnettun]  ad  eam  hypoihcliin  animum  appel> 
lerccompuierunc;aUcrum  cft  hypocbertsipfius 
delcriptio  ;  lertium  phaenomenorum  per  eam- 
dem  hypothcnm  cxplicatio  .  Longum  ni> 
inium  cfTci,  &  opcrofum  ,  ac  a  propoJlia 
noftro  prorfuE  alienum,  momenta  rationum 
cxbibere,  quibus  ipfe  permoius  ab  anledi. 
luviana  Terra  monies  abrafit.  Duo  igitur 
jreliqua  perficicmus  &  primum  quidem  Bur* 
netiianz  bypothefeos  defcripcioncm  exhibe* 
bimus. 

Quum  feculo  fuperiore  ei  qui  primus  , 
{elici  fato,  aufloriiatis  jugum  e  colio  phi- 
lofopborum  excuflit  ,  &  nacuram  in  ipfa 
natura  invcftigare  docuic  ,  non  in  iis  Ij* 
bris  ,  quos  hominum  ignavia  ut  humanx 
cognitionis  apicem  e/ferebat;  cum  fuperio- 
re  ,  inquam  ,  fcculo  Cariefio  Geometrz 
fingulari ,  Philofopho  cclcberrimo  lieueric 
principia  invcHigare  fimplicia  ,  e  quibus 
quafi  feminibus  &  ftclla  &  TcUus  &  Uni- 
verG  hujus  fingulz  partes  orlri  potuiflfent  : 
neminem  fore  puto  qui  Burnetto  crimini 
vertai,  vel  audacix,  fi  Terrz  quafi  gene- 
fim  atque  principium  ,  &  montium  ,  & 
ma- 


-       PHYSlCm  PaRTICUL^RtS  419 
maris  ,   &   infularum     originem    hypothcfi 
Poeta  digmflima ,  Philofopho  nonindigna, 
explicare  conacus  fic , 

Ponic  ipfc  principio  cum  Poetis  &  Phi- 
lofophis  veceribus  bene  muttis  ,  ante  Tcr- 
ram  exticiffe  rerum  omnium  informem 
congericm  ,  quam  Ovidius  Mecam.  lib.  1. 
V.  6.  ica  defcribit.- 

Unus  erat  toto  oaturte   vultus  in  Orbe , 

Qutm  dixtre  Cbaosy   rudis  ,  intiigefia- 
que  moles ,  - 

liee  quiequaM ,  nijt  pendus  iners  ,  eonge* 
ftaque  eodem 

Non    bene  junBarum  diftordia  fcmina 


Quaque,  erat  &    tellus  ,    illie  tf  pon^ 

tus,  e^  aer.- 
Sie   erat    iuflabilis    teUus  ,    innabilis 

unda^ 
Lueis  egeni  aer  :  nullifuaferma  manebat .- 
Objiabatque    aliis    aliud  ,   q»ia    corpore 

in  une 
Frigida  pugnabant    (alidis  ,    bumentia 

ficeis , 
Mollia  tum  duriSf   fine  pondere  baben- 

tia  pandus . 
Hane  Deus^  &  metior  litem  Natura  di- 

remit . 
In  rudi  hac,  &indigefta  rerum  omnium 
coofufa   molc ,  denllores  quaque  ,  gravio- 
ref. 


\ 


'<,«'■' 


PHTSICm  P^RTICUL^ms  431 
nonduni  poftiis,  &  ad  ima  detrufjs  omni* 
bus  Terrx  parciculis  ,  nondumque  oleofis 
partibus  furfum  protruGs .  Temporis  igicur 
lapfu  (  ut  in  turbidis  flumtnibus  ,  liquori- 
bufque  aliis  videre  eft  )  aer  Sc  aqua  hete- 
rc^eneis  pui^ata  paniculis,  pura,  &  pcUu- 
cida  corpora  evaferunc. 

Quum  itaque  ex  aere  JDgens  Terrx  cor- 
pufculorum  vis  in  pinguem ,  oteofumque  li- 
quorem  aqux  fupernatantemdeciderct^  qus 
cadentia  corpufcula,  quaG  plaois  irrecitade- 
tinerentur:  aliis  fempcr ,  Bliiiquc  acceden- 
tibus  ,  in  limi  tandem  fpeciero  mixcio  hxc 
immuiaia  elly  &  calore  deindeSolis,  ven- 
tifque ,  in  duram  candem  &  habitabitcm 
Telturis  primxva:  crutlam  concrevic  ,  pla- 
nam,  Ixvcm,  nullis  montibus  interruptam , 
nullis  vallibus  intercifam  ,  mari  nullo  pror- 
fus  abfciffam  ,  nulla  axeos  ad  Eclipticamin- 
cliaatione  donatam  :  quum  rerum  hujufmo- 
di  RuUa  ratio  fufficiens  occurrat. 

Subfifiamus  nonnihil  in  fertili  hac , 
deliciifque  referta  prima  Parentum  noftro- 
rum  fede,  ejufque  foecundicatem  >  &  com- 
moda,  putchritudtnemque,  animo  conicm* 
plcmur.  Succi,  oleique  ptena  Terra  ilta 
prima  vix  auc  ne  vix  quidem  humana  in- 
digcbat  opera  ,  uc  pcr(e£lifrtmos  ,  fuavif- 
CniofqQe  fru£lus  ,  eofque  animantium  nu- 
iriiioDi  apti0imos  procrcaiet .  Stc  Ovid. 
Iff* 


431  C  Jt  P  UT    Jt 

Ipfa  qu9^   immums  j  raflroque     intam 

Ba^  nec  ullis 
Saucia  vometibus^  per  fe  dabat  omnia 
Tellus . 
Haud  opus  tunc  erac,  neque  licebac  uU 
'   modo   quidem  ,    fragilem   ratem   truci 
nmiccere    peiago  ,    &   Affrico    prxcipiti 
>re  hominum  vicam  ,   uc  Terras  diffo* 
^i   Oceano  divifas   per    non    tangenda 
idire  homines  pofTent.  Non  prasaltis 
us  hominum  itinera   impediebantur , 
cacumina   perpetuis   nivibus   okce^ 
*  non  vallibus  imis,  quo  radii  So« 
(ere  nunquam  poffenc. 
Kis  Eclipcicas  perpendicularis  So» 
^uacorem   perpetuo   ferri  coge« 

aternum ,  plaeidique  tepentilms 

Zepbyri  natos  Jlne  femine  fta^ 

ane  ,    vel  nullas  /  plu« 

s  motura  tonitrua  mentos 

men  Terris  aqua  nu« 

'manciumque  exftin* 

\  •   Aderanc  enim 

lon   fabulofa  illa 


i 

I 


PHrsiCM  P^RTICUL^RIS  4J3 

Fhmina  jMm  ta8is  ,  jam  fiumina    ne- 
Qaris  ibant , 

Flavaque  dt  viriM  fliHabant  ilUe  mcU 
'"> 
Flumina  ,  inquam  ,  adenint  vera,  qux  a- 
quas  per  declive  ferebaot .  Erat  tunc  enim 
Terra  (  (i  Burnetco  credimus  )  Sphxroidis 
figura  ad  Potos  elevata  ,  ad  JEquatorem 
vero  deprefla  .-  quo  pofito  expticare  tpre 
conatur  ,  qua  ratione  orirentur  fiumina  , 
■tque  confervarentur,  &  quo  candcm  aqux 
eorumdem  abirenc  .  Sublevabantur  fcilicet 
Solis  calore  ex  omnibus  Tcrrx  partibus  , 
prxrertim  vero  ex  locis  £qiiatort  vicinis 
magna  copia  vapores/  quumque  ad  Folos 
&  minus  agitarccur  rocatione  Tellurii  aer^ 
minufque  proinde  vaporum  motui  refifte- 
ret  -  polarefque  praetcrea  regiones  aliis  ef^ 
fent  longe  frigidiores:  conBuebant  ad  Fo- 
los  utique^^vapores  ,  ibique  frigore  denfiO' 
res  hSi\  ,  roris  fisrn»  ruebanc  in  Ter- 
ram. 

Ros  hujufmodi  in  rivulos  pnmum  colll- 
ccbatur,  quorum  plurimi  lemporum  lapfu 
lo  unum  coltefli  ,  alveum  fluminum  effor- 
maruBt  ,  per  decllve  utique  JEquacorem 
verfus  (  ob  Terra  figuram  )  &  Terrara 
arefcencem  reficiebant,  &  hominum  nece& 
{itatibut  opem  fercbant  .  Quum  vero  de- 
mum  ad  partes  jEquatori  vicinas  flumina 
devcnilfent,   iibi  minor   (  ob  ovalem  Tec* 

Lib.  11.  Ee  rx 


434 


C  ^  P  U  T    IJ. 


rae  Bguram  )  Terrx  declivitas  erat ,  immi* 
nucbatur  alvei  profundiias  ,  &  aquz  Utir. 
fiine  per  Terrae  ruperBciem  cxpaadebamur 
pcr  rivulos  minimos,  ut  fanguis  per  capil- 
Jares  arterias  in  animato  corpore  facit  ; 
partimque  abibanc  in  auras  vaporum  for- 
ma,  Solii  calore,  ventifque  illos  fublevan- 
tibus  ,  partim  ab  arida  ,  bibuUque  Tetra 
jdentidem    abforbebantur . 

Hujufmodi  quidcm  primorum  atwe  dilu- 
vium  Terra  a  Burnetto  fingitur  .  Qua  r»- 
lione  beatx  hujus  hominum  fedisfacies  im* 
jmutata  fir ,  monces  apparuerint,  &  ntaria, 
axcolque  obliquiias  orta  Gt  ,  £c  inde  tem- 
porum  anni  varietas,  mox  exhibebimus  ,  ac 
totam  hanc  Burnettianam  hypotheGm  ,  & 
eam  quam  ipfe  tradit  montium  origincm , 
inier  falfa  amandandam   efTe  odendemus. 

Terram  anie  diluvium  fponte  fua  ferti- 
lcm  &  vcrc  pcrpetuo  beatam  ,  moatibus 
nutlis,  nultifque  vallibus  interrupiam,  nuU 
loque  mari  divifam  primi  homines,  juxia 
Burnetii  hypotheGm ,  incolebanc,  &  com< 
moda  inde  maxima,  qus  paullo  ante  defcri- 
pfimus  hauriebant/  donec  audax  omnia  per- 
peti  gens  humana  ,  ruens  pcr  vetitum  nefas» 
aquarum  alluvione  deleia  Dei  O.  M.  <le- 
creto  e(l . 

Porio  caufas  Phyficas  moralibus  caufis 
Deus  ica  aptaverat,  uc  eo  iplb  temporc,quo 
genus  humanum  pcrdere  ,  ejurdcoi  fccleri. 
bus 


PmsiCM  P^RTICUl^RIS  435 
F>us  commocus,  llacuerac:  cmfta  illa  Tcl- 
luris,  qux  tunc  erat  humani  generis  domi- 
cilium  ,  diffringeretur  ,  &  diluvium  inde 
progigncretur,  quod  omnia  fubvercerec,  Sc 
quali  ad  vcterem  illam  rudcm,  iadigeftam- 
que  molem  denuo  redigeret . 

Uc  qua  ratione  id  ,  juxta  Burnctti  hy-< 
poihefim,  evenire  potuerit  ,  intelligamus  : 
prx  oculis  habeamus  oportet  ,  Terrx  nu- 
cleum  craflis  durifquc  corporibus  tn  fe  in- 
vicem  gravicantibus  coaluiffe  ;  vim  aqua- 
rum  ingeotem  circa  nucleum  hunc  lere 
fphx  ricum  ,  eadem  figura,  circumfufam  ex- 
titine;  &  aqueam  hanc  molem  cruHa  fuif. 
fe  conce£lam ,  qux  generis  humani  domici- 
lium  efTet',  eique  cibum,  potumque  6c  vi- 
tx  commoda  deliciafque  jugiter  exbibe- 
rec . 

Solis  profefto  calor  cruftam  eam  Terrs 
torrebac  ,  &  cxficcabat,  dum  humidas,  o* 
leofafque  partes  vaporum  forma  evchcbai  ; 
Sc  aquas  prxierea  fub  cruda  illa  latcntes 
caloris  vi  dilacabatj  quz  ideo  in  cruHam 
aquis  ipfis  fuperjeflam ,  vim ,  impetumque 
facicbant  majorem  femper  ,  atque  majo- 
retn  .  Impetus  hic  aquarum  major  ,  mino- 
rcm  femper  patiebatur  a  fuperlore  crufta  il- 
la  refillenciani,  quum  Solis  radiis  zephyrif- 
que  Terra  illa  aridior  quotidic ,  minufque 
compa6la  fieret . 

Quum    itaquc   aquarum    impetus   identl- 
Ee    2  dcm 


43^  C  ^  P  U  T    II. 

dem  augerctur,  &  cruda;  relillentia  minor 
in  dies  minorque  femper  evaderec :  tanden 
aliquando  faftum  eft ,  ut  infclicl  hominum 
fato,  difcifla,  dilFraHa,  atque  difrupta  cru> 
fla  illa  Tcrra  ,  rupti  fin$  fonus  ahyffiy 
Terrai^ue  tota  diluvji  aquis  contc£la ,  ai> 
que  fepulia  Ht  /  mare  deinde  ,  infulx, 
monies,  vallefque  apparuerint.  Aqux  enin) 
fub  Terrae  crufta  laiemcs,  jamque  nimlurn 
Solis  calore  ferventcs  ,  aditus  fibi ,  por[a[> 
que  aperuerunt  ^  &  quali  ex  ^olipila  ma- 
gno  impecu  fragoreque  ,  qua  data  poria  , 
nierunt  vaporum  forma  per  aera  .'  qui  va- 
pores  deinceps  ,  impetu  primo  paulatim 
amiflb  ,  ob  aeris  refiftenciam  ,  &  fuper- 
vcnientium  copia  ,  in  guttalas  confor* 
inati  lapfu  przcipicj ,  pluvix  forma ,  dcor- 
fum  labi  cceperunt  (  catara^la:  Ca:li  aper- 
ise  func )  ut  vis  illa  inde  aquaruni  pro- 
dieric , 

Omne  quum  Preteus  ptcus  rgit  altos 
Vifere  mentts . 

Pifcium  <if  fumma  genus  hgfit  ulm», 

Nota  quit  fedts  fuerat  colwnhis ; 

Et  fuperjtBo  pavida  natarunt  "• 
M^re  dama , 
ScifTura!  illius  impetu,  partiumque  cru- 
ftic  prxcipiii  lapfu  ,  tanto  impetu  furfum 
proje5ia  aqua  eft,  ut  non  modo  altiflimo- 
rum  quorumque  montium  verticcs  coope- 
rire,  fed  &  ad  nubcs   ipfas    augendas    pcr- 


d^s  ,  aquis  modo  lupereminentes  ,  longotra- 
£lu  continuas  ,    continentes    coti[li[uerunt  : 

E  e     3  mi* 


438  C  ^  P  V  T     II 

minora  vcro  fragmenta  infutas,  &fcopulos; 
quo  vcro  loco  Tcrra  nulla  ,  r.ulla  curpis 
apparet,  mare  eft  .  Porro  in  contineniibus 
varix  fragmentorum  Terrx  illius  primz  po- 
Cliones  ,  monies  efformant ,  &  valles  ,  & 
planities,  &  fpccus.-  qus  omnia,  Butnetti 
iudicio,  fuadeni,  Terram  hanc  noftram  la- 
ceratum  effecorpus,  aiquedifruptum :  quod 
2t  fundi  maris  declivitas  fuadet  ,  Sc  loca 
itcm  Terrx  omnia,  qux  mare  vcrfusdecli- 
via  deprcbendimus . 

Sciffura  Terrx  eadem  ,  ver  illud  perpe- 
tuum  in  varia  anni  tcmpora  commutavii. 
Pe,rcipi  enim  vix  poteft ,  ruinam  illam  tan* 
tam  potuiffe  contingere  ,  quin  ad  alteru* 
tram  ^quaioris  partem,  major  cruflKTer- 
sx  copia  decideret .  Inde  fane  axeos  Terrx 
ad  Eclipticam  inclinatio  orta  eH  ,  a  qua 
temporum  varietatcm  omnemoririnotumeft, 

Hxc  cft  de  montjum  ,  vallium  ,  Sc  ma- 
ris  originc  Burneici  hypothefis  cetcberrima. 
Q.uam  qui  ut  veram  phxnomenorum  expli< 
cationem  venditare  niteretur  ,  quo  fe  ,  quae- 
fo  y  verrcrer,  dum  i.  Chaos  tllud  Focticum 
inicr  fabulas  amandari  a  Fhilofophis  fapicn- 
tiffimis  edoceretur  ?  Corrueret  tum  fane 
pnEcipuum  hypothefeos  hujufce  fundamen* 
tum,  a  quo ,  tamquam  a  fonte,  cxtera  o- 
mnia  dimanant .  Neque  vero  ullo  modo 
ipfe  pofTet  rBtione  quavis  principium  illud 
iabulofum  coDfirmure. 

a.  Gra- 


PHTSIC^  P^RT1CVL^R.IS  4351 
1.  Graviffimas  deiaceps  parces  huc,  iU 
lucque  difperfas  in  centrutn  graviuflie  mo- 
net  ,  &  Terrx  nucleum  ,  quali  cjufdem 
Terrx  ofla  conHituiffc.  Ac  <]uodnam,  quae- 
io,  cencrum  erat  rudis  illius ,  indigeflaque 
molis.  Gravitanc  ucique  modo  Tcrrx  cor- 
pora  in  Terrx  centrum  ob  univerfatem  il- 
Jam  attraflionis  legem,  qua  corpora  omnia 
le  mutuo  trabunt  ,  feu  ad  fe  mutuo  acce- 
duDt  pro  ratione  molis  ,  &  in  ratione  du- 
plicata  inverfa  diftantiarumy  Tcrraque  ideo 
mote  fua  inpenti  Terreftria  corpora  omnia 
ad  fe  ,  ad  luum  videlicec  cencrum  rapit  . 
Ac  anccquam  Terra  e  rudi  illa  maffa  pro- 
gigneretur  ,  ccntrum  nuUum  erat ,  ad  quod 
',magis  quam  ad  pun6la  alia,  quzvis  corpo> 
ra  tenderent. 

3.  Etfi  cruAam  illam  fuam  ,  modo  quo 
ipfe  Burnettus  explicat  ,  coaluifTc  concede- 
remus.-  qua  tamen  via,  quxfo,  poITec  ova* 
lem  illius  cruftx  figuram  ollcndere,  ad  Po- 
los  etevatam  ,  ad  £quatorem  vero  depref- 
fam }  Qua  ane  poflec  momenta  illa  omnia 
elevare,  quibus  Terrz  figuram  ad  JEquato- 
rem  elevatam  ,  ad  Polos  vero  depreffani 
neceffario,  ob  vim  parcium  Terrx  centrt* 
fugam,  gigni ,  libri  hujus  initio  invi£liffime 
demonHravimus? 

'    Innuit  idtpfum  Bumettus,  quum  vapores 
ab  JEquatore  ad  Polos  ob  vim  ccntnFugam 
in  £quatore  majorem  de£:rri  docet,  quuni 
£  e    4  a  cen- 


440         C  jfP  V  T    11. 

a   centro    eos    recedere   oon    pofie    pucet  , 
quia  omnia  putac  efTe  plena  corporibus . 

Figura  illa  tamen  ovalis  Terrae  Burnec« 
to  pernecefTaria  eft  ad  fluminum  curfum-  in 
Terra  illa  fua  prima  aliqua  ratione   expli- 

candum  • 

4.  Dedecec  praeterea  maxime/  verendam 
natarz  majeftacem  Terram  illam  eo  pa£lo 
conftituifTe ,  uc  folis  naturalibus  caufis  ne« 
ccfTaria  lege  operantibus  deftrui  omnino  fua 
fponce  poflcc ,  imo  non  deftrui  omnino  non 
poflec:  nihil  hujufmodi  in  magnis  naturs 
operibus  cernimus,  in  Sole  puca  ,  in  Lu« 
na  ,  Pknecifque  reliquis  »  quorum  figura  9 
magnitudo,  motus,  velocitas  ,  orbica,ea- 
dem  femper  ab  aevi  cujufvis  Aftronomis 
obfervata  fuerunc.  AcTerrae  flgura  primum 
ovalis,  modo  ad*  Polos  comprefla  evafiffet, 
quafi  naturam  figuras  illius  fuae  primc  pce« 
nituiflet » 

5.  Figura  illa  ovali  Terras  fublaca,  ne* 
ceflarii  penitus  montes  ance  diluvium  quo- 
que  fuerunt  ,  quum  flumina  cunc  quoquc 
exticifle  ccrtum  fic  •  Flumina  enim  finc 
xnontibus  gigni  &  confervari  non  pofle  jam 
oftendimus. 

6.  Ver  illud  perpecuum  ,  quod  incer  hu« 
mani  generis  commoda  Burneccus  recen« 
fec,  haud  fcio  equidem  cur  non  inter  ma* 
xima  conftituendum  incommoda  fic  ;  quum 
tempeftacum  anni    viciflitudo  frugibus  gi« 

jgnen* 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  441 
^endiG,  &  ad  macuritaceinpertlucendisper- 
neceflaria  lit. 

7.  Sereaitas  illa  item  perpetua  inhabita- 
fattem  mazimam  Terrte  partem  y  fquatort 
nempe  vicioam  efficiebac  .  Nubes  antem 
nagno  folatio,  &  adjumencomortalibus  ftiif* 
iesi  iD  iifdem  locis  jCqustori  vicinis. 
.  8.  la  difira£lione  vero  illa  Terreftria 
.  cruftx  quot,  quzfo,  ponic ,  qux  fi£lam,  & 
commentitiam  fabulam  redolent?  Cur  non 
nno  tantummodo  loco  diffifla  Terra  eft  ; 
ut  £olipilTS,  tormentifque  bellicis  accidity 
per  quam  rimam  vapores  omnes  etumpe- 
rent?  Cur  nuUa  fuperfunt,  Isvis  illius  cru< 
fis  velligia  ?  Cur  in  fragmcnta  minuta  mo- 
les  illa  omnis  dilllluit  ? 

9^  Sed  nodus  prxcipuus ,  meo  judicio,  eft 
aquarum  copia,  qux  non  major  fane  tunc 
temporis  fuit  ,  quam  modo  efse  deprehcn- 
datur  .  Si  modo  ergo  aqua  nuUo  modo 
(  Burnetto  auflore  )  fufiicerec ,  nc  naturx 
viribus  montes  altiffimos  coopertret.*  qua 
raiione  in  ruina  iUa  prima  id  potuifse  ea- 
dem  aqux  copia  dicatur?  Fornices  commi- 
nifcitur,  fingitque  pro  lubito,  aereque  eof- 
dem  replet  prouc  e  re  fua  efty  aerem  in- 
de  educic,  &  aquam  in  ipfos  inducit,  pro- 
ut  explicanda  ipli  phaioomena  poftuUnty  ac 
ea  qux  fingic  nullaratione  corroborat,  adeo 
quidem ,  ut  tanto  moUmine ,  &  apparatu 
vix  bypotbefim  fuam  poffibilem  efse  fua- 
deat; 


441  C  ^  P  UT     II. 

denT;  veram  auiem  eam  cfse  nuLla  ratioae- 
perfuadest . 

lo.  IncltnatioDcm  demum  axeos  Tellu* 
ris  ad  EcUpcicam  potuifse  contingere  fua< 
deret,  DiC  id  quoque  contrarium  maxime 
cfset  illi  natutx  conftaaiiae  ,  qua  orbiix 
Flanetarum,  eorumdemt^ue  jEquatores  eam« 
dem  femper  ad  Eclipticam-  inclinationem 
confervafse  deprehenfa  ab  Allronomis  funt. 

Hxc  quum  ita  fint,  montes  femper  ex- 
tiiifse  arbitror,  &  Tcrram  hanc,  uii  nunc 
e%  e  Dci  O.  M.  manibus  prodii^e  cenfeo. 
Terra; ,  Aquae,  Aeris,  Ignis  non  naturam 
modo,  fed  &  quantitatem  eamdem  femper 
perfevcrafse  /  Terrx  figuram  eamdem  fcm- 
per  fuifse,  fphzroidis  fciltcet  ad  Polos  com- 
prefs3E,  ad  ^quatorem  vero  elevaix^  axcos 
Telluris  ad  Eclipticam  eamdem  inclinatio* 
nem ,  ideoque  &  anni  tempora  femper  ca- 
dem;  eandem  quoque  dierum  &  no6^ium, 
menfium  8c  anni  magnicudinem'.-  quaEomnia 
a  naiurx  conftaniia ,  in  magnis  qux  moli> 
tur  operibus ,  confervaniur  .  Homines  na- 
fcuntur  &  occidunc'  artes  oriuntur,  augen> 
tur,  fenefcant ,  &  intereiint,  &  huc  illuc- 
que  iransferuniur  ,  florent  ,  &  langueot/ 
natura  vcro  fenefcit  nunquam  ,  nunquam 
knguec,  fed  eadem  femper,  eodem  femper 
omnino  modo  operatur,  &  ea  quz  produ- 
x\t  farta  ce£ta  confervai . 

Hsc  de  moDlium  origtne  difla  fufiiciani . 
§.  XV. 


f 


444  C  Jt  P  U  T    11. 

Haud  enim  licec  de  Oceano  eodem  mo« 
do,quo  de  amphora  judicare.  Hanc  (i  aqua 
plenam  aeri  libero  exponas  ,  vides  aquam 
utique  in  horas  imminui  ,  forma  fcilicec 
vaporum  per  aera  difpergi ,  &  ab  illa  tan» 
dem  aquam  omnem  abire,  nifi  pluvia  in- 
terea  in  amphoram  cadac .  Hoc  ideo  evenit 
fciiicec,  quia  ptfi  vapores  ex  amphora  fub- 
lati  per  aerem ,  icerum  in  Terram  cadanc , 
in  alia  camen  loca  cadere  poflunt,  &  iden- 
cidero  cadunt,  delatis  huc  illucque  vapori« 
bus  vi  impecuque  vencorum.Quae  &  in  par« 
vis  ftagnis  ,  acque  paludibus  evenire  facile 
pofs^nc . 

Ac  quum  de  Oceano  fermo  e(l,  aqua  o* 
snnis ,  quse  vaporum  forma  per  aera  furfum 
«ccoHitur  ,  icerum  aqueorum  meceororum 
ferma  vel  in  Oceanum  cadic ,  vel  per  ri- 
vos  ,  &  flumina  candem  aliquando  in  O* 
ceanum  ruic  •  Quare  quancum  imminuicur 
Oceani  aqua  fublevacione  vaporum  ,  can« 
tumdem  ilia  quidem ,  ferius  ocius  ,  aqueo- 
rum  meceororum  lapfu  rurfus  augecur  . 
Quid  enim  ?  vapores  illi  per  aera  fubiati 
quo  candem  abeunc,  nifi  rurfus  in  Terram 
ruanc?  Num  evanefcunc.,  deftruuncur,  in 
nihilum  revertuncur  ?  Ac  ecquifnam  ,  noQ 
Philofophus  modo  ,  fed  &  de  crivio  ho« 
munculus  ignorac ,  nacurae  viribus  :  ex  nibi* 
b  nlhil ,  in  nibilum  nil  pojfe  reverti  ? 

Neque  vero  ab  aere  fuftineri  vaporespof* 

func, 


PHTSICM  P^RTICUtjfRlS  445 
funt  ,  ut  nurcjuaai  in  Terram  cadant .  S\ 
enim  ob  hydroftatics  leges  vaporcs  afccQ- 
dant  ,  quia  aere  leviorcs  fiant :  quum  ta- 
men  magna  copia  afcendcnnc  ,  coiligentut 
ia  unum  ,  graviorerque  ideo  fa£ti  ,  im- 
minucaque  eorum  fuperficie  refpeHu  molis  , 
fuo  pondere  in  Terram  cadent  ,  tum  quta 
au£li  pondere  funt,  tum  quia  ob  minorem 
fuperficiem,  minus  ab  aerecircumpofico  fu- 
flinentur  .  Si  vero  aerls  attra£lione  attol- 
lantur  vapores  :  deferentur  iidem  ab  acrc  , 
quum  effiuvia  ejufmodi  e  Terra!  corporibus 
manarint  ,  quorum  attra6lio  mutua  cum 
aere  niajor  fit  ea ,  qux  acrem  inter,  &  a^ 
qux  v&pores  incercedit .  Demum  caufa  qua- 
vis  cefiante,  quae  vaporcs  extulerat  ,  vel 
contraria  caufa  aliqua  pnevalence  ,  recident 
utique  inTerram  vapores  totidem ,  quoc  io* 
de  fublati  funt. 

Num  ergo  in  aerem  aquei  vapores  con- 
vercuntur?  At  plurimis  ,  magnique  roboris 
argumentis  odendicur,  aquam  &  aerem  flui- 
da  effe  fui  geheris  ,  neque  unum  in  aliud 
immutari  unquam  pofTe  ;  vapores  ipfos  ab 
aeris  natura  longe  loogeque  difCerre ,  quum 
vaporum  proprietates  a  ptoprietatibus  aeris 
(  immane  quamum!  J  recedant. 

Qtii  vero  alio  ahire   vapores    autumanc  , 

quo  tandem    illos   fe  recipcre    dt£licabunc  ? 

Nota  eH  maxima    atmofphxrx  noflrz   atti- 

tudo  >    quadraginta    fcilicct    pnEterpropcer 

miU 


44^  C  jf  P  UT    IL 

miUiarium  Icalicorumy  ulcra  quam  a  Ter« 
ra  diftanciam  canra  eft  aeris  ,  ideoque  & 
vaporum  (  fi  qui  ibi  func  )  cenuicas  ,  uc 
vel  digitulus  aqus  immenfa  fere  fpacia  re« 
plere  pofllc.  Bono  igitur  animo  fimus.  0« 
ceani  imrainucio  a  difperfione  hac  vaporum 
neque  fenfibus  ,  neque  imaginarione  de« 
prehendi ,  neque  ratione  fubdufcla  ftacui  un- 
quam  poteft . 

Num  demum  ad  Planetas  alios  ,  vel  ad 
comecas  vapores  convolare  docebunc?  Non 
fane  ad  Planecas  ,'  quorum  a  Terra  diftan* 
tia  magna  nimium  eft  ,  uc  Planecarum  ac« 
tra6lio  vincere  Terras  atcra^lionem  ,  vapo- 
rum  refpe£lu  poflic.  His  addeLunam,  qux 
omnium  minimum  a   nobis    abcft  ,   atmof- 
phacra  omni  defiitui  ,    uc  demonftrabimus  • 
Ac  fi  aqux  noftras  vapores  Luna  ad  fe  tra* 
herec   tanta    copia  ,  uc    ideo  globi  hujufce 
noftri    aqua    imminuerecur  :    &    atmofphae- 
ram  haberec  Luna  ,  &  hsec  annorum  lapfa 
augerecur.  Si  Luna  igitur  nobis  finitima  a* 
quas  vapores  non  atcrahic ,  ifeque  poteft  ac« 
crahcre ,  non  potcrunc  id  igicur  Plancta  rc« 
liqui  a  nobis  longe  rcmotiores  .  Quarc  ne* 
que  Cometas  ,   quorum  nullus    propior   un- 
quam  nobis    faftus   cft  ,    quani   Luna   ipfa 
fic  ,    quura  Comccarum    parallaxis  ,    Lunas 
paraliaxi    longc   minor    fcmpcr    deprehenfa 
lic   .   Parallaxim    autem    minorem    m^joris 
diftantias  indicium  certiffimum  efTe ,    nemo 

cft 


PHYSICM  P^RTlCULofRlS  447 
e(t  qui  ignoret,  fi  vel  crjgcrimanifecundani 
Elem.  primi  Eudtdis  propoftEioncm  inicllc- 
xeric  . 

Nulla  igitur  ratione  fublevatione  vapo- 
rum  aqux  noHnE  copia  minuitur  ,-  neque 
ideo  cimendum  ne  Terra  in  aridam  mo' 
lcm  humore  penitus  dellitutam  ulla  ratio- 
ne  mutetur  ,  niG  aquam  hic  apud  nos  in 
Terram  ,  in  lapides  ,  in  foltdas  aniraalium 
parcts  ,  fic  alia  dura  corpora  abire,  &  Ideo 
jn  dtes  imminui  fufpicemur. 

Age  modo  momenca  corum  >^ui  ita  de  re  bac 
fentiunt  penfltemus-.  Aqua  nucrtrl  homines, 
&  animalia  csiera  ,  flirpefque  omaes  cer- 
tum  cfV.  Necefraria  item  aqua  eft  lapidum 
&  mecallorum  formationi .  Efl  &  aqux  ge- 
tius  in  Peruvia  ad  Guancavelicam ,  Potofi, 
Limam  ,  Guaitmalam,  quam  fi  in  fortnas 
aliquoc  proijcias  ,  in  duram  ,  lapideamque 
molem  ,  formx  figura  ^  aqua  ipia  concre- 
fcac .  Aqux  etiam  non  defunc  ,  quE  in  i- 
pfas  proje£la  corpora  io  lapides  coaver- 
tanc;  alix,  qux  inje^a  corpora  crufta  lapi- 
-dea  cegant  ,  &  circumvolvanc  .  Si  aquam 
'  in  vitreo  vafe  ,  vicreo  etiam  pidillo  diu 
tundas,  in  arena:  granula  aqua  ipfa  immu- 
tacur.  E  maris  aqua  fal  durus  eniicur.  A- 
junt  quoque  pofTe  aquam  totam  in  cavita- 
tes  fub  Tcrra  poGtas  fe  recipere  ,  fuperfi- 
ciemque  Terrz  deferere  .  Exempla  demum 
proferunt  immiauti    doq  uno    ioco    alvu 


44«  .        C  ^  P.VT    II. 

jnaris,,  St  auClae  arida  Terrx  tra« 
fe£lo  ingeotibus . 

Habetis  prxcipua  eonim  mQm< 
aquam  in  dura  corpora  converti 
aijux  copiatn  in   noftro  hoc  Glo 
immJDuiarbitrantur.  Videamus  r 
ti  ponderis  illa  fint . 
.   Forro  aqua  mitrtri  homines, , 
lia  ccnum  e(l  .    Novi  ego  virt~ : 
bus  4^.  integris    morbi    caufa 
nutritus  ,  vixii  &  convaluit  . 
cxempU    hujufmodi    funt    in 
Regno  fprxfcrxim  ,   (]uo   loco      I 
ouUi  morbos  aliquos   largo    aq    i 
rare  folent  .   Reiicit  ergo  aqua 
tUagines ,  Dcrvos-,  ofia ,  &  part 
fpiratione  deperditas  .   Non  i( 
.cile  conceflerjm  ,   aquam    in 
vos  ,   &  ofTa  coQverti  .   Quu 
oulla  purillima  ,  jivllifque  her     i 
Viculis  compiixta  IJt,  cur  noc 
ces  aptas  nuiriendis  carni  ,    i 
deliiefcefc  fufptcemur  ,    quae 
porum  attra^ione  addufla ,  ca      , 
.£bus  apponantur ,  &  bsBc  ni 
videlicet  ,    qua;  inde  abieran        i 
fiiiuant  }   Verum  opus  non        i 
tCEC^enearum    pariium    aqu 
cfle.  Combibunt  enim  Sc  c 
&  nervi  aqus  plurimumt  c 
vei  peKpiratione  iumviyimt       i 


1 

€ 

m 

t\ 
ll 

li 

4 


450  C^PVT    IL 

jeSin  adbereot,  &  aliz  aliis  fuper.addttDftir » 
ac  crufta  lapidea  lignum  idem  .  obductwt  » 
&defi)qiK  1  ratioRc  .  a^iUB  iU>:  Americc  in 
lapidctn  coocrefcunt ,  quia  lapideas  patiicu- 
jsfi.undique  exfculptas,  magRa  copia  bcum 
vchuoi;  quse,  a<)ua  abeuntc  in  vaporfs,.  up 
niuntur,  &  fua  atira6lione  cohercnc »  atque 
concrefcuni. 

Si  veto  tanta.vis  iqm  cuivis  iDfi(..«  ut 
ligtiinn  folvere  poflii  ,  eo  mQdo  quo  /ales 
dSvu..*  dun  miriiraas  ligni  pvticulas  fol- 
vic  ,  &  abcadit  i  deponit  eo  loco  lapideas 
particulas,  quse  eaffldem  induunt  obrafi  cor- 
pufculi  figuram;  Sc  quum  toiidem  lapifkv 
particulx  depoaantur,  quot  ligDOX  abrsduB- 
tur:  corpus  iadegignitur  lapidcum  ejuf^em 
£gnne,  inieriorifque  ejufdcm  Etxturae,  (ujns 
eist.  alterum ,  quod  in  lapidem.  immucacuf^ 
cflc  nonnQlIi -putaat .  Non  ergo,Bqba,  noa 
lignum  in  lapidem;  imrautatum  efl,  fcd  ll- 
4;nex  partes  a  folvente  fliiid»  inde  abrafc. , 
Ct  eardm  toto  Japidec  qur  fluido,  ineraor, 
reliilx  foBt,;:^we.mutus  ectraflioiie  colw- 
cem,,  in.Japidemque  cancrcfciuii,  ejus.uiir 
qus.aatune,  cujus  erant  lapidee  paries» 
qua.  aquce  ioerant  ,  in  qua  metampqibofis 
hajuftnodi  cemtUR:.  Ideo  vtro  aqmc  illx  li^ 
%amn  folvunc  ,  lapidealqaB  particutas  li- 
gnearum  loco  deponunt^  qutatnajor  eft  «c- 
tra^io  mutua  partium  aqiUB  acque  Jigni , 
<|uam  parcium  nqfue  atque   lapidis  ;  cujus 


PHYSICM  P^RTICUL^RIS  451 
m   exempla    plurima   Chemica    pnecipit» 
tiones ,  ut  vocant ,  oculis  exhibenc . 

Caviiaces  vera  illas  inBeates,  qus  Ocei- 
nam  toium  degluilre  poucnc  ,  fiagunt  ;  e 
quibus  cur  non  pari  jure  fufpicemur  alii  , 
mbfideniem  aliquaodo  Terrsm  ,  aquje  tam 
tam  copiam  poflTe  protrudere  ,  quM  addita 
Occano  ,  faciem  Terrae  toiam  comegeret  ? 
Quaeftio  hzc  de  poffibill  ell  .  Nos  probabi- 
lia  conjeSura  fequimur, 

Qtiod  demum  ad  exempla  atttoet  loco- 
rum  y  quibus  maris  alveus  iuumnutns  eft  , 
Sc  Bu£li  funt  Terrc  irafhis  ingemcB  :  de 
re  hac  poft  pauca  dtcemus,  &  eacmpla  n^ 
tidem  profisremus  locorum  ,  <]use  arida  an* 
tea  qaum  efleni ,  marts  aqua  coopcrta ,  nan 
una  de  caufa ,  funl . 

Non  immiauicm*  igicur  in  globo  hoc  n». 
ftro  aqtue  copia  vel,  quta  lu  vapraxs  abeat, 
Tct  quia  ex  aqn  corpora  dora  coacre* 
fcant . 

DifpieiamtK  modo  aum  aquss  copia  au« 
geatur ,  limendumque  idco  fit  ,  ne  lota 
Terrx  facies  cegacur  aquis,  nibilque  fuper> 
fii  amplius,  niu  poncus  &.  aer. 

Sunc  qut  putent  aquam  ex  aere  gigni  , 
ideoque  aerem  immtnui  ,  &  aquam  augeri 
poiTe  .  Atii  moneni  folida  pleraque  corpo» 
ra  pucrefcere  ,  pifces  fcilicet  ,  &  animalia 
reliqua  &  ftirpei  ;  duraque  putrefcunt  ,  in 
aquam  immutari  ,  quam  proinde  Bugeri 
F  f    j  ma. 


45*  C  jT  P  V  T    U. 

maxime  pofle  putant.  AdduDt  etiam  e  dti* 
ris  (juibulque  corporibus  chemica  refolufiot 
ne  aquaoi  extraiii ;  quare  <juum  fubterraDco 
calore  foliulones  hujufmodi  folidorum  cor- 
porum  etiam  fub  Terra  fiant ,  imminui  fo> 
lidorum  molem  ,  &  aquz  copiam  augeri 
non  dubitant-. 

Facile.modo  eobis  erir  ex  iis  ,  qux  antea 
tradidimiis,  hxc  &  his  fimitia  refellere,  ac 
ofteodere,  vera  quidem  effe  pleraque^quz 
tpli  profernDt  ,  ood  ideo  tameo  aquc  co- 
{liam.  augeri . 

Ee  faae  aquam  ex  aere  oon  ^tgni ,  tum 
ca  fuadeoc,  qu«  fuperius  iodicavimus  ad  o* 
fieDdendum  aqttam  io  aerem  non  poflo  con- 
.vcrti  ,  tum  quia  aer  vel  aoois  vigioii  tn 
phiala  viirea  claufa  coofervaius  ,  aqux  ni- 
Jiil  genuiire  depreheofus  ell.  Sed  fi  daremus 
jilutatioaem  hanc  fieri  pofle ,  cur  noo  quait- 
tum  acris  io  aqnam  cooverfum  cffet ,  tan- 
tumdem  aqux  lo  aerem  immutari  poflet  ? 
Adbxc  .quantula,  qugefb^aquacopiaex  ae- 
re  prc^igoi  po6et  ,  quiim  aer  bic  nofler 
humilis,  Sc  crafltis,  gravitatem  habeat  fpe- 
cificam  o£iies  ceotics  mitiorem  fpecifica  a- 
quc  gravliaie;  fuperior  vero  aer  Jevior  fem- 
pcr,  rari(m]ue  fit,  quo  longius  a  Tcrra  re- 
ccdit ,  quia  minus  a  Tcrra  attraSus  in  du- 
plicata  ioverfa  raiione  diftaotiarum ,  &  quia 
minori  brevioris  fuperiacumbentjs  columnae 
aeris  poodere  preffuj  ^  eUllicus  quum    fic 


PHrSICM  PjtRTlCVLjfRrs  453 
enim  aer,  quo  minusi  premtiur,  eo  in  md* 
jora  fpacia  uiique  dilataiur. 

Neque  vera  vim  habec  majorem  momen- 
tum  alcerum,  quo  monent  folida  plura  vel 
io  aquam  refolvi ,  vel  certe  aqux  noBnthii 
emittcre  ,  fi  igoe  pnelercim  torqaeantur. 
Nam  in  aquam  abic  quidquid  foiida  corpo^ 
ra  eodem  aqua  amet  combiberant  ,  tan- 
tandemque  aquz  interea  ab  aliis  corporibus 
folidis  abforbetur . 

Quc  quum  ita  fint ,  quum  momcota  vi- 
delicet  rationum  nulla  fmt ,  qute  perfua- 
deant  aquam  vel  augeri  in  gtobo  hoc  no- 
ftro,  vel  immioai:  Tupereft  videamus,  num 
ex  hiftDricis  haurire  liceac  imminucam  a- 
qux  copiameffe,  quia  loca  plura  olim  ma* 
t\  coiite£ka ,  arida  fa^a  fuerint  ;  aa  vero 
auAa  aqua  fit  ,  quia  !oca  plura  otim  ari- 
da ,  Aunc  maii  ,  vel  aliis  aquis  caiite£la 
atque  fepidn  fioc . 

De  Lttis  tlm  afu  eMpertisy  «wm 
■   vero  aprieiti  &  tmtra. 

Sunt  qui  putenc  Terne  faciem  longo  fe- 
culorum  tapfu  mutari ,  quum  exempla  ooo 
deGnchnminuti  non  uno  loco  alvei  maris, 
&  aufbe  aridx  Tecra  ;  loca  contra  plurs 
olim  arids,  nuoc  mari,  vel  aliis  aquis  con- 
te^a,  acque  fepulta  liot. 

NoD  defuot  quoque  noiiaulli ,  qui  inde 
Ff    3  pra- 


4H  C  Ji  P  U  T     il. 

pnecipiti  nitnium  judicio  >  mea  quidem  fen-. 
tentia,  inferre  nondubitent,  montcj -ovtaes 
olim  mari  fuifie  conteAos  ,  traftuique  iU 
]ps  omnes,  qui  modo  fub  marl  funt,  ejtif- 
que  fundum  conHimunr ,  aridos  olim  fuif- 
ie,  humanique  generis  domicilium. 

Verum  coimvero  hzc  coafideoter  '  ni- 
mium  Tiri  hujufmodi  proferunt ,  neque  fen- 
tentiam  fuam  ultJs  hiftorix  monumentis 
con6rmanc,  nullaque  ratione  probabilem  e& 
£e  fuadent.  Mucaciones  enim  ilis  omnes , 
quaram  Tclligia  aliquoc  in  hiftoria  fuper- 
func,  &  miDimse  fuerunr,  &  humilibus  fo- 
lommodo  locis,  &  littori  proximis  evenc* 
ninc,  non  provincits  quidem  integris ,  fed 
tra£libus  adeo  parvts ,  ut  hi  rationera  ini- 
norem  faabeanc  ad  cotam  Terne  fuperficiem , 
quam  tra£lus  illi  Adriatici  maris ,  quos 
modo  alluit ,  modo  deferic  aqua ,  dum  kIIu 
rectproco  agitatur,  habeaoc  ad  Adriacici  li- 
nus  expanfionem  .  Q,iiam  vera  modo  prb- 
tulerim  ad  oftendcndum  ag^redior. 

Expandi  Oceani  aquas  poflfe  per  amplio- 
ra  Terreftris  fuperficiei  fpatia  ,  &  in  loca 
olim  arida  irrucrc;  alia  vero  deferere  cer* 
tum  eft.  Pluvia!  enim,  liquatteque.  nives  a 
moniium  fuperBcie  ,  interaifque  etiam  eo- 
Tumdem  llratis,  Tetrx  ,  metallorum ,  fali- 
um  ,  mineraliam  ,  foffiliumque  Iplidis  par- 
tes  ideniidem  abradunt  &  exculpoDt ,  ac 
per  flumiDum  alYcos  in  marc  dcferunt  , 
adeo 


PHYSICX  PURTlCUh^RlS  455 
aded  ^dem ,  «  mollis  Terne  momes  oIm 
rogcKis  profaitduas  in  .dies-  immiauacur, 
&  nonnullonim  moatium  ftrata  dctsftape» 
nicus ,  Terra  Mmpe  fpollau  ccrni  poffint  ■. 
Terra  hsec  v«l  prope  littora^  maris  hagrec, 
&  mare  ab  ilUs  littoribus  -accet ,  quod  ad 
alia  ideo  humillora  loea  allueoda  proatr- 
rec  ;  vel  ad  medium  maris  alveum  .ea- 
dem  Terra  protrufa ,  alvei  taarii  profuodi- 
tatem  imminuit,  cajus  ideo' amplituxlo ,  8c 
cxpanfio  augeacur  necefie  «ft.       . 

Non  ideo  tamtn-  fieti  paffe  pnto,  uc 
montcs  altiffiiiH  contegantur,  iit&-monces 
detabantur  ,  &  cavitaces  Oceani  npleant . 
Mutaiiones.  tahtam  minimx-  non  una  do 
caufa  contingnnc  Oceano  ,  fmubus,  frecis, 
fluviis,  laeubup*  flagnis,  Terram  nonnihil 
uno  loco  defcrentibfls t  alio.vwoloco  occih 
pantibus . 

t.  Paludesfaae,  atqueftagna  exficcari  pof- 
fe  expcrientia  compenum  eft.  Muliis  enim 
in  Regionibus ,  &  hic  etiam  in.  Fataviaa 
ditione  agri  feniles  func,  ubi  paludes  & 
itagna  antea  fuerunt .  Sic  Ai^ivorum  Regio 
io  Pcloponnefo  Trojanis  lemporibus  paucos 
alere  pocerac  quod  palullris  elTei  ■  ar  Ari- 
Itotelis  setato  exficcata  erat  ,  &  admodura 
fercilis .  Similia  in  Weltphalia  ,  Geldria , 
Brabantia,  Hollandia,  atque  Mofcovia  coo- 
tigerunt. 

-    2.  Fluvii  quoque  non  raro  littus,  &;  aU 
F  f    4.  veum 


^6        c  a  P  U  T   Jt 

wiuni  deferiRit  ,  novamqM  Tnrm  pct* 
beac ,  fi  mQl(»n  Terrse  &  accDge  fecum  1*- 
■i  curlii  devebant,  ^m  temporis  Japfo  mU 
mut  alvei  pro&adicatem  /  vel  fi  per  alium 
■Ivcum  fluvius  feratur  ,  arie  »  vel  naiura» 
ml  vtsienta  caufa  id  fiat,  puta  vcnta,,aU 
luviDtie,  &c,  Aut  fi  fluvii  fbotcs  obAniaa- 
•ur,  vct  srefcanc. 

'  3.  Lacus  exGccantur  ,  fi  hi  oriaDtur  • 
fluviis,  hi  autem  arefcsDt  ,  vel  fi  arefcaDt 
Ikus  ipfius  foDics.  Si  fundus  aitollatur  Ter- 
n  una  cum  aqua  convcQu.  Ita  lacos  Mseo* 
ncus  mves  multo  mineres  nunc  vebie  , 
qoam  ante  annos  100;  parvomm  vero  la- 
coum  qui  ezamerunt  exempla  plura ,  pne* 
iartim  m  Hollandia  reperiuntur . 

4.  Freta  exficcaDtur  ,  atque  ia  ifthmos 
mDtaatur,  aiu  in  r^iooes  contiaemes.  Sic 
iflhmumSuez  Africam  iDter,  Sc  Afism  coo- 
fliiutum ,  olim  fuifle  fretum ,  quo  mare  Ru* 
t)rum,&  Mediterraneum  coDJunfla  fueriac  , 
•dmodum  verifimile  eft  .  In  multis  fre* 
tis  hodie  minor  profundttss  deprehenditur , 
quam  olim  deprehenderetur .  Sic  freium  per 
quod  Oceaous  Atlanticus  finum  efficic  , 
quem  Batavi  Suyder.Zee  vocani,  &  fretunt 
Texel  ,  hodie  non  capiunt  maioris  formx 
naves  ODuIlas ,  &  Terra  ibi  quotaoois  al* 
nor  evadit.  De  aliero  freio  quod  Ulie  vo- 
cant,  idem  dicicote. 

S-  Sinus  quos  Occaau;  medias  inter  Tei^ 


pursicm  p^micuLaRis  499  ^ 

prcbn*,  cxikcari  tcmporis  .pilpgreflh^ 
Q  fc  aridi  fieri  poffiuic ,  i;  frfrectun^  qua.fi« 
i|f  Bus  OccaoD  conpingttor,  ifthintts  fi«t^:  fit« 
R  obAruaoir  areoa  /  t«oc.  fiaus  :lacus.fittm» 
1  «foiodc:  fta^num ,  &  palua »  qufie:caJ3(|m  a^ 
%  rcfcic  •  Si  mai^  vcro  fim»  uc;  maffif .  Ca& 
k  ptuoi  ^  ocquc*  cxficcaDtor  4  oeqna.dukca  c« 
vadunr;  i.  fi  ipfius  fioua  alvcua  ,  propior 
r  «lcflncntca  in  aim  fluvioa ,  arcnamquc  fe> 
f  reotcs ,  altior  fiat »  &  mafc  dcinde  ooo;  ro» 
cipiat)  ac  roare  idco  paoladm  afinua  iUiui 
I      Uttoribus .  rcccdac « 

!      .    d*  Occanus  littora  qutfdam  dcfcrit  ^:.u% 

\      «t  Tcrra  fi;  obi  ^aotca  Occaoos  crat;  i»  fi 

I     oquK  allabcntis  ad  lictora   impccus   fraoga<« 

tur  ab  cxftaDtibtts  io  littorc,  vel  fub  mari 

dtvta  9   pulvinis  ,  aut  fcopuUs  j,  Subfidenc 

CQQc  coim   tcrreftrcs  aqois  commixcas  par* 

tcs ,   augcbuncquc   pulvinorum   alcicudincm 

fc  magnicudincm ,  qui  idco  magis  impctum 

maris  fraogcot;  plus  idco  maceriaB  fubfidcr, 

taodcmquc  pulvini  Occaoom  cxcludcot;  au 

fi  aliud  vicjoum  lictus  Tcrram  babcit  mi« 

ous  folidam ,  lcvcm ,  &  cavicrfloiam  ;  cuaf 

Oceanus  Tccras  indc  abrafaa  ad  vicinaJil» 

tora  dc&rct/  <;•  fi  fiuvii  oiagni  cxonercot 

fe  per  Liitus  in  Qccaoum,  &  arcnai  pluri» 

mum  depooant  ad.oftia  fluvii^  quia  ibikb* 

xior  cft  alveua »  &  maie  fiio  fluxu  flumi* 

ois  curfui    rcfiftit  ;   quod  prsfcrcim  dc  iis 

fkviis  verum.  «ft  ,  qui  quoioonie  rcgipoQ 

inuD* 


vnindaiittuc  NHds,  Niger,3cc.;4.  fi  v«b4 
ti  Irequcaces  a  mari  .f[uteac  ac}  liccus ;  5.  fi, 
sffluxus  mans  ad  littn  c^or^^vdieinaDftjue 
lic ,  refluzus  vevo  lardus  &  lcais ;  6*  li  lic- 
tus  cd)tique  ,  &  ad  longutn.  cradutn  leoi 
defceDfu  in  mare  sxpandacHr.. 
' '  Muluii'  faa^  'Terni  loca  fune  ^  qnx  con- 
ft»  (^m.  futfle  Oceani  fedem  .  ^gyptuc 
sbi  e(l,  mare  olim  6iic  ,^«1  hiftorici  t&> 
ftantw  ,  utque  bodieroa  cxperieDtia  eom- 
paritup.  NiiuxieniD)  b  rcmotiffimii  £(hio« 
pum  Caffrorumque  regiooibiic  fitteBS  JEgy.- 
AHm  quotannis  alluebac  ,  magnaque  copia 
Terrani  depooens-f  foium  exculit.  „  Eor 
A  loco  (aii  Arid.  Meteor.  i.)  mare  olioi 
f,  crac ,  Nilique  inve£lu  tota  illa  reuo  ora 
„  la  eH,  qux  feniper  aridior,  Sc  altior  ef- 
„  fici  videtur,  paulacimque  exliccacis  paltH 
„  dibusregio.  habicari  ccepii.  At  temporis 
f,  longitudo  tnitii  memoriam  fere  oblitera- 
«  vic,&c. „  SeDCcavero:  .£S^^»u,  inquit, 
Bx  fimt  tota  cmatvit  .  Tantum  enim  {  fi 
Hrnieht  fides  -eft  )■  abtrat  a  eontinetiti  Pha* 
MT,  guantum  navis  diumo  cuffu  metiri  plt^ 
nit  lata  velU  pvefi  ;  fed  continenti  admeta 
tfi :  Turiidus  enim  dejUtens  JVi/iif ,  mH/fum- 
qua  fecum  limum  .ttabtnt  y  &■  tmm  fubinde 
mpptnent  prioribus  Terrte  ,  Mgfptiua  amnuo 
meftmtttto  femptr ultfstulit .  Inde pinguis ^&^ 
Umofi  foli  eft ,  uee  uila  pittrvalla  in  fe  hg- 
btt  ,    fed  ■  anit   pt  ■  foliiium  ,   arefcente   li- 


PHYSICm.  P^RTICUL^RIS  45^ 
mo  y    qm  prtffu  erat  ,   Cf    tedens  fim^mm*  ■ 

Ganges  y.  &  lodus  iDdix  celebrra  fluvii: 
dluvioDibns  fuiG  idem  effecerunt-  quod  .Ni- 
lus.  lu  Bnfilia  quoque  fluvins  irgcKeus. 
Ec  GhtaaAi  hoc  modo  au^itm  eSc-conjice- 
re  liccc  *  propterea  qood  impetuoRisl  ;flu-' 
viuSt  qaem  Flavum  appeltant,  ex  l^mria 
in  Cbinam  fluens  ,  &  fepiffime  iriindaas 
(  ecfi  noB  anniverfacio  temporc  )  laatun- 
areniB,  &  fabuli  habeai ;  nt  teriiam  aqate 
iplius  partem  arena,  fabulumque  faciant . 

Hollandta  quo^uc  ,  &  Zekndia  .feceflu 
maris  au£lx  nieruni,  mari  fcilicet  Terram 
deponente  «  &  littus  auolleme  .  Magnam 
regioDum  illsrum  partem  olim  sb  Oceaao. 
occupatam,  tum  veiufta  hilloria,  lam  mo- 
numenta  teftanmr,  lum  Terrz  illius  natu- 
Ta  fuadet. 

Quio  &  pulvini  ,  &  Infula:  eodem  mo> 
do  in  mari,  Sc  in  ftaviis  ona;  Terrx  ari- 
dai  quaotitatem  adauxeruat ,  feu  poitus  de- 
texeruiit .  Orci  func  8c  fcopuli ,  nammarum 
e  maris  fundo  erupttonibus,  feu  novis  vul* 
csnis  &fa  mineralia  faxis  commix»  evo> 
mentibus.  Groenlandia;  Infuta,  five  penin- 
foU,  five  continens  Terra  fit,  maris  rccef* 
f u ,  &  terne  inveflu  crefcit;  tefte  Lineo, 
Balticum  mare  femper  a  Terra  recedit. 

Al  fi  a  nonnuUis  tocis  aqua  reoeffit,  in 
noDOuUa  aliatamen  i>ni{Hc;  i.  eoim  fluvit 
ccrtM  Terrarum  traSus  occupant  j  quos  an> 


4^o  C  ^  P  UT    IL 

m  n«n  oceuinbanc  vacias  obcau&ff;  i.  fci* 

Ikec  fi  fluvius  dovhS  e  novo  iliquo    footc 

eniaip»t;>.  fialium  fibificiat  atveum  ,  vel 

\  riautBi  emittat  ,  quod  vel  a  Natura    fit, 

\vet  honiiBain  opvra,  aC  ft&vio»  ad  Urbem , 
Wcl  ad  «liuDi  fluviuffl  deducant ;  3.  fi  ftuvti 
IftlTetts  «igfEatur,  dnm  vel  altior  fit  a  fubfi- 

/deate  Terra;'vel  ficderi  curiu  alicadat  la- 
/  tcn  nps;  vel  fi  aue  alio  fluvis-augeatur , 
Hc  oopiofis  pluviis;  4.  fi  ftratis  aogeribns, 
Terras  ioundet  ,  nec  io  alveuro  fuum  re- 
deoc  ,  uc  Rheous  iu  Bonomenfi  ditionc  fe-> 
cic. 

1.  Lacus,  Faludes,  (bgnaoccupant  Tel- 
luris  ptrtcs  ,  quas  aniee  non  occupabaot  ; 
I.  quam  priraum  efformancur  ,  &-  au- 
geotur;  %.  fi  copiofa  pluvia  ,  vel  alia  de 
caufa  augeancur;  3.  G  alveus  ahior.evadac, 
nioorts  fcilicet  pfDftinditatis ;  4.  fi  flu- 
vii  in  lacum  magnam  deferant  aqux  co- 
piam  ;  5.  fi  crebns,  vehemeocibufque  fln* 
Aibus  agicati  lacus,  paulatim  magis  ,  roa- 
gifque  npas  abradaoc  ,  &  Terras  aqua  ce- 
ganc  .  Sic  lacus  Harlemenfis  30,  vel  40 
annis  vicefitnamcirciter  milliaris  Germani. 
ci  partem  ulira  priorem  ripam  prenreffus 
eft. 

3.  Oceanus  occupac  Telluris  partes,  qtus 
olim  noa  occnpabat;  i.  qunm  medias  per- 
nimpens  Tcrras,  freta  facit  &  finus.  Fer- 
tur  hoc  pa£lo  ortos  efle   finus    Me<Kcarr*- 


PUYSICJE  P^RTICVL^Rlf  ^J6i 
nettm,  4rabkum  ,  BoDgalcnlem ,  Casaboje»* 
iem,  Sdt.  Ita  &  freium  inter  Siciliain,  tt 
Italiam ;  toter  Ceylanum,  &  Int^am;  in- 
ter  Gmiam  ,  Sc  Eubceam/  MafSliniliun «  - 
Magdlanicum ,  Daiyicum,&c.  Sane.  iEgy> 
ptit  Sacerdotea  Soloni  AiheDieafi,  fexcencts 
fcilicet  anre  Cbrillum  nanim  aonis ,  narra* 
runt  (  uc  videre  Itcet  in  dialogo  Plauuib 
qui  Timzus  inf^ribtiur  }  Inmlam  ftiiSs 
quondam  xontra  fretnm  Herculeum  Hifpa* 
oix,  A&icB.  fitnul ,  &  Afia  mijorem  ,  no- 
mine  Atlanttdcm  ;  podmodum  vero  iiu 
gentt  Terramotu  ,  ingenciquc  unius  6mi 
ac  noAis  alluvtone,  fub  vafto  gurgite  mer« 
fam  fnifle  (  partem  fciliccc  cjus  ) ;  ex  qut  . 
narratione  coUigcre  licec  fuifle  olim  apud 
JEgyptios,'qwppe  litterarum  mmunnemis, 
&  adnotationibus  dedicos,  quamdam  a^ue 
famam  de  Amcrictr.ab.Orbc  noftro  fepara» 
tione,  fada  .ajiie  fecula.  fane  mulu<.  Lon» 
ge  verifimilius  e(l  Sepcemtrionalis  Ameri* 
ca;  pattem  ,  ubi  nova  Francia  ,  'AngUa , , 
Canad^ ,  &c.  olim  adhzlilfe  Europse  .  Hc« 
omnia  etjuidem  mitto,-  nara  vetBftas.icmf 
poris  quidlibet  (iagcaidi  poteQaiem ;.  fectc  ; 
mttto  <^oque  fretum  Gadiianam  ab  Her- 
cule  perfi^CTum  a  nMtnullis  veteribus  fcri- 
ptum  cffis;  ab  aliis  vcro' TerremMU  Ter- 
nm  ibi  ^lfe  dtrciffam ;  i.  quum  -  vcoto 
vehcmentiori  Terram  vcrhis  compulfus  Ocea- 
iius,eaia>inundair  uccdiiiLiDTheflalta,  noq 


\ 


4^      c  *4  p  V  T  n:. 

.     §.    XVI. 

» 

yin  PqU  ahitudo^  an  Eclif$$€M  ^U^ 
qimas  mutata^fint. 

Ati  Ptoli  altinida  ,  &  Eciipcicas  oblH)iu« 
cas  fcculonifn  kpiu  imtmitaca  fic  Pfailofo* 
|Aii  qtuarunc  ^  vcceruai^  obfervacioocs  citm 
fiupcrriBiis  confcrenies  •  A  Poli  alciYiidioe 
tatlfo  isL&oi  deinceps  de  Eclipcicas  obliqoi« 
tace  dicerous^ 

QiMi  variccaccs  duorum  ad  fiHHiBtim  mu 
HtcomiB  ittvcncflc  .func  in.Poli  alcicudifle 
locis '  pluribiis  t  vcL  a  vecccibus  Pbilofephi^ 
Sraihoibac  ,  Hipparco ,  Protoineo  ,  vci  a 
jtuperrimis  Caffino^  Ricciolio  ^  Grimaldo, 
-Picckrdo ,  Maraldo  ,  aliifqoe :  ec  pocius  ob« 
lervacionimi  dcfc£lui  dancte  func,  quam  imipi 
(acs  rcvera  Bcdi  .aicitudini  ^  qux  inucatta 
fionniii  certis  mionibus  in-^  nacurs  opeiabuc 
poni  a  prudcntc.  Phiiofopba*  dcbcnt  ^  ot  o« 
^rcgie  Caflinua.nioncc.  Muica  autcm  iuor^^ 
quai:fallcrev&  dccipere  pc^anc  y  dum  de 
minimis  diffepcmiis  Poli  alcinidints  sgicur  • 

I.  Scilioec  inftnimcBCoromdefcfhis*  Ceiv 
m  ccrcius  caim  cft ,  AftffODomica'  inftrumen* 
tta^/  mulca  idemidcm  dctrimeaca\capcrt  , 
ideofue  f«^  dfe  cmendandas . 

%.  Difficiilimum  cft  mlnutorum  primo» 
mm  partcs  arfliauirc  ,   quum  Poli  ahicudo 

in» 


PHTSICjE  P'J4RTICVL^RIS  ^6$^ 
inter  eorum  divifiones  cadtt  ;  prsfertim  fi 
parces  hujufoiodi  aliquocse  noa  finc ,  .ut  fo* 
misy  criens,  bes,  qaadnias  ,  fed  in  parces 
iucidaac ,  ^oas  hieciri  vix  uiia  ractoiie  lioec  • 
,  g.  Refra£tioaes  kis  addas  aeri^  prorfus 
^nomalas,  praefertjm  fi  de  Parifionfi  fpeQt^ 
.)a ,  five  omervacorio  ferme  -  fit ,  quod  ^  eft 
m^  .e)ufdem  Urbis  Auftralem  pbgam ;  m^ 
mxi  enim  illius  Urbis  ignes  &  -  tumi  ,  re* 
fraflioDc^  omnioo  varias,  ad  iB^italem  prr* 
^pue  plagam^  «fidimt..  Ideo  £ra^.miO0» 
<rem  Caffinus  iayenit  'varietatem  in  folfti» 
datibus'  Solis  iddcudinibfis , .  qusc  ad  Auftva* 
lem  plagam  «emuncar,  qualn  19  .lV»li  aki^ 
tadinrbds ,  quae.  ad  Boream  obfervanciir «  -  - 

4,  Uc  in  magnete  ^eelinatio  teroitur  !• 
,de»tidem  immutari  ,  cur  hoh  &.  ja  per* 
.pesdiculari  iaftruihentoram  filo  mucacio  a» 
Kqaa  fieri,  eaque  major  bic^  minor  iiltc', 
•fnbdo  major^radem  loco,  modo  minor  t& 

5.  Quod  ad  vecerum  obfervacbnes  acct^ 
•net:  -ccaflts  ipfi  derce  ucebantur  'inftram'en« 
fd^^  fi  ea.cuni  nupettimis  cooferas^*  refrfri 
Aionem  pracerea  negrtgebaiic,  nequeta  ob4 
feryaDdo  catebant  9  qos  in  ensOres  inducerc 
Bon  raro  feleat ,  ut  banim  rctum  peciti  .no« 
rimt.. 

.  :  6*  rMcnda .  prflmrea  plurima  •  in  veteniiA 
numeros  irrepferunty  defcribentium  imperi* 
wtiai  vel  n^ligenciay  adeo  uc  quid  ab  ipfis 
Lib.  lU  G  g  me» 


^66         C  oi  P  VT    11. 
memoriz  t»ditBaa   fix  noD  iicite  pernofcx 
queat. 

Haud  tanen  inficias;  iverim  ,  miminas 
■tiquas  vatietates  in  PoH  altiradtne,  &  ia 
Sohs  folftitiatitnis  attitudinibus.  coQiingere  ,- 
has  tamen  temporis  laplu  iterum  corrigi  , 
&  lotli  certum  cft  .  Uttra  tameo  minuca 
duo  varictfltes  tufce  in  Poti  tJticudine  noa 
afcendere  feculi  integri  ob&rvationibus  con- 
pcrium  eft;  quz  tamen  varietatea  ad  cet^ 
cos  canones  revocari  nondutn  ullBtenus  po* 
tuerunc  ,  quamvis  Caffinns  ferio  antmuim 
iffid  inccnderit.  Quod  ad  foKlitiales  aftitti> 
dincs  attinet ,  Caffinus  aliquoc  fiKundoram 
tantnm  varietatem  invenit  ,  qus  brevi  ad 
primum  ftaium  fuum  redit . 

Porro  a  Pythea  Maffilienfi  ad  Caffioum, 
a  300  fciticet  ante  JE.  V.  aonis  ad  i&j% 
f  aucorum  minuttvum  varietis  evenit ,  qode 
tamen  fertc  temponim  Pytlier  imperfeSio- 
ri  Allronomiz  danda  ell  ;  forte  totti  de 
medio'  non  (^re  poieft'. 

Nit  fane  obfervatione  hac  Pythez  aniH 
qulus  (  quum  ame'  bis  mitle  aQoos  fada 
fic),  nil  cekbrius,  ml  utilius  innotuit;  fi- 
Tc  Get^raphiam  fpe£tes  ,  five  iltud  qo* 
ns,  quod  magni  ponderis  io  Aftrooomia 
univerfa  eft ,  an  vidcticet  vet  Poti  alciiu- 
4o,  vel  Eclipcicse  obljquicas  immutata  un* 
quam  fic. 

Primus  igitur  qui  ad  MaffilieDfis  Urfaic 
lon* 


PHTSICM  P^PiTlCULJlRlS  ^67 
^  fongitudinem ,  lacitudinemque  decegendas  anisi 
mum  inceodifle  legicur ,  Pytheas  Maffilienfis 
B  cft)  qui  300 1  uc  innuimus  fupra  ,  &  am- 
I  plius  ante  iEram  Vulgaretn  annis  florebat , 
/  vir  fane  fummus  ,   &    apud  Graecos  (  qut 

f         omnes  ,  non  Grarcos ,  barbards  voticabanc  ) 

>  celeberrimus  ob  fummam  fuam,  uc  tempo* 

>  ra  illa  ferebant  ,  in  Geographia  periciam  ; 
cujus  opera  non  fine  lacrymis  vident  vecu* 
i!ace  efle  deleta  Aftronomiae  cblcores.  Fragu 
menca  eorumdem  operum  pauca  ftiperfunc, 
quas  inccr  ,  praecipuum  fanc  -locum  cenet 
ouod  de  longicudinc  ,  &  latitudinc  Maffi» 
lienfis  Urbis  fervatum  cft . 

Quum  aucem    rudimenca  fciericiarum   o^ 

mnium  femper   imperfe6l&   finc  (  nemo  <s 

nim  qui  inventor  rei  alicu jcRr  ell ,  ejufdem 

perfe£lor  unquam  fuic)  :   rudis   cunc  adeo 

Geographia  erat,  uc  omnia  roaximis  Iabo« 

ribus,  inftrumentif^ue  maximrs  eflent  inve- 

Riganda.  Putcos  ideo  fodiebant  profundos^ 

ut  loca  notarenc,  ad  quse  folfticii    tempore 

Solis  radii  percingerenc  /  vel  altos  cxftrue* 

bant  Gnomones,  uc  loca  obfervarent  ^  ad 

l^uae  umbra  Gnombnis  eodem  folfticii  tem- 

porc  perveniret,  ex  quo   altitudinem  Solis 

inferebanc,  Gnomonis  umbram  cum    Gm> 

inonis  altitudine  conferentes  ,  quas  alritudb 

Gnomonis ,    tangens   eft  ahguli   altitudini^ 

Solis   ut  ex   appofita   flgura  patet ,  in   qua  '*  ^ 

AB  :  BC  ;  :  Radius  ad   tangentem  an* 

.  G  g    2  gu* 


4^8  -C  ^  P  U  T     II. 

gult  A,  feu  ahiiudinis  Solis  fupra  horizon- 
tem* 

Mcthodo  hac  parallelum,  qu)  per  Mafli., 
!ienfcm  urbem  tranfjt,  Pythcas  ftaiuit,  a- 
nimadvertens  ,  aliitudincm  Gnomonis  ^d 
urobrx  loQgitudinem  aHivi  follliiii  tempo* 

7  . 

re  cffe,  ut  lao  :  41 —  .  .Nil   firaile  tunc 

11  . 
icmporis  Graeci  excogitavcrant.  Rct  laniea 
hujulce  mcmoriam  Grxcisdebefflus,qui  cam 
confcrvaruut. 

7     ■  -       ' 

120  :  41 —  : :  jooooooo:  X  =  34.58000 

12 
s=  tangfnti  ip'.'   8'    , 

r  addas — — —  16'  fcmidiametri  Solis 
'    habebis ip^-i.^ 

...  Certa  adeo,  adco  utilis  Erathoftcni  vifa 
eft  Pyihea  obfervaiio  ,  ut  eam  fuis  operi- 
ijus  inCerere,  uc  unumc  prjecipuis  Geogra- 
phis  fundamentis,  minime  dubitaverit. 

Hipparcbus  Pytheam  imitatus  Byzantii 
arallelum  per  Gnomonis  umbram  invenlt  . 
iadem  Bytantii  qux  Malliliae  proponio  fuic 
sUitudinis  Gnomonis  ad  umbrx  longiiudi- 
nem ,  &:  idco  cclcbrior  ciiam  fafta  cft.  Py- 
theae  obfervatio. 

Strabo,  qui  annis  loo  ante  Ptolomeum 
vixic  (  bic  aoiio  120  ^rz  Vulgaris  flo- 
ruit) 


I" 


Pmsicm  P^RTICVL^RIS  46g 
rutt  )  Strabo  inquam  locts  pluribus  dc  Py. 
thex  obfervatione  loquitur  ,  fed  honiinetn 
carpic  ,  quafi  non  apte  fatis  Malfilienfcni 
parallelum  {latuerit  .  At  errafle  hac  in  re 
Strafaonem,  qui  poft  ipfutn  fiorucre  Gcogra- 
pbi ,  docucrunt .  < 

Ptolomeus  cum  omnibus  qui  eum  prs* 
celTcrant  Get^raphls,  Fyihcx  penitus  adhz> 
fit  in  furs  Geographicis  Tabulis  ,  quse  o- 
mnium  optimum  inonumcntum  funt  pcri- 
lix  veterum  in  Geographia. 

Quum  igitur  tanto  plaufu  ,  atque  con- 
fenfu  (  li  unum  Strabonem  excipias  )  omai 
sevo  ,  Sc  ab  omnibus  cxcepta  fuerit  Pythcas 
obfervatio  :  ea  prudentiffimc  uti  nunc  licet , 
ui  difpiciamus.  num  quid  in  Caelis  iramuo 
tatum  Tcrra  refpeftu  feculis  20  (it .  Con- 
ferenda  fcilicet  hodicrna  MalTilienlis  Poli 
altiiudo  cum  ea ,  quam  Pyihess  invenerat , 
ut  indepateat,  an  eadcm  nunc  fit,  quee  lunc 
crat  Sol^itii  tcmpore  Poti  altitudo ,  an  ea- 
dem  nunc  fit  Eclipticx  ed  ^quatorcm  in- 
ctinatio,  feu  obliquitas.  Si  eadem  cnim  per 
1000  annos  perfeverairei  ,  nulta  ergo  in 
jpfa  mutatio  ficri  dtcenda  dfet . 

Anno  16^6  Petrus  Gaflendus  ,  Pelrcfcii 
fuafu  in  rcm  hanc  animum  intendtc  .  Ec> 
clcfia!  ideo  cujuldam  te£lum ,  Confulum  au- 
£loritaie  pcrforavit  (  Urbis  autem  wc  pu- 
blico  omnia  tunc  hac  in  re  fa^la  funt  ) 
inTcnitque  foramiais  aliiiudinem  ad  umbrtB 
G  g    3  lon- 


470  C  ^  P  U  T     II. 

loagiiudiQem  die  xflivi  foUlini   in  meridie 

3  ^    . 

fuiffe  :  ;  iio  :  41—  ,  quae  —  «b  ea  Py. 

S  60 

7  3 

thcae  dlverft  eft.  Nani  41  —  .'41  —  :    : 
II  S 

35  3^ 

41  —  .*  41  —  .    Putat    faae    Gaflendus  , 

60  60 

Fytheaoi   proportionem   illam   fiatyiffe  .•  .* 

4  I 

xio  :  41  — >  adeo  ut  diverfitas  fit  — .  MuU 

ta  tamcn  fiint  qux    fuadeat  hanc  Gaffendi 

I 
diverntatem  —  non  effe  admittendam :  quz 

S 
fi  admitteretur ,  tantilla  quidem  e(l ,  ut  ia 
annos  1000  dillributa  iafenfibiiis  omaino 
fic.  Daodum  enim  nonnihil  etiam  efl  ob- 
fervadonts  imperfeflioni  ,  quum  fuz  Gaf- 
fendus  ipfe,  pellucidior  vitro,  omoino  noa 
lideret.  Sufpicatur  namque  Gaffendus,  Py- 
thex  Gnomonem  umbram  fuperioris  orx 
Solis  indicaETe;  quum  cttmen  vecerum  mos 
fuerit  centrum  Solis  per  Gnomonem  indi- 
care ,  ut  Plinius  diferte  monct  de  Gnomo- 
ne,  quem  Auguftus  Romx  erexit,  qui  cf- 
foffus  eft  Benedi£li  XIV.  immortalis  famz 
viri  Romani  Ponfificis  uifpiciis,  &  fumpti- 
bus, 


PmSlCM  P^RTJCUL^RIS  471 
bu> ,  qua  de   re  Itfaniin    eruditum    confcri^ 
pfit,  AnBelus  Maria  BoiidiDltis  Floreminus ; 
quem  librum  fumptibus  ejufdem  liberaUf- 
umi  Principis  vulgtvit. 

lu  pratera  Gafseodns  explkac  Stnbtmif 
loeum  ,  hi  qoo  Pycbea.  obfetvationem  re- 
ferc ,  uc  ilciiudo  Guomonis  ad  umbrz  lon- 
gicudwem  eisec  ut  ixo  :  4Xr  deoipca  quin> 

K 

ta  pane  Miitaris,  nempe  ::  120/  41 ; 

^uum  lamen   Xilander,   8c  Cafaubonus   in- 
ndligendum  doceaac  nc  120  ad  41  dempci^ 

quioqiie  affis  panibus,  ka  — ,  ui  fic  neni- 

s^  r 

pc  :  :  120  :  41  —  —  feu  ut  110  :  41  — 
1%  1% 

)azta  Xilandvum-,    &  Cafaubonum  . 

H«c  &  alia  Cafftnum  impulerunc  ,  UC 
ipfe  anno  idji  Maffiliam  pcrgjirec,  &  ejuC- 
dem  urbis  Poli  altitudinem  inquireret ,  noa 
fiine  per  Gnomoaem,  fed  certa  metbodo  , 
meridianam  oem^  ftelhe  polari*  altitudiaein 
invcAigando. 

Dieei^ovigefimaprima  Nev;  iavenit Maf- 
filieDfis  Urbis  Poti  altitudinem  4^.  i/  t 
q-/,  Deme  EcliptitaB  obltquitatem  23*.  29'; 
fupereft  diAamia  Solflitialrs  Solis  a  Z0- 
niib  =  ig'.  ^Z.  33',  demprifquc  ao*  ob 
Gg    4  pa. 


471  C  ^P  V  T    11. 

parallaxitn,  &  refradionem  ,  ertt  diftaiuia 
Solflitialis  Solis  a  Zeoidi  Ma0iUen(l  19% 
48'.  13'. 

U[  fuam  hanc  obfervaiionem  cum  eaPy* 
thex  coDferm  Caffinus,  invenic  Gnomonis 
altitudinem  ad   umbcx  lohgiiudiitem  fui&e 

7 
Fytbez,  ut  110  ad  41 —    juxu  XiUndtum 

iz 
Sc  Cafaubonun)/  cjuare  fi  umbram  a  Solis 
centro  defumpGc  Pytheas  ,  ut  verifimilli- 
mura  e(l  ,  &  ut  veteres  facere  confiieve* 
runc ,  diftuitia  Solis  a  ZcDith ,  Pychez  tem- 
poribus,  invenicur  =  ip",  6'.  4^'^  fecuti' 
da  tamen  negtexifse  veteres  certum  «II  . 
Hanc  fuifse  Pythex  temporibus  Solis  a  Ze* 
nith  diflantiam  ex  eo  infertur,  quod  Pco- 
l(uneus  (  Pytheae  utique  obfervatiODibus  ab 
Hipparco,  &  ErathoClene  defumptis  ,  in- 
Dixus  )  alcitudinem  Maflllienlis  Poli'  ponit 
=  43".  6''  Porro  ex  ScraboM  conAat  A. 
firoDomps  Pythex  tempore  Eelipcicai  obii- 
qiiita^em  pofuifse  24°.  quos  fi  demas  a 
43°.  6'  ,  fuperfuni  ip'.  6'  =  dinantix 
Soinitialis  zRivx  Solis  a  Zenich  Maffi- 
lienft . 

Quum  igiiur  Pythcfl!  lemporibus  dillan- 
cia  Solis  a  Zenith  MaffiHenli  &eric  lp°. 
6'.  46". ;  a  Caffino  vero  inventa  19°.  48'. 
33* ;  eli  porro  inier  obfervatiopes  faafce 
diifcrcntia   41'.  27* ,  Tantum   jgitur  fuifse 


PHTSICM  PjtRTKVLjtRlS  475 
'^idetur    fecalis   20.  augmentum  diftantia» 
luijurmodt  Selftitialis. 

At  difpiciendum  fupercfset  ^  num  •  difFe' 
rentia  bsc  a  mutata  Poli  altitudine  ,  num 
a  mutaca  Eciipticas  obliquicate  ,  num  ab 
utraque  proveniat  •  Sufpicari  etiam  licet  er- 
rorem  aliquem  in  ejufmodi  obfervationes 
irrepfifse,  pnefertim  fi  de  ea  Pycheas  fermo 
fit,  cujus  Jiumeros  amanuenfium  incuria  « 
fiut  infcitia  vitiatos  efse  aliquid  fufpicione 
majuseft. 

•  Longitudims  autem  differentia  Parifios 
inter,  &  Maffiliam  12'  horariorum  ,  fcili« 
cet  3^  iaventa  eft  per  emerfionem  primi 
Satellitis  e-  Jovis  umbra  ,  eodem  tempore 
obfervatam  a  Chazellefio  Maffilix ,  &  a 
CaffinoiParifiis .  DifFerentia  alticudinum  Po« 
li  eft  5^  32'.  6\  quibus  Parifienfis  altitu- 
do  Poli  Maffilienfem  excedit.  Diftabattunc 
fiella  polaris  a  Polo  i'. 

Quum  ergo  in  Poli  aititudine  obfervan* 
(da  tanta  non  poffit  efse  praecifio ,  ut  non 
appareat  fiepenumero  varietas  vel  duorum 
ininutorum  ;  vel  looge  major  contigerit  » 
nifi  Pytheae  crror  vitiarit  obfervationem  / 
in  iis  Aftronomicis  rebus  ,  in  quibus  dili- 
gentia  maxima  necefsaria  eft ,  Poli  altitu* 
do,  nifi  parce  &  caute,  adhibenda  noneft. 
Hu)ufmodi  funt  Planetarum  fupra  Lunam 
pofitorum  parallaxes ,  hora  Sdftitii ,  &  alia, 

ia« 


474  C  »4  P  V  T    It 

|a   quibus   paucQrutix  fecun^ar^*)   in   Poli 
alctcudinc  error,  maximorum  eRorura   cai^ 

fftCft. 

Si  quaB  vero  li«,  ib  qu«  urum  difcri- 
mJnis  Poli  altitudo  poflit  ioferre  ,  ia  it^ 
tuto  adbiberi  potcA;  puta  in  AftrDruro  d«- 
clioationibus  ftatuendis,  in  bora  per  fiella- 
luin  akiiudinco»  iaveni«iK)a»  &c  In  Gco- 
graphia  autem ,  &  Nauiic^  fim  «rraris  pe- 
ticulo  adhiberi  potcft/  ^o"  erroc  quadrao- 
tis  leucz  erforem  folum  inducit  ,  i)ui  nul- 
lius  raorocBti  cA,  nifi  fotie  cscigui  trailus 
Mappa,  feu  tabula  defciribatur;  tunc  vero 
fatius  ell  ditlamias  a£lu  metict  ,  pouus 
quam  Poli   aititudJnem  adhibere. 

Cnlligatnus  modo  omnia  ,  quae  haflenus 
exbibuimus.   Fiihex  ahitudo  Gnomonis  ad 

7 
umbrtB  loogitudincm  eft  :  :  izo  .*  41  — . 

IX 

At  G  fiat  110  .*  41—  :  :    looooooo  .-  x 
12 

cft    X     =    34sSoo  ,     qus     efi     taogens 

19*.  fT.   aU<las      femidiamerrum    Solis 

16'.  habcsdiftji  tiamSolisa  vertice 

15)'.  14'.  Addc  EilipiiciB  obliquitaceqi 

^l".  ^o';  babes  PolJ  aliiiudiocmMals. 

4»°   S4 

Gaisendus  16^6  invenitGnomoDis  altitii. 

di. 


PHTSICM  P^RTieUL^RlS  47J 
dinem    ad  mnbrx   longitudinetn  :  :  izo  : 

3  3«? 

41  —  .•  .*  i»o  :  41 —  j 

S  6o_ 

7  3S 

Pythe^    :  :  lio  :  41 —  : :  110  :  41  — ; 

11  60 

crgo  a  Pytfa«z   temporibus  ad   16^6  *   di« 

I 
verlitas  fuit   —  »     miDima    fcilicec  ,    ^uc 

60 
coniemtii  merito  pollit. 

Catlinus  i6ji  die  vigefima  prima  Nov. 
jnvenit  MaOilienfis  Poli  altiiudinem  4^*, 
17'.  13".  lotcr  Pytheam  ,  &  Caffinum  di^ 
fcrimen  23'.  13*.  Ab  altitudiae  Poti  aCaf< 
£no  inventa  deme  Eclipticae  obliquitatem 
23^  29'.  Supereft  diRantia  Solis  a  vertica 
zg^.  48'.  ij'.  Ea  PitbcK  erac 
ip'.  24'.  Difcrimea  igitur 

14' •  >3'- 

H«c  24'  (vel  per  Ptolomeum  ia')  dif- 
ferencia  vel  ab  altitudine  Poli  immutata  , 
vel  -ab  immutata  Ecliptlcx  obUquiiate  dfr. 
rivari  potefl .  Fortc  borum  nihil  admitten- 
dum  eft  ,  quum  vel  ia  amanuenfiiun  er- 
rorem  difcrimen  hoc  totum  rafundi  poffit . 
:  vel  in  vecerum  obfervationum  impeno^io- 
ncm. 

Indicium  imperfe£lioais  obfervatioDum 
veierum  primum  etl  illud   Hipparchi »  qui 


PtJrsiCm  P^RTiCVL^RlS  377 
Uc  igttur  dignolcacur  ,  an  Poli  aliiiudo 
rautctur,  conferenctx  run[obrerva[iones,qu9B 
fuperiore,  &  hoc  ooflro  feculoruiapizfuni, 
&  ex  qux  dcinceps  fumemur.  Interea  ve- 
ro  y  qaum  demonllratum  dor  fit,  PoLi  alti- 
.tudiDem  m^tari;  eamj  uri  iramutabilem  fu- 
jnere  &  licec ,  &  decec  .  Magnx  enim  in 
niagnis  naturx  operibus  mutationes  .fine  o* 
tnnimoda  demonftcatione  admitti  non  de> 
bent  ,  ut  CaiTiDus  Fiiius  ^rcgie  animad- 
vertit . 

DeEeliptie*  ob&quitate. 

Quum  Eclipticus  circulus  ideo  folum  ia 
Cxlo  pofitusab  Allronomisfuerit ,  ut  viam» 
qua  Sol  raotu  fuo  aunuo  pei^erc  vidctur, 
oculis  exhiberet:  quzrere  fanc,  an  Edipti- 
CK  obliquitas  immutctur,  idem  penicus  ell 
ac  tnquirere  ,  an  pro  temporum  varieiaie, 
tnaxima  Solis  declinatio  muteiur  ,  follti- 
tiorum  nempe  momenio,  modo  major  fit, 
modo  minof. 

Porro  maxima  £clipclcx  declinatio  fit 
in  coma£lu  Eclipiicx  ipfius  ,  &  Tropico- 
rum,  feu  in  pricicipio  Caocrt  ,  &  Caprl  , 
Zodiaci  utique  invilibilis  ,  fcu  raiionalts  , 
Quarc  declinationem  hanc  exhibct  arcus 
Meridiani  circuli  inter  Tropicum  alteru- 
trum  ,  &  JEquatorem  interccpcus  . 

Id  ergo  hodierna  dic  inquirerc  l!atui- 
mus, 


478         C  jtP  VT    n. 

tnus  ,  an  videlicee  arcus  fecundarii  iEqua« 
toris  inter  [JEquatorem  &  Solem  Solftitii 
momento  interceptus  augeatur  vei  minua- 
tur  • 

Prscipuus  fane   modus    id    inveftigandi 
Ptolomei  eft  ^  qui  fuinendam  docet  altiru- 
dinem  meridianam  Solis  in  istroque  S6lfti« 
tio .    Detra£la  enim    altittidine   vera    bru« 
FiB.  45.  maii  DC  ab  altitudine  aeftiva  DF  ,   Aiper- 
eft  diftantia  Tropicorum  CF  ,    cujus  dimi* 
dium  CL  ,    vel  LF   eft   diftantia  Tropici 
alterutrius  ab  £quatore  •  Methodo  hac  Pco- 
lomeus   invtait  Eclipticx  obltqbitatem  efle 
>3^    51'.    %o\  quantam    inveneranc   olim 
Erathoftenes  ,  &  Hipparcus  (  uc  ait  Ptol. 
]ib.  1.  magnae  fyntajceos  Cap.  ii.  &  i^.  j 
quare    Ptolomeus    eam  tantam  &  immuta* 
bilem  efle  -arbitracus   eft    •    Animadvertek 
juvat    neglexifle   veteres   refra£lionem  ,  & 
parallaxim,  quae  tamen  in  hyemali  Solflitio 
penitus  contemnendas  non  funt. 

Albategntus  hac  ipfa  mechodo  invenrt 
23^  35',  guam  veram,  &  ftabilem  eflc  pu:. 
tavit ,  dubitahs  de  Antiquorum  obfervatio- 
nibus.*  Sufer  ioc  autem  (  inquit  Cap.  4.  ) 
bun€  nojirum  librum  faciemus  ,  eo  guotl  boc 
oculis  y  iilud  httem  auditu  accepimus . 

Regiomdiitanos  lib.  i.  Epitomes  Alma- 
gefli  ponit  23^  28'  fed  fi  addas  parallaxim 
&  adimas  brumali  altitudini  refra£lionem  , 
colliges  Bclipticae  obliquiratem  23^  30'. 

Cla. 


PmslCJE  PjtRTlCVLJtRIS  47^ 
Clavius  a   Regioinoncano   inventam  po« 
tiit  aj*.  31',  vel  32'.  Lansbergius23^   30'. 
Ricciolius  23*.  2p.  30";  aliqaando  23^ ^c/^ 
aliquando  23^  31'.  Hinc  pacec    non  aliam 
prudencer    ce6fcndam>  EclipcicaB    obliquica- 
tem   a   Regiomontano  invcncam  ^  «6  ea  > 
quam  tandem  fms  in  TaBulis  Regiomonca- 
nus   pofuic  9  Clavius   adopcavit  ^   Galileus 
quoque  feqadcus  eft  ^  fcilicet  2^^  30'. 
'  Copernictts  ftatuit  23^  28'.  24*^  fed  re- 
fraSlionem  omiGt  ,   5c  parhUaxim  ,    quibus 
pofitis,  fiet  23".  30'.  47". 

Tandcm  Egnatius  Dantes  parte  fecunda 
Aftrolabii,  Florencix  invenic  23^  %g\  VLt^ 
fraftione  compucaca,  fiet  23^  36\vel  23*. 
30'.  30". 

Annorum  66  obfervaciones  Parifiis  fa« 
^x  )  fuadenc  immutacam  obliquicatem  E« 
ciiptic«i  efle  30''  •  En  omnia  in  Latercu* 
lum  reda6la. 


Py. 


48o  C  ^P  UT    II. 

Pythcas  cx  hyp.  moiuc 

antc  Jfi.  V.  3^4  %^\  31'  .    l\  Wfccula 
Erathoftcnes. 

^30.  %3\  Si'.  icT*  XJ^  si'.  10 

Hipparfu?  • 

.    140.  23^  sj\  zo     %3^  sd.  if 

Fcolomeus 

Mtx  V.  140.  %i\  51'.  %d'    zf.  47     o'. 

Pappus.  r.   - 

,390-  ^3 ••30  p"  %i\  44;  7" 
Albatcgnius. 

880.  %3\  3S'  o"    ^3^3»'.  21 '^ 
Ar^achel .  ,   .        . 

1070..  13^  34'  o"  23%  3^,  »'• 
Frophatius . 

1300.  23*.  32'  o'  23**.  .33'.  2/ 
Regiomontanus . 

1460.  23%  3q'.  q"  23*.  31'.  3S" 
Copcrnicus. 

1500.  23*.  28'.  24"  23^  31'.  7" 
Walccrus . 

1500.  23^  %p\  16"  23^  31'.  7" 
Egnatius  Dances. 

1570.  23*.  %p'.  SS"  23*.  30'.  18" 
Tycho  Brahc. 

1S70.  23^  31'.  30"  23^  30'.  18" 
Gaflendus  • 

1600.  23*.  31'.  o"  23*.  29.  57* 
Ricciolius  • 

166^.  23^  30'.     o"    23^  2pV  27' 


PHTSieM  PMTICUL^RIS  4»r 
Dominicus  CaffiQus>  cx  byp.  mwaa 

Manfredius  Bononis. 

166%.  £3*.  28'.  30'' 
Kicberius . 

1^7».  »3*.  18'.  J4"    23*.  2/.    6" 
Offinus  Filius. 

1738.  23*.  18'.  20*    23'.  28'.  2ey 
Anois    i$^o.     o".  23'.    o'' 
Quovis  feculo  l'.   10'' 

Collatis  Ciffini  filii  obfervstioDibus  Ctun 
illis  Erathoftenis  faftis  tnnis  1970  aatc 
Caffinura  ipfum  ,  inferretur  imminutam  ef- 
lc  EcltpticK  obliquiiatem  feculis  finguUs 
I-.  10". 

At  opene  -pretium  eR  confulere  Later- 
culum  Caffini  filii  po&tum  fupra}  iu  quo 
pofitB  immtnutione  hac  obliquitatis  Ecli- 
pcicx  i'.  10" .  feculis  fitigulis  ,  invenic 
obfervationes  Erathoftenis  ,  Hipparchi  , 
Ptcdomei ,  Fappi ,  Albat^nii ,  &c.  rece- 
dere  non  parum  ab  ca  Eclipticae  obliqui- 
tite  ,  quae  efle  in  hac  hypotheri  debuiuet> 
Adde  Erathoflenem  ezfcriptum  efle  ab  Hip> 
parco  &  Ptolomeo .  - 

Sufpicatur  ideo  Caffinus  ipfe  ,  forte  a^ 
■parentem  imminutionem  obliquitatic  Eclh 
pcicBC  dandam  efi^e  parum  exa£tis  veterum 
«bfervati<»iibu$}  miititque  le3orem  ad  ter- 
tium  librum  Almagefti  Ricciolii.  En  ergo 
quid  Ricciotiuc  hac  de  te  loco  laudato  «>• 
tib.IL  Hh  ceat. 


481  C  *4  P  VT    II. 

ceat.  Itnmutabilem  cfTe  EcUpticjE.  Qbliqui' 
tatcn.pataruat  PfoltHneus«  AU^ttCegnius  , 
Thebit  ,  GaiTendus,  Sievinus,  Keplerus  , 
qutbus  Ricciolius  ipfc  fubTcnl^ic  ,  demon* 
llratque  ettam  Eraiho{lenis  tcmpore  £cli> 
ptic»  obliquitatem  fuiffQ  13°.  30'.  Ponit 
enim  Erathoftenes  radiorum.Solis  ciun  Gdo* 
mone  iaclinationeoi  Alexandri^  cffe  'f.i%'. 
Adde  femidiametrum  appKCntem'  Solis  16', 
habes  7°.  28'.  Deme  ab  ahitudiae  Poli  A* 
kxandrix,  qvst  tx.  Ptolomeo  lib.5.  Almag., 
&  lib.  4.  Gec^r.  c,  5.  eft  30°.  58'  =  !*• 
ticudtnileci,  deme,  inquam  7*.  18';  fupereH 
diflantia  Syfenes,  adeoque  Tro^ici  ab  JEqu^ 
tore  23'.  30'.  Non  fuit  ergo  illis  tempori- 
lius  23".  51'.  %o" ,  m  Erathofteiies  calculi 
crrore  ia  tranfverfum  abrcptus  »  arbitratut 
cft. 

Floruit  prKterea  Strtbq  fub  Tiberio 
Kcrooe.  Rcfert  Scrabo  ip(c  ex  obfcrvatio' 
ne  fa£la  Byzantii  ^ifTe  Eclipticx  ^iquitfr 
tem  13*.  31'.  30" ,  minimaque  adhibita  ob- 
icrvaiionis  cor«ra.ione  ,  13°.  30'. 

Pyiheas  Mal&lieQris  annis  ame  JG.  V. 
324,  invenit  13*.  31'.  Ftolomeps  ex  dic 
niBxima'  Rhodi  obffrvata  13°.  30'. 

Quare    omnes   fpre   obfervatienes   conve< 

ciunt  in  23'.    30' ,   11  Erathoftenem ,  Hip- 

■parcbum  ,    Ptolomeum  ,   Albat^aium ,    8c 

Ar^achetem    excipias  ,    quos   ioter  Hippar* 

hus  &  FtolMDCus  Erachoftcnem  exfcripfc* 


pmsicm  P^RTICUL^RIS  483 
mnt  ,   hic  autem    qua   racione  &  quanium 
erraverit  tnodo  vidimus. 

Fugnant  prxterea  inter  fe  qut  mmari  pu> 
tant  Ecltpticz  obtiquitacem  ;  horum  opinio 
onus  imponercc  Aftronomis  profe6lo  gra- 
ve ,  Tabulas  quovis  feculo  renovandi ;  nuU 
la  ejus  phyHca  adfin-ri  potefl:  ratio  ,  nulluf- 
que-probabilis  finis;  figmentum  prxtereaeft 
illud  Scaligcri  afserentis  Eclipcicx  Folos 
Mundi  Folis  con}un£lfim  iri, 

Ex  his  omnibus  patet  veririmillimum  ef- 
fe  Ecltpticx  obliquitatem  ab  bominum  me- 
moria  eamdem  omnino  fuifse ,  fcilicec  xj". 
30'.  Q.ua  in  re  Parilienfcs  quoque  AHro- 
nomi  ,  Louvilleo  excepco  ,  conveniunc  ^ 
quos  ioter  Hirens  ofteodic  Ftolomeum 
Theorix  potius  ,  quam  praflicx  Aftrano- 
miz  anrmiun  spplicuifse  ;  perpaucas  enim 
cxbibet  obfervatiooes  ,  fed  maximam  pro- 
blematum  «opiam  refolvic»  qux  .tamen  adeo 
limpltcia  funt,  ut  vix  deceat  iis  immorari. 
Inftrumenta  pExterea,qux  defcribic  &  adhi- 
buic  Ptolomeus ,  facis  imperfe^a ,  &  non 
apte  fatis  adhibica  a  Ftolomeo  Htreus  idem 
oftendic  i»  ea  ipfa  obfervatione  ,  in  qua 
TropicoruTh  a  feimutiio,  Sc  aW  jEquacore 
diftanciam  ftatait  .  Novit  hac  Pappus  qui 
ayo  poft  Ptolomeam  aonis  vixit  ;  pofuic 
tamen  Ecliptic»  obliquiratem:  z^".  30'  -; 
quare  obliqultas  hxc  a  400  ante  Piolomeuin 
annis  Don  fuifset  immmati  ;  at  270  poft 
H  h     i  ipfura 


4^4  C  ^  P  V  T    11. 

Ipfum  anais  iminutaca  fuifsetii',  quodTix 
credi  poteft,  quuin  a  Pappi  temporibus  ad 
hiec  noflra  cadem  fere  pcrfeveranc . 

Alia  etigm  occurrit  ratio  cur  de  veteraro 
obfervationtbus  dubitemus  .  Ponic  Ptolo< 
meus  fixarum  latitudines  non  imtttttaFi-. 
At  fi  latitudines  fixarum ,  qux  \t(  Almage- 
flo  funt  cum  iis  conferamus  qnx  -modo  ob> 
fervantur  ,  magna  fane  inter  hss  illafquc 
difcrimina  reperiemos.  In  Ptolomeo  latjtu* 
do  cordis  Lconis  efl  o*.  lo'^  at  eam  modo 
invenium  27'.  6".  In  Ptoloroeo  Ikitudo 
fpioe  Vii^inis  eft  %\  10'.  Ab  Hireo  inve- 
nitur  %\  2'.  Alias  plures  Hireus  ipfe  re* 
cenfet . 

Admirstur  tamen  Hircus  Ptolomei  ^ga- 
citatem  ,  fubtilitatemque,  qui  qaum  Muiv* 
di  fyftena  Pytbagoricum  vcrum  effe  puc». 
ret  ,  potuit  tamen  fyftema  aliud  cudere  , 
quod  motus  eotdem  exhiberec  ,  modo  qui 
facilius  inteUigereiur  ab  hominum  vulgo  , 
&  quod  communi  bomicum  opiniotii  con- 
fiirmius  cflet. 

Hzc  qux  de  imperfe£lioneobrervacioouiB 
Ptolomei  &  vcteniiii  tradidlrau* ,  appIiceD. 
tur  iis  qux  de  Poli  altiiudine  fupra  tradi< 
deramus,  uc  appareac  coDftaDtiam  atcitudi- 
nis  Poli  oon  effe  turbandam  ,  quam  folae 
veterum,  imperfeflx  uiiqae>  oburvationes 
fuadent . 

Q.uod  vcro  LouviUeas  refert,  (e  depre- 
hen- 


P 


PHTSICX  P^RTICULMIS  485 
bendiise  per  sltitudiiKin  meridianam  Solis 
ab  anno  171^  ad  lyai ,  annis  fciliceE  j. 
Ecliptioe  obliquitatem  imininiitam  fuifse  s", 
ut  per  fuam  faypotheCm  itnminui  debuilsec 
(  feculis  fcilicet  fiogulis  l'J:  quis  nefcJt  in, 
mioncillimis  hifcc  vix  ceni  quidquam  auc 
ae  vix  qutdem  ftaiui  unquam  pofse? 

Hsec  oe  non  mutuft  Edipticac  obliquiM- 
tc  diCta  liifficiaiic. 

C    A    P    U    T      m. 

Dt  Blmd»  ni  <7w«rr. 
f     L 

ihfvriftit  Fluidi  tP"   deferiptioms 

exflieau» , 

Fluidam  eft  coogeries  miDimanun.  pSN 
Hum }  qux  vifus  aciem  ,  fiuirufqne  omnea 
Jiigiunc,  facile  inter  fe  moveDtur,  vi  mi- 
niine  ceduDt  /  &  vi  preflionis  ccisaote »  re- 
deunc  ad  tibcliam  >  fi  fluidum  liquidun 
fic. 

Si  ad  libellam  particulc  non  redeuDC  , 
fluidum  Don  eft  li^uidom. 

Patec  hinc  relativum  lunaeti  fluidi   ef«* 

fi  enim  cafhim ,  fi  vifum  babcremus   acu- 

liorem  »   parcicnlas    minimas   dircerDcremus 

lenfu  t  quas  modo  non  dif<xrBimus  .  Patec 

H  h    3  quo» 


485  C  ^P  U  T    III. 

(^oque  corpufculum  unum  nofi  .con&iiuere 
fluidum;  naoi  fluiduttt  dicUur  congertes  mU 
nimarum  parciuin» 

Dum  tamcn  minimasi  dicimus  fluidi  par« 
tes ,  non  ideo  eas  elemenca  spfa  efse  puca- 
mus ,  fed  ex  elememis  componi  •  Quarc 
fluida  in  alia  ^enuiora  converci  pofsunc,  (l 
folvantur  fluidi  partes  in  alias  minutiores^ 
quas  elementis  propiores  finc,  quam  prims 
illx  parces  efsenc. 

Hoc  ^perimemis  ^uo(]ue  confirmacur  • 
I.  Albumen  enim  ovi  incubacione  fubcilius 
femper  fic  •  %•  San^uis  circumitionibus  plu- 
rimis  converticur  m  ferum  ;  hoc  in  lym- 
pham ,  &  demum  in  cenuiorem  fubflantiamy 
quam  fpiricus  animales  dicunc.  3.  Olea  a* 
qua  mixca  defliilaca  in  fpiricus  tenuiffimos 
abeunc.  4.  Ex  cera  deftillaca  primum  aqua 
acida  prodic  ;  deinceps  fiuidum  crafsum  bu- 
tyro  fimile/  hoc  deftiilacum  icerum  in  ce« 
«ue  oleum  /  hoc ,  defliiiacione  tercia  fubti* 
Uus  adhuc ,  clariufque  fic  •  5.  Vinum  quod 
ad  dolii  fundum  fupereft,  crafsumeft.  Fer- 
mencatione.fic  vino  fubtiiius;  deftiiiacione 
in  vini  fpirirum  immucacur  ;  hic  deftilla- 
tionibus  crdirisin  alchohol  puriflimiim;  hic 
multis  aiiis  deftiilacionibus  in  fpiricum  vini 
aschereum  cosvercitur. 

Imo  non  modo  fiuida  nmtantur  in  te* 
nuiora;  fed  folida  ipla  qnoque  in  mafsam 
fiuidam   abire  pofsunt.   !•  Sai   maris  ^  fal 

gcm* 


PHYSICM  P^RTICUL^RIS  4S7. 
gemmaB  ,  fal  ifitmas  ^  .Ticnolum ,  Qitrum  in: 
at]ua  folvuptiir».»i.  JlBnmi  cam.aqBa.QD»* 
tufum  per  fex  meafiss,  inr  fluidum  abic,rrut: 
cftetaila  reiiquii  >dmnia«i  'j.  Aunim  ia  t<fxz 
regia  ^  mecaltai  celiqta  in  .aqoa*  forti  ^  fliji&t 
franif.  4.  StanouYn.  uiia  cummercurio  iim 
biimaso  dcftiUacumJn  ffsiritirai  iaooivercttttii 
fubtilem  ,  humidum  ,  atque  fiimanteni  .*  $# 
Sulpbur,  iai' ammomacumy?& 'Ctlx»^aljftu6 
Ik>rtionibus  fimui.  deQiliatar ,  !«|>eiMMt  in  ,fpH 
rirum  rubrum  ,  teuuem ,  Aa»amem>  qut^  'm 
avgenti  poros*  ingroflus,  aq^tUimi  inficit.ftir* 
gro*  colore.  ;tfi'^Panes  nmaitum  &  itir^ 
pium  ,  dum  corrmnpumur, :  inr*;ftuidum  .im« 
iMicatimv.  7. 'Alihmrmorum ,  pact  iui  liqiti^ 
duMchyliim  abit .  8.  Giacie$  •coavertkiir 
in  aquam .  ^.  >  Stirpcs  iplx  .  ignts  ope  -  refotw 
vuAtur  in  fpiritmn  acidun»,  okmn  ,  &c  . 
t  Contraris  Tacione  floNkr.  edam  in  {biicki 
eonvertipoflunt*  i.  AquainghsieB.  1.  Vit 
ni  fpirims  urinap  fpirituixoimnixtcis,  iiroff 
iuni  creicit  HeinfontiMam  *  g^  Spidtos  ni« 
tri  lixivio  iiem  nitri  affiifuB,  ift  fal  fixiWR 
redH.r  4*  Aqua  in  femina,  v«l  radicum  tu« 
bos  actrafla,  fotidas  partes  xmtm.  5.  Chy** 
lus  folidas  animalis  partes;  6»  Bombycis  & 
trane^  iilttm  ort:  itb  ipfis  emiffiim  duriim 
ovtdi«.  7.  Mtik:iirius  fexntenfibus  in  vit^ 
tret  ampulla  agrt^us,  in  nigrum  puivereiifr 
immutatBr,  deftiliaiione  itecum  mercuritia 
fit.  8.  Mercurits  idcm  centcnis  vidbusdc* 

Hh    4  ftil. 


488  C  ^  P  UT     in. 

JUlUtiis  ,  abit  ii]  palverem  rubrum  ,  luci- 
dtun,  anumm,  metalH  faparc;  igae  jtt- 
dem  in    mercurtam  redic. 

Utiu  tamen  folidum  in  flutdum  ,  hoc  in 
Aibtilius  fluidum  immutetur,  pondus  taaicii 
idem  femper  confervatur.  Cur  ergo  tenuif- 
£ma  fluida  non  eflc  gravia  nonnuUi  <lo>' 
ccnc? 

Fluidorum  partes  penetraoc  folidocum  po 
ros  ,  ut  lux  per  vitra ;  aqiia  per  lignorum 
porot ;  oleum  per  marmora  .  Quse  peoe* 
trandi  £icilicas,  ut  Sc  illa  Blifcendi,  partiuia 
fJuidi  figuram  fphxricam ,  lere  falcem ,  fua- 
dec  .  I.  Quz  cerauntur  oculis  fluidorura  « 
aquK,  mcrcurii,  &c.  particulx  in  fumo,  ia 
vaforum  operculis»  &c.  fphxricae  cernuntur. 
Cur  non  per  analogiam  mioores  quoque 
partes  fphaericas^  effe  dicamus  ?  2.  Angulus 
incidentix  lucis  aK|uatis  angulo  reflexiouis  > 
fi  reflexio  per  impaftum  (it,  fphxricampar- 
tiuffl  lucis  figuram  ollendit.  3.  Non  omnes 
tamen  fluidoruni  particulx  fphxricz  funt  , 
TOo  falium,  noD  aquK  fortis,  quatfalis  aci» 
di  paniculas  continet  cufpidibus  przdicas  . 
4.  Si  oculos  vel  ulcus  aqua  tepida  laveris  , 
aullum  dolorem  fentis. 

Ex  Ai&is  apparec ,  fluida  non  effe  omnia 
xque  denfa  &  aque  fluida,  i.Mercunus  eft 
quatuorderim  vicibusaquagravior.  2.X.UX» 
ignis,  rariffima  omnium  fluida  funt. 

£0  fluidiora  funt ;  i.   quo  partes   hi'* 
benc 


\ 


PmslEX  PJtRTKULjrRlS  489 
Wiic  f enuiores ;  %. '  quo  leviores ;  j.  quo  1»  - 
viores;  4.  quomiims  lefe  actrahum^  5«  quo 
magis  fphwicflB  fuot ;  6.  quo  duriores ;  7« 
^o  fluidum  minus  heterogeneum  eft. 

Utut  fluida  fint  corpora»  noo  eft  de  ef« 
fentia  fluidi,  uc  ejus  partes  in  moto  finr« 
1«  Qu2  de  cera  &  metallis  igne  (ufis  di- 
cunmr,  univerlalia  non  fuoc  •  2«  Aquc  com-- 
pitflk  &  per  vafis  poros  ezfudantis  partes 
non  func  m  mocn  •  }•  Motos  qui  attra£lio« 
ne  gignicur ,  dum  faies    aqua «   metalla  •- 

Sia  ferti  folvuncur  »  aequtlibrio  per  attra- 
ionem  item  reftituto,  ad  quietem  redigi* 
cur.  4«  AquflB  partes  microfcopto  cemuntur 
quiefcere ,  etfi  lubtiUffimus  pulvis  aquae  fue» 
ric  injeftus.  5.  Igne  foluta  metalla,  aheuBte 
ignct  iterum  ad  ^uietem  redcunt* 

Fluida  fere  omnia  hecerogefica  func.  Ma- 
gis  hoflx^nea  eft  aqua  pura ,  purus  aer , 
mercurius  purificatus  ,  &  fupra  caetera  lu^ 
ca  radius  ^  prifmacis  vi  in  colores  folu* 
tus. 


$- 


Dt  Gtatthme  partkm  fiamhmm ,  (^ 
ifr  iUims  tffMms. 

Quum  fluidoram  partes  ejufdem  finc  na* 
tnne  cum  aliorum  corporum  partibus  ,  8c 
cafdem  propiiecitcs  baMant^  fluida  quippo 

in 


400  C  ifP  V  T.    111. 

\n  loltda ,.  &  felida  in  fluida  omveitaatctr:/ 
habebu^t  &  -■fliiidoruai.  pantcs  gravhatem- 
qtnntitari'  matniz  quovis  loco  poGtsE  rcm» 
per  proporthuialetn .  Quarc  vsrinii.  dod  «A  . 
fkida  ia  propriis  locis  miniitie  ffravitare . 
Fhiala  enim  daufa  fuftcntatsequi  crine  a* 
qoa  inMnei^ar,fiif{)eiira'&  pendeiu  ab  iftur 
bitanoisbrachio.i^iacisBqumtHriain'.  Si  ^ia- 
k.  «anente  iouoeifa,  ipfa  apcrtatiir;  aqaa. 
quacptiialam  iotrat  ,phia1s:patidut'adinodani 
ai^et.,  quamvts  cuinaqua  exiecicRre  cont* 
imiotcationem  habeac.  Aqaa.  igiiur  pondus 
habet  in  aqua  ,  fed  aon  pnEpoaderai;  a*'^ 
qualtbus  aqux  poriionibus  >  W'd.  Itbr^m. 
ponderis  in  lancis  bilance  ittraqur  pottas^ 
neiKra  ptxponderat-.  Ecq.at3  tanaea  dixerit. 
libram  ut^ramque  non  gravitare?  In  fluido. 
ifaque,  cju»  gr&yiias  leafibilis  mni  cft,  quta 
ab  alio  &  fpccifice  aque  gravi-ejnltkai  ^*. 
iwri&  iluido  fuflinetur. 
-  Ex  hac  pariiumivfliudi  gra:vicaee  feqio^- 
tur,  fuperficiem  fluidi  ptanam  fieri,  &  iuh 
rizonti  parallelam  .  Omnia  igitur  pun£la 
fuperficiei  cujufqucv  4"^ '^'^'^^'P'^'^'^  '°  ^*"' 
do  ad  horizontem  parallcta,  xqualiter  pre< 
muntiir .  Si  in  ali^uo  loco  cu]ufque  fuper- 
iiciei  preOio  dacc»r  miiaot  ,  fliiidum  ibi  a- 
fcenderet ,  doncc  preflio  Beret  xqualis.  Tu- 
bi  eniai  vitret  sb  oiraquc  parte  apcrti ,  cu< 
jtis  os  alterum  -  :^cico  clatKlitur  ,  alieruM: 
vero  a^ux  imovrgutur,  inccata  cavtias  noit. 


PHTSICJE  P^RTICVLJfRlS  4pt 
replecur  aqua,  quia  haec  excluditur  ab  ae« 
re;  digrio  aucem  retnotOy  uc  aer  exire  pof* 
fic  9  aqua  fuperficies  incra  -  cubum  ,  imnus 
quam  ancea  premitur  ,  ideoque  noii  quie- 
icic,  nifi  in  cubo  elev^cur  ad  eamdem  al« 
ticudinem  cum  aqua  exteriore. 

Id  dffcriminis  incercedic  folidi  inter  ^ 
fluidfque  corporis  gravkatem  ,  uc  folidum 
deorfum  cancura  pondus  exerceac*  at  pref* 
fio  orca  a  fluidi  gravitate,  a£lionem  fuatn 
aeque  ezerat  io  parces  omnes  •  Tubi  enim 
re£li ,  curvi  quacumque  dire6lione  ,  asque 
ac  ia  pracedente  expsrimenco,  fablato  di« 
gico  ,  replencur  ad  lioellam  cum  externo 
iiuido ,  ctfi  preffio  in  rubo  A  furfum  diri- 
gacur,  in  B  deorfum,  in  C  horizontalis  (ic« 
Fluidonim  ergo  particulae  ab  omiii  parce 
aBquaiicec  premuncur  ,  &  ideo  quiefcant  • 
Noo  ergo  concinuo  movencur,  uc  Cflrcelius 
pucabac • 

Ob  lateralem  fluidorum  preffionem.  In 
cubis  communicantxbus,  five  squalis,  five 
inasqualis.amplitudinis,  five  ad  horizonsem 
re£lis^  five  pbliqui&,  fluidum  eamdem  adi« 
pifcicur  alticudinem,  feu  ad  libellam  com- 
ponicur,  poft  quamlibec  agicacionem.  Pref- 
fio  enim  laceralis  in  fupernciem  puca  G  H 
eadem  ab-uxraque  pane  eft,  quum  alcitudi- 
nes  fluidl  func  in  cubo  ucroque  sequales; 
func  enim  preffiones  ut  alcicudines* 

Ad  iibeilam  compooi  fiuidum  in  com« 

mu« 


Fig.  4^ 


Fig.  47» 


49%  C  ^  PVT    III. 

tmioicantibus  tubis  Gc  quot^e  fuodctur.'  fi 
tubi  Utioris  capaciiw  lic  decupla  capacica- 
cis  alcerlus  cubi  ,  dum  fluidum  delccDdic 
per  AB,  afcenderet  iu  arfltare  cubo  pec 
alcitiutiDein  decuplam.  Maceria  ei^o  in  la- 
tiore  tubo  decupla  defcenderet  velocitace 
ut  I.;  in  arfliore  vero  matcria  uc  l.  a- 
Jccnderet  decupla  velocicate  ,•  crgo  momeo- 
tis  zqualibus  fluidum  in  tubo  altero,  mo- 
nii.  rcGIlit. 

Alio  modo :  ex  antea  demonftratis  *  prefi 
Gones  ,  quibus  premumur  fuperficics  ,  in 
codem  plaoo  horizontali  locatz,  faJBC  xquap 
les;  ci^o  in  e,  &  /,  fluidum  «quc  premi» 
tur  a  iluido  fuperiore/  ergo  in  /,  &  e  ia 
SEquilibrio  e(l.  Idem  de  quibufvis  aliis  fu- 
perficiebus  dicas  in  alio  quovis  horizontaU 
plano  locatis;  ergo  tunc  ad  aequitibrtum  cft 
fluidum  in  communicantibus  cubis ,  quan> 
do  ad  libellam  eft. 

Qtium  preflio  nuidorum  in  fiindos  &  la- 
tera  fit  aequalis  ,  ut  &  in  opercula  vafo- 
rum.*  manente  eadem  fluidi  alciaidine  ,  & 
magnuudine  fupcrGciei,  qu2  premiiur,  se- 
qualis  fempererit  a£lio  in  bancfuperficiem  , 
uicumque  mutetur  vafis  figura.  „  Preffio 
„  ei^o ,  quam  paticur  fuperficies  quaevis , 
„  valet  pondus  columnz  fluidi,  cu;us  baGs 
„  eft  ipfa  fuperficies ,  &  altitudo  in.  pun- 
„  £lis  fiogulis,  eft  diftantia  verticalis  fu< 
n  pcemx  TuperGcici  fluJdi  ab  liis  punftis . 


W^ 


PHTSICM  P^RTlCVLJfRlS  495 
PreffioiMm  io  fuDdum  augeri ,  au&ta  al< 
-cicudiDc  fluidi  ,  ctfi  non  augeatur  fluidi 
C]uantiias,  fequenii  oftendrtur  cxpnimcnto* 
Si  vas  vicreum  A  in  xquilibrio  conflitua- 
cur^  cylindrus  vero  G  «lefcendat  io  aquam» 
uc  hsEC  atiotlatur  a  A  in  e  .•  tibra  luoc  a 
parte  vaGs  A  dercendic  quia  tuic  fuftiitec 
pondus  aquK,  qu«  io  vafe  (  fublato  cyltn< 
dro  G  )  contineretur  ad  altttudinem  ufque 
c  .  Parva  igttur  aquz  quanticas  cujus  fupre- 
ina  fuperficies  elevatur,  qua  preflio  in  fun- 
dum  augetur,  magnum   fuflinet  pondus. 

Prel&oaem  lateralem  odendemus  uberius 
dum  agemus  de  effluentibus  fluidis.  Often- 
-demus  tunc  enim  tatitum  fiuidi  efnucre  c 
ibramine  io  latere  prope  funduni ,  quaniuin 
codem  tempore  e  foramine  in  fuado  effluc- 
TCt.  Vidimus  etiam  id  fnpra  in  tubis. 

Preflionem  io  opercula  expcrimento  foU 
lis  hydraulici  fic  ollendimus  .  Folli  aqua 
'per  tubam  infunditur,  &aqua,  qux  in  lu- 
bo  cft  ,  fuftinebic  pondera  vel  ^oo  Hbra- 
rura .  PoBdera  ipfa  vero  ,  infundendo  aquam 
ia  tubum,  elevari  eiiam  poterunt.  1 

Hzc  omnia  quamvis  paradoxa  videantur, 
cx  natura  tamen  fluidorum  fequunmr .  Gut- 
ta,  quxquiefcit,  omnes  partes  verfus  rece- 
dcre  conatur  .  Si  erao  prematur  ,  propter 
aequalem  aAioni  rea£tionem  ,  ipfa  premec 
hac  eadem  vi,  &  omnes  partes  verlus  re- 
ccdere  conabitur.  Aquat  qu;c  fundum  tan- 


494         C  Ji  P  VT    III. 
gic,  &  tubo  refpoadec,  fudinec  pondus 
lumnaB  aqueae  in  tubo  concpntas,  &  ad  fun« 
dum   ufque   continuataB  .   Hac   yi  fundum 
j)remic ,  uc  &  aquam  vicinam  ,  quae  qutun 
efFluerc  nbn  polUc  ,  in  fundum  ,    &  in  a- 
quam  vicinam  hac   eadem  vi   agic  y    quod 
&  de  aqua  huic  vicina  dici  pocell .  Qcu/v 
in  omnibus  fundi  pun£lis  datur   prefiio  as- 
qualis  pref&oni  in  loco,  in    quem  aqua  in 
tubo  polica  agic  /  &  ideo  fundus  hic  gra- 
vatur  eodem  modo  ,   ac  fi   aqua;  coliifnna 
cjufdem  ahicudinis  cum  aqua  ia  tubo  ,    & 
cujus  bafis  effec   ipfe  fundus  ^  huic  fondo 
imponeretur  • 

Simili  raciocinio.intelligicur  fingula  oper« 
culi  pttfi£la  furfum  premi  ab  aqua  ea  vi, 
qua  aqua,  qus  in  foramine  operculi  haercc, 
a  fuperiori»  quae  tubum  replct  »  deorfum 
premitur  .^ 

Preffio  lateralis  facile  cxplicatur  per  a- 
£lionem  «qualem  iiuidi  omnes  partes  vtp« 
fus. 

Hasc  a  gravicate  fluidorum  pendent  ,  & 
a  fluidi  pondere  diftingui  debenc  ,  quod 
femper  quaoticati  maceriae  proporcienaic  cft . 


§•  IIL 


PHYSICM  P^RTiCUL^RlS  49} 

§.    UI. 

Dc  jluidis  per  vaf»nm  ftramina    . 
ejjfiueit$ii»s  t  -. 

USeSivs  ^m  e;ihibuimus  $•  (upceiorc  qut 
a  fluidi  graviwie  proccdunt ,  fi  vafa  £jk 
claufa.  Ar  fi  vafa  eadem  vel  uno  vel  piu* 
ribus  |ieitufa  fint  foraminibus  vel  in  fnn- 
ao,  vcl  in  lateribus,  vcl  in  ipfo  «i»m  o. 
perculo  conflicuns  .•  videndum  modo  eft 
qua  lege  pci;  foramina  hujufmodi  fluidum 
cff  luat . 

Si  vaGs  fluido   pleni  fuodus  borizontalis 

filuribus  pertufus  lit  acqualibus  fotaminibits , 
ijquor  e  vafe  boc  pleno  cffluet  per  fQraitii. 
na  fingulaaquali  velocitaie;  foraminibus  e- 
nim  finguUs  squales  insumbuoc  fluidi  co- 
JuniDSE,  ponderc  xquali  liquorem  per  fors- 
mina  xqualia  extrudentes.  Hoc  experimen» 
to  ;etiani  confirmacury  temporibus  enim  fl> 
qualibus,  vafis  [oiidem  «  eKcipitur  xqualis 
aquse  copia,  e  fi>raminibus  fuigulis  effluen^ 
tis  .  Imo  ob  lateralem  fluidi  prelfioncm, 
«qualis  quoq«e  ftuidi  portto  effJuic  cempor 
re  eodem  e  forBmine  in  latere  fafto  ad  fun- 
dum  vafis. 

Balis  camen  columnx  fluidi  cfflutiDcis  mi« 
nor  eft  lumine  foraminisf  e  quo  prodic  tw 


4yrf        C  ^P  VT    in. 
I       I 

5  :  6,  vel  ut  5—  *•  ^— »ut  Newtootts  oh* 

%        2 
fervavic . 

Quo  major  in  vafe  fueric  ftnidi  alcitu> 
do,  eo  celerius  e  fundi  vel  lateris  forami- 
nibus  Itquor  effluet,  quum  a  fluido  altiore 
vi  majore  prematur.  Celetius  camen  fluidi 
cffluemis  non  ell  uc  columoz  premeniis  aU 
cicudo,  fed  in  altitudinis  bujus  rattone  ftd>- 
duplicaca :  pcrinde  quafi  effluentis  fluidi  par* 
riculae  libere  cecidiffenc  ex  alcitudine,  gu« 
columnK  flaidi  eflet  aequatis. 

CoBfirmavit  experimento  propoficioDoa 
hanc  celeberrimus  Joannes  Marchio  Pole> 
Bus  primus  Patavii  experimencalis  PhyGcx 
ProKflbr  ,  in  cujus  locum  nos  effe  fuffc- 
£los  ,  maxi(ii3E  glorlae  nobis  cfle  putamus . 
Vir  ille  perdoftus  vafis  pedes  13  alti  fuo- 
do  cubum  inferuit  lineas  fepcem  iongum 
cylindricum,  diamecro  crium  lineanim.  E 
vafe  aqua  .femper  pteno  ,  cempore  minuti 
antus,  effluxeruDC  905  pollices  cubici  aquc, 
qui  in  cylindnim  ,  cujus  bafis  ell  tubi  lu* 
men ,  coDverfi ,  longitudinem  efformant  i  S  ^6 
{ledum  .  Corpus  grave  libere  delapfum  ez 
alcitudine  pedum  iz.  acquiric  celeritaten 
ijua  emetitur   incra  minucum  pedes  14^3  ; 

6  ex  alcicudine  i  j  pedum  16^0  pedes  per- 
curric.  Effluxit  eigo  fluidum  celerius  quam 
grave  ex  akitudi^  pedum   11.,  &  lentius 

quam 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  497 
quam  grave  ex  alciiudioe  pedum  13  I3* 
pfum;  propter  aitritum  videliceE  ad  fatera 
cubi/  ex  quo  patet,  fublato  attricut  cele* 
ricates  gravis  libere  delapfi  >  acgue  fluidi 
eiceuatis  xquales  fore. 

Quare  fi  fueribt  vafa  duo  altitudinis  va- 
rix,  in  fundo  permra  xqualibus  foramini- 
bus,  &  eodebi  femper  impieta  ftuido  ,  e< 
runc  quantitates  flmdi  ex  utroque  vafe  eo- 
dem  tempore  effluentts  veluii  celeritates , 
quibus  effluit,  ideoque  in  fubduplicata  ra* 
tione  altitudiaum  fiipra  foramioa. 

Si  vas  femper  coofervectir  plenum ,  quo 
tempore  corpos  grave  libcre  cadens  percur* 
rit  aliiiudinem  fluidi  ,  efnmt  e  .vafis  fora* 
mioe  columna  duplo  loogior,  quam  fluidi 
altitudo  fit .  Hoc  ex  theorematibus  de  grai- 
'vium  defceofu  patety  oam .  velocitatc  finali 
duplum  percurritur  ejus  fpatii ,  quod  velo- 
citaie  accelerata  eodem  tempore  pcrcurre* 
retur. 

Ac  fi  squalium  &  fimilium  vaforum  fun« 
di  peRufi  fitit  inxqualibus  foramioibus,  flui- 
donjm  vero  alittudines  fmt  femper  xquo- 
Ifes ,  vafa  Dempe  aique  alta  femper  plena  con- 
ferventur,  tempora  qutbus  lancum  fluidi  ef* 
fluit  e  vafic,  quamum  ipCs  implendis  fu£> 
ficeret  ,  funt  in  ratiooc  rectproca  forami- 
num .  Shoc  coim  hm  lempora  ^  uc  numek 
rus  zque  alcarum  columoarum  y  numerus 
alicem  hk  eft  reciprocc  m  carom  msgnitu* 

.     Lib.  II.  Li  di- 


PmsiCJE  P^RTICUL^RIS 
lur  )    penuitimo    dencur    parciura    i 
treS)  &  ica  porro  feoiper  ut  numeri 
res* 

Fluidum  e  foramine  ,   verticali  di 
ne^  profiliens,  ea  velocitate  in  alcum 
dic  )   qaa  ad  alcicudinem   fuprems  i 
ciei  fluidi  pervenire  poceft  •    NunqUi 
men    ad    hane  percingic    variis   de   <  i 
I.  quia   infeouencis  fluidi  velocicas    i 
eft  prascedencis  velocicacc  /    ex  quo     i 
recardatur;  i.  fiuidum  quum  cotum  ti  i 
amific,  basret  in  fuperiore  columns 
&  a  fiuido  infequence  fuftinetur    mo 
temporis  ,  ^ancequam   ad    lacera    del  i 
Hii)C  recardacio  toci  coiumnae  comm  i 
tur;  ^.  actritu  juxca  latera  luminis,  i 
in    toto  tubo  minor  fic   fluidi   profi  ! 
velocicas;  4.  candem  aeris   refiftencia 
dorum  motum  recardat. 

Has  incer  caufas  ,  fecunda  fola  c  • 
tur  )  nonnihil  inclinando  fluidi  dii  1 
nem  ,  tuncque  fluidum  alcius  nonni : 
fcendic  quam  dirc£lione  vercicaii. 

Qiiod  ad  terciam  recardacionis  cauf 
nimadvertendum  eft ,  eo  majorem ,  f 
proporcione,  dari  atcricum  ,    quo    foii 
minus  eft  •    Circumferencia    enim  »  iii 
fic  actricus,  minuicur  ut   diamecer  >     ! 
ramen  ipfum  minuicur  ,    uc  diamecri 
dracum  /   minuiturque    ideo   magis   1 
profiliencis  quancitaS)  quam  accricus*  r 

I  i    2  ecii 


500  C  of  P  U  T  in. 
eiiam  celentste  ,  attritum  augcri  clariim 
eH/  quare  foramina  cum  altituditie  aquae' 
profilientis  func  augenda  ,  ut  dum  ex  una 
caufa  attritus  augctur,  ex  alia  imminuatur. 
Non  per  canalem  conicum,  fed  per  foramen 
in  lamina  fadum  jaflus  fiat  ,  ut  altius  a- 
qua  profiliat. 

Tubi  per  quos  aqtia  ex  receptaculo  de- 
ducitar,  latimmi  rerpe£lu  foraminis  requi- 
runtur,  ut  lentc-aqua  in  fairce  lubis  mo- 
veaiur,  &  fenfibilis  oon  detur  atiritus . 

Refidentia  ex  fluidi  IHu  in  aerem  crew 
fcit  ut  fuper6cies^  qux  in  aerem  incurrit ; 
jdeft  fi  maneat  celcriias ,  augetur  ut  fora- 
men .  Prefllo  auiem  lateralis  aeris  fequitur 
proportionem  fupcrficiei  columnae.  Si  fora- 
roen  igitur  augeaiur,  magis  crefcic  vis  flui. 
dit  quam  ipfa  caufa  reiardans . 

Datur  in  omnibus  altitudinibus  certa 
foraminis  meofura  >  per  quod  ftuidum  ad 
naximam  quam  potell  attitudinem  afcen- 
dit. 

§.    IV. 

De  Fluidis  oblique  profilietttihus ,  & 
de  motu  ProJeBomm , 

Fluida  qux  oblique  profiliuni ,  noo  cx 
tot  cauGs,  neque  tantum  ,  quantum  vcrti. 
caliter,  tctardantor  .   Secunda   enim  caufa 


PHmC?E  P^RTICUL^RIS  501 
retardanonis  hic  locum  noa  habec,  &  cSi- 
£tus  primx  mtnor  c(l. 

Fluidum  oblique  proje£tuin  fumi  poceft 
ut  innumera  foiida  fefe  muiuo  infequcn- 
tia  ,  5c  eamdem  vjam  percufrencia  .  Via 
fluidi  fenfibilis  eft  ,  &  jdeo  morus  proje. 
£torum  phaenomena  ,  fluidorum  ope  ,  ad 
examea  revocantur,  &  pnefertim  hydrargi* 
ri  ope  ,  ob  majorem  hujus  fpecificam  gra* 
vitacem  .  Amplicudo  ja£lus  omnium  ma* 
xima    deprehcnditur  ad    inclinationcm  45'.  '- 

cum  horizonte.  Si  proGiiac  hydrargirum  per 
duas  direfliones  zque  diftanccs  ab  angulo 
femire£lo  ,  eadem  tere  erit  amplitudo  .  Via 
delineari  poceft  ,  pcr  quam  Mcrcurius  per- 
get,  daia  direSione  pro)e£Uu.  Sed  prxftac 
prxter  experimenta  demonftrare  paraboli- 
cum   projedorum  motum. 

Theoroma  .  Projeflum  parabolam  defcrl- 
bit ,  live  proje£tto  6ac  horizonii  paraliela  , 
£ve  obliqua.  Poflulatum  primum  .  Gravia 
tcndunt  ad  Terrx  ccntrum.  Pofl.  z.  Gra- 
vium  dire€tiones  pro  parallciis  haberi  pof* 
funt .  Pefl.  j.  Proje£li  gravitas  conftans  eft 
hic  apud  nos  ,  &  eadcm  femper .  Pofl.  4. 
Negligimus  cum  Galtieoacris  rcnfientiam  . 

Thcorema  oftendimus  cxperimenio  G> 
mut  ,  &  ratiocinio  .  En  experimcntum  . 
Giobum  per  circuli  quadrantem  cadcre  li' 
fiimus  ,  ut  eam  acquirat  vclocitatera  ,  qu«  ^'  ^°' 
aliitudini  r-idii  quadraniis  «quali  refpon- 
113  d«. 


Soi  ,  C  ^  P  U  T  IIT. 
dec.  Quum  ad  quadrantis  Bnem  globus  de> 
vcneric,  per  acra  Globus  parabolam  defcri- 
bit  ,  qux  in  tabula  pifla  efl  ,  &  Globus 
tranfic  per  annulos  omncs  in  parabolx  pe- 
rimccro  (itos  .  Modo  experimento  addamus 
demonflrationem. 

Grave  ferretur,  dum  a  quadrante  digre* 
ditur  ,  moiu  horizoniali ,  qui  uniformis  per. 
feveraret  ,  nifi  aer  refifterei  ,  a  cujus  rcfi- 
ftentia  tamen  ,  ut  monuimus  ,  przfcindere 
licec  .  Temporibus  ergo  xqualibus  Globus 
fpatia  xqualia  horizonti  parallcla  proie£lio- 
nis  motu  defcriberet  ;  &  ideo  temporibus 
uc  I  .  z  .  3  •  4.  &c.  tangentis  portiones 
defcriptx  eflcnt  ut  iidem  numeri  naturales 
I  .  1  .  3  •  4  •  Scc.  Sed  langentes  hx  z- 
quales  funt  catvx  ordinatis  ;  ei^o  ordina- 
ts  funi  ut  numeri  naturales  •  Sed  interea 
dum  Glokus  fertur  horizontali  dircflionc, 
cadit  gravitatis  vi  temporibus  ut  l  .  z.  j. 
4.  per  fpaiia  quz  funt  ut  l  .  4.  p.  16'. 
Ergo  abfciffa!  ,  quse  fpacia  hxc  reprzfcn- 
tant  ,  funt  uc  ordinatarum  quadrata  ;  qux 
parabolae  propricias ,  imo  effentia  eft.  Er- 
go  Globi  via  parabola  eft. 

Quod  de  dirc£lione  horizontali  proje. 
£ti  ha£lenus  diflum  eft ,  id  de  quavis  pro- 
jeftionis  direftione  dici  poteft;  femper  e- 
nim  motus  pro)e£lionis  uniformis  eft  ,  8c 
motus  ,  quo  grave  cadii  ,  efl  sequabiliter 
acceleratus^ 

Quura 


PHYSICm  P^RTICUL^RIS  joj 
Qiaum  folas  horizoncales  dire£liones  ex« 
bibcac  prscedens  's  Gravefandii  machiaula  : 
alia  machina  excogicaca  eft  ,  in  qua  cubus 
vicreus  femper  Mercurio  plenus  conferva-  ^^fr  J»» 
tur  .  Profilic  Mercurius  per  ferreum  cubu* 
lum,  &  tubulus  bic  inclinacur  ad  horizon- 
tem  ad  qucimvis  angulum  9  quem  adpofixi 
quadrantis  ope  metiri  iicec. 

Machinula  deerac  ,  qoas  &  varias .  veloci* 
taccs  ,  &  varias  dire£liones  projeflionum 
una  exhibcrec.  Hanc  Comes  Gvegorius  Ca«Fig.  si* 
*falius  Bononienfis  Senacor  invcnit ,  cujus 
arcificium  in  eo  confiftic  uc  cadac  globus 
elafticus  in  planum  marmoreum,  quod  ad 
varios  angulos  inclinari  ad  horizontem  po* 
cefl:  ;  demiccacur  vero  Globus  a  qua  libue« 
ric  alcicudine  •  Ad  inclinaciones  omnes  cri» 
buendas  marmoreo  platvo  fufficic  motus  per 
o^avam  circumferenciap  parcem  •  Nam  nu» 
merus  graduum  inclinacionis  plani  ad  ho« 
rizoncem  eft  femper  dimidium  nufficri  gra« 
duum  inclinacionis  jaflus  ad  pcrpendicu* 
lum  •  Indinacio  jaflus  ad  horizootem  efle 
debeac  45^  erit  inclinacio    plani   ad  hori* 

I 
soniem  graduum   %%  —  »   Dire6lio    cnim 

z 
vercicaljfl,  perquamGlobos  cadic,  angulum 
cum  horizonce  facic  =  po^.  a  quibus  de* 

I 
me  22  —  inclinacionis  plani ;  linea  verti* 
2  1^4  ^^^^^ 


504  C  ^P  UT    III.  . 

I 
calis  ad  pUnuu  iaclitiAtur  6y  —  gr.;  ergo 

2 

I 

angulus   reflnionis    CBG   erit   =  ^  — 

2 

cuDi  plano  ;  lcd  pUnum  eft  iafra  horizon- 

I 
tem  22  -^y  ergo  linea  rcflexionis  BC  cf« 

2 

ficit  cum  horizoDte  angutum  45^  &  loti- 
dem  cum  venicali .  Pari  modo  quxcumque* 
fit  inclinatio  ja£lus  BC  ad  verticalem ,  di- 
midium  illius  dandum  eft  inclinationi  pla- 
ni  .  Sit  ABD  =  po".  FBD  =  lo'.  ergo 
ABF  =  80°;  CBG  =80%  CBE  =  70'; 
ABC  =  20^ 

Machinuta  hac  invcnitur  maxima  am- 
'  pliiudo  jadus  ad  inclinationem  45".  Am- 
plitudo  autem  dupU  e(l  linex  Upfus  ,  ob 
impedimenta  tamen  reriftentiie  aeris,  &  im- 
perfe£lz  vis  elafticK  globi  &  roarmoris  , 
res  abludit . 

.  Amptitudines  maoente  esdem  dire£lione 
funt  ut  altitudines. 

Dire£lione  xque  remota  a  45°.  ,  ampli- 
tudines  funt  aequales . 

Problema  .  Data  pulveris  vi  ,  datum  fe- 
rire  fcopum  .  Problematis  hujus  pulcherri- 
ina  foluiio  habetur  etiam  apud  Muflfcb.  de 
motu  proie£lorum . 

«.V. 


PmSICX  PMTICUL^RIS  sos 

^     V. 

De  Soliiis  FluiJ»  immrfis,  &"  dt 
fpecifiea  gravitste. 

Diverfa  corponim  five  folidorum  ,  five 
lluidorum  gravitas  ex  eo  oritur,  quod  in 
fpatio  xqualimajorem  ,  auc  minorcm  coo- 
rineaiit  maierix  quaDtitatem . 

Corporls  denfitas  cft  ilire£le  uc  marerisB 
quaotitas ,  inverfe  ut  vohimen  . 

Corpus  homogeueura  dicitur,  quod  ino- 
mnibus  iiiis  partibus  ejufdem  denlitatis  eft; 
kcterogeneum  vero  ,  cujos  non  omaes  par- 
les  xqualem  deDfitatem  habcDt . 

Pondus  corporis  cum  aherius  corporis 
pondcre,  pari  volumiae  prsediti ,  compara* 
^tum,  fpecifica  corporis  gravitas  appellatar. 
Gravitates  ei^o  fpecificse  corponim  homo- 
geneonim  Sc  eorum  denfitates  ia  eadera 
ratione  runt  ,  videlicet  at  pondera  fub  et^ 
dcm  vdumine  ;  nam  quidquid  in  corporis 
volumine  corporcum  e(l  ,  deDfttatemque 
corporis  conftituic,  pondus  babet. 

Si  corpora  tum  dnGtaie  ,  tum  volumi- 
ne  differant  ,  erit  <}namicas  materia  id  A 
ad  eam  in  B  in  ratione  compofita  t%  di> 
reda  denfitatum  ,  &  dire£U  volumiaum  . 
Q.:  q  :  :  P/  p  :  :  DU  :  du; 
«rgp  Pdu  =  pDU ; 

ergo 


\ 


¥ 


PHTSICM  P^TICVLjfRIS  ^07 
qualitei:  premi ,  adeo  uc  neque  mcdlium  fi« 
gura  muceiur  ,  neque  fragilia  frangancur  , 
patet  ovi  experimenco  ,  quod  Yeficae  aqua 
plenac  inclufum  ,  pondere  magno  preffum 
minime'  frangitur  .  Foecus  icem  in  ucero  , 
fluido  circumdacus  ,  nii  decrimenci  capit  • 
Immo  ne  guccas  quidem  cujufque  fluidi  fi« 
gura  ,  preffione  alterius  fluidi  ab  omni 
parce  aequali ,  mucari  poteft  • 

Corpora  firma  ,  qus  fluidis  immergi  poC- 
func  ,  vel  funt  ejafdcm  cum  fiuido  Ipecifi- 
cas  gravicacis  ,  vel  majoris  ,  vel  minoris  • 
Tria  haec  func  ad  examen  revocanda  • 

L  Dc  Solidis  fpecifice  gravioribus  Fluido , 

cui  immerguntur  • 

Solidum  fluido  fpecifice  gravius  ad  quam* 
cumque  alcitudinem  fluido  immerfum  de- 
orfum  pellicur,  preflione  quae  valec  pondus 
coiumnas,  fa£lae  e  corpore  ipfo,  &  exfiui- 
do  fuperincumbence.  Ponduscolumnae  timi* 
lis  ,  fed  quae  cota  conftac  ex  fluido  ,  eft 
vis  ,  qua  corpus  furfum  premitur  .  Quum 
crgo  foiidum  ponacur  fluido  fpecifice  gra- 
vius ,  vis  pellens  deorfum  major  eft  vi  peU 
lence  furfum.  Corpus  ergo  defcendic.  Soli« 
dum  vero  fpecifice  levius  immerfum,  ad 
fupremam  fluidi  fuperficiem  afcendere  de- 
bet.  Solidum  aeque  grave  ad  quamcumque 
alcitudinem  in  fiuido  fufpenfum  manec. 

Amic« 


So8         C  ^  PUT    m. 

Amittit  corpus  omne  flutdo  gravius  , 
iratnerfum  fluido  eidem ,  parcem  pondcris 
fui  xqualem  poDderi  ftutdi,  quod  fpuium  a 
corpore  occupatum  implere  poteft . 

Bilancem  adhibe  hydrodaticam  ,  &  cy- 
lindro  pratierea  ucere  fc^ido  ,  cylindroqae 
cavo  quodcapitad  amulltm  alterum  folidum  . 
Lancis  unco  juoge  crinem  equinum  cum 
anfa  ficulx  ^  five  cylindri  aperti  ,  &  bujus 
fundo  crine  altero  cquino  junge  cylindrum 
folidum  .  Lanc!  alteri  pondus  impone ,  uc 
fiat  zquilibrium.  Tunc  cylindtutn  folidum 
immergas  aquae :  SEquilibrium  collicur,  quia 
cylindrus  folidus  partinu  ab  aqua  fuAinetur. 
Ad  aquilibrium  vcro  libra  rcdit,  fi  cylin- 
drus  cavus  aqua  impleatur,  hoc  eil  fi  ad- 
datur  tancutn  aqux ,  quanium  repleat  locum 
a  cylindro  folido  occupaium. 

Pondus  quod  corpus  fluido  immerfum  con- 
fervac  ,  vocatur  itlius  gravitas  refpcfliva  , 
qus  cft  excefTus  gravicaiis  fpecificx  folidi 
fupra  fpecificam  fluidi  gravicatem  ,  quia  fo> 
lidutn  tantum  fux  gravicatis  amittit ,  quan- 
lum  eft  pondus  zqualis  voluminis  fluidi  , 
feu  quania  efl  fluidi  fpccifica  gravitas .  Su- 
ftineri  crgo  poteft  folidum  aqua  merfum 
potentia  zquali  refpe£livx    folidi    gravitati . 

Solidus    cylindrus  fluido   immeruis   auget 

fluidi  pondus.  Fiac  tunc  sequilibrium .  Ex- 

trahe  a    fjuido   cylindrum  ,    tolliiur  «quili- 

brium.   Infunde  ficulam  aqux  ejufdem  cum 

cy. 


PmSICJE  P^RTICUL^RIS  $og 
cylindro     voluminis  ,     reftimirtfr    aequilu 
briuro  •   Ergo   tantum   addicut  pondus  fluU 
do,  quantum  folidum  amitrit. 

Fiat  bilancis  unius  squitibriam  cHm  fi- 
tula  &  cylindrofolido.  Fiataequilibrium  aU 
terius  bilancis  cum  Vafe  aqua  fere  pleno« 
Merge  cylindrum  in  aquam  vafis  ,  tollicur 
utriufque  bilancis  asquilibrium  •  Deme  a  pri- 
mx  bilancis  sequipondio,  &  adde  «qrapon- 
dio  bilancis  alterius ,  pondus  aqus^  qaam 
fitula  contineret :  reftisuitur  uiriufque  ,bi« 
lancis  aequilibrium  • 

Pondera  dno  aeqnalia  fed  divcirfs  denfita- 
€is  ponantur  in  squilibrio  .  Mergantur  in 
ftquam.*  fpecifice  gravius  defcendit.  Pondera 
asqualia,  &  ejufdem  denficatis  ponantur  in 
asquilibrio.  Mergantur  in  aquam.*  fervatur 
«quilibrium  • 

Horum  alterum  mergatur  in  aqnam ,  aU 
terum  in  vini  fpiritum:  afcendic  meriom  in 
aquam. 

Volnmina  duo  aequalia  fed  dlverfas  denfi* 
tatis  mergantur  in  aquam :  aequale  pondus 
amittunt.  Sed  refpe£iiva  gravitas  luperefl: 
inasqualis . 

IL  De  Carparibus  fifjnis  imnmfis  fiuido 
€jufd€m  fpe^ific^t  gravitatis. 

>    Si   corpus  firmum   ejufdem    ctim   fluido 
fpecifica?   gravitatis  mcrgatur   in  fiuidum  ^ 

quo* 


^ 


Sto         C  ^  P  U  T    W. 

quovis  loco  conftitutum  quiefcit ,  quia  co- 
Jumna:,  in  qus  folidum  eft  ,  idcm  habet 
cum  vicinis  pondus. 

Hinc.  p9tet  dari  fpatium  inane  y  fecus 
enim  omnla  efsent  xque  gravia ,  &  corpus 
nullum  if)  fluido  defcendecet ,  vel  afcende- 
rec. 

Ex  kac  hydroflacicae  i^e  iotelligicur,  cur 
vas  aqua  plenum  miDims-vj  irahatur  ad 
aqux  fuperficicm.  Aqua  enim,qux  in  vafe 
eft,  in  aquilibrio  efl  cum  aqua  excra  vas 
ConHiiuta . 

tdco.  corpus.  xque  grave  cum  fluido  ,  ex 
bilanoe  fufpenfum,  fub  aquae  fuperficie  po- 
fitum,  totum  pondus  fuum  amiGiTe  vide> 
tur^*  vidctur,  inquam,  nam  revera  pondus 
fuum  recinet  ,  alias  levtus  fluido  fa£lum  , 
pcr  ftutdum  afcendcret.  Eo  modo  quo  0  li. 
brx  duat  in  bilance  in  xquillbrio  confti. 
tuaotur  ,  neutra  prbpondenic  ,  uiraque  ta. 
mta  pondus  retinet  fuum . 

III.  Ve    Corporibui  firmls    Uvmtbus 
fimdo  i  cui  immtrguntur . 

Si  Iblidum  quod  fluido  immergitur  fue> 
rit  fpeciBce  levius  fluido  ^  cui  imponitur  , 
fublidet  ipfuni  ,  donec  volumen  fluidi  x* 
quale  immerfz  folidi  parti  ,  idem  pondus 
habcatac  lotum  folldum;  tunc  enim  colu> 


PMYSICjE  P^RTICUL^RIS    stt 
Mna,  in  qua  folidum  cft  cum  columnapro> 
xima  ia  xqiiilibrio  conquiefcit . 

Solidum  igitur  ipfum  plus  mergitur  io 
fluido  lcviori ;  tiinc  hydrometrum. 

Cylindrus  tamen  ligneus,  bafi  laminafer- 
rea  conte£ta,  langensvalis  fundum  planum, 
non  petlitur  furfum  adfiifo  Mercurio*  niG, 
fucculTo  vafe,  Mercurius  fubingrediacur  fun- 
dum  inter  vafis  ,  &  cylindri  laminam  . 
Tunc  cylindrus  a  graviore  Mercurio  pelli- 
lur  furfum . 

E(l  fluidi  fpeci6ca  gravitas  ad  eam  foli- 
di ,  ut  totum  foUdumadparcem  immerfam  . 
£t  immerfx  folidi  panesfunt  inverfe  ut  flul- 
donim  denlitates^  fluida  enim  ,  quae  pof- 
fent  fpatia  replere  ,  qux  folidum  replct  , 
femper  funt  ejufdem  ponderis,  quuni  xquare 
dcbeanc  folidi  pondtts. 

IV.  Di  taedo  invtniendi  fpeeifieam  tum  /«/^ 
dcmm  f  tum  Jimidomm  gravitsttm , 

Si  corpus  fluido  fpecifice  gravius  variis 
mergatur  fluidis  ,  funt  fluidorum  fpecificse 
gravitaces  uc  pondera  a  folido  in  ipfis 
amifla .  Nam  folidum  fluido  immerfum 
tantum  fui  MHidcris  amittit ,  quamum  eft 
pondus  xqualls  votuminis  fluidi.  Hrgo  flui- 
dorum  xqualis  vqtuminis  pondera,  lcu  fpe- 
ci6cx  gravitates  func  ut  pondera  a  folido 
in^-lluidis  illis  «mifla. 

Gi- 


51^          C  ^  P  UT    III. 

Cubus  ex  aurichalcho  in  aere  poudus  ha^ 

bens  unciarum 

6.  &  filiquarum  js 

unc.     lil. 

amictic  in  aqua        —        — 

S  •  Si 

in  aqua  bullience         ~       - 

-       '5-4* 

jn  vino     -    — 

■^^^*                           a^^v 

s  •  41 

id  laae         - 

a                           mmmmm                          «mh 

S  .  77 

in  vini  /piricu 

—       — 

4.  87 

in  olco        — 

—       _ 

4  •  13» 

Aqua  frigida 

Aqua  calida 

Vinum 

S  :  $1 

S  ••  4» 

s  ••  41 

771 

7<Ji 

761 

1000 

p88 

987 

Lac 

Viai  fpiritus 

OleuBi 

5  :  77 

4  :  87 

4  :  13* 

797 

663 

708 

^^33^-? 

8SP^" 

5.18"^ 

771 

.  77 1 

771 

uncia   una   = 

granis  480  > 

Iiliquis  144  • 

Siliqua  tribus  granis  ordei  aequalis  declara* 
tur  in  pondere.  Drachma  conllat  filiquis  i8. 
Uncia  drachmis  8  =  fiiiquis  144.  Vetus 
auftor  de  ponderibus. 

Quod  ad  folidorum  fpecificam  attinet  gra* 
vitatem.*  notum  eft  denfitacem  fcu  fpecifi- 
cam  gravitatem  efse  dire£le  ut  pondus ,  in- 
verfe  ut  volumen  ;  ergo  habecur  denfitas ,  fi 
pondus  corporis  dividatur  per  pondus  a« 
mifsum . 

Solidorum  denfitates  cum  denfitare  aquas 

con* 


PHTSICJE  P^STlCULjfRlS   st» 
conrerimuS}  &  perhBoc  inter  fe.  Aqusoen* 
fiiatcm  poQimus  ut  i  =  i ,  ooo. 

Scire  licei  hac  nethodo  inveairi  pc^e  et- 
iam  denGtatem  corporum  fluido  leviorum  , 
€\  hzc  juDgamur  corpori  graviori,  ui  mer.> 
gantur. 

Si  pondus  pedts  cubici  aqux  multiplice- 
tur  per  numerum  exbtbencem  fpeciBcam  gra- 
vitatem  alteriui  corporis  ,  puca  merctlriij 
habetur  pondus  pedis  cubici  mcrcurii.  Pes 
cubicus  aqux  pondus  habec  librar.  74  Pat. 
multiplicentur  h»  per  14,  habebis  poadus 
pedis  cubici  mcrcuru  =3  libris  10^6. 

Globus  ferreus  pondus  habens  io.  aere 
unc.  8  .-  6j 

amitiit  in    aqua  '   :   13 

Fiac  I  :  13  .%;  6j  :  •■  1000 

157  .  iiiy  :  :  1000  .  77^4 

Globus  (bmni  in  aere  unc.  7  :  113 
amittit  jn  aqua  I  :    10 

fiat       I  .-  10  .  7  :  113  :  :  looo 

1S4  .    iiai    :  :  1000  .      7178 

Flumbeus  Globus  in  aere  22  .-  10 


amittit  10  aqua 

2  .    2 

fiat          2.-2. 

22  : 

10  :  :  looo 

ij?o  .  3 
Aurichalcum  in 

178: 
aere 

;  :  1000  .  iOSfS7 
,  pondere    12  .:  itf 

amittic  in  aqua 
£ac   1  :  71  .  12 

.  16 

I     :  7» 
:  :  1000 

2itf  .1744 
Ltb.  n. 

:  .■  1000  .  8074 

Kk                Au. 

SI4         C  ofP  V  T   nt 

•Aureus  nummus  Venetus  gr.  iS 

I 
amictic  in  aqua  gr«  g— 

/  2 

I 

fiac      3 —  .  ^d  :  :  looo 
z 
7  .  13^  :  :  1000  *  18857 
Nummus  ejufdem  ponderis  in   aere^   fed 
•ex  auri  &  m\s  aequalrbus  porcionibus  ,   a- 

I 
sniccic  in  aqua  gr.    6 — 

% 
1 
fiac  6 —  n  66  :  i  1000 

13  .  132  :  :  1000  .  I0IS3 

Argenci  puri  lamina  pondus  habens  in 
aere  filiquarum  jTb 

^mitcic  in  aqua  fiiiq.  7 

fiac  7  .  71  ••  .•  1000  .  10285 

Mercurius  pofidere  filiq.  32-93 

«minic  in  aqua  fil.  251 

fiat-  251  •  3293  :  :  looo  »  131 15 

Etfi  corpora  mole  sequalia  asquaic  pon- 
dus  amittanc  in  aqua  .'  refpe^u  tamen 
ponderis  totius  ,  iliud  corpus  roinus  amit- 
tic ,  quod  fpecifice  gravius  eft . 

Si  ad  sequalia  volumina  redlgi  foiida  ne« 
queanCj^  repic&cur  ipfis  vas  aliquod.  Exera- 
plum.  Nitri  drachmse    xz    =  gr«  720    a« 

mic-* 


PHrsiCM  P^RTlCVLjtRlS   st^ 
iniccunc  in  vini  fpiritu  grana  ^iS.Gravius. 
vini  fpiritus  ad  eam  aquae  eft  oc  i66  •  looo 
liat    ^66  .  328  :  :  1000  •  ^yp 
deinceps    379  .  720  :  :  1000  .  ipoo 
hasc  ultima  eft  nicri  fpecifica  gravitas. 

Lignorum  pondera  non  funt  in  aqua  fu« 
tnenda  ,  nifi  prius  ligna  coxeris  in  oleo  , 
vel  febo. 

JEftate  minor ,  hyeme  ma jor  fpecifica  cor* 
porum  gravicas  eft . 

C    A    P    U    T      IV. 

De  Igne  • 

|l    •  De  fignis  Ignis. 

Ignis  tanca  profe£lo  vis  eft  ,  iate  adeo 
patens  campus^  in  quo  vis  hujufmodi  agiC| 
:  varius  adeo,  adeo  abditus  agendi  modus^^ 
'  ut  a  vero  ne  hilum  quidem  receflerit ,  qui 
igQcm  praecipuum  efle  dixeric  nacurae  mini« 
f  ftrum,  line  quo  mocus  nuUus^  nulla  corpo- 
i  rearum  rerum  generacio  ,  confervatio  nulla » 
$    nulla  mucacto  efl*e  poffic  • 

Res  hujufmodi  camen,  utiltsadeo,  adeo* 
\\  que  communis,  qua  nuUa  vitas  pars  carere 
{  utla  racione  poceft  ,  per'  quam  omnia  cer* 
;  mmuSy  omnia  agimus^  corporea  omnia  co* 
^  Kk    2  gno- 


/ 


ji^       c  JTp  ut  ir. 

gnofcimuE ,  ignis  vi<Ielicec  ,  profundis  sdeo 
tenebris  circumfeptus  delitefctc  ,  ut  nihil 
quidem  in  naturali  Philofophia  obfcunus 
iptius  ignis  natura  fit. 

Ignis  enim  omniuin  corporum  generibus 
commifcetur,  Sc  una  cum  aliis  cauCs  ,  iif< 
demquc  plurimis  agit  .  Oifficillimum  idco 
eft  ignis  aflionem  ab  aliis  cauHs  cum  igne 
fimul  agentibus  fecernere. 

Sed  &  alia  non  levis  Phyficos  urget  dit 
jicultas:  partium  nempe  ignis  tenuitas  ,  qua 
duriffima  ,  &  denfiflima  quseque  pervadit  . 
Fugit  ideo  tenuitas  hxc  pariium  ,  fenfuum. 
nonrorum  aciera .  Quid  auiero,  qusefo,  abf. 
que  fenfuum  minifterio  cognofcere  in  Fhy- 
£ca  licet? 

Utinam  faltem  ignis  figna  innotefcerent. 
Forro  figna  ignis  ejufmodi  finc  oportet  , 
ut  ubi  (ignum  adfit  ,  ibi  fic  &  ignis  *  ubi 
ignis  eft  ,  ibi  quoque  lignum  ignis  adGt  . 
Signum  hoc  prxierea  manifelle  lenCbus  ap* 
pareai  necelTe  cll . 

Ubi  figaum  hujufmodt  adeflet,  Daturam 
ignis ,  quem  adeffe  noverimus  ,  per  ignis 
cnc£lus ,  nempe  per  Theoriam  veram  opti- 
ma  methodo  illatam  ,  inveltigare  Iicerec  . 
Multa  etiam  fponte  fe  offirrrent,  qu*  veri- 
limile  aliquid  cxhibereni. 

At  magna  eft  inveniendi  figni  hujurmo- 
di  difficultas  .  Nam  tunc  etiam  ,  quando 
omnia  frigore  corripiuntur  ,     ignis  excita- 


PmsICM  P^RTKULJiRIS   517 
ri ,    8c  fe   prodere    momenco  poiell  y   cujus 
nulla    ancea    indicia   apparebuic  ,    uc  dum 
chalybeex  filice  fcincilla  exfculptcur. 

Si  ignis  miDima  copia  non  fic,  ignis  in- 
dicia  wnc  ejus  effeflus  y  i.  fcilicec  calor; 
a.  lux ;  3.  color  ;  4.  expanlia  ,  feu  rare- 
faflio  cum  Auidorum  corporum,  cum  foli* 
dorum;  5*  ccwnbuHio,  &  fufio  ^  6.  gravi- 
ras  corporum  ,  qux  igne  noo  raro  auge- 
tur. 

Eft  tamen  lux  noo  raro  fine  fenfibili  ca- 
lore,  uc  in  Luna ,  uc  io  Phofphoris.  Eft 
etiam  quandoque  calor  fine  fenubili  luce  , 
uc  in  bullieniibus  fluidis  ,  uc  &  in  ferro  , 
quod  igni  brevi  fueric  impoficum,  vcl  im- 
milTum .  Non  ergo  per  lucera  igois  copiam 
Dieirri  licec. 

Si  ei^o  lux  non  eH  ignb  menfura  y  mul- 
co  minus  cojonim,  qui  a  luce  func  ,  mu- 
caciones,  ignis  menfura  etTe  pofTunt. 
'  Num  ergo  corporum  expanfio  feu  rare* 
l^flio  ignis  menfura  efl?  Certum  ell  cor- 
pora  plcraque  ,  cum  folida  ^  tum  fluida  , 
igne  dilatari . 

Nam   globut    ferreus    igue     calefaftus  ^Cip.  i 
per    laminx    foramen    non    tranfic   ,     per 
auod      globus    idem  ,     amifTo     calore   , 
fua    fponce  ruic  .    Qiiod  eventret    5c  globo 
plumbeo  in  aqua  bullience  calefa£lo. 

Thermometro   calidx    aquz    immifTo  ,  Eir-  ^ 
mcrcurius  ,     qui     in    ipfo  cft ,    vel    vint 
Kk     3  fpi- 


5i8         C  ^  P  UT    ir. 

fpiritus  ,  fi  eo  replecus  tubus  ihermometrl 
fity  attollitur  io  lubo  ;  ergo  dilataiur.  A- 
qux  dilataito,  igais  calore  fa£la  »  vel  co> 
quis  &  ihermopolis  notilTitna- eft. 
txf.  3.  Pyrotnetro  metalla  onania  dilaiantur  , 
fi  meia^lico  paralleleptpedo  flamma  fubjicia- 
tur. 

Hzc  tamen  ,  igtits  indicia,  noa  oienru- 
ram  praebent  .  Leviffima  etiim  igne  mini- 
mo  rarefiunt.  Fcrrom  calore  crclcit  fecun- 
dum  omnes  dimenfiones  ,  frigore  contrahi- 
tur  ,  idemque  corpori  cuivis  accidit  .  Al 
quum  varia  id  raiione  fiat ,  pro  varia  cor- 
porum  denfiiaie,  vario  pondere  ,  vaiiaque 
indole,-  paict  dilatationem  corporum  ,  ignis 
fignum  utique  effe,  non  camen  Jgnis  men- 
furam  exhibcre .  Adde,  aquam  eiiam  ex* 
pandi  dum  congelat  .  Therroometra  igitur 
aptius  thertnofcopia  dicuntur  .  Sed  de  his 
fcrmo  forte  redibii.  Nunc  fcalam  lanturn 
thcrmomeiri  aliis  minus  imperfe£tam  exhi- 
bem  us . 

Si  fpeculis  pUnis  refle£latur  Solis  ima- 
go  in  tbermofcopium  ,  erii  caloris  gradus  , 
uc  pari  tempore  refle£lentium  fpeculorum 
numeius .  Videndum  quxnam  his  caloris 
gradibus  fluidi  dilaiaiiorefpondeaiy  &  quo* 
ties  fluidum  ad  datam  allitudiQem  tbermo- 
fcopii  fluidum  adduxerit ,  gradus  caloris  ae- 
ris  cognofcetur.  Non  diflimulamus  tamen , 
pro  varia  aeris  ferenitate  ,  pro  varia  Solis 
fu- 


pmSICM  P^RTICVI^RIS  519 
fupra  borizontfDEi  ahitudine,  pro  varia  an- 
ni  cempeftacc  ,  ttn^iiies  illas  Sotis  vario& 
caloris  gradus  excitare.  Quate  ihermofco. 
pia  boc  pa£lo  canftru£la  zquales  non  ex- 
bibebuQt  caloris  gradus,  quod  Reaumurii » 
&  Fabreneitii  ibermofcopia  faciunc. 

Quid  de  iufione  dicendunn?  FuGs  calore 
fblidis,  iifquc  buIHentibus',  utut  ignis  vim 
augcas,  non  augetur  expanfio  ;  ut  ajqua  itcm 
quum  femel  in  aperto  vafe  bullire  cceperit , 
ejuftjue  volumen  vicelimafexta  fui  parie  au* 
^um  .fuerit ,  utui  cam  igne  torqu?as  ,  ul- 
lerius  expandi .  nuUo  modo  poted  ;  quod  Eip.  4. 
experiri  unufquifque  veftrum  po^eft  ,  fi  a- 
qua  ad  collum  ufque  plenam  phialam  igni 
adiDOveac,  donec  bulliat  ,  Corpocuro  fufi;? 
id  unum  o&endit  calore  agicari  partes  o- 
mnes  /  intimas  eiiam  ,  corporum  quoque 
duriHimorum,  eafque  ab  inviceqi,  vifla  at- 
tra£lionis  vi ,  femoveri  ,  &  flujdi  aaturam  , 
sdmiflb  igne,  folidaeadem  acquirere.  Nam 
auri  granum  looooo  argenti  granis  xqualt 
ubique  proportidne  immitcetur/  ex  quo  par 
tet  ,  Bttranere  fe  mutuci  fuforum  metallo- 
rum  partcs;  quod  fi  non\  eETet,  gravius  au- 
rum  ad  fundum  utique  laberetur,  ut  aqua 
facit,  fi  oleo,  leviori  fpecie  ,  quam  aqu9 
(it,  affundaiur.  Antimonium  cum  aurp  fur 
iiim  ,  faeces  auri  ad  fe  trahic  ,   aurumque 

Qiium  ignis  corporum   omnium    incima 
K  k    4  per> 


^io  t  a  P  VT  XK 
'  pervadat ,  eademque  ditatet  .-  mirum  ooa- 
eft,  volimien  corporum  omnium  seHate  au> 
geri  ^  augeri  in  Zoaa  lorridat  &  Jn  clima- 
tc  calidiore  ;  augert  demum  quoties  cator 
quavis  de  caufa  augeatur  .  Ideo  pendulum 
magna  diligcncia  conJDfuere  conati  funt  ex> 
perimenialis  Philofophix  cultores  ,  quod 
dum  c&lore  dilatatur  pendulum ,  frigoreque 
contrahitur,  tardiufque  ideo  calore  m,  ve- 
locius  frigore  fuas  ofcillationes  abfolvit  .* 
ditatationi,  &  coniraf^ioni  huic  remedium 
a  calore,  &  frigore  ortum ,  adferrec  .  Co- 
nati  fumus  &  nos  fimpliciffimum  pcodulum 
conllruere,  quod  xquidiucurnum  eirec^  fal- 
,cem  mutationes  a  calore,  8c  frlgore  orus 
minime  patereiur.  Illud  exhibuimus  prima, 
quam  in  theairo  babuimus  ,  exerciutione 
feptem  ab  hinc  annis  ,  ftatimque  T^is 
vulgavtmus . 

Patet  ex  hifce  omnibus,  corporum  dila- 
tationem  plerumque  ignis  fignum  efle;  per 
hanc  compsracionem  aliquam  inter  ignis 
copias  inflitui  pofTc,  veram  aucem  geome- 
tricam  proportionem  llatui  noa  pofle. 

Combuftio ,  quam  fpeculis  parabolicis  o- 
flendimns  ,  cenum  ignis  fignum  eft  ^  at 
quum  corpora  alia  citius  ,  alia  vero  tar- 
dius,  alia  demum  nunquam  incendantur  .* 
cx  combuftione  corporum  diverforum  ,  i- 
gnis  copiam  metirt  nulio  modo  poflumus. 

£x  hoc  fpeculorum  parabolicorum  expe- 


PHTSICJE  PjlRTICVLjtRlS  5« 
rimcDto  t  patet  ,  ignem  per  re£la5  lineas 
moveri .  Nam  ex  conicis  notum  ell  radium 
refledi  parallelum  axi  paraboliconim  fpe- 
culorum  ,  qu«  parallela  fibi  mmuo  ,  & 
perpendicularia  communi  axi  coUocata  funt* 
&  refledi  ad  alterum  focum. 

Incer  ignJs  Ggna  pondus  demum  pofai- 
tnus,  quod  experimentis  plurimis  Boyleus 
conBrmavii  in  aureo  iibello  fuo  de  ponde- 
rabilibUs  partibus  flamms.  Hzc  oon  tnfti- 
tuimus  in  theatro  experimenta  ,  quia  ni- 
mium  temporis  neceffarium  elTei  ad  ea  ftt 
meoda .  Neque  vero  ignis ,  &  flammie  pon-  ' 
deri  cootranus  eft  afccofus  flammaE  per  ae- 
Tem;  afccndit  cnim  flamma  per  aerem  &»■ 
TJorem;  at  ia  vacno  Boyleaoo  defcendic^ 
nt  quum  de  acre  dicemus  ,  experimeDio 
demanflrabimus  . 

Pondus  hoc  tamen  corporum  igoe  atk 
£lum  ,  etfi  IigDum  ignis  lit  ,  ejus  tamen 
DOD  exhibec  meBfuram  ;  varium  enim  iu 
corporibas  variis  eidem  igoi  expofitis  de- 
preneoditur  ponderjs  incrementUm. 


§.ii. 


1 


§.   II. 

Jgnem^  fiuidum  ejfe  fui  generis ,  ut  aqua  i 

O'  aeVy  detefminata  ifempt 

ejfs  tfatura  • 

Sunt  qui  patenc  omnia  corporum  genc« 
ra  in  igneoi  mutari  pofle^  dummodo  &  ia 
cxiig^as  facis  parciculas  cribui,  &  rapjdi(&* 
mum  motum  concipere  particulas  hsB  mini- 
mx  poffinc  • 

Ac  nobis  concraveri  nmillimMm  ^fle  vi* 
decur  (  qua  in  re  Philofopbos  magni  no- 
mihis  au£lores  babemus  ,  &  imicamur  )•* 
ignem  fluidum  effe  fui  gei>erjs  ,  feu  decer* 
minacas  nacurae  ,  uc  aqua  ,  &  aer  ,  quod 
fluidum  femper  ignis  fic ,  nacuram  videlicec 
fuam  perpecuo  confervet» 

Non  omni.a  enim  corporum  g^ner^  in« 
cendi,  $c  comburi  ppflunt ;  son  cineres,  a 
quibus  .igne^  ,  qusp  ligno  inera^t  parcicu« 
las ,  avoUverunc  ;  non  aqua  ,  q.uan^vis  ra« 
rior  ipfa  oleo  cinnamomi  fit  ,  quod  arde« 
re,  &  incendi  poced  ;  non  fales  ipfi  vola- 
tiles ,  fubciles  camen  adeo  ,  uc  e  vafculo  , 
Htuc  claufo  (  dummodo  non  hermecice  ) 
femper  evadanc ,  &  in  aqua  foluca ,  mecal- 
la  folvanc .  Huc  accedic  buUientem  aqua|ti 
infufflatione  fieri  frigidiorem  ,  quamvis  in- 
fufFlatione   ejus  augeacur  mocus  ,   addatur- 

que 


PHYSICm  P^RTICULjfRlS 
que  aer  ,  jgni  coDfcrvando  pernecef 
Idipfum  maxime  illuftrac  ,  aerem 
cec  igni  confervando  neceffarium  e({< 
perimencum  fa6lu  faciliimura,  quod 
labore,  nuUis  fumptibas,  momento 
poris,  fumi  poteft;  Paretur  chartace 
lindrus,  cujus  diamecer  major  trium 
tuorve  pollicpm  lit ,  longiti^do  verc 
unius  cbartx  communis.  Cylindrus  1 
denti  candelas  circumponatur  ,  itauc 
cylindri  circumferentia  fuperior  m 
flamms  apici  fit .  Infimam  deinde  c 
chartacei  partcm  manu  lentter  com 
ut  ab.  mferiore  parte  aer  fubingro: 
poflic  in  locum  illius  ,  qoi  calore 
tus,  e  fupcriore  cylindri  parrc  peilii; 
extruditur.  Brevi  fiec,  uc  fiamma  >: 
langueac  ,  trepidec  ;  deinde  candel 
aeris  defe6lu  extinguetur.  Aer  ergo 
lendo  necefiarius  eft. 

Imo  non  aerem  modo  ,  fed  &  d 
catas  aeris  particulas  igni  nutriendc 
ceflarias  efle,  experimentum  alterum 
dit  •*  ex  quo  patebit ,  non  omnia  ir 
converti  pofle,  ignemque  ideo  detci 
partium  fpecie  conftare.  Phialam  fii 
tream  ,  cujus  fundus  abfcifltts  ,  ab  I 
fit,  os  autem  apertum  •  Tabulas  : 
impone  candelam  accenfam  ,  quac  i 
cooperias  opus  eft;  tabulx  vero  i*i 
phialas  diametro  major  fic  ,  ne  int 


5^4         C  ^P  V  T    IV. 
km   ingredt  tabula  polfic  .  Animadvenes 

I.  CandeUm  tamdtu  ardere  ,  quamdiu 
novus  aer  pcr  plura  in  tabula  fa£la  foramt- 
na  in  hanc  quafi  lacernam  ingredi  poteric. 

II.  In  aquam  nonnihit  tabula  demeroa- 
tur*  uc  foramina  obftruantur  omnia  ,  per 
qux  a^r  ingrediebatur;  non  ardebic  candeia 
nltra  io',  deinde  extinguetur,  eo  quod  ca- 
lor  aerem  e  pbiala  per  os  e;us  excrudic; 
novus  autem  aer  ingredi  in  phialam  noa 
poteft. 

III.  Tubo  deinde  recurvo  in  phialam 
immilTo,  videbis  primo  novum  aerem  in 
kcum  ejus,  qui  inius  calore  dilatatur ,  in- 
gredi  per  lubum,  attamen  aon  ardere  caa- 
delam  ulcra  zi". 

IV.  Folle  dctnde  leniter  in  tubum  a?'* 
rem  infuffles  novum  ;  quamdiu  infufflave* 
ris,  tamdiu  candela  jugiter  ardebit. 

V.  Illud  vero  non  fine  animi  admiratione 
animadvertes  .-  fi  videlicet  foUis  loco,  ore 
aerem  novum  infufHaveris  tn  tubum  ,  qui 
aer  in  pulmonibus  nonnihit  hKret,  ut  no. 
flis  ,    cicius    extinguetur    candela  ,     quam 

3uum  nullus  in  phiaUm  aer  novus  ingre- 
ereiur .  Ex  quo  patet  abunde  aerem  in 
pulmonibus  amiiiere  faculiaiem  ignem  du> 
triendi . 

VI.  Quod  ex  eo  vel  maxime  confirma- 
tur,  quia  H  aerem  non  e  pulmontbus  ex- 
fpircs,  fed  exote  caotun) ,  antequam  aerem 

ipfum 


PHYSICJE  P^RTICUL^RIS  513 
jpfum  in  pulmones  demictas,    ardebic  can* 
dela ,    fietque  folum  flainma    nonnihil  laa- 
guidior,  quam  dum  fotte  aer  iafufflare(ur. 

Indiget  igicur  ignis  ,  non  roodo  aere» 
fed  certis  etiam,  decerminacifque  aeris  par- 
ticulis  •  Quare  noa  omnia  fane  in  ignem 
converci  pofTunt. 

Sed  annon  elafticus  ignis  eft?  eft  profe- 
Sio  ,  uc  pulveris  pyrii  ,  cormeotorunique 
beilicorum  vis  facis  oftendic  •  Si  igicur  ae« 
rem  fluidum  efte  fui  generis  inde  inferunt 
Phylici ,  quia  eiafticus  eft ;  nam  fi  heceroge- 
nearum  colle£lio  rerum  aer  effec ,  non  adeo 
conftans  illi ,  &  uniformis  vis  elaftica  inef- 
fe  poflet.-  ignis  quoque  pari  ratione  flui- 
dum  fui  generis  dicendus  eft. 

Facilitas  prascerea  maxima ,  qua  corpora 
nonnulla  incenduncur  &  comburuntur ,  ma« 
nifeftiffime  evincit  ,  majorem  iis  inefle  i- 
gnearum  parcicuiarum  copiam ;  vix  epim  id 
apte  poteft  aUa  racione  explicari  •  Pociore 
vero  ^ure  innumera  phofphororum  genera 
idipfum  fuadenc ;  imo  &  ligna ,  &  ofla ,  & 
lapides,  &  carbones,  &  fulphur  ,  &  alia, 
in  quibus  proculdubio  ignis  delicefcic  •  Qua« 
re  fi  jsnis ,  uc  aqua  ,  &  aer  in  corporum 
conipoutione  locum  habec ,  eric  profe£lo  & 
ignis  fui  generis  fluidum. 

Calcinata  vero  corpora  cucem  adurunc^* 
plena  igitur  igne  funt  •  Calx  aqua  folvi* 
turi  quia  fales  calcinatis  immixti  corpori« 

bus 


Si^  C  jfP  VT    IV. 

bus  aquam  accrahunc,  quae  pororum  pane<« 
ces  dilacans,  igni  exicum  liberum  permic- 
tic ,  qui  per  poros  ipfos  con(lri£los  permea« 
re  minime  pocerat  •  At  cur  non  etiam  di- 
<a5,  ignes  &  falcs  comniuni  opera,  poros 
operire^  quod  fola  vis  ignis  haud  pocerac? 

Magnam  fane  ignis  copiam  per  corpora 
Mundi  diftribui  inde  incelligicis.  Magna  u^ 
tique  in  Caslot  in  aere  ,  in  Terras  fuperfi« 
cie,&intra  Terras  vifceraeft.  In  Caelo  e- 
nim  Sol  &  Sceilae  igniu  corpora  funt,  imo 
lux  quoque  ipfa  per  omnia  mundi  fpatia 
difperfa,  &  ipfa  ignis  eft  ,  uc  de  luce  a« 
gences  oftendemu^« 

'  In  aere  fulgura ,  fulmina ,  &  horrifici,  ho« 
rum  efFe^lus,  quanca  copia  ignis  per  aera 
difperfus  fic  facis  oftendunc  •  His  addas  cf- 
fiuvia  corporum,  quae  incendi  poflunc,  & 
fion  raro  incenduncur  •  Lux  vero  quancam 
ignis  .vim  coliigac  ,  uftoria  fpecula  often- 
dunc  ,  quibus  lux  in  aciem  colie£la  efFe* 
&MS  edere  compericur,  quos  ignis  coromu- 
nis  non  hora ,  non  die  ,  non  menfe ,  non 
anno  incegro  efficerec. 

In  Terras  fuperficie  phofphori  innumeri 
quancum  ignis  fic  facis  oftendunc ;  id  often- 
dunc  quoque  corpora  ,  quae  facile  incendi 
poflunc,  ligna,  olea,  crafla  oronia,  &  pin« 

gwa- 

In  Terrae  vifceribns  multum  ignis  deli« 
tefcere  Vulcani  fuadenc,  de  quorum  maxi« 

mo 


PHYSlCm  F^RTICVL^RJS  517 
ino  numero  Varenium  ,  Nievventitium ,  *• 
liofve  coDfuIere  pneftat .  Sed  annon  &  Tcr- 
nc  tremores,  fubterranei  boatus  ,  &  venti 
ab  igoe  prxcipue  ortum  ducunt  ?  quid  } 
quod  tantz  fiunt  quandoque  Terrx  fuccuf- 
Cones,  uc  magoa  aliqua  Tcrra:  portio  de- 
hifcat,  deorfumque  ruat  in  chafma ,  bara- 
ihrumque  profundum  ,  quod  delnceps  reple- 
tur  aqua>  Ruina  hxcianta,  qua  v! ,  quzfo, 
nill  ignis  vi  iieri  dicenda  ell? 

Qus  lamen  tanta  ignis  copia  rapientifll- 
mis  naturae  ie^ibus  coercetur,  uc  in  corpo- 
ribus  fmgulis  in  naiurali  ftatu  fuo  confti- 
tutis,  motus,  &  agitatio  ftt  in  inverfa  ra- 
tioQe  copis,  ideoque  calor  modum  mini- 
me  excedat. 

Ideo  ignis  calor  «que  diftribultur  in  cor-  Ei^  s. 
pora  omnia ,  loco  eodem  claufa,  in  lanam, 
tn  ferrum,  in  lapides,  8cc.  qua:  ideo  omnia 
fi  thermometrutn  tangant  ,  cjus  fluidum 
nutlo  modo  movent/  ecfi  manui  non  zque 
calida  videantur;  ideo  fcilicet,  quia  calor 
tnanus  di(tribuitur  in  plures  manu  frigidio- 
res  partes ,  dum  manus  denfius  ferrum  tan- 
git ,  quam  fi  rarius  lignum  manu  pariter 
tangerctur . 

Addam  hic  coronidts  loco,  fumum  ejuf-  -  _ 
dem  efTe  cum  igne  naturx,  &  tantum  mi- 
nori  motu ,  quam  flamma,  agitari .  Si  enim 
fumusdammam  contingat,Sc  ipfcincendiiur, 
qux  fumi  flamma  recens  cxtiiiSaiiJ  candcb 
Um 


Si8  C  ^  PV  T    IK 

lam  fumum  emictentcm  rurfus  accendtt. 
Flammx  veroviciox  fe  mutuo  repeUunt^ 
*"*'"'  fi  ad  contaftum  devenerint. 

jj^       Dcmum  flamma   impedita  ae  cxpanda. 
tur,  altius  aitollitur. 

§.    III. 

De  Ifftis  preprktatiims. 

EtG  ignis  naturam  fenfibus  de(H«heodere 
fone  non  liceac,  quum  in  ea  inveftiganda 
pofl  Carteftum,  Malcbrancliium,  Nevvto* 
num,  Boyleum  ,  Reaumurium,  Lemeriumv 
ipfumque  Bohcrarium,  quidc  igne  prx  ck- 
teris  cgregie  rcripfii,  vix  quidquam  hafle- 
nus  Philofophi  profeccnnt:  proprictates  ta-> 
men  ignis ,  fenfuura  ope  detegi ,  longo  fal- 
tcm  labore,  poflunt;  fi  effe£lus  ejus  anim- 
advertamus ,  quoties  ignis  figna ,  calor  vi- 
delicec,  lumen,  corporum  dilztatio.,  &  a- 
Ita  ,  auc  eorum  faltem  aliquod  manife-* 
Hantur  .  Cator  &  lumen  ,  aut  utrumque 
fimul  ubi  adfioc  ,  ibi  igncm  cffe  manife- 
Aant. 

Hac  via  tiipliccm  tn  igne  motum  agno- 
fcimus.  Primum  quo  cator  coramunicaiur , 
&  corpora  dilatancur ,  non  feparatis  parti- 
bus,  auc  turbato  eamm  ordinc  y  fecundum 
<]uo  corporum  partes  ditTolvuntur,  aut  in- 
tcr  fe  agitantur ;  tenlum  pcr  lineas  re£las , 


PBTSICM  P^RTIOJL^RIS  $^9 

ut   in    lumine  ,    quod    fpeculis    paraboUcis 
confirmavimus. 

Corpus  calidum  minus  calido  caloris  fui 
parcem  communicat ,  ubi  alteri  alcerum  ap- 
plicacur  y  caloris  autem  fui  eam  partem 
amittic  ,  quam  altert  corpori  communi* 
cat,  doaec  xqualis  caloris  gradus  in  utro- 
que  corpore  £t .  Quacumque  enim  raiione 
ioterfe  differant  vicina  corpora  ,  Ihcc  eo- 
dem  modo  in  thermomecrum  agum .  Calor 
ergo  &  per  corpora  varia  ,  &  per  totam 
cujufvis  corporis  mafTani  diftribuitur.  Aqua  ^ip.  > 
etiani  buUiens  cum  vapore  fupra  ipfius  fu- 
perficiem  vafe  inclufo  ,  eumdem  calorem 
nabet . 

CorpOTB  camen  omnia  non  eodem  modo 
jncalefcunt,-  non  cnim  aeque  facile  omnium 
corporum  partes  agttantur  ,  &  in  quaedam 
diflicilius  ignis,  <|uam  in  alia  peneirat.  Ne- 
que  eadem  demum  in  variis  corporibus  par^ 
tium  cohcGo  eft  .  Paiec  id  per  ea  experi- 
jnenta  ,  quac  pyroraetri  ope,  exercitatione 
prima  de  igne,  exhibuimus. 

Calor  tamen  non  fequitur  ^uantitatis  i-  . 
gnis  proporttonem .  Nam  fi  raanus  aeque  ca< 
lidas  imponas,  unam  ligno  ,  alt«ram  mar- 
tnori  seque  inter  fe  calidis ,  minus  camed 
calidis  quam  manus  fit  .*  manus  ligoo  im* 
pofiia  minus  fui  caloris  amittet  ,  &  ligno 
ma)oiTm  caloris  gradum  cofflmunicabit  , 
quia  tignum  niiqorem  partium  nuraerutU 
Lib.  U.  L  i  fub 


530  C  ^P  UT    IV. 

iub  dato  volumine  cominet  quam  marmn 
fub  eodem  volumioe  contlneat  .  Numems 
ideo  pariium  minor  in  Itgno,  minus  attra. 
hec  ,  combibetque  caloris  manus  ,  &  hic 
in  roioorem  parcium  ligni  numerum  eSii> 
fus  ,  iifdem  majorem  eodem  tempore  gra> 
dum  quam  roarmori  communicabic. 

Ignis  non  zque  faclie  in  omnia  corpora 
penecrac  ob  eorum  lexturara ,  Sc  ob  majo- 
rem ,  m.inoremque >quam  continent ,  ignrs  co- 
piam;  &  facilius  etiam  ignis  io  corpus  pe« 
netrac,  fi  calidum  illud  fit.  Speculum  ideo 
uflorium  majorcs  effeflus  edtt  dum  &igi« 
dum,  quam  dum  calidum  e(l  j  quia  cali* 
dum  plus  ignis  combibit  ,  minufque  ideo 
reflefltc^  minores  eciam  effe£lus  fpecutum 
idem  edic,  fi  radii  per  aerem  tranfeant  u- 
kfadum . 

Qjrpora  qux  difficUius  incalefcunt,  diu- 
tius  etiam  calorem  fervant ,  &  ioiernK  cor-. 
lorum  omnium  partes  calorem  poft  alias 
amittunt  ,  Hinc  inteliigirous  corporis  ca> 
lotrm  pofle  dimiflime  confervari  ,  li  hoc 
atiis  corporibus  invoIvaiHr,  ut  in  aqua  ca. 
lida  cernimus ,  in  qua  c^lor ,  aere  circum- 
ambieiite  retinetur  ,  quem  in  vacuo  Boy. 
lcano  citius  amittic. 

HsEC  ad  primam  rcferuntu/  motos  isnia 
fpeciem,  qua  calor  nempe  aliit  corporibus 
^ommunicatur  .  Quod  ad  corporum  dilara- 
lioacm  ,  qu«  hac  motus  fpecie  fit ,   exp*. 


PHTSICX  P^RTICVL^RIS  $31 
ritncDEi  cxhibutmut  exercitattoae  prima  de 

Ex  its  qiue  haftcnus  ezhibnimus  ad  >•' 
gnem  pertinencift  ,  £iitis  patec,  1.  ignem 
eife  corpus ,  quod  fons  lucis  \  aique  calo- 
ris  efl  ,  &  corpora  oraaia  dura  *  mollia, 
fluida^pervadict  ac  ipfa  dilatat  y  a.  nitimr 
ignis  in  panes  omacs  moveri ,  &  a£lu  mo> 
vetur;impeaetrabilis  eft,  nam  refle£litur ,  uc 
uftorii  fpeculi  experimento  demonflravimus; 
3.  folidis  admoduni ,  feu  duris  partibits  cod- 
ilat  ,  nam  duriflima  quaeque  corpora  dila- 
tat ;  4.  tenuiffimz  func  ignis  panes  ,  jiam 
denliffima  quxquc  corpora  ,  porifque  ideo 
mintmis  donaca  ,  ^ilc  penetraat;  5.  ela- 
fticum   ignem  ejie   vel  ex  eo   coaiicerem, 

?|uod  in  phofpfaoris,'Sc  in  calce  ferc  quie- 
cit,  dum  autem  vel  in  tormeotis»  vel  in 
cuniculis  pulvis  pyrius ,  vel  in  aere  fulmi- 
nea  materics  inceaditur,  tanto  impetu  llre- 
pituque  ignis  expanditur,  ut  vix  quidqoam 
ipfi  refiftat  y  6.  perpotitas  dcmum  aamo» 
dum  effe  ignis  paries,  &  ex.angulo  refle* 
xionis  xquali  angulo  incidentiz  inferas  \i* 
cct;  &  ex  co  vct  maxime  quod  tam  cito 
penetrec  ignis  tn  corporum  quorumvts  po- 
ros, 

Ad   impetum   quo  dilatatur  ignis  ,  ^'e, 
pcrimeatom     facii     pulveris     mlminantis 
quod   fit  fulphure  ,    nitro  ,   &   fale     tar- 
tari  .     Impetus    ejus   a    fale    tarcari   ori* 
L  I     1  tur . 


531  C  ^  P  U  T     IV. 

tur  .  Ideo  urdius  diffipaiur ,  &  aliorum 
componentium  retardat  difripationeai  .  Pul. 
vis  hic ferrco cochleari  immiffus,  igni  impo- 
nttur.  Primum  agitatur  nonnihil,  fpumat^ 
dcinceps  magno  fragore  incenfus  diflipa- 
tur. 

Similes  efic£lus  aurum  fiilpiinans  edii. 

Qiiod  ad  folidorum  corporum  dilatatio- 
fiem  per  igneni  attinet ,  animadvertere  prx- 
ftat , 

1.  £a  tege  corpora  ditatari,uEiDitio  len- 
ta  y  raa)or  deinde  dilatatio  daio  tempore 
fiat  ,  ■  poftea  leoia  denuo  ,  doiKC  ad  tnaxi- 
inam  dilatationem  ventum  lii;  poros  entm 
initio  ar£tiorcs  non  magna  ignis  copia  per- 
\adic  i  majori  deinde  copia  ignis  in  dila- 
tato»  poros  ingredtiur-  detDum  quum  latif- 
fimi  pori  funt  ,  ingrcditur  ucique  magna 
copia  ,  3E  facile  ciiam  per  dilaiatos  admo- 
dum  peros  exii  ,  ideotjue  &  tunc  leota  di- 
latatio  Ht  ;  donec  laii  adeo  pori  fa^lL 
iunc  ,  uc  quanta  copia  ignis  ingreditur  , 
unia  avolec  ;  tunc  dilatatio  non  amplius. 
augetur . 

2.  Varis  dcnGtaii»  corpora  ,  varia  pro- 
porttone  dilataniur  ,  quod  a  vatia  indole 
corporum  pendet  ,  quorum  partes  magis 
tninufvc  inter  fe  coluerent  ;  peodet  &  a 
varia  particularum  Bgura,  denfitate  ,  aitra< 
£lione,  alitfque  pcne  innumerisnondum  de- 
teftis  cauCs. 

3.  Cor- 


PHYSICX  PjfRTICUL^RIS  533 

3.  Corpora  varia  cum  folida  lum  nuida 
tron  eodem  tcmpore  dilacari  incipiunt ,  ut 
pyrometro  de  folidis  oflcndimus;  in  fluidis 
vero  cuique  licec  cxperimeaco   dcprehende* 

re.  , 

4.  NoD  defunt  corpora  qux  igae  contra* 
.  liuntur  ,  ut  ligna ,  creta ,  lutum  /  igne  fci* 

Itcet  ab  hifce  fugance  aqueas  partes  ,  quai 
soD  arfle  adeo  lignisf  creta  ,  Imoque  adhz» 
Hnt ,  ut  iiliaie  ,  oieofa  ,  cerreasque  partes 
meiatlis  adhxrent. 

Praeter  corpor-um-  dilatationem  ignis  cfTe- 
Clus  fuDt  fufio  ,  exhalatio  ,  combuftio. ,  uc 
jam  initio  monuimus. 

•    Fufionis    cxemplum     exhibemus     pofita  Ci^  )• 
plumbi   lamella    in  ramentis   tignl  fulphu< 
re    nitroque    commixtis  .    Dum  hzc  incen< 
duntur  ,  &    infumtintur  ,     lamina   plumhi 
funditur,  &  globi  forma  cernitur . 

Fundit  ignis  profe£lo  ceram  ,  febum  , 
butyrum  ,  glaciem  ,  &  jpfa  quoque  meial< 
la  /  fundit  aucem  dum  vis  ignts  .vim  co> 
hteGonis  vincrc  ,  Dum  funduntur  autem 
corpora  ,  maximum  nondum  conceperc  ca* 
lorem  y  fed  lantum  dum  bulliunc  .  Volati* 
lia  eiiam  igne  corpora  (  ipfa  quoque  me- 
lalla)  fiunt  .  Cers  ,  pix  ,  fulphur  citius  - 
admodum  fiunt  volacilia,  ferjus  raetalla  . 
Mixta  qusedam,  ut  pulvis  pyrius  ,  pulvis 
fulmiaiins*  aurom  fulminans ,  tempotis  mo* 
meaco  avolanc. 

L  I    3  Fu. 


S34-        C  ^  P  U  T    ir. 

Fufionis  ufiis  inDumarl  in  vita  funt, 

I.  Glutinis  genera  varia,  ferruniDa  iteiti 
(uGone  fiunc  .  z.  Si  vafa  mctallica  ;  j.  & 
ferrea  inftruroeata  ,  vomercs,  ferras,  dola- 
bram,  fecurim,  &InnumeraaliaiRufus  vits 
traduximus;  annon  fufione  primum  hzc  o* 
mnia  fieri  iticipiuni?  4.  Auro  quot,  quxfo, 
Sc  qux  ,  &  quam  veoufta  opera'  Aurifices  . 
eifequuntur  ?  5.  Signa',  equeftres  ftatuas  , 
summofque  ipfos ,  menfurani  illam  commo- 
dorum  hudianx  vitz  omotum  ,  liae  fuGone 
utique  non  baberemus  .  &.  Stamno  paci- 
nas  t  al>>  /  7*  pluiAho  tc^a  cooperta  ;  8. 
ferro  atbo  feu  ftamoo  illito  permulta  ;  9. 
globults  plumbeis  venacioDis  delicias  com- 
paramus. 

In  combuftione .  demum  ignis  transferc 
fecumplures,  (juasfibi  jungic,  combuftoruni 
corporum  particulas  ,  hafque  in  poros  ve- 
hit  fecum  corporum,  qux  penetrat  .  Ideo 
io  corporum  calcinatione  ,  horum  poadus 
tugetur . 
f  Hoc  ponderis  augmentum  fenGbile  fse- 
'  pe  non  eft  ^  uc  fcrreo  parallelepipedo  ca- 
Iefa£lo  ,  &  pondus  idem  coDfcrvante  o- 
ftendemus,  quod  zque  iu  vacuo  ac  in  aere 
fucccdit  .  Mediocris  praeterea  ignis  copia 
fufficic  calefaciendo  ferro,  major  fundeodo  , 
maxima  in  calcem  redigendo .  Hinc  maxi- 
mum  in  CBlcioatis ,  mioimum  io  calefa£lis 
tantum  pooderis  augmentum. 


PRrsiCM  P^RTICVL^RIS  535 

§.     IV. 

Qum»d»  exeitetuT^  augettmr  ^  immintttumj 
pnpagetur  ifftis, 

Attrttos  uni  <  przcipuis  ■  caofis  eft  ,  Eip.  i. 
quibns  cxcitscnr  igais  ,  ui  comaiuai  ex. 
perimcntcr  filicrs  percuffi  ohalybe  pcrfua. 
detur  ,  quo  in  phznomeno  tanta  vis  ignis 
eft,  ui  momemo  temports  chslybis  ramen> 
ta  &indat  ,  &  in  gtobulos  minutos  admo- 
dum  convertat  .-  Equi  fcrrum  viarum  flra* 
tis  collirum  ignis  uintillas  pari  modo  ex< 
citat . 

Huic  affine  experimentum  altenim  e[l,Eip.  1. 
quo  G  cylindrum  ex  ferro  &  aniimo. 
t)io  fa£lum  ,  lima  corroferis  ,  fcintillK 
inde  igois  exciiats  oculis  cemiintur  ,  fufi 
auiem  meialli  globuti  in  fubje£lam  char- 
tam  hpfi'  oculis  percipluntur. 

Ejufdcm     generis     experimentum    ex-  e^  j- 
hibei    lignum  ,    quod    vehementi    attritu 
ex  alio  ligno  fuflnum  exciiat ,  atque  flam- 
mam. 

Korunt  id  fao  periculo  Ji,  qui  in  longis 
iiinenbus  fngida  aipergere,  &  pingui  inun- 
gere  materia  fzpe  axes  rotarnm  neglexe- 
ruDC  .  Noruoi  omnes  ,  qui  machinas  adhi* 
bent  i  quanira  axesin  cylindricis  cavitati- 
bus  revplvuntur  .  Attritu  fcilicet  incale- 
L  I    4  fcunC) 


.     S3<         C  ^  P  U  T    IV. 

fcuDC ,  candemque  accenduncur  .  Incalercic 
ferra  diuagicata  findendis  lignis,  &  combu- 
ftorum  ramencorum  ligni  odorem  effundic ,  . 
Lamina  coniura  malleo  incalefcic  ,  inca-  1* 
lefcic  &  malleus  •  Inftrumema  item  omnia  * 
fabrorum  cum  ligni  ,  tum  ferri  calorem 
cbncrahunc,  dum  diu  ,  &  magna  agicacione 
in  fuos  ufus  adhibencur.  Forfex  incaiefcic^ 
dum  frigida  mecalla  diu  findic  •  £c  dum 
per  foramina  femper  ar£liora  meta/iicum 
iilum  craducicur,  calidum  fic  .  Qui  polien* 
dis  metallis  operam  navanc  ,  Itgno  ,  pan« 
no,  &c.  calorem  chalybi  ,  auro  ,  argenco* 
que  communicanc  •  Qui  funem  manu  ce- 
nens  e  feneftra  defcendic  ,  folo  fuftentacus 
fune  ,  magno  fuo  damno  magnum  experi- 
cur  in  manu  calorem.  > 

Fluida  tamen  atcritu  calorem  non  com- 
municanc  /  uc  fluvii  aqua  ferreo  globo  / 
fed  folidorum  atcricus  id  poteft  .  Num 
bombardae  globus  calorem  concipic  ex  at« 
cricu  cum  aere?  Non  cenfeo.  Cur  non  po- 
cius  ex  attritu  in  tormenti  lateribus  ?  Vel 
i£lu  in  Terram,  dum  cadit  ?  Num  vento 
iDcalefcic  ferrum  ?  Ecquifnam  vehementi 
Tencofeexponeret,ucattricu  calefieret?  Qub 
globum  accigic  cormenti  ftatim.  ac  cecidic  ? 

Num  iff  fylvis  rami  accendi  mutuo  ac« 
critu  poffunc?  Cur  non  ?  Vegetabiiia  pro« 
fe£lo  ignem  concincnc  >  nuces  manibus  agi« 
tatas  incalefcunc. 

Tym* 


pmSICJE  PjlRTlCUtjfRlS  537 

Tympani  pellis  diu  perculfa  iDcaUlcir  .' 
Coriutn  quoque  malleo  coatufum  ;  manus 
aicritu  mutuo  ;  manus  corpori  collifie  ' 
ambulatio  cslorem  ioducunc  partibns  ci^li- 
£s.  En  ei^o,  atcritunl  praEcipuam  effe  cat»> 
fam,  qua  excitatur  i^ois. 

ExCiiati^r  quoque  ignis  ,  fi  lai^uefcent 
jam  ignez  materix  motus  augeacur. 

Fhofphorus   intef    chartas  ,    ungue   fuper  ^^  4- 
charcam   premente  pbofphorum  ,   motu  in- 
cenditur, 

Fbof{Jiorus  idem  accenditur  ,    li    mox^  s* 
cxtin£ljB   caadelx  calenti  gpffipio    applice- 
lur. 

Atta£lu  etizm  fcyphi  aqua  calida  pleni  ,  Expw  t. 
accendiiur  pbofphotus  ,  &  hic  candelic  gof^ 
fipium  accandit. 

Si  phofphoro  fcrihas  ,    calefaAa  charta,^,^.  ,, 
nigrae  litterx  in  ipfa  apparenc. 

Ramenta  ferri ,  11  incidant  in  flammam ,  Exp.  s. 
accenduniur  ,  audo  fulpbaris  \n  fecro  mo- 
tu. 

Augetur  ignis  i.  auSko  ejus  pabulo;  2. 
impedtendo  ne  diffipetur  ;  3.  in  eumden 
locuin  dirigendo  flammam  ,  uc  uftoria  fpe- 
cula  faciunc  ,  furnuli,  arena  ,  lucerna ,  en- 
caultes,  hypocauftay  fabri  adfperaendo  car- 
boDcs  aqua  ,  impetum  ignis  in  ferrum  di- 
Tigunt ,  quod  fub  carbonibus  eft  .  Augecur  _ 
infufflatione  ,  etiam  vaporum  magn»  impe* 
tu  ex  j^Iipila  manantium;  hi  eaim  femi- 


PHYSICJE  P^RTKVL^RIS  jjy 
Superell  explicemus  qtiomodo  propagecac 
igais  .  Hac  ae  re  modo  conjefluras  exbl- 
bemusEuleri,  quse  exftaiit  in  cjus  dilTem* 
tiooe  ,  qu2  przmio  Acad.  Reg.  Scienci»- 
rum  condecoraca  eft. 

Corpora,  qus  moveniur  ,  motum  fuutn 
aliis  communicant  ea  lege,  ut  quantum  de 
fuo  mocu  comoiunicant  ,  taotumdem  a- 
tnittaat;  quare  ouoquam  genitus  motus  eo 
major  6c  ,  qui  in  corpore  fueric  ,  a  quo 
motus  excitatur.  Hoc  nemo  quidem  tgoo* 
rat. 

Qui  ergo  fic ,  ut  fcincilla ,  utuc  parva  , 
non  modo  fuum  communicare  mocum  , 
fed  lonce  ma^orem  excltare  ,  ut  jn  magnis 
incendiis  facic ,  Identidem  deprehendatur  ? 
Num  ideo  qula  quum  ignic  per  corpora  o- 
mnia  dtfperuis  Cc  ,  exclcatur  a  fciotilla  i- 
gnis  ,  qui  prope  ell  ;  dutc  tunc  Cmul  ,  & 
alias  excitant;  hac  fimul  &  allas  plures,  8c 
ita  porro .'  adeo  ut  motus  omnis  inccadii 
mediate  taotum  a  prima  fcintilla  procedat, 
immediace  auteoi  a  fcintiltis  omnlbus  per 
gnxlus  excitacis  ?  Rem  exemplo  fuadere 
magnus  Eulerus  couatus  eft  .  Si  tenuiflimi 
vltrei  gtobuli  ,  aerem  communi  nonnihil 
denGorcm  continereDt,  &  globis  hujufmodi 
vas  aliquod  Inoens  repleretur  :  annon  fiEip.ii. 
globorum  bu}uiniO(ti  atiquis  frangeretur  , 
hujus  frufta  globos  alios  diffringerent;  ho- 
rum  proje£lx  paries  &  alios;  &  ita  porroj 
do 


J4»  C  ^  P  UT    r. 

res  fertur,  &  minorem  paiimrittritum.  Ca« 
lidior  fii  in  vslidft  pulmonum  arterta.  Ca- 
lidiffimus  evaderet  in  pulmoDibus  aeris  ela* 
Aica  vi  preffus,  &  incitatus,  niH  frigidi  ae- 
ris  infpiraiione  &  atta£lu  calor  imminuere- 
tur,  &  nifi  faciltus  per  ampliores  anallomo- 
ies,&  per  patentiores  alias  viss  ab  arteriis 
in  venas  protruderecur .  Ideo  in  aere  calido 
ad  146"..  tfaerm.  Fahren.  paflerculus  raortuus 
ell,  &  canis  ig'  fcetorem  effadit  incolera- 
bilem,&  interiit  fotutis  calore  alcalints  fa- 
libus  ,  2c  fpiriiibus . 

C    A     P    U    T       V. 


^    I. 

De  i/ftrif  pondere . 

Terrenarum  rtrmm  cmnium  ,  qoie  ngtura 
«dmimflrimtury  ftminmar,  &  fatar ,  &•  pa- 
retis  ,  ut  ita  Jitam  ,  C^  educattr  &  altor 
^ft  aer ,  mniaque  Jieut  mtmbra  &"  partet 
juas  nutricatur ,  &  emtiuet .  Is  tum  fu/us , 
C*"  exttnaatus  in  fublime  ftrtur ;  tum  eontre- 
tuf  y  in  nubem  eogitur  ,  bumorem^ut  eolii» 
gent,  Ttrram  amget  imbribnsi  *""•  tffi""" 
bue,  &  illue,  ventos  ejgieit .  Uttn  annuas 
frigoris  t>  eaterit  fteit  varietapes  j  idemfuo 
&•  vo- 


PHrsiCM  P^RTICUl-^RIS  543 
^  volatns  alitum  fufiinet,  &  fpiritu  Ju&ut 
slit ,  0"  fuflattat  aaimatiter , 

Aerem  adeo  humsao  generi  luilem  * 
jmo  vero  peoicus  necsllariuai  ,  corpus  ef- 
fe  ,  quamvis  teDuiffimam  fic ,  profe£lo  pa- 
tet  /  quum  &  moiis  pcc  aera  corporibus 
rcGllac  ,  &  manu  ,  vcl  flabello  buc  illuc* 
que  pellatur.  Vencis  ettam,  dum  fpirant, 
ut  &  dum  flatariis  equis  veheris  ,  aerem 
refiftere  experiris .  Sed  annon  vcDti  &  uo- 
das  ezciunt  maris ,  &  navcs  pernici  motu 
huc  illucquc  impellunt?  Grayis  demum  eft 
aer  ,  ut  poft  pauca  otlendemus  .  Quare 
quum  omnibus  corporis  proprietatibus  prat- 
ditus  aer  fic,  utique  corpus  eft . 

Aer  Terram  utique  univerfam  ambic  ; 
jnam  quocumque  Terrarum  homioes  perre* 
xerint>  aerem  femper  infptraruDC ,  &  red> 
diderunc ,  ventofque  experti  funt  maris:.un- 
das  cxcicantes  '  nubes  fufpenffts  ,  &  voli- 
tantes  aves  obfervarunt ;  ac  aerem  proje- 
£lis  refiftere  &  eadem  rciardare  deprehen- 
derunc. 

Fluidum  Terram  amluens  ,  atmofphxra 
terreflris  appellatur,  ex  aere  Sc  vaporibus, 
cffluviifque  terrenorum  corporum  coale- 
fcens.  Nos  aeris  nomine  intetligimus  mix- 
tum  hoc  fluidum  ,  quo  Tellus  circumda- 
tur.  Pro  partibus  antcm  extraneisillattaa- 
cum  habemus  ,  qux  crafliores  funt,  &  ad 
fiuidi  partes  referri  dqd  poflttix. 

Flui- 


544  ^  ^  P  UT    V.' 

Fluidutn  hoc  imprefiiom  c^dere ,  &  u 
pfius  parces  facile  moveri  nemo  eft  ,  qui 
momenro  quovis  temporis  non  experiacur« 
Gravem  eciam  aierem  efTe  probacur,  quia 
caecerorum  fluidorum  corporam  ^  uc  &  fo« 
lidorum  premic  fuperficiem,  fluida  fuftinec 
in  cubis,  &  folida  concingic,  cohne£litque, 
uc  vi  magna  inter  fe  cohxreanc  • 

Hoc  aeris  pondus,  ex  quo  a  Torricellio 
primuiti  dete^um  eft  ,  coram  Phyficas  fa« 
ciem  pienitus  immutaviC)  adeo  ucquum  an« 
cea  effec  vel  obfcurarum  vocum  obfcurif- 
iimum  di£tionarium  ;  vel  hypocheCbus  fo^ 
lummodoinnicerecuri  quas  uc  humanas  men- 
cis  deliramencay  atque  fomnia.func;  velad 
fummum  ceocando  &  quaerendo  viam  indi- 
canc  quam  fequi  natura  in  fois  operibus' 
pocuiltec**  eo  eve£la  fic »  uc  nacuram  expe* 
rimencis  interrogando  »  viam  veram  aperiac 
quam  fequi  nacura  volueric  ,  idque  noa 
divinando  prasftet»  £ed  experiundo. 

Sed  agice  jam  aeris  pondus  experimencis 
luculentiffimis  oftendamus  ,  qus  rem  ica 
perfuadeanc ,  uc  morofi  folummodo '  diffici- 
lefqiie  Pyrrhonici,  quibus  nihil  anciquius 
eft  quam  incoierabilifaftu  ,  cerciffima  qux« 
que ,  fi .  cancum  ipfi  poflenc  ,  labefa&are , 
&  Dotancia  .  reddere  /  Pyrrhonici  foli  ,  in* 
quam  ,  de  iis  dubicare'  adhuc  fe  pofle  di« 
^icehc;  dum  confcii  tamen  fibi  ipfi  funcy 
fe  fcncire  qood  fenciunc,  fc  cemerealiquid 

quod 


PHYSICjE  P^RTICUL^RIS  S4S 
quod  innientur  ;  fed  fubtilibus  folummodo 
ougis  rebus  perfpicuis  tenebras  offundere 
connituntur  ;  perinde  quafi  effodere  aliis 
oculos  inagnam  chirurgia;  periiiam  porcen- 
dfcret  .-  cuju^  nobilifnmx  artis  laus  contra 
fumma  fit  a  lippis  caligaoriburque  oculis  , 
vel  catara£la  correptts  ,  manu  exercitaca 
obduftam  nubem  difpcllere.  Scdpneftac  cie- 
cos,  CBCorumqae  duces  Pyrrhonicos  furs  tc- 
nebris  involucQS,  &  fuo  cancum  judiciobea* 
cos,  non  inre£lari  pluribus,  quum  &  uti- 
lia  prsecepca  refpuanc ,  Sc  in  eo  glorieniur, 
quod  in  clarifQma  luce  ocutos  claudanc  ; 
genus  hominum  fapiencibus  invifum  ,  fuis 
arffcclis  fallax,  non  difciplinis  modo  ,  fcd 
8c  focietaci  humanse  maxime  nbxium. 

Longe  utilius  eft  experimenca  ipfa  pra- 
ferre,  quibus  aeretn  efle  gravem  oculis  o> 
fieodamus '. 

Pondus  fumimus  bilance  globi  vicrei  ,*^  ^- 
e  -quo  aer  quanctlm  licet,  edu£lus  eft  . 
Aperco  aeri  adicu  uc  in  globum  in- 
gredi  poffic  ,  przponderat  globus  lillquis 
34.  fed  nthil  ingreiTum  in  globum  e(l  , 
niri  aer.  Eigo  invenimus  pondus  aeris  com* 
munis  globum  replentis. 

CoDdenfamus  aerem  tn  vafe  hoc  x-  Eip  >• 
reo  .  Pondus  fumimus  vafis  ,  aere  con- 
deoraco  pleni  bilancis  ope  .  Aperto  adU 
tu  aeri)  uc  egredi  e  vafe  poffic ,  in  quo 
fupernc  aer  tamum  cjilfdem  cum  externo 
Lii.  II.  Mm  deo- 


54^         C  ^  P  U  T     V. 

deDntaus,  tollitur  zquilibrium ,  vas  leviuS 
{ic  filtquis  11$  .  Ergo  aeris  illius  denlions 
qui  e  vafe  avolarii  pondus  hasfiltquascxx^ 
quabac . 

Aer  igicur  denfior  plus  pon^ens  habet* 
quara  aer  ide  commuDts ,  quigravior  cftae* 
re  rarefa£lo .  Quae  omnia  jpfa  bilance  de< 
prehendimus ,  qua  reliquorum  omaium  cor- 
porum  poodera  fumi  foienc. 

A  Guerikianis  bemtfpbariis  aerem 
educimus  quantum  poffumus  .  Aeris  ex- 
terni  pondere  hemifphzria  hxc  ita  co- 
hzrenc ,  ut  Upidem  440  librarum  fuble- 
vent.  Sublevarent  autem  pondus  loi^e  ma- 
jus.  Diamctrum  enim  habenc  pollicum  $r. 
Fiat  7  .•  aa  :  :  9  -•  aS 
hac  eft  hzmifphzriorum  ciicumferentiarer-* 

18 
go  area  erit  —  x  ?  =  7  X  9  ==  ^3  pol' 

4. 
Jicibus  quadratis  .  Eigp  dus  oppofttx  he« 
mifphsriorum  facies,  qu2  ambz  aeris  pon> 
dere  premuntur,  contincnc  pollices  quadra- 
tos  i%6 '^  xque  enim  premiiur  hemifphse- 
rium  ac  circutus  ejus  maximus .  Sed  fingu. 
li  quadrati  poltices  fuftineot  libras  15.  uc 
proxima  exercltacione  oftendemus .  Ergo  fu- 
flinere  poflent  hemifphxria  hsc  coojun&a , 
libras  iif5  X  IS  —  ^^9^1  ^^^  ^l^i  "^' 
hentis  vis  eft  libras  150  i  ergo  equi  o£lo 
vim  habent  iibracum  1200.  Ideoequi  c^q 
noa 


j*-^-- 


PHTSICM  PofRTlCVLjfRlS  547 
non  potuerunt  OthoDis  Guerikii  hemifph3e« 
ria   fejungeret    quum  primum    ipfe  expeii- 
mentum  hoc  ipfum  ofteiidic  Magdebui^t . 

Agice  ,  aperto  ^  aditu  ,  linamus  ae>  Eip-  4> 
rem  ingredt  in  ,^«mifphxria  .  Cernitis  , 
quam  levt  pondere  bemifphzria  eadem  fe- 
junganiur  ,  dum  iocernns  aer  vi  elallica 
liia ,  ponderi  aeris  ezierni  aH]uivaIeas  ,  ipii 
idiftiE. 

Nunc  explicare  iacile  licet  cuc  iii  afpi- 
tantes,  feu  fugences  anclias  mercurius  poU 
lices  28  ,  aqua  vero  per  pedes  32  attolli 
po&c .  PoDdus  fcilicec  aeris  excerai  trudtc 
la  antlias  mercurium  &  aquam:  non,  quia 
borreat  naiara  vacuum,  idipfum  coniingit* 
cur  enim  borrerec  nacura  vacuum  per  28 
tancummodo  poUices ,  quando  mercurio  ex- 
perimentum  fumttur  ,  at  impediret  vacuutn 
per  pedes  jt^quando  experimentum  fumitur 
aqua  ?  Fabulx.  Qtiid  horror  ille  praeterea 
eft?  Qiiid  vox  illa  lignificac^  En  rei  veram. 
cxplicatiocem  ;  laDtum  fluidi  fublevatur  in 
ancitam  ,  quantum  aiquivaleat  pooderi  aerise 
columnse  ejufdem  bafeos.  Huic  aeris  ponde> 
ri  xquale  eft  pondus  z8  pollicum  mercu- 
rii  =  31  pedibus  aquz.  Nam  mercuriused 
quatuordecim  vkibus  fpectfice  gravior  aqua  . 
Quare  iipolliccs  iSmcrcurii  muliiplices  per 
z 
14,  habes  aS  x  14=  39i=:pedlbus3i— .' 

3 

M  m     %  Am- 


54»  C  ^  P  U  T     F. 

Amplitudo  vero  columns  fluidi,  nihil  la- 
tenurba[,quia  fluidonim  gravitationes  coltt- 
mnarum  alticudinibus  refpondent*  ut  often- 
dit  par  altitudo  fluidi  in  variz  amplltudinis 
communicancibus  tubis. 

Qiii  poft  hzc  dubitare  adhuc  de  aeris  pon- 
dere  poflei  ,  dubitarec  quoque  num  quod 
emic  auc  veadic  pondus  habeac ,  quod  ipd 
inefse  bilance  decegcrctur.  Quod  fi  faceret  , 
annon  ipfum  helieooro  dignifliaium  przdi- 
carccis? 

Ex  hilce  plaae  intelligitis  cur  equi  bi> 
bentes  aquam  fugendo  trahanc  ;  trudiiur 
hacc  in  equi  os  ponderc  externi  aeris,  duni 
equus  aerem  quem  ore  habebat  JQfpiraitdo, 
in  pulmones  adducit .  Eodem  modo  pueri 
lac  tx.  uberibus  exfugere  cernimus.  Incel- 
ligitis  cur  vagtant  infantes  &  lamententur 
cum  primum-  in  dias  Luminis  oras  erura- 
puni;  ob  validum  fcilicet  ipfifque  novum 
aeris  impulfum  .  Intelligitis  quare  cucurbita 
medica  intus  ca]efa£la,  appUcaca  .cuti ,  pri- 
nium  carnem  fublevec ,  deinceps,  carne  fe- 
&.A ,  fanguinem  extrahac .  Fit  namque  id  ae- 
Tis  externi  interno  craffioris  in  cutem  quae 
extra  cucurbiiam  ell  preffione. 

Flura  qux  ad  rem  hanc  faciunt  iis  ^^, 
qut  hunc  confequentur  exhibebimus  . 


PmSICm  PjtRTICULyiRIS  $4^ 

%.  II. 

De  pondcrh   seris  tffeSihts^ 

Experimcnca  profequimur  quae  aerispon*. 
dus  ofteadune  ,  cujus   cffe6lus   expcrimenca 
illa  func. 

In    communicancibus  cubis  liquor  com«^<^  '• 
ponicur  ad  libellam)  uc  &  in  cubo  aperco. 

Ac    in   cubo    Torricelliano  ad   korizon-^*P*  *• 
Km  tcQlo  j   fuftinecur    mercurius   ab   aeris 
pondere  ad  poilicum  Parifienfium   zS.  ahi» 
tudinem  • 

In  Cttbo  eodem  ad  horizoncem  inclinato,^ 
aeris    pondus   mcrcurium   fuftinec   ad  eam« 
dem  alcitudincm  ,   ecfi  per   cubi   cavicacem 
longius  proccdac. 

Pref&onem  aeris  ab  hujus  alcinxline  pen* 
dere  probatur,  cransFerendo  Torricellianum 
tubum  in  iocum  elevacum  *  nam  circicec 
o£lava  parce  unius  poUicis  defccDdic  mer« 
curius,  dum  cubus  atcollicurad  alcicudinem 
pedam  ccncum. 

Aerem  omnem  parrem  verfus  acqualicec 
premerc  vel  ex  co  pacec,  quod  a  corpori- 
bus  mollibus  aeris  preffio  fine  figuras  mu« 
tatione ,  &  a  fragiHbus  fine  difrupcione  fu^ 
ftincatur,  ecfi  aeris  preflio  cquivaleac  pref* 
fioni  columnas  mercurii  28  pollic*  Parif.  ai^ 
CK  y  auc  aqueae  coiumnas  alcae  32.  pedes  • 

M  m    3  Si 


S50         C  ^  P  U  T    K 

Si  appendas  ad  biUnccm  tubutn  Torri- 
cellUnum  mercurio  immerfum,  tantum  pon- 
deris  habet ,  (juantum  haberet,  fi  pane  cUu- 
fa  inverfa.  deorfum,  una  cum  mercurio,  <]ui 
fupra  libetUm  e(t,  appendereiur .  Ergo,  iii- 
qoiunt  nonnulli,  fi  mercurius  lubo  Torri- 
celliano  contentus  gravitac  io  biUncem  i 
non  fudiDetur  ab  aere,  cum  quo  ia  xqui- 
librio  fi  efiiet,  noo  poflec  utique  in  biUn- 
cem  gravitare.  At  imo  expenmentum  faoc 
aeris  pondiu  oftendic  .  Taatumdem  enim 
gravitat  aer  in  fupremam  partera  Torriccl- 
liani  tubi  ,  quantum  eft  pondus  poUicuni 
z8  mercurii  .  Porro  ea  vis  veritatis  eft  , 
uc  quz  ipfi  videntur  contraria ,  ejus  poiius 
conleflaria  eflfe  depreheodantur. 

Animadvertere  praftat,  dum  tubum  fub- 
levas,  non  aitoUi  mercurium  fupra  fuperfi- 
ctem  mercurii  in  vafculo  flagnantis,  quia 
femper  ab  eodem  aeris  pondere  fuftinctur 
ad  camdem  alcicudinem  fupra  libellam. 

Sed  annon  aeris  graviias  vel  ex  eo  fa> 
lis  evincitur,  quod  aer  hic  noftcr  Terrara 
nunquam  deferac,  fed  ipfi,  fuo  fcilicet  pon- 
dere  ada£lus  ,  adhxrelcat  ?  Patec  idipfum 
quoque  vet  ex  co,quod  axiomatis  loco  no- 
ftris  hifce  temporibus  rcceptum  lit/  Quali- 
tates  corporum  ,  quz  intendi  ,  &  remitti 
ncqueunc,  &  qux  corporibus  omnibus  in- 
funt,  inquibus  experiri  licct,  pro  qualitaci. 
bus  corporum  uaiverforum,   eonim  «iam. 


4        «i 


553.        C  ^4  PV  T    V. 
ponderis  funiDcre  deprehendicur  .   Quate  fi 
fomicis  bafeos   area   elTec  digitorum  qua- 
draiorum  2$  fornix  fuHiDeret  pondus  libra* 
rum  isxiS  =375* 

Age   vero  rem   hanc   uberius  confirme* 
ntus.  Fondus  digiti  cubici  aquz  ell  grano- 

I 
rum  253  — }  fcilicet,  femuncia!  &  grano* 
3 

rum  13  — ;   [lonamus  facilitatis  gratia  fe* 

muDcix  tantum.  Sed  aeris  ^ndere  utoHU 
lur  in  aatliis  aqua  ad  32  pedum  aUitudU 
nem ;  ponamus  item  lacilitatis,  gratia  pe> 
des  30,  nempe  digitos  3^0;  et^o  aqux  co- 
lurana  qux  in  anilia  ab  aeris  pondere  fu- 
flineiur  in   tubo  luminis  digiti  unius   qua- 

3(5o 
drati}  eft  unciatum  • — •  =  180,  fcil.   li- 

2 
bris    15. 

Mercurius  autem  fullinetur  ad  pollicum 
2S  aliitudinem  .  Vidcte  quam  beile  phz- 
nomena  ifla  conveniant .  Pondus  pollicuin 
28-  mercurii  aequivalet  ponderi  pedum  33» 
aqux;  nam  mercurius  e[lquatuordecim  vici* 
bus  gravior  aqua,  quum  incomraunicantibus 
'  tubis  digiti  aqux  14.  mercurium  per  di- 
gitum  unum  furfura  trudant.  Si  ergo  di> 
giti  28  mercurii  per  14  multiplicentur  , 
habc- 


t 


PHTSICM  P^STlCVLoSRIS  SS3 
liabebicur  numenis  digitorum   aqux   ab  ae* 
ris  pondere  fudencatx  =  28  x  14  =  poU. 

j^a  z=  ped.  32: — .  Quare  aerpondere  fuo 

3  .. 

aqualia  aqux  .&  mercurii  pondera  attoUic. 
Quod  facile  bilance  quoque  ipfa  depreheo* 
deres  y  fi  aqux  &  mercurii  intra  tubos 
duos  aeris  pondere  fublevatorum  pondera 
-  fumeres;  hxc  entm  duo  ad  amuffim  xqua- 
lia  efledeprehenderes. 

Barometro    fub    vicreo    fornice    locaco  ,  s^  ^ 
dum   aer   educicur  ,     mercurium  Barometri 
defcendere ,  &  eo  quidem  magis ,  quo  plus 
aeris  eduxeris ,  deprebendes . 

Hemifphxria     raarmorea    folida    fibi  obExp.  10 
«eris   pondus    adhaErent;  fi    veGca    tegatur^^p,  „*' 
campana  machins  Boyleanx',   eduflo  aere, 
velica  deorfum  iafle£litury    fi  piano  vliro ,  £sp.  i^ 
faoc  frangitur. 

Nc  vero  quis  fufpicetur  id  quod  grave 
eft  non  efse  aerem ,  fed  congerietn  efHuvio* 
rum'e  Terra  &  aqua  raanantium  ,  &  ae- 
rem  nufquam  efse  ab  bis  effluviis  diver- 
fum  ■  oftendemus  modo  aerem  efse  flui- 
dum  fui  gsneris,  fuzque  indolis,  uc  aqua, 
&  ignis  ,  mercurius,  &  alia. 

Nam   primo  vapores ,  &  exbalaiiones ,   fi 

vafe  vitreo  daudamur,  temporis  lapfu  vim 

elaflicam  omnem  amittunt  .    Id   pluribus 

experimeniis  In  aere  fafticio  ex  uvis,   pa- 

fta 


SS4-         C  Ji  P  U  T     V. 
'  ftz   fariqa;  »   carnibus  ,    aliirque    fuiDptls  ^ 

foyleus  y  &  Halefius  in  Hacica  vegetaln* 
lium  Exp.  83.  &  in  Hcmaftatice  prafcr. 
•iita  in  appendtce  ,  expcritncnto  fecundo  , 
cvicerunt .  Nam  vafa  qus  hoc  eURico  va> 
pore  ptcniffima  fuerant  ,  Don  longo  teoi- 
-pore  deinceps  deprebenfa  funt  vacua  »  etli 
exbalationes  aliz  citins  ,  aliz  tardius  ela- 
Aicam  vim  fuam  aminanc .  Aer  contra 
purus   «que    elafticus    femper  cll. 

£*p-  13-  Vapores  &  exhalationes  ignem  extin- 
guunt.  St  enim  carapana  pneuinaticx  ma- 
chinx  carbonis,  ex.gr.,  exbataiionibus  re- 
pleatur  ,  podquam  indc  edu£lus  fit  aer  , 
candela  accenfa  in  campanam  demilsa  ex* 
tinguicur,  aon  femel ,  fed  pluries,  fi  pro-  . 
fundius  fingulis  vicibus  in  campanam  de- 
raittatur . 

eip.  14.  Aer  contra  ignem  confcrvat  ,  &  alit  , 
ita  guidem ,  ut  fine  aerc  minJmc  eonferv»- 
Tur  ignis,  Ideo  in  Canis  crypta  ,  aliifque 
Regni  NcapoLitani  locis  ,  fuiphuris  exhala- 
tiones  e  Terra  manantes  ,  accenfam  facem 
cxiinguunt .  Vini  quoque  fumus  e  cavca  , 
vcl  e  vafe ,  in  quo  uvx  buUiunt  ,  flammz 
plurimum  nocet. 

Fulgorera  prunarUm,  ut  &  ferri  canden- 
lis  cxcingui  in  aere  generato  ex  aniimo- 
oia,  &  afFufo  fpiritu  nitri ,  obfervavit  Ha- 
leGus  HemanaTices  appendicis  expertmenio 
fecundo. 

Ani. 


PHrsICX  P^RTICVLoIRlS  55 j 

Animalium  rerpirationi  aer  perneceflarius  Eip.  ij, 
ell  .    In  vacuo  enini  Boyleano  animalia  o- 
mnia  &rius  octus  occidunc . 

At   vapores   &   exhslationes     animalibus^^^  ^^ 
Boceat;  in  ipfis  enim  aniinalia  moriumur  , 
ut  modo  videbitis . 

Canis  ideo  ia  crypta  canina  necatur  ex- 
halationibus,  qu«  quantum  homini  noccanr, 
plures  expeni  funt.  Vini,  cereviCx ,  &  ve- 
terum  puteorum  extialationes  non  femel 
homines  enecarunt  .  Extinguunc  animalia 
cito  candefe^i  a:ris  exbalationes ,  ut  &  car- 
bonum  ligneorum ,  prunge  cefpicum  Hollan- 
dicoium,  fpiritus  vini  ardens ,  oleum  the- 
rebintinz  incenfum,  lignura  quercus  viride 
ardens . 

Vis  przterea  aeris  elallica  prementt  pon- 
deri  proportione  refpondet,  fi  dc  mediocri- 
bus  ponderibus  agatur :  vaporura  vero ,  ex- 
halatioaumque   non '  item  .    Vapores  enim 

I 
maflaB  farinse  triticcac  aqua  fuba£lsB,  ed  •— 
4 
voluminis   rcdcgic   dupla  vi  cl.  Muffchem- 
broekius . 

Per  lignorum  poros  aerem  evadere  cer- 
tum  cft;  vaporcs  vini  ,  &  ccrevi&s  non  i- 
tem.    . 

Poft  pluviam  ,  fuigura  ,  &.  fulmina  aec 
idem  eft,  immo  purior  ,    quamvis  vapores 
dcciderint ,  &  exhalationes  incenfx  flnc .  . 
Ex 


ss($       c  .Y  p  u  r   r. 

Ex  quibus  omnibus  abande  patet  ,  &£■ 
rem  fluidum  cfTe  fui  generis ,  a  vdporibus , 
&  exhalationibus  omniDO  diverfum  ;  quod 
confirmatur  uberius  ex  eo,  quod  va[>ore5  , 
&  exbalationes  e  Terra  non  afcenderent  , 
nin  vel  leviores  hHx  quam  aer  fit  ,  per 
Hydrollaticz  le^es  per  aerem  afcenderenc  ; 
vel  ab  aere  furlum  attraherentur ,  &  abfor- 
beremur  y  vel  a  ventis  (  ab  acre  fcilicet  ) 
huc  illucque  propellereniur. 

^.  II. 

■Dff  vi  *4eris  Elafiica. 

Aerem  efTe  gravem  fuperioribus  exercita- 
tiooibus  duabus,  experimentis  luculentifll- 
mis  dcmonQravimus.  Prseier  pondus ,  aeri 
cidem  ine[t  &  elaftica  vis,  ob  quam  fcili- 
cet  pondere  comprimi  aer  potcft  ,  8c  in 
fpatia  minora  contrahi ;  at  pFcflione  ceiran> 
le,  expaoditur  rurfus  ,  dtlataturqne  aer  in 
fpatium  idem ,  quod  antequam  comprime- 
rcEur,  occupabat  .  Idipfum  modo  indubiis 
experimentis  oHendemus. 

Duo  tubi  uniti  funt  ,  feu  juxta  fe  po> 
fiti .  Atter  eH  barometrum  in  ima  par- 
te  apenum  ,  in  fuprema  claufum  .  Alter 
tubus  B  claufus  in  ima  partc  C  e(l,  aper- 
tus  in  fumma  D.  Tubi  hi  duo  cooperiuntur 
tubomajore  vitreo,qui  fungtcurcainpaDx  vi< 


PHYSICJE  P^RTICUL^RIS  557 
€e .  £ilu£lo  e  campana  bac  aere  ,  roercu« 
fius  in  tubo  A  defcendit  ,  ceflante  in  E 
poDdere  aeris  exteroi;  in  tubo  vero  B  mer- 
curius  afcendic  ob  vim  elafticam  aeris  qui 
in  C  comprefTus  roercurii  pondere  erac. 

Vefica    aere  femiplena  pofita  fub  caropa«£      ^^ 
na   Boyleanae    machinas,  edu6lo  e  campana 
aere ,  intumcfcic  •  Idem  accidic  fi  eam  igni 
admoveris  /    vel  fi  ipfam  ad  roontis  verti- 
cem  tranftuleris. 

Si  vefica  eadem  9  ad)e£lo  pondere  de«£xp,  ^^ 
mergatur  in  eyaihum  aquas  ,  &  collocetur 
fub  machinas  campana  .*  edu£lo  e  campana 
aere,  aer,  qui  incra  veficam  eft,  dilatatur, 
auget  veficas  volumen  ,  quas  ideo  levior 
fa£la  aere  ,  ad  aquas  fuperficiem  emergic, 
&  pondus  atcoUic  • 

Vcfica    in   capfula  Jocata  ,    &    pondere  ^     1^^ 
inagno  prefia ,  edu£lo  aere  c  campana ,  fub 

J|ua  capfula  ponitur ,  intumefcit ,  &  jpondus 
ublevac.  Siinicio  vefiea  capfulam  non  imple* 
ret ,  dilataretur  aer ,  donec  impleret  capfulam  j 
tuncque  tantum  inciperec  pondus  fublevare  • 

Phialam ,  oblongo  coUo  impleas  aqua  ,  i-  ^ 
ta  tamen  ut  in  pbialae  collo  aeris  bulla  fu* 
porfir  •  Digito  ori  phialas  applicato ,  phia« 
lam  inverte,  &  in  vitreum  vas  aqua  femi« 
plenum  ,  os  phialac  e^fdem  merge  •  His 
fub  fornice  Boyleanac  machinae  locatfs ,  dum 
aerem  educis  ,  aer  in  phiala  fuperftes  a- 
quam  expellic ;  admiffo  aere  ^  hic   vi  e< 

la^ 


Quare  exantUtioDum  numeri  ,  logaritbmi 
mnc  aeris  refidui ,  qui  fempcr  ia  Geome> 
trica  progrcffione  decrercic. 

Nunquam  iglcur  aer  omnis  e  fornice  cdu^ 
ci  poteft;  fcd  eo  mJnor  fupcreft  fempcr  in 
fornice  aeris  copia  ,  quo  pcrfe£lior  machi- 
na  fueric,  feu  quo  rainus  intfltDc  fpatii  io- 
ter  antiis  ftindum  >  &  clavim ,  qua  aditus 
acri  in  fornicem  imercluditur,  dum  cpido- 
mium  detruditur  io  antliam  .  TunC  enim 
fruftra  epillomium  adduces  ad  vitrei  forni- 
cis  serem  dilataodum  ,  cum  acr  qui  exao- 
tlatione  ultima  e  vitro  educitur  ad  dcDfi* 
tatem  aeris  externi  contra£lus,  fpatium  il- 
lud  replec  ,  quod  clavim  inter ,  &  anclix 
fundum  interjacet  .  Nihil  enim  ex  antlia 
aeris  exic ,  quum  epiflomium  ad  anclix  fun^ 
dum  incrudis. 

Si  amlix  interna  cavitas  ca^^tati  vitri 
non  fueric  zqualis:  cantum  fupereft  in  vi- 
tro  aeris,  quantum  ad  fpaciuni  illud ,  cla- 
vim  incer  &  epiftomium  incerpofitum  ,  eft 
ut  vicri  cavicas  sd  sntlix  caviiatem .  Opci- 
mum  igitur  confilium  eft  &  amliam  a<]< 
hibere  ampliorem,  &  fpatium  clavim  intcr 
&  antlix  fundum  efficere  minimum . 

Vacuum  igimr  io  Torricelliano  tubo  per- 
fefliiis  cft,  quam  in  vitreo  pneumaticx  ma- 
chinz  fornice.  Ac  in  tubo  difficile  nimium 
eft  experimeota  fumere .  Ideo  poeumatica 
tnachina  meriio  prxftrrj*  iblei . 

Quid 


Sdo  C  ^  P  UT    V. 

Quid  fi  aerem  comprimas?  Compreffi  ae^ 
ris  vis  elaflica  crefcic  .  Id  olleodic  fbns 
compreflloDis  ,  qut  6c  vafe  aqua  fere  ple- 
Do  ,  ad  cujus  fundum  tubus  fere  pertin' 
gii  .  Aer  irudttur  vi  in  vas ,  premicque 
aquae  fuperficiem ,  esmdemque  aquam  ,  a- 
perta  clavi,  ad  nugnam  procnidit  alticudi- 
Dcm . 

Idipfum  oQeodit  fclopeti  feu  iiftulx  pneo- 
mattcz  experimcntum,  quo  condenfatus  aer , 
apena  communicaiioae  cum  fiftula ,  glandem 
{)lumbeam  projtcii  unto  impetu,  ui  tabo* 
lam  fatis  craffam  perforare  pof&t. 

i.  Epiflomium  anttix ,  ore  ejus  claafo  ,  vi 
in  antliam  iiurufum,  tanta  vi'  refiHt ,  quan- 
la  fucrat  comprelTum.  Rea£lioenim  femper 
coniraria^  &xqualis  aSionieft.  Magnes  ad 
ferrum  ,  hoc  ad  magnetem  accedunt  sto- 
jnentis  asqualibus  .  Si  homo  in  cymba  fe- 
dens  func  cymbam  aliecam  irahat,  vel  at- 
teram  remo  repellat  ,  accedunt  ambz  ,  vel 
recedunt  momentis  aequalibus. 

^  Epiftomium  addu£lum  ,  ia  antliara  dau- 
fam  externi  aeris  a£^tone .  redii . 

,,  Epiftomium  fundo  clauOe  antliz  adbz- 
ret,  neqiK.addito  pondere  removetur  .  Iq 
vacuo  facile  moveri  loco  poteft. 

Aqua  calida  ia  vacuo  bnUit,  fpumamque 
exhitKt  ocuUs  ;  idemque  evenit  vino  me- 
ro,  etiam  non  talido .  Aer  enim  intra  »• 
quz,  vel    vini  pvros  coDftitutus ,   fuUato 


FmSlCM  PURTlCVt^RIS  stft 
rn  vacuo  externo  pondere,  dilscatur,  h.  fur; 
fum  erumpit. 

Aereni  compriiai  poffe  quatuordecini  vU 
cibus  Boyleus  docuit :  Hallejus  fexagefies: 
Hales'  duodcquadragies :  glaciemille  treceff> 
tis  triginta  o£lo  vicibus  ^  ergo  duplo  den- 
fior  aqua  fit  .  Aqua  comprimi  non  poteft; 
longe  Jgttur  diverfa  e(l  aeris,  Sc  aqux  na- 
tura. 

Q.uantuin  ler  dilatari  potefl?  BuUx  dife> 
I 
fflctri  pollicis  a  'fundo  aqu2  vftGs  per- 

venluDS  ad  fuperficiem  diametro  urnus  pol* 
licis;  ergo  augetur  diamcter-ut  l.tfoo;  fo> 
liditas  ut  i.  21^000000.  ' 
'  At  bullse  butlis 'uniuotuF  in  iiinere.  For* 
te  etiam  plures  c  fundo  prodeuntes  coale- 
fcunt.  En  phialx-eyperimeoto  ,  in  quo  of 

1: 
ris  bulla  fupererat ,  fi  hxo  £t  diametro  —  — * 

i4 
diametri  globi^  totam  aquam  excladit.  Er- 

go  aer  dilatatur : :  i :  i(5  :  :  i   :  40$)J$;  er« 

go  att  faltem  quater  milEies  volumine  au« 
getur ,  nondum  extinfla  vi  cfos  elaflica-; 
nam  phialx  aqiiam  ad  &ndum  tifque  vafis 
projicere  cetnitur . 

Caufam  vis  aeris  elalUcC'  eam  e0e  pilia« 
mus,  quam  Nevvtonus  tradidit ,  proprien* 
tib.  IL  N  n  tem 


P 


I 

I 

I 

f 

/ 


f 


r/y^J>  ^^^ri^r<*  ^"^*  >    pondus  fcilicct 

^^^/  ijf^Vfff iccllii   Baromctro  ,  & 

.  r/f    scbio^  iu    in   aperio  confticutai 

^fi^^^e^tn  omncm  dubicationis   alcam 

f^i^tiff  4C  de  iis  nuUo  modo  dubicari  por« 

^^jjcmt»  De  harnm  propriccacum  acris 

jifiibt^  variis,  dicemus  in  fcqucnci 

^    IV. 

Cf  vis  ftstftisa  atrism 

.Sttperficies  huoiani  corporis  pedum  qiia« 
dracorum  duodccim  cft.  Singuli  pedcs  qua« 
draci  contincnt  poUiccs  quadi^cQS  144 ;  qua^ 
re  fupcrficics  humani  corporis  cft  pollicuDi 
quadracorum  1^x8  •  Sed  poUices  finguli  qua^ 
llraci  fuflincnc  librasi^pondcris  acris,  quod 
eft  pomkis  polUcum  ^^  oicrcurii»  vel  pe^ 
dum  32  aquz,  quflc  fluidaacris  pondcre  fii« 
flincncur  in  rubis ;  fupcrficics  igicur  humani 
corporis  fuftinct  libras  15  x  17x8=:  25710 
fondcris  aeris« 

Huic  y  «quali  vi  ,  refiftit  incernus  acr  j 
cft  cnim  elaftica  acris  vis  uc  poodus  coai« 
primcns  aercm  •  En  clafticiB  vis  aerii  benc* 
ficium.  Ponduf  autem  cxtenii  aeris  impc« 

dis 


PHYSICS  P^RTJCVLuiRlS  $6^ 
dit  DC  internus  aer   ntmium   diUtaur  ,   A: 
ne  vtfa  luroeanc  oimiutn  ..  En  bene6cium 
ponderis^  aerrs . 

En  experimemum  quo  oftenditur  com-. 
primi  aerem  &  vim  ejus  elafticam  augeri 
pro  ratione  ponderis  comprimentis ,  fi  msi« 
xtmum  pondus  non  fit. 

Detur  tubus  curvus  ABCD  apertus  inEzp. 
A,  daufus  in  D.  Pars  BC  mcrcurio  im< 
pkatur,  ita  uc  pars  CO  tcrem  cootiaeac  ***  ^ 
in  eodem  ftatu  cam  aere  extcriore.  Vis  cr- 
go  comprimens  aerem  in  CD  cft  columna 
mercurii  longa  pollices  iS  ,  ijux  poodus 
aeris  defignat  ;  rpatium  auiem  ab  aere  oc- 
cupatum  eft  CD.  Tunc  tubo  AB  roercu- 
rias  infundatur  ,  uc  ad  G  pertingtc  ,  aer 
redigitur  ad  ED.  Vis  compriiiicos  nunc 
valec  coIumDam  FG  '  &  llmul  preflionem 
seris  excertoris  in  fuperficiem  raercurii  G, 
qu«  eft  18.  poll.  Hxc  fummaeft  femper  ad 
aS  pollices  ut  CD:  ED;  vires  ei^o  con- 
primemes  funt  inverfe  ut  fpatia  ab  aere 
compreflb  occupaca .  Aeris  ereo  elaftica  vii 
cft  uc  ejus  -deDfitai ,  qux  eft  mverfe  uc  fpa- 
tiuro  ab  acre  occupamm  ;  &  ideo  elaftica 
vis  eft  direfte  uc  pondus  comprimCDS. 

Aer  ergo  magis  mioufque  comprimitur 
pro  majore ,  aat  roinore  atmoff^rc  pon- 
dere.  lo  montti  ergo  rarior  eft  aer,  in  val- 
le  denfior. 

Vis  qut  aerispaniculz  fe  mutuo  fugiunc 
N  0    2  cre- 


S(54  C  ^  P  V  T    f^. 

crefcic  in  racioDC  ,  in  qoa  diftantu  mter 
particuUmm  centra  inaminuitur  ;  ideft  v'k 
lUa  ed  inverfe  ut  hxc  dinantia.  Eft  enim 
numerus  partlcutarum  in  linea  aliqua  con* 
tentarutn  iaverfe  uc  earumdem  a  fe  mutuo 
diftantia . 

Effcflus  elaflicx  tIs  aeris  Cmiles  func 
effc£libus  graviiatis  .  Aer  fcilicec  inclufus 
vi  elafttca  fua  eodem  raodo  agit,  quo  noa 
indufus  agtt  pondcre  fuo  .  Nam  elafiica 
vis  ,  qua  aer  leoititar  ia  pondus  compri» 
mens ,  hoc  pondus  xquat ,  &  omnes  partcs 
verfus  premit  .  Quare  iQcluft  aeris  pre0io 
valet  totius  atmofpbxnB  pondus. 
Eip.  1.  Ut  au€to  pondere  aer  .comprimicur,  ita 
imminuto  pondere  aer  dtlaiacur  .  Vas  vi- 
treum  A  B  aqua  exa£lilliroe  repleatur  ,  in 
cujus  vafis  extremo  B  amlia  lit  /  dum 
epinomium  paulum  educitur  ,  aqua  gravi* 
cace  fua  defcendic  in  antliam  ,  locufque  ia 
faperiort  vaCs  parce  aqUa  &  aere  vacuus 
relinqulcur.  Scatim  ubique  in  aqua  innu- 
merse  buElx  aeris  elalltci  fe  expanduoc  to* 
taquc  aqita  hifce  bullis  albefcit. 

Eadem  de  caufa ,  calida  aqua  fub  forni- 
ce  Boyleanx  machinx  pofita ,  dum  aer  e  for- 
nice  educiiur ,  acris  bullas  ollendit  ad  aqux 
fuperBciem  afcCDdentes  ;  qnia  pondus  aeris 
e  campana  toUitur}  quo  aer  incra  aquz  po- 
ros  contincbatur . 

Aer  vi  elaltJca  fua   medJum   ell  quo  fo- 
nus 


Fie.  j*. 


i 


PHrslCM  PaRTlCULJfRlS  $6% 
nus  expanditur .  Nam  horologii  campana 
in  Boyieano  vacuo  >  etfi  pulfccur  malleoi 
fMtun  noo  edit  j  iuxa  aer  admittitur  in' 
csmpsnam  fonus  principio  iangueiis ,  dein> 
de  validior  feotittir . 

In  Heronis  fome  ■,  ob  vim  elafticam  ae<  Ezp.  ;: 
ris  ,   vinum   iintea  immifiiira.  exiruditur ,- 
dum  aquam  infandis ,    qus'  jb    interpofitO' 
aere  oon  finttur  ad   vinum  ufque  perveai-. 

■  Ab  aerts  -pondere.  oritur  pluvia  mercu-.E'^  & 
rii.  liijicitBr  meKbrius  in  ves  ligDenm  A,Tig.  ^. 
quod  imponitar  «aiQpaiKB  Boyleanx  machi-. 

nx  1  peliibus  inter|e£lis  inter^vas  lignenai; 
&:'ncruin,  ne  aditus  '  a^ rt-pKeac  .  Edia^ 
ecampano'  acre^-.exteraus  aerpremic  mer-' 
o«rium  tn' A  /  ipiam^  pcr.  ligni  poKU 
cogic^^luere  in^S.'   ' 

-'  Si  vitrea  pfaiala  obbngo  coIEa  calefiat  aEt>^'P-  r- 
ignem,  rariorque  ideo  reddatuc   ejua  intef^ 
iius'~  aer  ,   fladmqcis  os  phiolsc'  mci^aiur .  in  -.t  .-<_ 
frigidam  aquam  ;  dum  nfrigefdt-:aer.  it^stU    .,   . 
niMsiatfM  ab  excoroi   aeris  poiidciie  trii<K* 
cur  ui -phialam..  ■ '.'^'-  ■'-■''    ■ 

■  ':^crcm  refiftere  motui  corporum  p«r  ae-  txf  *• 
ra  "(lelatoTum ,'  'ndnufta  Nolletii    machinulit 
«ntrniiiiius ,   cnjus  sIb  fi   acrem  inftar  cult 

tri    Siidant ,  dire£tioai  fciliccc  metns.parat: 
{«ItE  fint,  tonge' (Hmius  ofcillancurr,    qttara  .n  .. 
dutn '  direflioni  monts  perpendiculam   coii'    .      . 
^cuuDinr. 

N  n     3  Si 


S66  C  ^  P  V  T     V. 

Ki^  $.    ■  St   vitrcDS   fcyphus   inverfus  tn    aquarn 

jno^atur  ,   aer   aqutm    exdudic  e  fcypho., 

Q.uotamenv:trumprofun(lius  immergiitir  in. 

aquam,  eo  eiiam  Id  miaus  fpauum  aer  in 

lioc  reducitur.  Hiuc  mackiax  ufum  intelli' 

gimus,  qua    Urioacores  muDtur  ,  dtim   ad 

maris  fundum'  defcenduac-.  ^Campans   fpe* 

oiem  refert ,  &  ^ravitate  fua  defceodit .  A- 

qua.ad  Urinatons  os,  inal»  campanz  par- 

te  locatum  ,  non  pertingit .  Novus  aer  iden- 

'     lidem  canipaitz  immtttitar  «onteottts  vefi- 

cis  funi  attigafit ,  quas  Urinator  ad  fc  trS' 

llit .  Aer  infpiratioQe  cale&i£lus  ad  fupdrio« 

nem  partem 'madiinx  afcendit,  &  pcr  cpt- 

ftomium  expetlicur  preffiooe  aquaf,  qux  ia 

inferiore  poRC'  aerem    campana    coatc&tuoi 

prcmit.  Hxc:prti&o  vim.Tuperat ,   qua  %• 

qua   per  epidomium    defcendere   constur.w 

Preflio  eninrflKidorum  cum  eorum  profiin- 

ditate  augetur. 

Eip.  10.  i   SyphonesTT  brachiom    faabent    h   altero   a 

Fia.  jS.  tongids.  .Exfii£lo  ex  b  aere,    aqua  vafis  a 

otnnis  ia  "vas  e  transfertnrtquia  fluidum  in 

brachio  longiori  plus  ponderis  habet,  ^ain 

*    .   'fluidum  tn  fyphtmis  brachio  breviore.;- qua- 

re  illod  per  b  detcendic.  Interea  vero  (wn-* 

dus  exierai    aeris   femper  novum  fluidum 

ftirfum  crudit  per  tubum  brcviorem  a, 

Eip.  II. .   Adderaus  antlix  panrx  partiib  adfpiran- 

Fig.  j».  li» ,  partim prememis  experimentum,  cu^us 

antlix   ope   aqua    ad   altas  domns  pancs 

afcen< 


PWrSlCJE  P^RTICOL^RIS  $67 
afcendere  cogitur.  Dum  epiftdmium  ^AAm^ 
cicttr  tqna  A  ab  externo  nere  prcflii  fBrfum 
tradic  valvolam  B  &  ingredituf  in  Bdtlisni; 
neque  a  valvula  ftnitur  nirfum  defccfnderc . 
Dum  deorfum  truditur  epifioraium  ,  aqilat 
qu3c  eft  ia  antlia  ,  aperta  valvulaC  (\t-- 
pra  embolum  afcendit»  quo  addu£)o  cffluit 
per  D. 

-Magnes  in  vacuo  agit  sEque  ac  io  aper-Esp.ii. 
to  aere. 

In'  vitro  Inverfoaqu*  plendj  ■*fi*  pf^f^O" e»». m. 
ne  eadem  a^ua  fuftineretur,  otfi  defccndcd*' 
te  aqua ,  acr-jdxta  ipfam  in  tubum  afceO- 
dcret.  Ideo  fi  vas  charta  tegaiut',  qoK  pre- 
m3t*tir  mann  ,  antequatn  inveriatur  ,  aquo- 
minetur ,  &  charea  aerfs'  pPcffioDe  ,  aqtjz 
ipfi  firmiter  applicatur.  Quod  enitn  aquam 
&  chartam  detniderc  nitiiur,  pondus  aquz 
vitro  contentx  eft^-quodi^autem  &  chanam 
3c  aquam  fuftinet  ne  cadat,  e(l  aeris  pon- 
du5.  Agic  entm  aer  pc^ntteiv -fiMik-deoriiHii , 
ad  latera,  &  furfttm  qtiti^ue,  ut  fluida  re. 
liqua  univcrfa  faciunt  .  At  aeris  pondus 
tfptuDt  efl  fiiflioeiv  pedes  3I  aguc.  Len> 
ge  igifttr  mijus  eft  pofidere  aqwe  brevi  tiK' 
■o  vel  fcypho  claufx .  GWtft  ergo  'duobitt 
fbllicitata  pondcrtbus,  aqds  lcrtweif  ttaii  de- 
tfudentis,  &  aefis  e»m  fuftiHtntts,  rtajori' 
fferrs  ponderi  ccdh  ,  &  tiibrfdflteret.  Sta- 
<im  ac  atftem  val  temiis  rinrt  Airlira  in- 
ter  &  vitrum  aeri  pateat ,  ut  ^er  aqaat» 
N  n    4  in 


I 


S6S  C  a  P  VT    Vi 

in  tubum  aer  afceQdac^.cqnjud^ljs  tUDC  vi* 
ribus  &  poDderis  aqu«,  &  vis  elaftica  ae* 
ris  in  tubum  ingrefli  ,  &  aqua  cubi ,  8c 
charta  facile  detruduntur. 

Ez^i4.  Vefica  aere  femiplena  igni  admota  intu« 
mefcic. 

^"  >5'  Homunciones  vitrei  aqua  demerfi  y  fi  in 
vacuo  locenrur,  per  aquam  afcendunc,  ia 
aere  aperto  defcendunt  ,  quia  aerem  inclu* 
fum  habent ,  qui  dilatacur  in  vacuo  Bo]^ 
leano,  &aquam  per  datum  foramen  exxru« 
dit  •  Ideo  levjores  fa£li  in  vacuo  homun*. 
ciones,  per  aquam  afcendunt . 

Exp.  i6.  Pomum  rugofum  in  vacuo  intumefcit  ^ 
aere  interno  dilacato  ,  dum  pre0io  ceflac 
a^ris  externi »  AdmifTo  aare ,  rurfum  rugo« 
fum  fit  •       . 

^.     V. 

,    De  lavryma  Bataviea  ,  &  de  Pbiala 

..  Bononienji.  . 

.  Si  vltri  fluidj    gutta   in   gelidam  aquam 

cadac ,   in  fi»iram    oblongam  cadendo  im« 

mutata,  duriuima  fit  ,  &  iacryroa  dicicur, 

obloBgo  coilo  in  acutam  cufpidem  definen« 

te  I  quam  cufpidem  fi  manu  frangas ,  lacry* 

'^'  ^'  ma  tota  partim  in  frufta  minima  ^    partim 

in  pulverem  comminuitur  ^  etfi  dura  adea 

kcryma  fit  >•  uc  saallcOt  contufa  >  minimc 

-  ^    ^  difc 


[ 


PHYStCM  PjfRTICVLJiRIS  jtfy, 
difFringatur .  Si  vero  lacrymam  io  aqoAm 
iamerreris ,  ejus  diffrafta  cauda ,  canio  im-'  ^  ^ 
pctu  lacryina  in  &uftula  commitiuitur  ,-  uc 
aquam  difpergat  ,  &  vitrcum  cyatbutD  lie* 
pe  diffiingat  .  Hxc  vitl-ei  fcypbi  ^'iSn&.io 
quam  dar»  Goc  aqux.pirfcs  oftendity  a^uas 
enim  »  o'»^  vitrez  lao^mx  partcs  »  impc- 
tum  faciuDE  in  latera .  fyatbi .  -  '■■  ■ 

Pbiala  quoque  crafliere  riutrQ  6t ,  cdlo-> 
danata»  aerique  frigido  .^.  dum  fit  ,  expofi-' 
tft  ;  quz  £c  ipfa  'mallei  percufllonibus  re&^-  ^' 
ftit ,  fi  'prope  fuadum  ,  qua  '  pane  craffior 
cA  I  Gontundstur.  At  fi  ia  apertum  colium 
ftlicis  fruftum  ,  vel  adamawem  immittas  ,Ei^4. 
dum  io)c£liKa  corpus '  fwiduiii  actii^i; ,  S^ 
lcvitcr  arai , '  diffriagicur  pbiala  eadem,  iii' 
fnifta . 

.  FhanonMnorum  horumce  caufas  invelli- 
gantes  Fhiloropbi  .aote.  Hombergium',  ia 
tres  abiere  Ce^tencias .   ' 

I.  Harum  prima  crat ,  aeKm.lcMrfffnfaY. 
tum  1  atque  compreffivn  io  lacryma  conci-' 
oeri,  qui  ,  dum  cauda  lacrymse .  frangitur  ,. 
vel  phialai  fu|cus  a  filic*  araEur  ,  adjtum- 
pateotem  iovcnieas  *  motu  priecipiti  ,  qua 
data  porta  ruit  ,  8c  in  arnos  caudie  po> 
Rk  magoum  impetum  facjcos  ,  infirmos  , 
exiiefque  pororum  parietes  diajicii  ^.,diAp«, 
dic  ,  diruic  ,  lacrymaraque  ideo  lo  isu&ftf 
OHBminuit,  Similia  dc  pbiala.  '   .    ) 

:  II.  Alii  cQotra  la^rytiuHn-  «ere  fcrey»' 
cuam 


cUMti  tde  dicebiac  /  qaare  Itcryoiar  ^firi* 
€li  ciude ,  atri  etctriio  aditos  in  Wcrf. 
imm  aptrimr  ^  in  ^iaam  aer  imittts  idco  , 
ma^M  fane  viotaitii ,  lacryifiam  pmnem 
ia  ffttila  mimica  radigrc.  Non*  Affimili  ra- 
cfMfe  jo  vicreos  ^bos  afre  fere  vacuos  , 
<ki4i  globi  fh|ngatt((iri  imlttipit  acp  non 
iine  ftrepitu ;  iit'A::in  cylindrun»  aere  va- 
conm  icrttit  i  diffti  tffica,  qoa  eylindrus  o- 
pericur  ,  aeria  txterni  pondtre  difirtfnipi» 
citr. 

III.  His  adda^  &  terciam  ecirttni  opr- 
ntMem  ,  qiii  fubcilem  materfam  pro  caii& 
hu)ttfce  pb^amMii  vendkabanr  .  Ajebanc 
bi  q^id«ffi  ,  dom  Ucrymflc  eaiMfo  difiringt* 
tor/crafiorea  fdbfiiis.mateviaB  partictilas  , 
laxiorcs  fubingredi  lacrymae  poros  ,  qui  a 
centro  ad  circaiif fefem:! im  a»r£tfotfts  flonc  • 
Golltfla  igifur  ad  ctncium  magna  fubttlis 
maceriaB  crafliufcularunni  partMii  eoogerie  ^ 
o  etiitr»  latfrymas  «aid  tjiM*  dt^tlAftrtociam 
materiam  bmt  tngtoti  i«lipt'tu'  rci^re ,  &: 
ar^rts  ibipoTds  urgete,  vim  in  ifpfos  fa- 
cere  ,  ipfofque  inftar  cuoei  ^latat^  ^  ideo^ 
qoe  lacrymtpm  tocam  ia  minilta  fr»lla  t^ 
'A  digere^  ^  :   .  .   .   \  .  . .    . 

8i  dtittr  opii^^j  cfuawiiaiv^x  Ws^^^^^ 
qttlMiOam  pM  calteris  amptolMs?    Num 
^\mM  \  quoi  ^m^m  ift  lacrym»  tMldenfo^ 
tum  i&  compre(niito  t^^  dd<*c-?   hi  qo*^ 
£M«t'ifta  diMoum  r  Dom  fo6  vicri  gutta 

in 


PHTSICM  PjiRTICVL^RIS  571 
ia  gdidam  aquam  cadit,  frigore  fane  cor* 
riplimtur   prtmum   exciaus    gurcs    parces  ^ 
imimis  incerca  primum  bulliencibus  ,  lente . 
deinde  frigefcentibas  •    Quare  quod   in  la« 
cryma  fupereft  aeris  ,   rarum  admodum  fic 
neceffe  e(^ ,   qui    ideo   erumpere  &  in  ex« 
ternas   partes  vim  ,   &  impetum   facere  ^ 
nuila  ratioae.\poceft  • 

Verifimiiior  kfoo  opinio  altera  vifa  eft> 
donec    i6gz^  Hombeqgfhisi  ,    in    BcykaiNr 
vacuo  diffra£la  lacrymas  cauda,  animadver* 
tic  ,   &  ibi  lacrymam   in   frufta  ,  iixro  in 
minuciora  ifrofta  coimminui  j  majorigue  et« 
>am  inopetu  »  ^am  in  aperco  aere  craflb  t 
adeo  luc  hucrymse  frufla  Boyleaos  machbss 
fornicem  cffregerinr  j^-quan^ivis  ibl  ;aerJs  fe^. 
re  nihil,  e;u£que  rari  admodum  fupefefiiec* 
Revera  lacrymas  ,    &.  phialflB  experimenta  ,£^  ^^ 
in  vactto  ut  in  aperto'>aere  ,  eofdeia  effe*^^* 
dus.oftendurtc. 

'. .  Animadvercere  jovacfi  in  vacoo  erperi^ 
menttf   fiant  in  Ibco  cUcfaro  ,   laccymam 
dum  friKDgitiif ,  lucis  aliquid  effundore  ,  ob 
vim  forte  eleflricam  ^  qdar  oaotu  &  fri£Vto» 
»e  excitatur. 

Porro  experimema  hcc  fecundam  ssque 
ac  teniam  optnioneita  oonvdlcmt  ,::&  de« 
firunnt .  'Nan  enim  aer  ,'  q«i  vix  uUns  fub 
fbrnice^'«ft  y  phamomeiion^gignit  •  Neque 
fubtiHs  qoidem  maceria «  Vol  enim  fubtilis 
iila  materia,  cujos  mtracoki  Carceliani  ple« 

no 


571       c  ^ p  VT    rv  \ 

n«  ore  prx<)icant>  per  vicrei  fornicis  poros 
Jibere  tranfic  ,  tun^iie  per.  poms  etiam  \u 
crymx  tranlire  pofler ,  ideoque  impetum 
iHlQum  io  lacryrax  -poros  exercetet  ;  vel  £ 
\rjtrei  ftxnicis  ^poros  permeare..  non  poflt' 
<}icatur  ,  JUud  iade  confcquicur. ,  cdu£fcaiir 
maieriam  illain  ^btiiem  antliiae  '  fp6^0Di<> 
bu5  e  fornicefuilTe  ;  BibilquK  p]w  ideo,  vel 
fere  nihil  infbmice  fuperiiiifle  ,  quod  im- 
pemm  fuum  in  hciymam  vel  in  phialam- 
exerceret. 

Tribus  ergo '  feniteKiis  Pfailofbphorum  ,> 
qui  ante  HombeE^ium  floruere.ifunditus  .e- 
'Verfis,  aliamcudendam  fibi  propofuit  Hom:-. 
bct^us.j'  BC  i)on-&i  .deftruendis' Iblummada 
alibrBni.;pl8citis. ;.  £fd  in  novis  quoque  ve>- 
rJGailioribus-pniponendis^  &  aliisccrte  non 
infirratorem' ofteacaret. 

Quum.aeris.  igiair',    fufaofirvc    matcrix: 

'^io  in    lacrymam  ,   &    in  .phialam    nutla 

■ism   ia    Bo^leaho. -vacuo   fit'i   vel'  efle 

"  ,. 'piitavii  JJMnbet^ibs  ab^apfb  locryv 

'tro   ejos   diffnfilioneitt    cflo'  derivan.' 

■a  tarae»  via,'^  quz  A:  in  apcrto  ae- 

'n  vacuo  diffringere  lacrymam  pof- 

majbri    vehementia    in    vacuo  , 

^rto  atce  idem  elficcre  queat .  ■ 

irro.  '  Ucrymx    vim    elafticam 

^Dtx.  canfam    efle  pofle  puta. 

11   primum    hac    in  reftak: 

'uum  primum  fit,  dum  m 


pmsicM  p^RTicuL^Js  sn 

gelidam  aquam  cadit  (  idem  de  phiala  Ai* 
catis  dum  aeri  frigido  exponicur  )  durio- 
rem  &  magis  elafticam  Bcri  ,  quod  &  enli 
chalybeo  contingit  .  Ideo  fi  tum  enfcm  , 
cum  lacrymam  ,;  tum  phialam  itenim  igoe 
lorqueas,  vis  harum  elaltica  admodum  ira- 
minuitur.  Idem  ergo  de  cnfe  chalybeo,  ac 
de  tacryma,&  de  phiala  judkium  .fi^eD- 
dum  monet  .  Haud  opus  hic  ell  de  caufa 
vis  elaHicse  chalybts  diflerere.  Vis  hxc  de- 
prehenditur  experimentis ' .  Sat  eft  ,  ut  fi- 
mili  modo  liceat  de  lacryriia  &  de  pbiala 
phiiofophari . 

Ut  igittir  chalybeus  enfis  ,  ii  plus  lumio 
fle£latur.,  Jtque  curvetur  in  arcum  ,  non 
UQO  loco  diffringitur ;  parces  enim  »  quat 
«imium  ab  invlcem  J<motx  &  lcjuQ£Ue  ad 
convexam  panem  fueraat ,'  contra  vero  ni^ 
mium  ad  concavam  compreflse ,  dum  vl  e* 
laflica  ftia  ,  vclocitatc  raagna  redituuncur  ; 
aliae  io  alias  vi  magna  impingunt  ;  fejua* 
guntur,  eDfemque  non  uno  loco  frangtinc  : 
ita  quid  fimile  vitrex  evenire  laccymae  ve- 
ri  limillimum  ell  .  Quum  videlicet  lacry* 
mx  cauda  diffringitur.,  curvatuc  ip&  qui- 
dem  aDte  fraflionem  ,  tuncque  partes  ejus 
omnes  ad  partem  concavam  comprimuib-  , 
tur,  diflrahunturvero  adconvexam.  Quum 
e^o  cauda  fran^tur  ,  vel  denfa  fuper& 
cics  phialz  findirur  ,  tunc  partes  ejus  o- 
mnes  magna  velocitate  ad  fiatum  fuum  rCf 
dc- 


I 


574  C  ^  PVT  V. 
deunt,  alix  ia  alias  imptnguDt ,  fejungun* 
tur ,  5c  lacrynia  tota ,  vel  [^iala  in  &uftu. 
la  comininuitur  .  Q}iia  vero  vitram  fragi> 
lios,  rigidiufque  chalybe  ell ,  ideo  iacryma 
jn  plures,  minuciorefquc  partes,  quam  cha^ 
lybeua  enfs  difpergitur. 

Si  chalybeum  tnfem  itarum  Igni  expo- 
nas,  chalybs  fic  mollior,  ideoque  i!  curve* 
tur  in  arcum  ,  UBO  tancum  loco  diffriDgi* 
tur  ,  quia  partes  reiiqnc  ,  vel  in  ftacum 
itium  primum.  redeunt ,  vel  leniter  tantum- 
modo  ,  vique  longe  minori  redeunt .  Pari 
modo  fi  lacrymam  iierum  igne  torqueas  , 
caudamque  ejus  deinde  diffi-ingas  ,  lacrymx 
reliquum  intqjntm  perieverac  .  Contingit 
autam  nonnunquam ,  uc  &  oon  recoAa  la. 
cryma,  fra£la  cauda  ,  noa  abeat  in  fruRu> 
la,  fed  iniegra  petfevercc ;  ideo  fane ,  quia 
dum  primum  lacryma  fiebat,  ctto  nimium 
c  gelida  aqua  edu3a  fuic  ,  ideoque)  tunc 
fatis  ipfi  caloris  fuperfuit  uc  recoqueretur  . 
Idem  de  phialis  dicas  ,  qux  fcilicec  expo- 
nuntur  aeri  nimium  vicino  fomaci  ,  ideo- 
^ue  calido  ;  vel  quia  non  in  gelidam  fed 
in  calidam  aquam  fiuidum  vitrum  cecide- 
ric  ,  idcoque  ntm  fuo  ,  tum  aquc  calore 
reco^a  lacryma  fueric . 

Si  veio  Qunc  qusras  qiuce    major    ruina 

in  fornice  vacuo   fiac  ,  animadvertere  licet 

minui  fnilhilorum  vitri  vim  ab  aere  quum 

fi»Qix   cft  plenus  \   ac  in  vacuo   niliil   efle 

quod 


tmm-^jM 


PmslCX  P^RTKUL^RIS  S7S 
quod  ▼im  enoidetp  retundere  queac.  In  i^ 
nice  vacuo  eadem  de  caufa  fiunc  fruftutt 
miouciora  ;  ;dum  enim  in  circqmje6ia  cor« 
pora  vi  majore  impinguiH  ,  franguncur  ice» 
rum  in  particulas  ionge  minores* 

Pacebic  ex  his  quaoi  cauce  fic  proceden- 
dum  quum  de  cauus  phceaomeporum  inve- 
ftigandis  agicur*  Falfo  ab  aere  derivacafuof 
a  nonnullis  lacrymae  &  phialfle  phsoome- 
sa.  Hombergii  vcro  explicacionem  non  uc 
cercam  ucique  dedimus,  fcd  uceam»  quseli* 
cec  aliis  minus  abfona  fic  ,  mulcis  camea 
obnoxia  difficulcacibus  eft  •  Adeo  venim 
eft  ,  difficile  admodum  eflTe  e  Democrici 
pucco  veras  rerum  caufas  educere. 

C    A    P    U    T      VI. 

%.     h 

Z>tf  •^fiki  pfofrkfatihus  • 

Aqua  eft  corpus  fluidum ,  humidum  ^  Yu 
quidum  »  colore  ^  fapore  ^  &  odore  peoicua 
deftitucum ,  quod  igne  non  accendicur  ^  im^ 
contra  ,  ignem  excinnic  • 

Sex  aqus  genera  iunc.  i.  Qtus  e  Cacb 
cadic  forma  pluviae,  oivist  roris,  oebulaB, 
grandiois,  «cqu«.  pruios*  %%  FQAcium.  ^ 

FIu^ 


57^         C  U  P  UT    VI. 
Fluminum.  4.  Puceonim.  5.  Lacuum.  6% 
Denique  Maris. 

Qux  e  Cslo  cadit  aqua  femper  impun 
eft;  combjbic  enira  tenuiflima  omnium  fe- 
re  terreflrium  corporum  effluviay  dum  ve-> 
ro  per  fonies ,  per  fluvios  ,  per  Ternc  vi* 
fcera  fluic,  inficitur  itcm  folubitibus  Teme 
&  limi  particulis.  Aqua  bxc  purlor  flc  fi 
per  arenam  tranfcac .  Maris  autem  s^ua  , 
pneter  hac  omnia  fales  &  bitumina  conti- 
liet  ideoque  falfa,  &  amara  dl,  ac  valetu. 
drni  noxia  .  Sal  enim  aquK  pluvia;  com* 
mixtus  eam  falfam  quidcm  reddit ,  non  la- 
men   amaram . 

Hetert^eneae  partes  commixta:  aquae  , 
qux  de  Czlo  cadit ,  varias  foncibus  vartis 
communicant  proprietaies  .  Alii  enim  fon* 
tes  acidi  func,  alii  fpiritus  comiDent,  qui- 
bus  quafi  ebrii  homines  fiunt  ,  fi  aquam 
ejufmodi  biberint  .  Fontes  hujufmodi  ia 
Gerinania  eflc  atiquoc  memorat  Muflcbcm- 
broekius.  Non  defunt  &  fontcs  ,  quorum 
aqua  iigna  conver^ii  in  ]a[Hdes  ,  vel  faU 
tem  crufta  tnduit  lapidea  ,  quia  aqua  ea- 
dem  limi  tenuifllmis  panibus  comchixta 
'  cft  .  Phznomena  .hujufmodi  in  Aponeofibus  ■ 
qubque  noftris  thermalibus  aquis  palTim 
cernere  licet .  Si  fides  Flinio  Ub.  31.  cap. 
2.  &  SenecK  lib.  3.  cap.  23.  ac  Vitruvto 
lib.  8.  cap.  3.  funt  &  fontes  qui  capillo- 
rum  colonin,  fi  corum  aquam  bibcris,im-. 


PhTSlCJE  P^RTICVL^RIS  577' 
inutmc  .   His  magis   noxii  funi   uciquc  ii' 
fonces,    quorum  aquam    fi   biberrs  ,   dcntes 
ex  ore  cadenc  ,  uc  in  Reg.  Acad.  Sclentia* 
rum'  Parif,  commeatariis  aarratur    ad    in. 

1751- 

Impura  adeo  quum  (it  aqua  ,  «a  vero 
maris  omoinoimptinffima,  utiliffimum  inie- 
ft  conlilium  qui  de  aqua  puriore  reddenda 
togitaverunc.  Purior  dt  aqua,  i.philtratio* 
ne,  uc  innuimus,  per  fabulum  puriffimum » 
Ahis  ia  vafis  colleclum  ,  vcl  ope  porofo- 
rum  lapidum ,  auc  chartie ,  auc  algx .  2.  Si 
in  glaciem  convertatur  ,  uc  Boyleus,  alii> 
que  animadverterunc  .  3.  Quum  vi  Solis  , 
auc  t^ts  refolvitur  in  vapores.  4.  DelliU 
lacione  fxpe  repetita ,  aut  ebullitione .  5. 
Admrttione  glminoforura  corporum ,  ut  aU 
butnea  ovi  ell'.  6,  Prxcipiiatione  ,  immit- 
ceodo  aqux  maris  tartarum  crudum  ,  vel 
oleum  tartari  ,  &  aquam  deincepsdeftillan- 
do.  7.  Si  globi  teflacei,  vel  ex  cera  vir> 
gine  fa£li,  intus  vacui,  fub  maris  fuperfi- 
cie  ponantur ,  donec  aqua  in  gtobos  eofdem 
ingrediatur:  ea  fere  dulcis  eft.  8>  Si  aqua 
putrefcat,  &  deftiltetur,  purior  fit.  Nuper 
inventum  ferunc  modum  maris  aquam  dul- 
cem  reddendi ,  adeo  uc  bibi  fine  ullo  d%-* 
mno  valetudinis  potlic  •  Egregium  inven* 
tum  cujafmodi  fit  oondum  innotuit  nb- 
bii. 

Aqua  puriffima  efli;  cc^nofcltur  C  fuerii 
tib.  JI.  O  o  ^  ma- 


S^8  C  ^  P  UT  VL 
ina]t.ime  pellucida,  abfque  ullo  colore  ,  fa> 
pore,  aut  odore.  i.  S\  rolutione  ai^enti  in 
fpiriiu  niiri  non  czrulefcat.  3.  Si  affiiro 
oleo  tartari  per  deliquium,  non  Ja^lefcat. 
4.  Si  folutione  Sacchari  Saturai  non  tur* 
beiur.  5.  Si  fapo  Venetus  in  aqua  xquabi> 
liier  folvatur . 
-Exs.  1.  I.  Aqux  partes  durtflimz  funt.Nam  ii| 
metallico  vafe  nulla  railone  compriini  pof- 
iiint.  2.  Si  aquam  vehementi  i£lu  manu 
percutias,  magnum  Qtperiris  ia  maoa  jpfa 
dolorcm.  3.  Dum  remi  vel  pinnx  pifcium 
vebcmenter  aquam  percutiunt ,  reagit  aqua 
pari  vchemcntia  in  remos  aui  pifcium  pio- 

Eip.  1.  nas,  &  oayes  aui  pifces  protrudit.  4.  Ba« 
liflx  globus  oblique  admodum  ( inclinatio- 
oe  fcilicet  quinque  graduum  )  in  aqux  fu- 
pcrBciem  incidens  ,  ab  aqua  refle£liiur  , 
pcrinde  quaC  in  durum  corpus  globus  ille 
impcgiflet .' 5.  Tabula  innaians  aqux  ,  fe- 
curi  difl^ndiiur  ,  velut  fi  Tcrrx  vel  duro 
corpori  impofita  tabula  illa  fuiflct. 

^  ,.  Tubus  vitreus  aqu^  nonnihil  coniinenSf 
&  fine  acre ,  fi  agtietur,  fonum  edit  aqi^a 
vitrum,  mallei  inflar,  pcrcuticnte.  Vinum  , 
acetum  ,   vini  fpiritus  ,  oleum  pari    modo 

£1^4.  refinunt,  teQe  Muflchembrockio.  6.  S!  vu 
trcus  tubus  recurvus  ad  pariem  claufant 
aqua  repteatur,  adfufo  in  aperiam  pariem 
mercurio  ad  quamvis  alliiudincra  >  aqua  non 
coinpriniiiur . 

JI. 


pmsiCM  P^RTICVL^RIS   $7? 
'    II.  Aqua  gluunofa  eft  .    Nam  l.  fi  cba<  ei^  j. 
lybeatn  acum  hortzoBtali  pofitioDe  aquK  ini' 
pofueris,  noii  defcendic  acus,  fed  quafi  ag- 
gcres  aqux    fiunc  ad    acus  tatera  ,.  cavitaf- 
que    aere    pleaa    fuper   acum    fa£la     fimuL 
cum  acu   fumpia  ,    minus  pondus   habenc 
quam  xquale  aquz  volumen .  %.  Aurea  ei<  Ez?.  (, 
iam  ,    atque  serea ,  vet  plumbea  folla  aqua; 
inuatantia  pondufcula  fudioeac  ,     force  au- 
tem  id   fic  eciam  bb  oleofas   parces  ,   qux 
dum    bra£leK    timduDtur    inter    animalium 
pelles,  his  adhiereat.    Vitrea  quoque  lami- 
na  aqux  fuperDacat,  a^eribus  faftis.  Ani-^'^  ^* 
madTeriendum  efl  acum  in  aqua  calida  fut>. 
fidere  ,    quia  acus    flacim    vapore    raade- 
fcic. 

III.  Farces  aqux  fphsEricas  etTe  plufquafti 
fufptcio  eft  .  I .  Parces  enim  flutdorum  o- 
mniunt,  quas  cernimus,  3c  vapores  in  lu- 
cis  radio,  vel  vitro  etiam  excepti  fphzrici 
Xunt  .  2.  Nultius  faporis  efl  aqua  .  3.  In 
<icuIo  vet  Id  vulnere  nullum  e^ccitat  dolo* 
rem .  4.  Demum  id  fuadet  attra£^io  »  quz 
quum  in  parces  omnes  xqualis  fic  ,  parii- 
cutas  omnes  redtget  in  -fphxram . 

IV.  TenuilfimiE  func  aqua;  partes.  Nam 
Sc  ligoa  penecrani,  Sc  olfa,  &  lapides,  & 
mecatlorum  poroff^-  quare  aqux  partes  funt 
aeriis  partibus  fubciliores.  IdeoNocus  Ven- 
tus  vafetudini  maxime  nocet  ,  ut  Hippo- 
cratcs  animadvirtic-.  Fer  vicri  tamen  poro( 
O  o    >  par- 


580  '     c  ^  p  V  T  rr, 

partcs  aqux  non  tranfeuRt.  Nam  annis  150 
in  vitro  hernaetice  claufo  eadem  aquae  co- 
pia  confervata  eft.  Imo  phialx  aqua  plene 
in  Herculaneo  inveniuniur  ,  te(le  Mufl'> 
chembr. 

V.  Aqua  duQi  bullit  dilatatut  —  voIu« 
2(5 
minis  fui .  Tunc  utuc  buUiat  neque  dilata- 
tur  amplius ,  neque  majorem  concipit  ca- 
lorem  gradibus  211  thcrmometri  FahreneU 
tiani.  St  calidiora  io  aquam  injicias,  orU 
tur  rumor,  &  partium  difperQo. 

VI.Aer  in  aquai.poris  dclitefcit;  aerab- 
forbetur  ab  aqua.  Specifica  tamen  gravitas 
aquK  aere  plense ,  vei  ipfo  deditutK  eadem 
cft. 

VII.  Aqua  folvit  fales  ,  olea  vegetabi- 
lium  ,  fapones ,  &  quidquid  acidum  quid 
combiberit . 

Vllt.  Aqua  exiicguit  accenfa  corpora  , 
quia  concipere  non  poteft  calorem  gra- 
duum  600 ,  ut  oleum  ardens  facit . 

i.  II. 

Dt  aqu»  in  vaporei ,  calms   epe  y 
immutata , 

Vidimus  aquam  liquoris  forma  fluentein 
non  pofle  comprimi ,  quod  a  dnriue  par* 
tium 


PHYSICJE  P^RTICULjtRlS  581 
liiim  fuarum  provenire  verifimHi  conje£lu* 
ra  pucandum  eft ,  quas  parces  ejus  fphaericas 
ad  comaflum  reda^as  ,  in  ^^(u  illo  aquas 
nacurali  finc  •  Poflunc  camen  aquas  parces 
calore  refolvi  in  parces  minuciores-  poteft 
fejungi  fcilicec  nexus,  quo  atcra£lioni$  vi 
parciculae  aquae  in  ftacu  fuo  nacurali  con- 
jun6las  detinebanxur ,  adeo  uc  aqua  in  par« 
tes  refoluca  minutiores,  rarior  evadac,  par« 
ticulis  fe  mucuo  repellencibus  ,  qua  vi  & 
illa  ignis,  majora  fpacia  aqua  occupec,  feu 
majora  interfinc  fpacia  igne  repleca  ,  inter 
aquas  particulas. 

Aqua  igitur  (  uc  &  liquores  reiiqui  0« 
mnes  ,  imo  uc  corpora  prorfus  univerfa  ) 
rarior  leviorque  calore  fic  ab  eo  cemporis 
momenco  ,  quo  glacies  folvicur  ufque  ad 
cbullitionem  ,  imo  parces  cenuiores  fuble- 
vantur  ,  vaporum  ,  fumive  forma  ,  qui  va- 
pores  elaftici  admodum  func . 

Si  aqua  robufto  metallico  vafc  claufo  in« 
clufa  igni  cxponatur ,  a^deo  calefieri  poceft , 
uc  ftannum  iiquec  &  plumbum  ,  media  JQ_^ 
aqua  fufpenfum .  Si  vero  ^olipila  clauda- 
tur,  vapores  inde  canco  impetu  erumpunc, 
lu  Cemiaccenfumcarbonem  venco,  quemex« 
citanc,  magis  acccfiderc  queanc,  &  fiftulas 
fonum  cxcicenc.  Projiciuntur  aucem  cxiEo-Ez^  3. 
lipila  vapores  ad  viginci  pollicum  diftan* 
tiam  &  ultra .  Quare  mirum  non  eft  ma- 
cbinas  plurcs  vaporum  ope   moveri.   Incer-Ezp.  ^. 

Oo    3  ea 


-     ySi  C  ^  P  U  T    ri. 

ea  vero  dum  vapores  erumpmic ,  ^oIlpiU. 
curricuto  tmpoG»  retrocedit;  quod  &  tor- 
menta  faciunc  dum  exploduniur  ,  quia  fci- 
licec  vis  vaponim  elaflica  niticur  in.  partes 
omnes;  ab  anteriore  aperca  parte  erumpic, 
in  partemque  oppoGtam  agens,  JEolipilam 
retrocedere  cogit.  In  digeflorio  vero  Fapi- 
niano  tanta  vaporum  vis  eft,  ut  ofla  con- 
vertant  in  calcem,  cornu  molle  reddant  , 
carnes  coquant  .  Tanta  vero  io  digeftorio 
hocvaporum  viscft,  utmajorfit  vi  pulverls 
pyrii.  Vapor  enim  eft  quatuordecim  mil- 
le  vicibus  rarlor  aqua  ;  pulvis  autempyrius 
quacer  millics  •  ergo  vapnr  plufquam  triplo 
validius  agit  quam  pyrius  pulvis.  Eo  naajor 
autcm  eft  vaporum  vis  ,  quo  ipfi  calorem 
concepetint  majorem  .  Num  &  pulveris  py- 
rti  vis  ab  aqua  provenic  ,  qux  in  pyrio 
pulvere  eft? 

Digeftorio  hoc  gelacina  optima  iit ,  bre- 
vi  tempore,  &  minima  carbonum  quanti- 
tate.  Caro,  Pifces,  Fruges  coqui  in  pro- 
prio  humore  poftunt ,  fuccufque  eorum  ier- 
vari^  quz  co6la  funt  iiunt  faporis  longe 
mcTtoris  ,  ac  fi  elixa  fbrent  in  aqua.  £&• 
trahi  tin£lurz  pofTunt  ex  materiis  variis  . 
Mollia  6eri  ligna,  &  ebur,  adeo  uc  impri- 
tni  in  ebore  ^gurx  poffinc.  Quare  mirarl 
fubit  ollam  hanc  non  adhiberi/  nifi  forte 
id  accidat,  quia  nova  a^re  deducuntur  in 
ufum ,  pndertiin  fi  aliquo  egeaoc  apparatu . 
Va. 


Oo    4  §.  III. 


584      c  jt  r  VT   ri. 
V    lU. 

Dt  a^a  i  frigvtis  ope ,  in  glaeiem 
eottverfa , 

Niraia  ignis  copia  ,  qux  aqu2  comotU 
fcetur,  &  ejus  agitat  paries  vehemenii  mo* 
tu,  aquatn  rarioretn  reddit ,  &  in  paries 
minutiflimas  folvii.  Si  mediocris  ignis  co- 
pia  in  aqua  fit,  qux  aque  partes  alias  aliis 
adhxrere  noo  fiaat,  aqua  fluida  tunc  cer- 
nitur  &  Jiquida,  ut  fere  femp«r  hic  apud 
nos  cflfe  folct  *  fi  hyemales  dies  reliquis 
frigidiores  exciptas. 

At  fiigniscopia,  quz  in  aqua  eft,  immi' 
nuatur,  &  avolet  ,  adeo  ut  ignis  qui  in 
aqua  fupered  non  amplius  fufiiciat  mutusc 
attra£lioni  partium  aquz  vincendae,  parti- 
bus  videlicct  iifdem  aqux  a  fe  invicem  fe- 
}ungendis:  tnnc  aqux  partcs  alix  aliis  ad- 
lisrent,  &  in  duram  ,  pellucidamque  ma£> 
fara,  cui  glacJei  nomen  eft ,  aquatpfacon- 
crefcit  .  Idipfum  cerx ,  febo  ,  metalUfque 
accidere  identidem  deprehendtmus ,  ut  ma- 
gna  fcilicec  ignis  vi  fluida  fiant;  igne  au- 
tem  abeunte  ,  in  duram  malfam  itcrum 
convertantur. 

Aqua  ideo  fluida  nulla  in  faturno  ;  io 
mercurio  vero  nullum  mecallum  folidum  » 
fcd  omnia  fluida  deprehendeteDiur  •  Calor 
enim 


FHTSICM^  PJiRTtCVL^B.IS  585 
nim  in  raiuroo  taoius  non  ell ,  ut  aqute 
partium  cohxGonem  lollerc  »  eafque  a  fe 
tnutuo  diveltere  polTet;  tancus  contra  ca> 
lor  eft  jn  mercurio  ,  ut  longe  longeque 
excedat  psrtium  meialli  cujufque  attra£lio- 
nem ,  qux  ideo  caloris ,  fcu  ignis  vi ,  a  fc 
mucuo  drvulfEB,  Sc  leni  motu  agiiatie,  mer 
talla  fluida  reddereni  ,  uc  liic  apud  nos  a- 
quam  fluid!  forma,  mediocri  calore  ,  feu 
jgne  fa£lam,  fere  femper  afpiclmus. 

Quod  exercuit  ,  exercetque  admodum 
Philofophorom  ingenia ,  eft  Cngulare  glaciei 
phxnomenon  .  Glacies  fcilicei  Ht  aqua  ra> 
riory  quum  reliqua  corpora  pleraque  calo* 
re  dilaientur,  frigore  contraacnGora  fiant. 
Aqua  vero  contra  dum  frigore  corrlpitur 
in  glaciemque  convertiiur,  dilaiatur.  Du' 
contra  calote  folvitur  glacies,  &  fluida 
qua  Bc,  in  fpatia  minora  c«atrabitur. 

Hoc  phzttometion  ex  eo  confirm' 
quod  glacies  aquz  fuperbatat;  quare? 
aqua  eft. 

Si  aqua  repleas  vas  C  ufque  ad 
aqua  routatur  in  glaciem  ,  attoUir 
ad    j .  Globum   metalticum   aqu: 
deinceps  diligentiflime  ctaudas. 
mina,    item    metatlica ,    foramr 
plitudinis,  qux  globum  excipi 
iire  finai  .    Tunc  globus   glv 
mixtx  immittatur  jdonecaqur 
in  gUciem  cooctefcat,  Dcpr 


I 


585  C  ^  P  V  T     VI. 

diffra£lum  glaciei  «xpaiirione  globum»  vel  ff 
tx  du£lili  metallo  lit,  expanfum  adeo  ccr- 
nes ,  ut  per  foramen  idem ,  quod  in  lamint 
eft ,  tranlire  ampiius  Don  poffit. 

Hinc  explicaiur  noius  ille  atque  com* 
munis  glacici  effe£lus ,  quo  vafa  aqua  ple- 
na,  dum  coogelac  aqua  ,  difB^ingi  cernimus, 
ut  Huygenii  cxperimento  icompertum  fit , 
glaciem  parvi  tormenti  fiftulam  diffreglire/ 
Academici  vero  delCimenio  craffitiem,  ren- 
tando  ,  attenuando  fcilicet  fphxrx  metal- 
lum  y  Bdinvenerunt  cupret  vafii  ,  quod  dif- 
fringi  glaciei  vi  poteft;  Mufschembroekius 
autcm  in  fuis  ad  Florentina'  lencamina  com- 
mentariis  metalli  itlius  refiftentiem  invenit 
»7720  librarum . 

'  Mirari  ergo  defmant  homlties  ,  glacicm 
fjblevare  ftrata  viarum,  &  arborcs,  ac  faxa 
iindcre,  &  fontium  tubos  ,  nifi  vaoui  gla- 
ciei  tempore  fint  ;  fublevare  iniegras  do- 
mos,  parieccs,  fran^erevcum  ingenti  frago-  ' 
re.'  qui,  effc^us  humida  tempeuate  przlcr- 
fim  eveniunt ,  quum  corpora  nempe  ,  qux 
poris  m.igis  iibundant ,  aqua  plena  funt,  uc 
teneri  lapides  faciunt  ;  vitrum  non  iiem  , 
quod  aqua  non  permeat;  hoc  autem  fran- 
gitur  aquz,  quse  m  valc,  aon  qiue  in  poris 
cft,  dilatatione.  / 

Vishujus  laDtxglacici  caufam  ex  eoderi- 
vatHombergius,  quodarrr,  dum  glacJesfic , 
in  globulos  coUigamr .  Partes  Jcilicn  mtris  , 


PHYSICJE  P^yTRTICUL^RIS  587^ 
qi$a  in  aque  foris  delitefcebant  ,  majori  vi 
in  poris  ipfis  retinentur  a  fe  mutuo  divifa  , 
quamj  dum  uniuntur  Jimul  ^  retineantur*  di* 
vifiC  enim  majori  fuferficie  ambiens  fiuidum 
eontingunt ,  &*  preffionum  quas  divifa  fujiim 
nent  fumma ,  longe  excedit  pondus ,  quo  pre^ 
mitur  globulus  aeris  y  unitis  illis  particulis 
coalefcens . 

Quare  aer,  a  quo  aqua  fejungicur,  duoi 
congelat ,  liberius  in  congelatione  vim  exer« 
cec  elafticam  ;  expanditur  ideo ,  &  tota  fua 
vi ,  quas  tunc  augetur  ,  dihKat  glaciei  vo« 
lumen,  in  quo  retinetur. 

His  addit  Nolletius,  aerem  in  globulos 
coIle£lum  expanfionis  glaciei  caufam  efle, 
quia  condenfantur  aquas  partes  frigore  ,  & 
alias  aliis  preffius  junguntur,  ac  aerem  ex« 
cludunc  ,  qui  in  globulos  ideo  colligitur  • 
Majori  faeviente  frigore  ,  majus  voiumea 
glacies  acquiric,  dum  fic,  &  plures^  ma* 
jorefque  continec  aeris  globulosy  tunc  ma* 
jor  quoqtie  vis  eft  ,  qua  glacies  expandi* 
tur. 

Laborat  ca  fententia  ex  eo  capite,  quod 
aqua  aere  orbata ,  dum  congelac ,  vafa  vi« 
trea,  &  metallica  pari  modo  diffringac ,  & 
dilatetur  •  Dubitandum  prseterea  eft  ^  num 
aer  in  aqua  coIle£lus ,  tantam  habere  pof- 
fit  vim  difFringendi  vafa  ab  aere  externo 
compreifa,  quum  Boyleus  decies  &  ter  in 
fclopeto  aerem  condenfaric  abfque  fraflura* 

Fcr- 


5B8         C  ^  P  V  T    VI.       ^ 

Fercum  fufum  ,  dum  fluldiutem  amir- 
tit  ;  votumioe  augetur.  Oritur  id  tx  eo 
<}uod  ferri  partes  imper&Ae,  Sc  inordiaate 
^ngantur  .  Ideo  fi  fufores  ferrum  furuia 
in  tormam  infundant ,  politum  opus  &.  for< 
ina*  perGmile  faciunt ,  quiaferrura  ,dum  di' 
Jaiatur  ,  prel&us  adhxret  formz  lateribut  . 
Cur  Don  &  aquz  (imile  quid  eveniat  , 
dum  in  glaciem  coiivertitur? 

Crediderunt  alii ,-  gladem  formari  ,  quum 
aqua  motu  fuo  privatur  ,  aut  igne  ,  lum- 
quecondenfari.  Tunc,  ajunt,  metalla^frigo- 
re  contrahuntur,  &  latera  vaforum  in  gla- 
ciem  cedere  oefciam  impinguDt  &  frangun- 
tur  .  At  quum  glacies  aquz  fupernatet  , 
glaciem  fa£lam  cfTe  aqua  rariorem  patet. 
Vafa  prxterea  ,  qusc  ab  aqua  franguntur , 
femper  magis  tumeat  .  Franguntur  igitur 
non  quia  a  frigore  nimis  cootrahuntur,  fcd 
quia  nimis  diitenduniur  extrorfum  a  gla- 
cic,  maximis  viribus  in  ma)us  volumen  ez- 
panfa.  -   - 

Expanlio  glaciei  tantis  viribus  fafla  ia- 
dicat  profcflo  maximum  motum  ia  aqux 
partibus,  nifumque  illi  iJmilem ,  quemcor. 
pora  elaHica  exerccnt.  Solent  corpora  e)uf- 
modi  mo^u  agitari ,  dum  efferveuunt,  pu- 
irefcunt,  fermentantur.  In  glacie  num  cf- 
fcrvefcentia?  At  fluidum  nullum  per  fe  ef- 
fervefcit .  Accedit  autem  ad  glaciei  formt- 
ttonem  fubtlle  aliquod  corporum  genus  , 
pro- 


PHTSICM  P^RTICVL^RIS  589 
proculdubio  falinx  nacarx,  quod  per  poros 
meullonim  penetrat  .  Hoc  aquae  mixtUEn 
primo  cfFervefcit,  deia  parces  jungic;  nova. 
aucem  accedeate  ejus  copia  ,  nova  cffcrvc* 
fcencia  fic,  donec  glaciei. partes  rolwx  ad- 
huc  func.  Partes  auiem  corporum  ia  efler- 
vefceatia  nifuni  maximum  a  fe  recedcndi. 
acqairuDC.  Ideo  aquz  partes,  dum  conge* 
lanc,  vafa .  diffriogunc . 

Effervefccnciam  banc  confirmat  quod  ac- 
cidit  ,  dum.  oRinia  quiB  nivi  ,'vel  gladci 
impoGta  «  affufa,  aut  admixta  ,  congcUtio- 
nem  aqux  juvanc,  femper  cum  nivc  ,  vel 
glacie  effervefcunc  ,  uc  eorum  folutio  do- 
cec.  Videtur  igitur  glaciei  cxpanQo  oriri  a. 
corpufcutis  fubciliflimis  per  aioiorphaEram 
volantibus,  itquz  admixtis  ,   cum  aijua  ef>  / 

fervefcentibus ,  ejulque   partes    jungentibus, 
figentibufqiie,(ideo  utJalBrmam,  folidanique  . 
mafTam  demum  cbncrefcaat. 

Aqua  puca  citius  &  iine  buLlis  acris  io^^^ 
glaciem  converticury  tardius  aqua,  cui  .pu- 
gillus  falis  immixtus  eft;  minus  dura  gla- 
cics  hxc  efl ,  io  ceatro  aucem  magis  falfa . 
Viai  gtacies  quafi  in  folia  cribuitur  ut  cc- 
I)3e .  Prima  cjus  flrata  inQilfa  func,  &  du- 
riora.  Centrum  tenet  liqilor  iapore  ,  .&  fpi- 
ricu  iofigni  donatus.  Aqua  pura  nii  habcc 
admixtura ,  qood  unionem  pariium  impediac, 
igne  abeunte.  Vinum  mixtum  cH  ,  quod 
parum  fpiritus ,   phlegmatis  muUum  conti- 


s?°„ 


C  jfP  VT    VI. 


jiet .  Tum  frigus  aqaeas  ptilegmatis  psrtes 
in  unum  cogit ,  fpiritm  truditur  ad  ime- 
riora . 

Difficilius  maris  aqua  falfa,  congelaiione 
corripitur.  Frtgus  ad  Septemtrionem  majus  , 
&  minor  ibi  io  maris  aquis  falis  copisj 
mare  gtaciale  vertit  ia  glaciem. 

Frigus  glaciei  pro  certo  fixoque  termino 
a  Phylicls  fumi  folet.  Ica  efl ,  fi  pura  Ht 
«qua . 

Fru£ius  glacie  correpci ,  deiaceps  putre- 
fcunt  ,  quia  partium  ordo  glacie  mutacur . 
Animalibus  fimile  quid  accidic  in  maxime 
frigidis  re^ionibus  /  nafo  mulcamur  ,  vel 
auribus,  nifi  lente  glacies  folvaiur  ,  •&  in 
nive  partes  affe£lz prius  detineantur,  ut  pof- 
fmc  ad  naiuralem  ftacum  fuum  lenie  redi- 
re. 
Cip.  ;.  Glacies  frigidior  fieri  poteft,  fi  fales  gla- 
ciei  immifceantur  ,  quod  ihermometro  de* 
prehenditur.  Attra£lione  mutua  fal  &  gta- 
cies  folvifur,  quod  dum  fic  ,  ignem  inde 
exctudunt  &  majus  frigus  gignunt  .  Cer. 
nuntur  gtacici  partes  cum  (Irepicu  .  projici  ; 
fal  ereo  glaciei  pcnctrat  poros  .  Sal  mari- 
num  frigus  majus  exciiac  quam  nitrum . 
Eip.  6.  ViRi  fpirituB  glaciei  afFufiis  glaciem  fot-  ' 
vic  ,  &  frigus  auget  .  Vini  fpiricus  aqux 
immixius  augec  aqux  calorem.  Primi  ph» 
nomeni  caufa  eft,  quia  ingredicur  vini  fp'- 
tiius  gtsciei  poros,  &  isnem  cxcludit;  ideQ 
fri- 


PHTSICJE  PjfRTICUL^RIS  591 
£rigus  aug^.  SecuDdi  vcro  phaBnomeni  cau<« 
fa  ed  ,    quia  in  aqua   vini  fpiricus  novum 
cxcicac  accritu  calorem. 
.    la.  olla  nive  ,   feu  glacie  plena  phialam^ 
coUoces  vicream  plenam  aqua  •   Igne  oUae 
fuppofico  f  nix  folvitur  ;  aqua  vcro  phialae 
concrefcit  in  glacicm  .  Quo  cicius  nix  folf 
vicur^  co  citius  congelac  aqua. 

G    A    P    U    T      VII. 

< 

D$  Luce . 


y 


§.      I. 


De  Lucis  uatura» 

Luic  eftcorpus  cenuiffimum  igni  fimilli* 
xnum  ,  quod  a  lucidd  corpore  emiccicurt 
vel  antea  emiflum  ,  agitacur . 

Qua  enim  racione  i  •  lux  poceft  organum 

noftrum  cangere  &  afficere  ,  ^ifi  eflfec  cor« 

pus?  2.    Gur  noQ  poflumus  diu  Soiem  fine 

oculorum  ofFenfione  refpicere?  3.    Cur  qui 

languido  donaci  func  vifu  segre  per  nivem^ 

auc  per  album  folum  icer  infticuunc,  a  quo 

fcilicet  radii  iucis  magna  copia  reflexi  lan« 

guidolos  eorum  offendunc  ocellos?  4.   Cur 

qui  obfcuro   aVlmodum   loco  dormire    coa- 

fueverunc,  ante  confuecum    cempus  exper« 

gifcuncuri  fi  pcr  apcrum  fencftram  lux  ia 

cu- 


V 


^p        C  JtP  V  T    VII. 
cubiculum  ingrefla  oculos  dortnientis    aflR« 
tiat?  Quid?  quod  lucis  radii    lence  ,    ^l 
Ufiorio  fpeculo  in  aciem  collefti ,  pulvcrem 
eo  loco'  poficum,  venci  inllar  agicant  -   ho* 
rologii  eUQrum  ofcillari  cogunt ,  cotnbufti** 
bilia  corpora  incendunc  ,  mecaiia  folvunc , 
tdamaatefque  ipfosin  folia  ac  quafi  fquaai« 
mas  folvunc?  Profe£lo  fnadent  faaec  omnia 
lucem  eflecorpus,  quum  nos  &  alia  corpo- 
ra  valide  adeo  cangac,&  afficiac. 

Tangere  enim ,  O*  tangi ,  nifi  wfm  ntdla 
poteft  res .    ' 

Nou  eft   ergo   iux  qualltas   nefcio    qux, 
iimilis  lucis    fenfacioni  ^  qux  in  nobis  eft  / 
uc  nihil  fimile  doloris  fenfationi    eft  in  a« 
cu,  quo  pungimur,  £(l  tancum  in  acu  fa- 
culcas  ejufmodi  mocum  in  fenfu  excicandi, 
quo  pofito^  ob  legem  unionis    animae  cuin 
corpore,  mens  doloris  habeac  fcoOitiooem : 
ita  &   in   luce   facultas  eft  oculos  ita  mo« 
^endi ,  ut  mens  percipiat  ideam   corporum 
iucem  in  oculos  iramiccentium. 

Lucis  maceriam  velocillimo  motu  agita^ 
ri  patet  per  Eclipfes  fateilicis  iniimi  lovis , 
quum'  per  eas  oltendatur  ,  lucem  ?•.  i^'. 
ciiametrum  orbis  magni  percurrere ,  oecnpe 
"xoooo  Terra  diamecros  ,  feu  35000006 
leuciarum  •  Adeo  ut  lux  velocior  fono  iic 
133800(5 •  Mirum  utique,  actamen  verum. 

Eas  incer  propagationis  lucis  explicatio- 
Bcs ,.  quarum  una  y  Gartcfiana  fcilicec ,  Ittcis 

pro- 


PHTSICJE  PyfRTtCVl^IS  593 
propagatioDem  expUcai  inftar  foni,  qui  noa 
a  corpore  fcMioro  ad  auretn  defermr ,  fed 
per  aeris  uodas  folummodo  propagatur*  sl» 
tera  vero  Gaflendi  atque  Nevvtoai  eft ,  qui 
Iticem  diffandi  putant  uc  odores  ,  per  ef* 
fluvia  fcilicec  ab  olence  corpore  ad  nares 
ufque  delata  .  Hanc  ulcimam  uc  verifimi- 
liorem  ftmple£limur,addica  Euleri,  &  Bo- 
Iieravii  luce  difperfa  ,  qu«  a  nova  luce  e 
lucido  cor|)ore  prodeunte    vivificetur  y   pec 

Jiuam  expiicatur  opcime  cur  in  linea  retla 
olummodo  lux  percipiatur,  quum  in  Cap> 
tefiana  ,  etG  obtique  per  curvam  recinam 
premerec,  perciperetur. 

Lux ,  quam  corpus  efle  haftenus  oflendi- 
tnus ,  efl  corpus  igni  fimillimum  ;  oam  lux 
urtc  ,  ignis  lucec  ,'  ergo  fimitia  corpora 
func .  Si  lux  igicur  ignis  eft  ,  quum  ignis 
lic  tenuiffimum  corpns ,  lucem  tenuiflimani 
tffc  profe£lo  pacec . 

Uc  ignis  omnibus  corporibus  ineft  ,  o» 
mnia  enim  incenduntur  actricu,  iocemaqoe 
acitatione.*  Jca  lux  praefens  ubtquc  eft,  de- 
eHque  ipfi  tantum ,  ut  cerni  poffic ,  cerca 
quantitas  motus.  Q}iod  tu  corporis  fuperfi- 
cie  lucet,  poteft  etiam  io  ipfo  incenGooem 
excitarc  .  Cbaraftcres  phoiphoro  iafcripti 
charcse  oigrse,  obfcuro  loco  lucent  ;  fi  ca- 
Jidus  aer>  vividius  lucenc,  &  citius  lux  e- 
vanefcit,  ot&in  vacuo ,  frigore  contra.  Si 
iofiifiles  ,  cvancfcunt,  deio  revivifcuDt.  Si 
Ui.  II.  P  p  di- 


E 


5P4      c  ^  p  UT  vn. 

^igico  premas  ,  &  atccra$  ,  loagis  luceot  * 
fi  prpfequaris  atcritum^  charta  incenditur, 
&  cutim  aduric.  Quamdiu  lucec,  afcendic 
albicans  vapor.  Si  major  lux  in  vacuO)  & 
in  aere  caHdo,  ab  interna  ergo  caufa,  non 
ab  ambience  fluido  procedic  •  Si  excitacur 
accritu,  &  uric,  ergo  lux  igois  efl,  qui  e 
phofphoro  prodiens,  lucem  ^gicar,  cui  oc« 
€urrit« 

Pl^fphorus  Bononienfis,  lapis  calcinatu^ 
eft*  Si  linceus  panous  mundus  igne  rnaxi- 
me  calefa£lus,  in  oblcurum  transferatur  lo« 
cum,  manuque  concuciacur  ,  cerncS  in  ae« 
re,  praefertim  frigfdo,  quafi  fcincillas  ignis^ 
iis  prasfertim  locis  ,  quibos  maximus  e(l 
manus  atcricus  «  Quid  qua?fo  lux  haec  nifi 
ignis  eft?  Maxima  ucique  eft  phofphorum 
copia  •  Aiii  naturales  ,  aiii  arcefa£li  func « 
Nacuralis  eft  cicindelai  feu  no£liluca  cuce 
peliucida  ,  fub  qua  maceria  ftuida  Inccn^ 
per  miouca  aliquoc  eciam  poflquam  e  ven- 
tre  exprefla  digicis  eft  «  Lucec  in  animali 
per  vices  quafi  ipfius  arbicrio  •  Magna  ani« 
malium  fimilium  copia  in  quovis  elemen- 
to  eft^  quorum  duo  vel  tria  vicro  claufa 
faciunc  uc  objefla  obfcuri  cubiculi  omnia 
difcemi  qiieanc  .  Magna  mufca  lucens  Iu« 
cernae  munere  fungicur  apud  Antillarum  fef- 
fores.  Adriaticum  mare  abufidat  animaJcu* 
lis  craificie  capicis  acus^  lucentibus.  Scolo* 
pendras  a  Vianello  >  qui  ea  decexit,  diAa  fuac  # 

Alia 


PmsiCJE  PjtRTICVL^RlS  spi 
Alia  morcua  foluoimodo  lucent  »  pifces^ 
&  aliquando  carnes  •  Pili  fellis,  &  equi^« 
capilli^^  hinc  igne$  lambentcs,.  Aurigae  dse- 
moni  obnoxium  equum  qui  ignem  lambea- 
tdm  emictic,  inepciffime  dicunt. 

Scirpes,  tenera  ligna,  &  folia  putrefcen« 
tia,  abieS)  cortices  arborum  colore  albo^ 
coconeum ,  fal  toncrecus  ftirpium  ^  fal  tar* 
tdri )  faccharum )  ceda  ^  lincea,  xharca  phof- 
phori  nacuralea  iunt ».  Adanda^  icem  9  &  la« 
pides  preciofi .  ornnes ,  .Terrae  fpecies .  variae » 
lapides,  concrctipnes^  animalia  petrificaca» 
fabs',  oSsLy  demes  ^  bezoar  ^  bpides  renum » 
veficae.y>&  qui  :ro  :pifcium  capice.  func,  o- 
vorum  hem  cegmina  ^  eiccepcis  m0(allis  & 
obfcuris  jcorporibus  y  omnia* 

Arce&£li  f  hofpbori .  fiunc  dum  calefiunc 
corpora^  fi  calcinctxcur^  iblncione  ^i^m»  & 
mioctione»      '   £  .'      .         .    7  . 

PhofphororatttrJuijufmodi  omoium  lu3C  1« 
gnis  eft,  mocu  langpe&iente  donatus.;  ad 
quod   oftendendum  ad    phofphoros    ^igre^ 

Temncas  ^maxima.  lucis  oQendicur  ex  eo 
c|Qod  u  per  poros  ^ti^anfeat  tenuiffimos  yitrl 
&  adamantisi;<  x.  peri  tenue  foramen  dimi* 
dium  Caeli  cemis  *  3.  Qpia  non  imroinuir. 
tur  Scdis  moies  ioooooo.ma|or  Terra;  lux 
vero  inde  dimaiians  efle  poteft  mblis  ucut 
minimae  .  4»  Addc  non  omnem  Jucem  f 
Sole  manarei  fed  .excicare  motum  lueis  il- 

P*p    %        lius, 


59^  C  ^  P  U  T  VII. 
lius,  quz  quaquaverTum  difperOi  em.  Cur 
non  dici  pnecerea  polfet  Solem  partes  lucis 
alias  «mittere ,  alias  abrorbere  ?  Ut  Terre- 
na  etiam  corpora  furfum  projefta  y  eztiiw 
Sti  projcflionis  vi,  recidunc  ,  cur  non  & 
lux  itlem  fjcere  forte  poteft  ?  5.  Lucerna 
tota  no£lc  lucsns  fpbxram  diametro  unius 
milliaris  luce  replec ;  quania  ergo  pariiuin 
lucis  tenuitas  eft  ?  6.  Lux  non  abripitur  a 
veatis,  non  extinguiiur  ab  aqua,  ergo  eft 
partium  minimarum  ,  traafeuntium  liberii- 
me  per  meatus  aerts,  &  aqux. 

Non  omnia  ^amen  ludda  calefaciuot , ' 
quia  minimam  faepe  continent  jgais  co[uam. 
Ut  motus  aeris  fonum  excitat ,  pereutit, 
imenmii.'  iis  lux  vel  folummodo  cemicur, 
vel  calorem  ezcitat ,  vel  urit  fi  mtnima 
lit,  neque  videii  poteft, 

Qiii  ajunt  noa  projici  a  Sole  lucem  , 
quia  attrahitur  ,  non  animadvertunt  fubte- 
vari  a  Terra  vapores  ,  etfi  attrahantur  a 
Terra ,   ^ 

A  lucis  tenuitace  provenic  quoque.,  ut 
pcr  aerfim  luce  graviorem  non  afcendacv 
nam  per  aeris  poros  Irbere 'prKterlabitur, 
neque  ab  aere  premituc  .  Non  iia  niouna 
ob  fumi,  &  fuliginis  partes. 

Siat  jam  vero  tandem  lucem  eETe  corpus 

tenuiffimum ,  quod  a  lucido  corpore  emit- 

titur  ,   vel   antea  difperfum   agitatur.   Vel 

eft  idem  cum  iene  etemcDium  ,    vel  & 

lux 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  S97 
lax  &  igais  ab  codem   elemento,  prove* 
niunt* 

f .    I L 

<       • 

De  Imcis  pnfrieiaulms . 

Ra£orum  lucis  longitudo.cxtenditur  ^ 
noa  modo  a  Sole ,  fed  &  a  ftellis  fixjs  ad 
oculum  ufque  noftrum .  Qjium  ergo  ftcUas 
a  diftantia  tanta  vividiflime  micent  ^  eric  ra- 
diorum  robur  parum  admodum  immijputum; 
quod  9  nifi  vacua  ccli  fpatia  eflent ,  (  fi  lu<* 
cem  excipiaS|.  tenuiffimofque  vapores  )  pec 
quae  lux  ipfa  ferretur,  concingere  non  po& 
fec  ;  quia  fpatia  plena  lucem  ^refringerent, 
partimque  refle£lerent  ;  .  eam  igitur  irnmi* 
nuerenC)  &  ejus  n^ocum  interturbarenc  • 

Quoniam  lux  in  fphaeram  expandicur  , 
radii  alii  magis ,  aHi  minus  a  fe  mutuo  di* 
vergenc.  Decrefcic  ideo  lucisdenficas,  uc  cre- 
icic  diftantiae  quadratum.  Eft  .enim  Iuci$ 
denfitas  inverfe  uc  fpacia^in  quas  difFundl-, 
tur.*  quaB  fpatia  func  fphaericas  phyficas  fu« 
perficies.  Quum  has  finc  direfte  uc  quadra«> 
u  radiorum;  erit  ergo  lucis  denfitas  inver- 
fe  ttc  quadraca  radiorum  eorumdem ,  nem* 
pe  diftanciarum  •  Id  V^tngii  quoque  ma« 
china  coafiraucur/  io  qua  fi  candela  una 
fufficic  uc  ad  dacam  diftantiam  charta  le« 
gatttc  9   ad  duplam  diftanciam  accendende 

P  p    3  func 


ipS  C  UP  UT-  VJL 

funt  candcla&  quatuor,  ad  criplam  candelas' 
Dovem ,  ut  eadem  legi  poEQt . 
~  Ell  lux  materia  nuidiffima  ■  ideo  ,  ut  flui- 
da  reliqua ,  conftat  particHlis  vix  fecum  co* 
hcreatibus,  adeo  ui  illapfa  in  opacum  cor> 
pus ,  refle^i  fub  quoyJs  aogulo  poffit . 

RefraDgitur  quoque  lux  fi  per  media 
iranfierit  diverlge  denficatis;  fi  homogeneum 
lit  medlum,  non  rcfrangitur.  Per  mediuni 
denftus  acceltnrnur  ,  &  ideo  ad  perpendicu- 
larem  acccdit  ;  cfgb  a  denfiori  medio  lux 
inagis  attrahitur.  Per  raruts  yem  mediun 
reiardacur,  &  a  perpendiculari  recedit ;  er* 
go  ab  ipfo  minus  attrahitur  .■  Vifque  hxo. 
attrahens  ad  aliquam  diftantiam  expanditur* 
ideo  dum  lux  ad  vitrum  acccdit ,  antequam' 
ad  ipfum  pertingat,  per  curvam  ad  vicrum 
accedit .  Radius  perpendicularis  non  refran- 
gicur,  fed  tantum  «cceleratur.  Pendet  ergo 
refra^iio  a  mediorum  attrahcntibus  vinbus  ,: 
qux  funt  ut  mediorum  denfitaces  ,  fl  oleov 
la  excipias  ,  fulphurea  ,  &  inflammabilia  , 
qUB  magis  attrahuiit  ,  ut  Nevvtonus  ,  8c 
Hauksbejus  cxperimeniis  luculentiffimis  o- 
ftenderuac. 

In  refraflionibuS  omnibus  conftaas  etl 
ratio  (inum  inter  incidentiz  &  refraftionis  ; 
quos  finus  omnium  primus  adhibens  Carte- 
nus ,  loco  fecantium  ,  quas  Snellius  aniea 
adhibuerat  ,  ooa  parum  lucis  6c  commodi 
Diopiricx  attolit  uniTcriiB  .  Ab  aere  in  a- 
quam 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  59^ 

quam  finus  incideotiae  ad  finu^  rcfra6lioni» 

eft  ttt  4:  g;  ab  aere  in  vitcum  uci:.!^:  11 « 

V        pro  colore  viridi  •  Rubri  ladii  inious^  vio^ 

Ucei  magis  refriAguncur  •     .      . .  :        ... 


De  Lucis  reflexiona^i 


'{ 


CorpQra  omnia  ^  ea,  eriam   quas   lucent 

tranftf|iccunr,:lucirtanv8n  parciem  refle£luntA 

Idco'po{l  medium^  feu  ultra  ipfaiaa  lu:f  de^ 

bilior  ^cnicur  •  Refle£):it(;r  &rucetii  quaqaiie 

verfum,  fi  in  afpermn  obje^himiJnddent^i^ 

X       radem  vero  dire£lione ,  fi  fiiper^cios  pblioB 

\     iinc.  Reflexio  cbntingipin   hiperficie  anoM 

Fiore,  fi  corpus' fueric  opacum  ^;  •  ii}<  altCBta^ 

vel  ia4icraque,  fi  fueric  pellu^idunt  •. ::  . 

Opaca  func  corpora,  i.  quas;  >non !  (habent 
poros  ,  uc  acomi  ,  fep.  cleme{ifiaij' a«  ^as 
habenc  nimium  «iguftQs;  ^.  .ca^a;  quilma 
vts  tbagna  repeUeisi  exifi;^4«  qutt  jporos' ha^ 
bent  ampios,  ,]deoquc  fuam  tctnajfendi  viiki 
emnes  exercentes^in  luceni,  fan£.inordina4 
co  mota  pergere.  bogunc  •  .!';>.,.. 

Ideo  fi  impleanxuri  feu  anipiiftiores  £ffat 
pori  9  pellucida  Juec  corpor^  .fiiin;  ;>  Ghart^ 
opaca-eft/  fi  madefiac  aqua,  pcllucida.  fic^ 
fi '  oleo  ,  pellucidio)r  ^  fi  oleo  rerebihci  nm  ^ 
quod  forcius  accrabit  lucem  j  maKime'  pd^ 
lucida  ficr  Vicri  pulvis  hon  craDfmiccit.  lu« 
cem  •  Reple  poros  aqua  v  jam  pelliicec  y  re^ 
ple  oleo,  peUucec .  niagis  /  oiea  terebincinar 

P  p    4  ma- 


piagis  adhuc  /  fuodc  igoe  pulverem »  pellu^ 
cidior  adbuc  &•  Albumen  ovi,  vel  acetum 
oleo  commixtum  agita  quancum  poces,  ut 
in  fpumam  convenatur  .*  h^c  e  pellucidis  o- 
paca  fiunc,  licec  per  fpumam  au^i  profe- 
€to  finc  pori* 

Longe  igitur  aberranca  vero »  qui  folum 
pororum  dcfeftum  ,  auc  eorum  maximam 
tenuicacem  reflexionis  caufam  efle  praedi« 
cant*  quum  &  «quo  ampliores  pori  refle* 
xionJs  caufa  eife  poffinc  •  Corpora ,  qus  lu« 
cem  refleflunc,  ica  concexca  efle  oporcec» 
ttt  lucem  per  lineas  rcAas  tranfire  non  fi« 
nant  ob  repellencem ,  accrahentemque  vim  • 
Haac  opinionem  proferc  Nevvconus  Opc« 
lib.  %.  part.  j.  prop.  8.  eamque  experimen- 
tis  connrmac. 

•SpecuH  fiiperficies,  ecfi  inasqualis  ob  pul« 
veris  incifuras  ,.  kicem  tamen  refleftit  eo 
Baodo,  quo  reflc£lerec  fi  penicus  laevi^ata 
c£Gec ;  eiigo  vis  quasdam  repellens  exir  a 
fpeculoi  &  ad  .decermioacam  a  fpeculo  di« 
(lanciam,  quae  lucem  refle£tic.  Si  refle£le« 
retur  lux  impa£lu  in  inaBquaiem  fpeculi  fu- 
perficien^ ,  imagines  ionumeras  videremus  • 
Quod  ex  ^o  vei  maxime  confirmacur ,  quia 
lux  ceflc£litur  ancea»  quam  ad  refle£lcncis 
corporis  fuperficiem  percineac. 

Lux  refle£licur  etiatti  poftquam  ulcerio- 
xeoi  fpeculi  fuperficiem  praecergrefliei  eft,  £ 
radius  avicro  cxcat  obliquior  40%  vel  41*. 

fin 


PHYSICJE  P^ARTJCVLARIS  rfot 
fio  Tsro  ,  tranfmitcitur .  Si  viirum  in  vacuo 
fic ,  lux  fbnius  redit  ,  mioufque  e  vitra 
ecire  cernitur.  Non  reflcAitur  s  folidis  vi- 
tri  partibus,  nam  jam  exierat  b  Titro.  Si 
pollerior  feu  taferior  vitri  fuperBcies  aqux 
impooaiur,  vel  vitro  ,  vel  oIp~.-N,reflexto 
tunc  oulla  eft,  etli  plures  tuof  foltdBs  par- 
tes  lux  eadem  offendat.  QuidSiiutacum  cft? 
nift  fpeculi  lucem  aotea  reVocaom  anra- 
£lio ,  quz  imminuTa  eft  refpe£lu  atcraflionis 
medii  vitro  fubie£ti .  Violacei  radii  d»* 
ta  obliquitate  reUe£li  |>oteiuoc  ;  rubri  tranf- 
ire  fub  eadem  obliquitate.  K  reflexio  6e- 
rei  imps£tu,  vel  omnes  refleflerentur ,  veL 
Bulli  .  Pars  fuprema  bullx  ex  aqua  8c 
fapone  fa£lx  nigra  ell;  ubi  craffior,  aljqut 
refle£luniur  dato  colore  radii,  qnia  in  pac- 
te  tenui  minor  eft  vis  repellens ;  aliqnl  ta> 
men  eodem  loco  tranfmittuntur  alio  colo- 
re;  qua  de  re  dicemus  quum  de  coioribus 
agemus  .  Lentes  convexse  idem  faciunt , 
li  ona  alteram  tangat  ;  ia  coaca£la  ntgra 
macula  ell,  quia  eo  loco  aeque  aitrahitur 
lux  a  lentc  utraquc.  Alii  deiaceps  sppareoc 
colorati  circuli ,  uno  colore  a  luce  rcflexa , 
altero  a  luce  tranfmifla  procedeate. 

Opaca  igitur  corpora  vel  illa  folum,  vel 
&  illa  cene  fuot  ,  ex  quorum  fuperficie 
vis  magna  exit  Jucem  repellens ;  ut  &  il- 
la',  qua:  ob  poros  nimium  amplos,  vim  re* 
£U  lucem  attrabeodi  amittuoc* 

An-    ■ 


I 


60%     c  jtpvT    vn. 

Aogulus  inctdentix  angulo  reflexiotua  z« 
qualis  cft  .  Lux  ergo  tanta  vi  refleftitur , 
quanta  incidic.  Via  hoc  pa£lo  dercripta  e(i 
oranium  br^viffiraa  Cor.  prop.  14.  IJb.  I. 
Eucl.  Hare  de  lucis  reflexionc . 

De  tueis  refrt9ione, 

Pellucida  ea  corpo»  fuat ,  per  quoruni 
poros  lux  per  lioeas  reftas  crawt ,  uc  func 
aqua^  aer,  cryllallus,  vitrum ,  adamas,  a- 
lia. 

Pellucida  hzc  corpora  lucis  radtos  re- 
fringunc  ,  a  motu  vidclicet  refililineo  dc- 
turbant  ,  &  femiiam  eorum  ioflc£lunc  , 
quum  lux  obliqua  dire£lione  a  mcdio  ra- 
riore  in  dcnfius,  vel  a  den&ore  tranlic  in 
rarius .''  ea  quidera  tcge  ,  ut  dura  a  rariore 
medio  in  denlius  lux  iranfit ,  puta  ab  aere 
in  aquam .  lucis  radius  ad  lineam  illara  ac- 
ccdat,  qux  in  pun£lo  tranlltus ,  fuperBciet 
media  dividenti  perpcodicuUris  eft.  Si  ve> 
ro  lucis  radius  a  dennore  rnedio  iranfeat  in 
rarius,  abeadcm  prrnendiculari  receditfinu- 
bus  inverfamration^a]  fervantibuGejus,<)uz, 
dum  a  rariore  m;dio  iux  tranfibac  in  dco- 
fiuSt  obtinebac  .  Eic  aere  in  aquam  linus  in- 
cidentiK  ad  Gnum  refra£ltonis  :  :  4  :  3 
ex  a«re  in  vitrum  —  —  —  :  :  17  :  u 
pro  radiis  coloris  viridis ;  minor  pro  ru* 
bris;  major  pro  violaceis. 

Re- 


PHmcm  P^RTlCULyfRlS  60% 
Rcfraflio  hasc   lucis    expcrimcDcis   facile 
confirmatur  • 

1.  Si  baculi  rc£li  pars  immcrgatur  in  a- 
quam,  fra6lusvel  inflexus  baculus  idem  ap- 
parec  , .  quia  nimirum  radii  lucis  a  baculi 
parte  in  aquam  immerfa  excuntcs  in  ae^ 
rem  ,  a  perpendiculari  recedunc  ,  &  baculi 
partem  illam  9  a  qua  proveniunt ,  alio  loco 
oftendunc  ab  eo,  in  quo  eft, 

2.  Si  in  vafculum  aqua  vacuum  ,  num« 
mum  injicias  ,  &  recedas  a  vaie  9  donec 
nummum  cerncre  non  pofiis  ,  vafis  ora 
nummum  ipfum  cegcnte  ,  adfufa  tunc  a- 
qua  y  nummus  ccrhitur,  altior  quidem  una* 
cum  vafis  fundo  oculis  apparens  •  Radii  c- 
nim  qui  rc£la  ibanc  via  ,  ob  vafis  oram  , 
ad  Qculum  pervenire  non  potcrant  ;  nunc 
ab  aqua  in  acrem  dum  excunt ,  a  pcrpen- 
diculari  rccedunt  2c  nummum  ,  &  fundum 

in  G  translatum  oculus  ccrnic  ,  radio  DA^'^^^* 
in  b  refra£lo  ,  &  ad  oculum  in  D  idea 
pervenience  ,  Sc  nummum  ac  adjacens  fun« 
dum  ad  C  advehente,  A  parte  vero  alcera 
^g  ^i^  g  rcfrafto  ,  &  ad  oculum  in  E  dc« 
laco ,  nummus  ccrnitur  cranslatus  in  /• 
^  ^^  Si  Telcfcopium  firmitcr  parieti  alli- 
gctur  ,  dirigaturque  in  turrim  ,  vel  mon« 
fcm  ,  milliaribus  s^iquoc  a  telefcopio  di^ 
ftancem  ,  &  variis  diei  horis  objc€lum  i* 
dem  per  tclcfcopium  idcm  infpicias  ,  ma« 
tutinis  horis  ,  quum    acr  vidcliccc  denfior 

cft, 


^      c  jtp  VT  m 

«ft ,  ob  majoreni  vaporum  copiam  per  aera 
diffufam  ,  altlus  Tidetur  objeflum  ;  circa 
neridiem  vero,  dilfipatis  vaporibus  ,  obje> 
&xaa.  ideroapparet  humilius.  Dennor  cDim 
aer  mauc  ,  &  vefpere  lucis  radios  magis 
refniDgit ,  ideoque  obje£lum  attoUic . 

4.  Interdum  remotius  obje£lum  poft  al* 
terum  vicinius  latec  ;  interdum  apparet  , 
quum  major  fcilicet  refra£lio  lucis  remo- 
uus  iLIud  actoUit . 

5.  Lentes  lucis  radios  colligunc  ,  8c  in 
ftciem  ct^uDC,  uiique  per  refra«ioaem. 

6.  Prlima  radium  lucis  in  fepiem  colo- 
res  tribuic ,  dum  hos  radios  magis  ,  illos 
vero  minus  refringit  .  Lux  eigo  re&ingi- 
tur,  dum  per  vitcum  cranGt. 

7.  Sol,  Luna,  ftellacque  omaes  errantes 
3c  fixx,  Jum  oriuotur  ,  'atcoUuncur  omnes 
aeris  refra£lione  .  Bi  io\  quidem  atttdlitur 

8.  Lucis  radius  AB,  qui  ad  C  rc&a  m 
>■  aere  libero  perveniret  ,   li  in  B  aquam  of- 

fendat  ,  refrangttur  ,  &  ad  perpendicularem 
-  accedit,  ac  ad  pun^um  D  pervenic ,  quod 
attiagere,  li  deeffet  aqua,  non  poQec. 

Caufam  refra£lioais  Newtonus  efle  do- 
cuic  mediorum  actra£lioDem  .  Quum  fcili- 
cet  lux  magis  ab  aqua  ,  quam  ab  aere  at« 
trahatur,  motus  ejus,  fuperficiei  media  di- 
rimenci  perpendicularis  in  aqua  augccur  , 
quod  5c  in  viiro  facit.  Ideoque  ab  acre  ta 


*9t^a^S^C^  ^ 


^^ttl 


Ve/ 


iQ 


^ttn 


'f^rxc 


"9^9  zrf^^rn  ^:'"^m  r^i^i:. 


**<?ar. 


*^O0fr«  >^^^ 


•ra 


'^''^'on^^ 


46 


grcc// 


^otci.   ''^fon?,    ''«*/ 


5.  s/ 


«*»ft 


cis 


n» 


««tia 


^fl^^LA  i^rf^*^'»m 


lUm**!^Q» 


<^'rc/,^,  ^ 

'ad!/ 


<^«/to 


«^"iij 


^°^//c/V 


«/« 


* 


**  *f(r|. 


"*  /o 


«»<//« 


o6/J 


*/«• 


**» 'Wr.  P««/«/n'"^'^  Vi?  ."^u*"?  ^^nr. 


QI 


««da 


«Jt 


«d 


•& 


na. 


'  i?  iC"*""'* 


6o6       cy PVT  m. 

in  feneftra  minuacur  .  De  cotoribus  htfce 
fuo  loco  diccmus.  Nunc  fatis  eft  intellige- 
re  ,  lumen  attrahi  a  corporibus  ,  a  quibus 
radii  infle£luntur  *  qiiod  ni  fierec  »  radius 
pcr  reftam  movcri  pei^cret.  , 

t 

5.  Si  diftantia  inter  acies   Gt  pol- 

400 
licis,  lumen  nullum  re£la  tcanfic  ,   fed  to^ 
tum  io  fimbrias  memoratas  dividitur,  qua< 
1 

te  vis  attrahens  chalybis  laltenl    ad   ■ 

800 
|>ollicis  extendiiur.  Eo  roagis  autem  iiifle- 
£luntur  radii  ,  quo  minor  diftantia  inter 
acies  fic;  &  attra£lio  unius  facieif  admota 
alia ,  auaetur . 

6.  Incipit  inftefti  tadius  aottquam  ad 
fupcrficiem  media  dirimentem  pertingat  , 
curvamque  defcribit  ,  vi  attraheme  medii 
denfioris  au£la  ,  dum  didantia  minuiiur/ 
tandem  lux  medium  iogreditur  »  &  in  !■• 
nea  re£la  procedic  ,  dum  vero  a  denfiori 
medio  Itat  tranfit  in  rarius  ,  iacipic  radtus 
idem  a  perpendiculari  recederc*  antequam 
rarius  m^dium  attingat  .  Tunc  enim  a  ra- 
riori  medio  minus  attraftus  radius,  a  per<« 
pendiculari  rccedic . 

Pendct  ergo  rc&a£lia  a  medtorum  aitra- 
hentibus  viribus  y   qax    plerumque  fuflC  uc 
mcdiorutn  denfiutcs,  exceptis  nonnullis  o. 
.  leo. 


PmsiCJE  PjiRTtCVL^RlS  607 
leoCis  y  &  inflammabilibus  ,  qux  xa  majori 
racionc  trahunt^  uc  Newtonus,  &  Haukf* 
bejus  expcrimcDtis  cviccrunc  • 

Acceieracur  lux  dum  a  medio  rariore 
tranfit  in  denfius  •  RefoivatDr  obliqua  AB  *^  ^* 
in  AC  fuperficiei  media  dirimenti  paraUe* 
lam  ',  &  CD  perpcndtcularcm  •  Secundum 
dire£lionem  CD  acccleratur  lux  in  medio 
denfiore  &  eodem  tempore  defcribit  DE 
majorem  ipfa  CD,  perfeverancc  cadem  pa- 
rallela  DH  rrz  GD.  Ideo  DFad  perpendi- 
cularem  accedit.  Contraria  omnia  dum  luX 
a  mcdio  denfiorc  tranfit  in  rarius* 

§•    IIL 

De  varia  lueis  refrangibilitMte  &  de 

colwibus  * 

•  •  •  • 
Lucis  radius  tribuicur  omnis  ,  prifmaris 
vi^  in  parces  feptem  ,  quarum  primam  ^ 
eam  videlicet  quae  in  oUonga  colofaca  u 
magine  omnium  minime  a  vfa  re£lft  deflc* 
Si  t  t  rubri  radii  cenent  ;  fequnmur  vero 
ordJDc  aurantii  ,  flavi  ,  virides  ,  asruiei  « 
indici  /  tandemquc  violacei  ^  qui  omnium 
maxime  a  via  fua  prima  recedunt« 

Quare  radiorum  ,  qui  colores  hufufmodi 
ocalis  cxhibent^  ca  indolcs ,  ca  natura  cft^    * 
ut  omnium   roioime  mbri  ,    reliqui  vero 
magis  ^  magifque  ordine  ^  violaccique  de« 

OHim 


y 


^8  C  JtP  VT  VIL 
mum  omnium  maxime  refriDgaotur  «  a  viai 
fua  fcilicet  prima  dctuTbentur  •  id  vero 
caota  cooftamia  fiat  ,  uc  qui  femel  rubri 
ex.  gr.  func  ,  Sc  omnium  minime  refriiV' 
guntur,  ipfi  etli  plurimis  refringantur  prif- 
matibus ,  lentibufque  plurimis ,  etfi  fpcculis 
multis  cryfUUtnis,  vel  metalUcis  refle6lan> 
tur ,  femper  ipG  &  minus  aUrs  omnibus 
refringantur  ,  &  rubri  femper  appamnt  : 
idemque  omnino  de  alio  colore  quovis  tio- 
Clis  radiis  omnibus  dicicote  ;  qui  (citiccc 
prifmaie  primo  fra^us  radias  flavus  femel 
appaniic ,  auc  viridis ,  ille  ipfe  cefiraftus  (ie> 
pius  ,  reflexufque  modis  multis  ,  eodem 
femper  colore  lic  .  Colle^  autem  radii  o- 
mncs  ftmul,  atque  commixti  ,  ideam  albe- 
dinis  excitant. 

Patet  igiiuc  eum   effie   ordinem  partium 
ladii ,  ex.  gr.  rubri ,  eam  magnitudinem ,  fi- 

funun,  velocitatem,  denOtacem,&c.,  qui- 
us  fiac  ut  &  omnium  minime  a  refla  via 
ftia  deturbari  queant,  &  iia  pofltnt  oculi 
fundum  uiger»,  agitare,  uc  motus  indcoc- 
«us  in  oculo,  per  nervitm  opticum  ad  ce* 
rebellum  ufque  delaius  (  vi  unionis  iUius, 

3uam  animam  inter  &  corpus  intercedere 
eprehendimus  }  ideam  in  menie  excitenc 
rubri  coloris,*  quamvis  nihil  fimile  fenfa- 
tioni  hujufmodi  ,  radiis  rubris  ine(se  cer- 
tum  fic ,  uc  nihil  in  obje£la  lucido  efl  fi- 
miie  lucis  feD£itioBi;  tuhil  io  faccbaro  dl 
fimi- 


PHTSlCje  P^RTICVLMS  609 
fimile  feiilstioai  dulcedinis;  nihil  in  fono* 
ro  corpore  vel  in  aere  cft  fimile  fenfationi 
ibni-  nihil  in  *cn  ferienie  eft  fimile  fenfft* 
cioni  dotoris  .  Uc  corporibus  hifce  fcilicet 
omnibus  caafa  folum  ineft  'fenfus  Doftros  eo 
nodo  movens  ,  qoo  ib  mente  hxz  idea  , 
vel  illa  excitetur :  ita  &  radios  boc  vel  iU 
lo  colore,  nibro  ex.  gr,  infe6los  dicimus, 
qui  tta  compiriti  natura  funt ,  ut  per  mo* 
nim  in  oculi  fando  excitatura  caufa  efas 
poffinc  fcufaiionis  itlius  io  mcnie,  quxco* 
lotis  illius  (  puta  rabri  )  fenfatio  dicitur , 
&  eft.  Quafe-fi^oculus  natlus'e&ec  qui  ra- 
dtos  afpicere  pofset ,  nutlo  tunc  quidem  il> 
li  colore  inficerenlurt  quamvis  apti  efsenc 
illi  faoe  oeulis,  quum  ^imum  eise  incipcb 
rent,  ita  afficieadis,  ut  coloris  fui  ideaia 
ocuto  excitareiurv  albedinis  autem  ideam 
collefli  univerfi  firaul  exhiberenc. 

Hxc  omnia  , '  quse  hafleiius  afseruimus 
experimentis  connrmavit  do£lrinaB  hujus 
auAor  fummus  Newtonus,  qux  experimcn- 
ta  cnnnia  celeberrimarum  omnium  Europx 
Academiarum  confenfu  confirmata  fue- 
runt  .  '  - 

Q.uum  ^tur  radii  rubri  omnmm  mint- 
me  rflfringanntf  ,  nibii  udeoi  conftamias 
vic  infiftunt  fiise,  a  qua  vi  atirahenie,  9c 
rtfringei»e>pfifatatis,  minus  qaamradii  cx« 
tcri  deturbantnr :  majori  profe6lo  vi  mo- 
venttir,  feii  majori  moroente  donantar  par- 
Lib.  II.  Q.q  licu- 


I 


ticule  lucis  r^dios  rubrflis  coroponcntes  « 
funtque  proinde  eorum  particulx  vel  maio- 
res,  vel  denfiores  y  vcl  vclodorcs  ,  Quant 
panicutx  colorum  reliquorum .  yerifimile  au- 
tem  e(i,  rubros  pariiculas  piri  velocitaie 
(um  iis  reliquor^m  colorum  moveri  Id  ra- 
dio  lucis  rx  omnibus  coloribus  compoCro. 
,Vis  igitur  rubri  coloris  ,  feu  rubri  radii 
major  erlt  ,  vel  polita  pari  deolitace,  fed, 
inajort  volumice,  vel  eodem  .pofito  volu- 
nine  &  majori  partium  dcDfiiatc. 

Porro  rubris  radiis  vim  inefse  majorcm 
infertur  etiam  ex  fulgore,  quo  oculos  per- 
Ilringunt^  ciarillime  cnim  radii  rubri  fuls 
aiiiij  at  violacei  leniter  admodum  oculos 
leriunt  ;  viridrs  autem  radii  modice  af> 
£cientcs  orulum  admodum  placcnt  ,  q^um 
neque  nimis  vehementer  ,  oeque  lanatiide 
nimium  oculcs  moveanc. 

Qui  color  prinlum  cernitur  lo  radiQ  ab 
aliis  feparato  ,  idem  conflanter  penaaDcc  , 
tiiuc  radtus  hic  coloratus  refriDg9(iu  per 
vitra,  prifmata,Icntcs,  vel  refieaaiur^  ^ 
culo  quovis  vel  a  quolibec  ^rpore  ,  vel 
dcinde  pcr  prifma  infpiciatur  .  Non  a-vi- 
tro  igiiur  colorfts  oriuntur  .  Quamobncm 
diverfus  motus  ,  aut  rotaiio  globulorura 
lucis  a  refra^tiOQe  orta  ,  noD  eft  caufa  «o- 
lorum  diverfowm.  Nam  retfkpo  hujufoto- 
di  mmarciur  fimul  ac  alter»  vice  lux  u\r 
tero  prifmatc  refniigerctHr ,  ipcculo  reflcr 


PHmC£  P^TlCVLoSRlS  6lt 
{leretur ,  lente  coUigerctur  >  ideoque  a  co« 
loraio  radio   iterum   varii    coiores  oriren- 
tur,  quod    nunquatn    omDino  coniingit. 

Quare  radiorum  connicutio  {n^opria  ft- 
cit,  ut  hi  hujus  coloris  ideam  in  meme 
excitenti  alii  alierius  coloris;  &  manente 
fiagulorum  conlliiutione  eadem  -,  eumdera 
perpeiuo  colorem  exhibeant.  Neque  ideo 
lamen  dicendum  cft,  colores  radiis  inelTe  ; 
inell  eaim  illis  tantum  poiemia  five  vis 
quzdara  ita  movendi  &  afiiciendi  oculo- 
rum  oervos  ,  ut  borum  motus  in  mente 
ideara  exciiet  cDlorum ;  cofque  qui  ideaoi 
rubri  coloris  excitani,  nibros  appellamus, 
8c  pari  modo  reliquos  flavos ,  virides,  vio- 
laceos,  &c. 

-  En  imagincm  coloratam  in  qua  radi!  p^  g^ 
a  prifmate  refrafli  fuis  coloribus  pingun* 
tur }  &  qua  proportione  fpatia  occupeot  . 
Jam  vero  quid  colores  fint  in  corpore  lu- 
cido ,  fatis  pro  inltituti  hujufce  nollri  ra-^ 
tione  diSum  eft. 

Da  Ctiorilnu   m  eerptn  epaeo . 

Si  prlfmau  btna  aliquantum  convexa  ad 
k  mucuo  adprimantur  ,  locus  conta£lus 
quuni  infpidtur,  videtur  macula  nigra  , 
quum  veix>  tranfpicitur ,  apparec  quafi  fo- 
ramea  omnino  petlucidum  ,  ut  apparerei  li 
vicrum  ibi  etleE  uoum  ac  contisituiD  •  In 
Q,q     2  aliis 


I 


6i^^  C^PUT     VII. 

aliis  vero  prifmatum  panibus,  uM  afr  in.' 
ter  prtfoiata  eR ,  pellucidttas  nulla  eft,  fi 
oblique  adincKtum  incidunt  radii  .  Quum 
lamina  aeria  parum  adeo  ad  incideates  n- 
dios  inclinatur ,  ut  eorum  nonnuUi  iranf. 
mitti  incipiant ,  oriuntur  in  ea  arcus  mul* 
ti,  lenues,  colorati,  conchoidis  fere  for- 
ma  cootinuato  prifmatum  motu,  arcus  au- 
gentur  &  curvi  magis  circa  maculam iiuat, 
donec  tandem  in  circnlos  iotegros  macti- 
lam  ambientes  abeant.  Varius  ell  cotorcir- 
culorum  hu)ufmodi  pro  vario  [Hifmatuta 
moiu. 

'  Duo  cccpit  quoque  Newtoaus  vitra  obje. 
Aiva,  atterum  ptano.convexum  ad  tctefco- 
pium  pedum  i^.pertinens,  alterum  ucrinque 
convcxnm  ad  tciefcopium  pcdum  50  ;  pla- 
namque  faciem  unius  aherius  fuperficiei 
convexK  fuperpofuit  ,  appreflitque  deinde 
cadcm  vitra  leni  maou.  Circuli  apparuere 
colorati  ,  feriebus  ,  &  ordinibuc  variis.  JE. 
AJmat  au^or  craf&ciem  lamcllarum  acrea- 
rum  variis  circulorum  coloribus  rcfpODden. 
tes  ,  iovenitque  cas  craifities  refpondere  fe- 
'  cantibus  anguli,  cujus  finus  medius  propor- 
tionatis  inter  linus  incidentix,&  refra^io- 
nis;  prima  fcilicet  ex  106.  mediis  propor- 
tionalibus  ,  incipiendo  a  linu  refraSioois. 

Quutn  bina  vitra  objediva  iranfpiceret» 
antmadvertit  incerpolitum  aerem  aonulos 
exhibere  coloratos  lumine  tranrmiiro  cque 


PHrslCX  P^RTICUL^RIS  613 
ac  reflexo-  ac  albus  color  ex  adverfo   ref-' 
pondebai   nigroy  in   circuIJs  auiem  oaiRr> 
bus,   alio  colore  radii  refle£lebaiitur ,   alio 
tranrmtttebaniur . 

Quum  vltra  objeftlva  ab  extremis  eo< 
nim  mai^iaibus  madefeciflec  aqua  ,  haec 
Imte  iotcr  vitra  fubrepebat;  circuli  Bebanc 
minores,  colorcfque  langurdiores  .  Diame- 
tcr  circulomm  ioaqua  ad  eam  ia  aere  erai 
ut  3-  ad  4.  hzc  in  aperta  luce. 

\a  tenebris  autem  illuminavit  vitra  re- 
flexu  colorum  prifmaticorum .  Tunc  aDnuIt 
multo  di(lin£liotes  fadi  funt ,  &  multo  ma- 
jori  numero  apparuerunt ,  amplius  fcilicec 
%o.  quum  io  aperta  luce  ,  novem  folum* 
modo  apparerent .  Oum  prifma  moiu  se- 
^uabili  circa  sxem  fuum  convertebaiur  , 
Ut  colores  omnes ,  fua  quique  vice,  in  vi- 
tra  iDcidereni  obje^liva  :  annuli  ht  noa 
fuere  coloribus  variis  ,  fed  omnes  co  co- 
]ore  qui  a  prifroate  projiciebatur .  Q.ui  cir- 
culi  tranfmiflb  lumine  apparebant  colorati » 
eodem  modo  in  obfcuro  loco,  colore  cer> 
nebancur  a  prifmate  projedo. 

Hinc  manifefto  apparet  colorum  borum- 
ce  eavfara  effe  aerem  interpofitum  imer 
•bjefliva  vitra ,  qui  ,  pro  ca  qua  lic 
craffitudine  prxditus  ,  ita  comparatus  ell  , 
ut  lumea  uniufcujufque  colons  aliis  ia  lo- 
cis  refle£lat  ,  aliis  vero  (  «iia  craflicie  ) 
tranfmtiMCy  itemque  eodeta  ia  locD  radios 
Qq     }  uno 


(5i4      c  ^  p  u  T   vn. 

uno  colore  reflcftat,  in  quo  radios,  qmfinc: 
aliocolore,  tranrmtnac.  Hxc  obfcrvaca  func 
in  tcDut  lamella  aeris ,  medii  nempe  rario- 
ris  dcDliore  terminati . 

Nunc  lamellss  confideremus  denBorcs 
rariori  medio  terminacas.  Si  aqua  fapoae 
ad  lcntorem  noonihil  incraffata,  in  buUam 
icnfa  infufflando  fit,  qux  bulla  fcypho  vi-. 
treo  comegatur.*  noium  eft,  eam  poft  bre- 
ve  temporis  fpatiutn  magna  colorum  va-' 
riecate  pi£tam  apparere  ,  coloratis  circulis 
concentricis  bullx  fummiiatem  cingentibus  , 
qui  annuli,  dum  aqua  fubfidente,  buUa  au 
tenuatur,  difFundunt  fefe  per  bullam  lotam . 
Nafcicur  in  circulorum  polo  parva  rotun^ 
da  macula  nigra  fimilis  ilU  ,  qux  in  priE> 
tnatum  vel  lentium  conta^u  apparcbat  , 
in  qua  macula  plures  minores  ,  rotundx  ^ 
nigriorefquccernuncur.Candelz  tamen ,  aut 
Solis  imagines  in  ipfa  macula  nigra  appare- 
bant.  Aliquid  crgo  lucis  eo  loco  refle5licur. 
•.  Prseter  annulosprxdiflos,  fa^pe  etiam  ap- 
parebani  parvx  allquoc  maculz  coloratx 
rurfum,  deorfum  ,  ultro  ,  citroquc  comt 
meances  in  buUx  lateribus  .-  qux  maculx 
oriebamur  ab  inxquali  quadan)  craffitie  a^ 
qux  incer  fubfidendum  orta  .  Sxpe  etiank 
Digra!  maculse  in  bullx  lateribus  orta!  paw- 
ktim  afcendebanc,  donec  landem  in  majo- 
rem  illam  maculam  nigrsn  ,  qux  erat  io 
buUx  vertice,  coirent; 

Qiiein 


PHTSICM  P^RTtCVLCtRIS  iJl} 
'  'Qtiem  colorcm  teflextone  luminis  circu- 
fi    exhibebanc  ,    eum   lucis    tranfmiffiona 
nanquam    dabani  ,    Ted    imo    ililus    coxm 
frarium . 

-  tia  etiam  vitra  fuperpobtc ,  uc  ea  nudd 
oculo  infpe^a  connmilcm  ucique  exbibue* 
rtnc  albedinem  ;  &  tamen  In  iifdem  pep 
prifma  infpc6lis  tngeas  annulorum  muJtilu^ 
do  ftc.  Simili  modo  bullte  aquesE  ,  ante* 
quam  Dudo  fpcRatoris  ocuto  colores  exhi^ 
bere  coeperinc,  per  prifmata  lamert  infpe- 
£tx,  annulis  permaltis  horizonci  parallclis 
cin^x  apparuerunt ,  dum  pnfma  borizonti 
parallelum  erac ,  &  refra£lio  6ebac  furfum 
verfus. 

'  Porro  non  onuntur  regalaFes  adeo  atw 
nult  ab  irregularibus  CBufis.  Hlbet  erga 
unufquifque  radius  fuum  fibi  congcnitiirti 
(aciliiatis  gradum,  ut  refra£lionem ,  feu  tt-t 
flexionem  fubire  dueat  .  Diverfi  v£ro  ra* 
dii  y  gradus  divetfos  habenc  .  Albedo  ell 
mixTura  heterogenea  cotorutto  omnium  i 
•Nigrae  enim  macula:  rcflexione  vifx  aU 
"bedo-  refpondet,  vifa  refraflione-.  Inierco^ 
loreni  &  certum  facilitaiis  gradum  refra- 
Bionis.,  rcflexionifqlie  fubeundas  ,  mutua  , 
caque  condans  connexio  e(l  .  QtialiiaieA 
ideoillii  radiorum,' quc  coloruiti  iu  nobii 
'excitam  fenfaiiooem,  radiis  ipGs  congeni^ 
XK  funi,  8c  immutabiles. 
'  Oriuatur-  colorcs  omnes  exmixitonibus) 
Qq     4  & 


6i6  C  Ji  P  U  T  VIL 
tc  feparationibus  radiorum  ,  qui  ita  ooni* 
mixti  I  vel  fe)un£li  y  fuum  decerminatuni 
acquirunt  facilicatis  pradum  fubeundi  re* 
fraftionem  vel  reflexionem  •  Scientia  ideo 
colorum,  fciencia  mathemacica  eft  asque  ac 
alia  quxvis  pars  optices  ,  quacenus  vidcli« 
cec  colores  ex  luminis  ipGus  natura  peo« 
denty  neque  oriuncur  ,  auc  immucantur  i- 
maginationis  vi  ,  auc  pculorum  percuflio^ 
ne,  vel  comprefllone. 

Eo  igicur  vencum  eft,  uc  difpicienduai 
iit  quare  dum  omnium  colorum  permixti 
radii  in  obje£lum  aliquod  ,  pigmenco  ex. 
gr.  rubro  infe£lum  incidunt  ,  non  albi  fed 
rubri  coloris  ideam  mentibus  adfpicientium 
exhibeanc  .  Uc  enim  dum  radius  aliquis  co« 
loracus,  puta  flavus,  incidic  in  obje£la  cu« 
jufvis  coloris,  femper  tame^i  obje£lum  tin« 
6lum  exhibec  colore  incide^cis  radii  ,  noa 
vero  plgmenti :  cur  dum  c<me£);i  omnes  ad 
rubrum  obje^lum  adpellunc  ,  ipfum  noa 
exhibent,  album  quo  colore  cinaa  radio- 
rum  congeries  eft,  fed  eo  colore  apparenc^ 
Guo  pigmenci  generc  obje£la  fuerinc  in* 
feaa? 

Ajo  icaque  ,  dum  radius  ex.  gr.  viridis 
in  obje£la  incidit  pigmencis  quibufvis  in* 
fe£la,  ea  apparere  coiore  viridij  quia  obje* 
£torum  fuperficies  tunc  nibil  iane  refle£le* 
re  poteft ,  nili  incidences  radios  ^  qui  cum 
iinc  virides  ,   virlde  oflendunc  obje£lum  • 

Ac 


•<*t 


/"«fs 


"«   /"/7 


•'ero  , 


"^''"-. 


vi 
viol. 


?oloi 


'»«», 

;?^''« 


'V« 


6is       c  ^  p  u  T  m 

I<)eo'  plgmencum  idem  diverfo  colore  vMe^ 
bkur  ,  prout  diverfa  craffiiie.  parces.  pig* 
xnefiti  donamur .  Cifinabaris  incegra  quam 
parum  rubet/  contufa  it)  pulverem  medio* 
cris'  crafTitudinis  pulcherrimum  referc  ru<«. 
brum  colorem;  trita  fuper  porphyritem  ^ 
&  impalpabilis  fa6Va  ,  multum  de  pulchri« 
tudine,  fui  coloris  amittit. 

Ideo  quoque  fi  nonnullorum  corporum 
muteti^r  fuperficies  £ve  in  afperiorem  fivc 
in  Ixviorem,  propter  partium  compreflio* 
nem-  in  fe  mutuo  ,  ideoque  propter  par- 
tium  earumdem  quafi  incrementum  ,  alid 
colope  tinfla  videbuntur;  ut  cbarta  afpera 
tnulto  plus  albicac,  quempolica;-  argencufn 
afperum  album  idmodum  eft,  policum  ni- 
grefclt . 

^  Sub  alio  colore  videntur  pellucida  cor* 
pora  ope  lucis  refra£ls  ,  ac  ope  lucis  re« 
flexse  ;  a  varia  enim  lamellarum  crafficie 
pendec  ,  ut  unius  coloris  pocius  quam  aU 
terius  ,  radii  tranfmittantar  .  Idea  quuni 
fivium  plumas  intuemur  ,  collum  puca  co« 
lumbarum  ,  caudamque  pavonis :  prouc  va« 
riis  modis  infle£tuntur  ,  pulcherrimos'  ccw 
lorcs  oculis  exhibcnt ,  quorum  nonnulli  per 
reflcxioncm,  alii  per  tranfmiflionem  oriuoi. 
tor.  Pari  raodo  tegmina  nonnulla  fcrica  , 
&  fiuri  lamellae  tenuiffimse  ante  microfco- 
pium  poficas,  per  quorum  poros  lox  caeru* 
iea  tancummodo  tranfic  ,  refiexiont  flavae 


V 


■% 


vi« 


PmsICMP^RTICVL^RlS  619 
videntur.  Varii  rempc  colorcs  funtprova» 
ria  craffitie  hmellaruin,  prout  lux  vct  per- 
pendiculaiibus  ,  vel  obliquis  c)irc£lionibus 
in  plumas  ,  vei  io  cegtnina  ferica  incide- 
ric. 

Tin£lurx  quoque  ab  adfufis  diverfis  fo- 
lucionibus  vacios  induunc  colores  ,  iifque 
iterum  ami(Gs  ,  ad  priHinum  ftatum  re- 
deunc  ,  quia  adfufiones  tllxlametlarum  craf- 
iiciemimmucant.  Vel  pcndec  id  a  vanama- 
gnitudine  pa^ticularum  in  foluiione  natan- 
tium . 

In  loco  ubi  vini  fpiriius  ardec,  obje^la 
cxrulcfcentis  coloris  apparcnt .  Ad  candele' 
hiccm  ,  alcerius  coloris  apparenc  obie£ta  , 
quaai  ad  Incem  Solis  ,  Ludk  ,  vel  lampa* 
dis  .  Nam  ad  candelam  charta  flava  lan- 
gnidior  apparet  ,  colore  vergente  ad  pailli- 
dum  flramineum  .  Pigmentum  faturo*viri- 
de  ,  apparct  fubcxruleum  ;  confpe£lum  una 
cum  fubczruleo  ,  apparec  fubviride  ;  cum 
flavo  comparatum  ,  vtdetur  msgis  csni> 
]eum .  Plura  faujufmodi  traduntur  a  Boy* 
leo  rn  traflatu  de  coloribus. 

Vicrum  tamen  viride ,  hoc  colore  cemi- 
tur  tum  luce  refrafta  ,    tum    luce  reflexa  . 

Quia  radios  omncs  abforbcc  prster  viri- 
des,  quos.partim  rcfleflit,  partimque  iranf- 
mittic.  Cryftallus  alba,  &  plana,  radiorum 
fafciculum  maxima  obliquitatc  incidentem 
partim  rcfle£lit ,  partimque  tranfmittic  , 
at- 


r«L  ,*»2t* ,'. 


^Il^^^ ' 


'-.^:^^ 


vRx^^: 


.«vxl»-- 


<^''^^<i^'"^>i:i--  •  *f.c  "fs 
n^*ife;^'rc>'   .4;  ■ 


PHrsICM  F^RTlCULofRIS   rfii 
ob  minorem  denfiutum  diff«renctain.  Si  ia 
oleum  viirioli  ,    vei  terebinthiDZ    fpiritum 
re£iificatum,  adhuc  languidior. 

Si  aqua  in  binas  partes  imaginaTia  fi»< 
perficie  dividatur;  in  fuperficie  bac  refraf^io 
nulla,  nulU  reflexiofit.  Aqux  &glaciei  re- 
fi-^£lio,  &  reflexio  exrgua  .  Aqux  &  olei 
utraque  aliquanto  major  .  Aquae  &  falis 
gemmae  majw.  Aqux  &  vitri  major  .  Vi- 
tri  &  cryfulli  languida .  Vttri  commuais, 
&  vitrt  metallici  fortior.  Bina  iuter  vitra 
refra£lio  &  reflexio  nulla. 

II.  Partes  iniaimx  corporum  omniunt 
peltucidz  funt ,  &  opacitas  oritur  a  multi.i 
tudine  refraAionum,  &  reflexionum,  re£li- 
lioeum  motum  turbautibus  .  Id  ofleoditur 
corpus  tenue  quodvis  adponendo  feneltrsB 
foramini  ,' tuDC  enim  digitus,  offez  brafteae, 
auri  folia  >  lamellx  lignex ,  &c.  lucem  tranf- 
mittuoi.  Eitcipienda  lunt  corpora  metallica 
alba,  fed  &  luec  fi  minima  fmt,  pcllucida 
fiunt. 

III.  Inter  corporum  coloratorum  parti- 
culas  fpada  ,func  rariorc  matcria  repleta. 
Patet  id  per  numeros  I.  &  II.  quia  opaca 
corpora  ,  poris  eorum  repletis  ,  pcllucida 
6unt  ;  pellucida  vero  corpora  ,  au£lis  po- 
ris,  fiunt  opaca;  reflexiones  przterea  pcliu« 
cidorum  corporum  ,  quo  tenuiora  ea  fue- 
riot,  func  multo  fortiores. 

IV.  PcUucidx  corporum  paVtcs  pro  varia 

fua 


6ii  C  ^  P  UT  Vlt. 
fua  craflitudiae ,  rene£luot  radios  uno  colo- 
re,  &lio  colore  refrangunt  .  Natn  lameUa 
tenuis  in  fila.  commiauia  ,  alio  apparec  co* 
lere.  Columbxquoque  collum,  pavonis  cau- 
da,  aranearjtn  tclz  pro  varia  politiooe  fua 
ftd  radios  lucis  alio  colore  cernuntur.  Pan- 
nus  bombycinus,  feu  fcricus  colore  obfcu- 
riore,  fi  madefiat,  apparet.  Aurea;  braflex 
refrangunt  czruleos  radios ,  Qavos  vero  re- 
fle£lunt  .  Pigmemum  fub  varia  craffiiie, 
vacHS  coloribus  cernitur .  Flores  concuQ  co* 
lore  mutato  cernuntur  .  Liquorum  cotn- 
mixtio  eorum  colorem  immutat  .  Vapores 
quum  primum  fublevantur,  pellucent;  craf- 
fiores  fa£li ,  opaci  funt. 

V.  Reflexionis  caufa  tribuenda  eft  noa 
impa£lui ,  fed  viribus  repcUentibus  .  Patec 
id  ex  numero  III.  &  ex  tis  qux  fupra  tra- 
didimus. 

VI.  Corpora  refleflunt  ,  refringuatque 
lumen  una  eadcmque  vi  diverfe  in  circum- 
flantiis  divcrOs  agente.  Nam  oblique  adma> 
<lum  incidens  radius  refleftitur  »  qui  inci- 
dens  roinus  obtique  refringebatur ;  nam  vis 
attrahens  vitri  fortlor  evadii,  quara  ut  ra- 
dios  illos  a  vitro  exire  finat .  Eos  ideo  re« 
fle£let.  Reflefliiur  prxterca  per  vices  lu. 
men ,  8c  re&angitur  ,  prout  lamellx  crafE- 
lies  crefcit,  aut  imminuitur.  Qux  maxime 
refringunt  fuperficies  ,  i)lz  &  maxlme  re- 
fle£tunt  y  crgo  ab  cadem  vi  cfic£lus  ucer* 

que 


PSrslCM- F^RTICUL^RIS  Si^ 
t]ue  procedic.  Detnuta  quam  proportioaem- 
liabent  imer  fc  finus,  qui  refra£lionem  tile< 
tiuniur,  eamdem  habet  Cnus  incidentiz  is,. 
ubi  totalts  inclpit  reflexio  ad  finum  to-> 
tum> 

-  Jamveroexhibuimusceldierrimum  Nivv- 
tDoi  fyftema  de  coloribus ,  quod  aliis  fy(te-' 
matibus  fupercmtnet,  ut  letua  ioter  viburoft 
cuprefTus. 

§.     I V. 

27«  vijime,  Cf  de  coUribus  in  oeulo* 

Corpora  plcraque  opaca  (  nigra,  &  per* 
polita  cxcipias  }  dum  radios  retieflunc,  di> 
videndi  luminis  proprietaiem  babent :  qua> 
quaverfum  nempc  lucis  radios  difpergunt, 
uc  fingnla  objefli  pun£la  IiRt  quifi  loiidem 
pun^la  radiantia  ,  qux  ad  oculi  corneant 
Jucis  conum  projiciant  ,  cujus  coni  vencx 
in  ,  pnnflo  radiante  eft  ,  balis  ad  comeam. 
Radii  hi  refra£li  in  comea,  &  in  oculi  hu4 
moribusi  coIIiguDtur  in  fijcum.j  &  conmil 
efformant ,  cujus  vertez  io  reUDa  6t ,  bafis 
in  lente  cryftallina. 

Pinguntur  ei^o  to  fundo  ocuU  obje£ta 
eo  modo  qoo  lente  vitrea  coile£li  lucis  ra> 
dii  1  pingunc  inobfcuro  loco  obfeSum,  fuis 
donatum  coloribus ,  in  plano  ,  poGto.atl 
foci  lcntiEdillaotiaia.  PiDgaotuc  autcin  in> 
ver- 


\,\ 


614.      c  jtp  V  T  m 

verfe  tum  in  plaDo  hoc  9  tum    ia  oculo; 
Ut  id  ejcpliccfniis  uberius  ,   prasftat   zXw 
quam  oculi  dcfcriptionerh  pnemittere ,  noa 
cujufmodi  ab  Anatomico  exhiberetur  ,   fed 
I  quas  vifioni  explicandas  fatU  cfle  poffit. 

Oculifigura,  fi  e  capite  extrahatur  prsB- 

terpropter  eft  fpfaasrica ,  at  pars  anterior  eft 

nonnihii  magis  convexa  •   Oculi  Sc&,\o  per 

pupillam  &  nervum  opticum    in  hac  figa* 

ra  reprefentatur  •  Vide  Muflcfa.  Tab.  XI  V« 

fig.  I.  Pars  anterior  pellucida ,  &  durior ,  cor« 

nea  vocatur  •   Totum  oculi  integumentum 

sderoti-  ^  ^^^^^  cxccpta  )  fclerotica  vocatur;  cu^ 

cA.        jus  pars  anterior,  quas  corneaB  adjacet,  te- 

Adnata.  ^^^  tunica  »   adnata  di£la  ,   tegitur  *  ouae 

!>ropter  colorem ,  album  quoque  oculi  dici 
blet.  Superficies  pofterior,  &  interior  ocu« 
.     li  tunica  obtegltur,  quas  choroides  dicitur^ 
des.       quam  iterum  obtegit  membrana  ,    eui  no« 
Retina.  mcn  rctlnai  dacum  eft.  Nervus  opticus  ad 
pofieriorem  bulbi  oculi  partem  paululum  ad 
latus  pofitus  eft ,  &  ita  cum    oculo  jungi- 
tur,  ut  ocult  tunicae  expanfio  nervi  opticL 
fint'.    Tunica  enim   exterior   duras   matris 
expanfio,  fclecoticam  ;   &   tunica  interior 
a  pia  macre  derivaca  choroidem    gignimc. 
Fibrias  autem  ex  quibus  retina  conftat ,  con* 
currunt,  &  niedullam  nervi  optici  coofti* 
tuunt,  feu  ab  ipfa  meduila  procedunt  »  & 
quafi  ejus  expanfio  funt  • 
Oculus   movetur  a  mufculis  variis  ciim 

fcie* 


PSrSICM  P^RTlCVL^RlS  rfij 
ftlerotica  coluerentibiis,  de  quibus  hic  noa' 
igitur.  Oculi  enim  coafttu^lionem  cum  re- 
htione  ad  luminis  motum  tantum  hic  tx- 
hrbemus,  De  aliis  omnibus  ad  ocutum  per- 
tinentibus,  quum  haK;  ad  rem  noftram  rnini-» 
me  faclant,  hic  loqui  confulio  abllinemus, 
de  dutbus  anatomici  confulendi  futu .  Sed 
sd  interoam  ocuti  condru^lionem  redea- 
mus. 

Qtium  Coroides  ad  corneam  pervencrit,|,|,,  ■ 
a  fclerotica  disjungitur,  &  iridem  efFormat^uv^. 
membranam  fcilicec  extrorfum  convexani 
Tarii  coloris'  in  extema  parte  donatam  , 
ideoijue  iridem  di£1:am ;  nigram  a  parte  in- 
termi  >  uveam  ideo  appellaiam  .  Id  medto 
foramen  habec  ,  cui  pupiltx  nomea  ell, 
coni  figura  ,  ba(i  latJore  internam  partem 
ccnente  .  Fupilta  ditatatur  atque  ftri- 
6i\ov  fit  ,  ut  opus  eft  ,  qua  de '  re  iDflnt  . 
Dividit  uvea  cavitatem  primam  ocuti 
iD  cameras  duas- ,  pleoas  humore  aqueo' , 
quae  per  pupittsm  inier  fe  communi- 
canc . 

In  oculi  medio ,  m^is  tamen  ad  ^artefn 
ameriorem  ,corpus  ell  motte,traDstucidum* 
lenti  cODvexx  fimite  ,  cujus  fuperBcies  po* 
(lerior  magis  convexa  ,   quam  anterior  eft  • 
Vocatur  corpus  hoc  humor  cryftallinus,  fcuj^J^J^ 
lens   cryAallina  a   lehiis  figura  .   Axis  huiicrYiuui. 
jus  cum  oculi  axe  per  centra   pupillx ,  SC'"' 
totius  oculi  trai^euaie  conjun^tar.  Suftii» 
•  Lib.  IL  R  r  tur 


Hiimor 

«queas* 


Htunor 
vitrei». 


6%6  C  ^  P  UT  Vlt 
tur  cryftaUinus  humor  filis,  ^uae  in  fingii*» 
lis  punflis  ejus  circumfcrcntias  CQhxreac  ^ 
&  inrcriQri  oculi  parci  adncftuntur»  &  la 
form»  arcus  leniter  curvi  infle£luntur  ,  ac 
u^cluiTmttfcuU  funt :  ligamenta  ciliaria  clicuntur« 
^*  Omnia  incer  fe  cohasrent ,  [&  cum  cryftaU 
lino  feparationem  in  oculo  formant,  eum« 
quc  in  cavitates  duas  unam  pQfteriorem  i 
anteriorem  alteram  ,  quas  in  cameras  divi« 
ditur  duas  ab  iride  «  antca  memoratas  ^  a- 
queo  humore  pienas.  Cavicas  pofterior  re« 
pletur  humorc  translucido  ejufdem  prxcer« 
propter  denfiutis  cum  aqueo  ,  fcd  non  ^ 
que  fluido,  qui  humor  vitreus  appeUatur^ 
Dc  Qculi  d^fgripcionc  fa(is« 

Radii  qui  pcr  corneam  $  &  pupillam  itf 
Oculum  intrant,  e  medio  rariore  tranfcuDC 
|n  denfius  per  convexam  fupcrficiem  j  poft 
rcfra£^ioQcs  i^liqupt  coqvergunt  &  objeftum 
in  fundo  oculi  pingunt  *  Refringuntur  cnioi 
in  cornea  &  hufnorc  ^quco,  &  ad  pcrpen« 
flicMlarcfn  acccduoc ;  retringuntur  icerum  in 
coQvexa  denfioris  huqioris  cryftallioi  fupcr* 
£cic  9  &  rurfus  accedunt  ad  pcrpcn4icula« 
rem  ;  dum  a  cryftallina  lente  cxcunt  pcr 
concavam  fupcrficiem  in  r«riorcm  l^umorcii^ 
yitrcum,  a  pcrpcndiculari  rcc^dunt  ,  8c  us 
aa  ommbu»  ^rc^cdeficibws  re&a£iJ9oibQs  fc 


/ 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  6vj 

ceranc ,  femper  magis  magtfque  convergunc  i 

donec  in  fundo  ocati  in  focum  feu  punftum 

coeanc ,  &  recinse  nervulos  afficiant »  Detra* 

£la  ab  oculo  recina  ,   in  charca  pinguncur 

obje£la  ,   uc  in  retina  pingerentur  •    Fibrae 

\         lenuiflimflB   recinae  agicancur  »  &  ob  nexum 

^         animae  cum  corpore,  objc£lorum  ide«   ex« 

,         cicancur  in  mente. 

Si  objedi  pun6la  diftin£b  pinguncur  in 

retinai  diftin^e  apparenc  obje£la  ;   fin  ve« 

<         ro,  confufc;  fi  nempe  punAi   pi^ura  noa 

•         fic  pun£tum,  fed  macula»  <|uaB  confundacue 

>        cum  pi£luris  vicutorum  obje£lorum. 

Ne  vilio  confufa  fic,  mucaciones  in  ocu» 
)o  fiunc»  Non  toca  tamen  oculi  figura  mu^ 
tatur»  qu«  mutacio  a  mufculis  fierec/qui 
nufquam  fuDt,  ad  id  pofiti  •  Mucatio  pras« 
cipua  fic  in  cryftallino  quum  adducitur  ad 
comeam  c(mtra£lis  ciliaribus  ligamentis  / 
vel  removetur  laxacis  ligamentis  ipfis  •  Dum 
adducitur,  minus coHvexus  fic;  magis,dum 
removetur .  Concinetur  enim  leos  baec  mena» 
brana  pellucida  »  quas  aquas  aliquid^  conti^ 
nec ,  quare  contra£lis  ligamentis  planior  fit , 
magis  vero  coavcxa  Hgamentis  laxatis  * 
Suos  1  iaaites  hst  muuciones  habenc  »  ideo 
faos  li  mices  habet  ob jefVorum  diftantia ,  ad 
quam  clarc  &  diftinfibe  cemerc  ob)e£la  pof^ 
fumus  •  Proximus  limcs  refp«fta  varioram 
homtntim  varius  eft  ,  uc  &  refpe£ia  uoius 
alccrittfve  oculi  homiois  e)ufilem  •  Tunc  vU 

R  r    a  €!• 


6i8      c  ^  p  u  T   vn. 

cina  &  remoca  diftin£te  vtdencur;  interme^ 
dia  vero  confufe.  NonnuUonim  oculi  adco 
flcxibiles  func,  uc  ad  videnda  vicina  ,  &' 
remotiora  conformari  poffinc. 

Addi  his  poflec  pupillse  major  minorve 
reftri£lio  pro  copia  lucis  ,  quae  ad  oculum 
appellic  •    ' 

Mirari  nonnulli  folenc,  qua  racione  fiac, 
uc  dum  invcrfa  pingicur  in  oculis  imago, 
rc£ium  nihilominus  videamus  obje^lum. 

Uc  id  explicec  Cdrcefius  (  quem  hac  in 
re  cum  magni  nominis  opticis  nos  quoque 
fequimur  )  exemplo  caeci  hominis  ucitur, 
qut  baculis  duobus  fe  mucuo  decuflancibus , 
Fig.  ^5.  ob)e£lum  cangerec.  Quamvis  cnimille  b»« 
culo,  quem  dexcera  cenec,  finiftram  cange* 
rec  ob je£^i  parcem ,  &  baculo  alcero ,  quem 
cenec  finiftra ,  caDgerec  obje£li  dexceram  : 
plane  camen  intelligerec  quaenam  objeftt 
pars  dexcera ,  quasnam  finiftra  cfrec.  Ica  fa« 
ne  ecfi  radius,  qui  a  fuperiori  ob)e&i  par* 
ce  procedic  ,  ia  inferiore  recinas.  parce  pin* 
gacur»  &  inferioris  ob;e£li  partis  radius  fa« 
periorem  parcem  rerinas  feriac  :  mens  tz^ 
mcn,  qnaB  obje£lum  femper  refert  ad  re» 
£);am ,  ^uac  recinam  uicimo  feric  ,  radiuuEi 
in  inferiore  parce  retinas  pi£lum  ad  fupe- 
riorem  partem  obje£li  retert ,  quo  tendic 
re£la  produ£la  recinam  feriens ,  &  concra  • 
Ideo  obje£la  cernimus  uti  revera  ea  excra 
nos  funt  i  f uncque  folummodo  ioverfa  eflTcc 

ima* 


PmslCM  P^RTICVL^RIS  6^9 
imago  ,  fi  eam  in  alterlus  hominis  reti- 
D»,  vel  in  cbarta  ccraeremus.  Przterea  li 
objeflum  altum  eft ,  oculos ,  8c  caput  actoU 
Iimus>  uc  illud  iafpiciamus,  &  conira;  uc 
manum  atcotlimus  ad  caput  alterius  ,  no- 
firumque  tangendum/  demittiinus  vero,  fi 
pedes  tangere  velimus. 

Vateant  igitur  Malebrancfaii  afleclie  cum 
corre£lioiie  lUa  fua  per  mentcm  £iSa  er- 
roris  iltius,  quem  imago  inverfa  parerec  , 
qux  correflio  oriatur  a  ta£lu  .  Valeant  8c 
*s  Qravefandii  difcipuli  ,  docentes  correflio- 
Bem  erroris  hujufce  oriri  a  lege  unionis  a« 
nimx  cum  corpore  ,  ob  quam  inverfae  i- 
magiiii ,  re£li  obje£ti  idea  refpondeat ,  quum 
Bon  major  connexio  (ic  inter  re£bni  i- 
maginem  ac  re£^umv  ob)e£lum  ,  ac  iuier 
hoc  &  imaginem  inverfam  .  Cernicur  ob- 
)c3um  in  re£la  ,  qux  retinam  ultimo  fe- 
ric,  uc  in  refra^ionibus  evcnire  «cpericn- 
tia  quocidiana  depreheodimus, 
i  Si  ambobus  oculis  ob|e£lum  idem  intue- 
raris,  unicum  illud  apparct ,  dummodo  ob- 
|p£luai  in  punftis  fimiltimis  ,  &  fimitiier 
poHtis  retinse  utriufque  oculi  depin^cur. 
Ccnutur  enim  objeftum  in  intcrfe^ione  a- 
xium  oculorum .  Notumque  cft  daco  loco, 
datoque  temporc  oorpus  unicum  clfe  pofle. 

Ut  expliceni  optici  qua  rattoae.de  obje- 
dorum  (Uftanciis  judicemus  ,  doctre  folcnt , 
aos  de  remotoruBB  diftantiis  pec  iatcrpofita 
R  r    3  cor* 


6^0  C^PVT  VIL  _ 
corpora  judicarc ;  at  mciiri  nos  vicinonim 
diftantiam  pcr  angulum  opticorum  axiura, 
qui  in  objcfto  concurrunt ,  feu  coeunc ;  c|ui 
jlngulus  co  minor  cft  quo  rcmoiius  fucrit  ob)c 
ftum  pcr  vigefimam  primam  EL  L  lllud  pr»* 
tcrea  nos  rcmotius  credcrc  ob)eftum ,  quod 
minus  divergcmcs,  jUud  vitinius,  quod  di^ 
vergcntcs  magis  radios  in  pupillam  immit- 
lit;  fi  parva  adco  diftantia  Ct  ut  pupill» 
amplitudo  fcnfibilem  rationcm  ad  ob/cai 
diftantiam  habcat.  ^ 

Loco  anguli  axium  opticorum  ,  quem 
extra  nos  pofitum  ndn  pcrcipimus  ,  ponas 
licet  oculorum  convcrfionem  ,  qua  major 
nafum  vcrfus  cft,C  objcaum  vicinum  fit, 
&  contraj*  ab  objefti  itcm  confufione  ju- 
dicamus  fi  nimis  vicinum  fiac  ;  ab  oculo- 
rum  conftriaionc  ad  confufioncm  dcvitan* 
dam  ;  ab  objcai  apparencc  raagnicudinc » 
fi  vera  ejus  magnitudo  nota  fit» 

De  roaximis  demum  diftantiis  ope  pa. 
rallaxcos  eorumdem  objcftorum  judicium 
ferre  licct, 
Fi  5tf.  Qj**  ratione  objeaorum  magnitudinem » 
^^  motumque,  &  cam  quam  habenc  a  fc  mu- 
tuo  diftantiam  percipiamus,  derivant  optici 
ab  angulo  optico  ;  adeo  ut  objeaum  DF 
fub  angulo  DAF  vifum  majus  appareac 
objcao  BC,  vifo  fub  angulo  BAC.  Ita 
E  G  acquale  apparerec  objcao  D  F  ,  quia 
fiib  eodem  anguio  cernerentnr ,  Si  angulum 

non 


PHrSICJE  PjfRTICUL^RlS  631 

non   Dcrcipi   quis  moneac  •   qui  in   rctina 

oon  m,  fubftituas   licec  diftancias  Jfy  bc^ 

majorcm  fcilicec  ,   minoremvt  imaginis  inf 

recina  piftaB  magnitudinem  /  adde  cotifiifio* 

item  ipfius  y  vel  diftinftionem  ;  impreffio* 

nemque  praecerea  validam ,  languidamque  in 

oculo  faClam ;  dum  valida  eft ,  objefta  mi« 

nora  cernimus ,  majora  dum  iinpreffio  lan* 

guec.  Ideo  accedente  no€le,  immifluU  im» 

preffione  radiorum  ^  ob]e£(a   majora   tppa* 

renc. 

Luna  in  horiionce ,  vel  prope  ipfum  vj« 
fa  major  apparec  »   quam  in   vercice  ^    vel 
prope  ipfum,  Dum  enim  in  horizonce  vel 
prope  ipfum  6ft  ,    majorem   aeris   tra£lur 
praetereunces  radii  magis  refringuntur ,  infi) 
mjorefque  fiunc  •   Ideo   horizoncales  ref 
£liones  func  omnium  maximsB»  Quum  v 
pnecerea  non  femper   nequt  ubique  ie 

frope  horisoncem  ejufdem  denficaciss 
iUnam  in  boriepnce  modo  majorem 
nus,  modo  minorem. 

Sunc  qui   cum  Walifio  p<indere 
neanc  a  diftancia,  quas  dum  Lun? 
tonce  eft ,   major  apparec   ob   i 
Agros^  colles , arbolres ,  asdes,&c 
ries  iocerpoficus   ea  incerpofica 
cuicec  ,  vel  fi  Ijer  longum  tu* 
tris  Lunam  refpicias^  auccam 
Hes. 

Addas  explicationi  illi  <f 

Rr 


Sqz  €  i/f  P  UT    FIL 

muB ,  refraSlioDem  magis  colligere  radios  a^ 
Luaa  digreflbs  dum  ipfa  prope  borizonteia 
eft»  &  ideo  apparentem  augere  Lunx  ma^ 
goicudioero »  ut  oummus  in  aqua  roajori  cer« 
nitur  diametrp»  &  fuperficie,  quam  fi  ex- 
cra  aquam  afpiceretur. 
.  Motum,  &  mutuam  ob)e£lorum  diftan« 
uam  percipimus  per  mptum  imaginis  io 
oculi  fundo  ,    per  converfionem  oculorum »  1 

ut  et(  videamus  obie£la,  &  per  relationem  , 

idearum  rerum  viubilium ,  &  ta£lilium  •  l 

.  Si  objeCla  duo  remoca  admodum  a  no- 
bis.  fuerint,  eorum  diftantia  mlnima  appa« 
rebit,  &  faspe  conjun£la  ea  obje£ta  vide«k 
buntur ,  quia  angulus ,  fub  quo  diftantia  hxc 
<;ernitur,minimus  eft;  quare  utrumque  cer- 
nimus  obje£lum  abfque  fenfibili  oculorum  ^ 
motu* 

Si  pculus  ideo  duas  inter  parallelas  lo* 
cetur  ac^modum  longas  ,  converg^ntes  illas 
videbuncur  ,  quia  angulus  fub  quo  earum 
diftancia  cernitur,  magis  femper  minuitur^ 
tandemque  infenfibilis  fit.  Ideo  juxta  per« 
ipe£i\wx  leges,  adlongos  parietes  parallelos 
Qxhibendos  ,  convergentes.  illi  pinguntur  ; 
ejufmodi  enim  apparent  oculis  lineas  paraU 
lelas* 
Fifi.^7«  .  Oculo  in  B  locato  ,  planum  afpicias 
AH,  hujus  partes  remotiores,  altiores  vi« 
debuntur  &  ultimum  pnelongi  plani  pun* 
ftum  videbicurlA  £,  pun£lo  paralleJac  BE 

ipfi 


pHrsicM  pjiRTiajtAtas  sa 

ipfi  ptaoo  •  Ideo  juxta  po-fpeccivx  legcs  pun^ 
Sti  longe  poQta  thiora  pingimut,  ut  diftaa« 
tii  eanim  ituelligatur . 
.  Si  ultra  remotum  ob)e£lum  ,  nuUum  «• 
liud  poGtum  He,  &  clanim  cernatur,  ipfutn 
remotiflimum  jiidicamus*  G  obfctirius  fiac,~ 
tniaorem  zlUmabimus  ejus  obje£ii  dilUn- 
ciam.  Ideo  Luna,  plane»,  IlcU^^,  fereno 
cseIo,  ad  eamdem  diftantiam  remoca  obje> 
cta  videntUT}  quja  cque  clara  fuot,  &  cse- 
luin  quoque  ideo  altius  apparet.  Si  obfcu« 
rius  nat  ctelum»  ac  iocer  planetam-  &  nos 
nebula  iDierjiciatur ,  humiUus  czlum,  vici^ 
nioremque  planenm  judicamus. 

Si  objecca  duo  cadem  vclocitate  fenn. 
tur  ,  remotius  lentius  pri^redi  videbitur. 
Quare  fi .  temotius  reapfe  tardius  quoque 
moveatur,  videbicur  vkinius  objectum  ve- 
locius  moveri ,  quam  revera  id  faciat . 

At  fi  corporum  velocitates  finc  eorum 
diftantiis  ab  oculo  proporciooalesj  aeque  ve- 
locia  apparebunc. 

.    Motus  lentus  admodum.  non  difcernitur  * 
Id  in  czU  corooribus  accidic ,  quamvjs  ma- 

Sn»  fpacia  i'  defcribant ,  ob  m^ximara  di- 
antiam .  Indicis  horolc^ii  motum  non  di- 
fcemimus,  quia  lentiffimus.  eft. 

Dt  Ctlmbnt   m.  tcui» . 

V    Q.uoad  .coIoRs  ja.  oculo .  duo^vfrba  fu& 


N 


(J34  C  ^  P  VT  Vlh 
ficiunc  f  Peadent  hi  ab  i^ione  varit  xvl^ 
diorum  coloratorum^  variis  modis  retinatii 
afiicienrium »  Qui  omnium  minimt  reftao* 
guntur ,  {t\x  a  via  fua  prima  remoYentur  ^ 
ihajus  habefic  momentum  ,  majoriqu;  ideo 
vi  retinam  movent  ^  9c  afficiunt « 

Marcus  Antoniiis  de  DomiAis  in  libeU 
]o  ,  cui  ticulus  t)e  radiis  lucis ,  &  vifus  ^ 
Venetiis  edito  i6il*  Iridis  explicationem 
per  refraClionem ,  reflexionemque  lucis  tra« 
dere  aggreflus  eft  •  Id  Ariftoteles  oiim  io« 
dic&rac  dum  Meceor.  lib,3,eap.3.  aic,  Iri- 
dem  fieri  lucis  radiis  in  aqute  guicis/  rem 
tamen  uberius  explicare  dignetus  non  eft« 
Idipfum  fufpicacus  fuerac  Keplerus  In  fuis 
ad  Brengerum  epiftolis.  160$  ,  3t  ad  Ha« 
riottum  i6q6.  A  Marco  Antonio  de  Do» 
miniB  Cartefius  ,  &  poft  ipfum  omnes  , 
quse  ad  Ividem  atcioent  fere  omnia  mu« 
tuati  funt  .»  Explicationem  Iridis  ab  Ari« 
flotele  indicatam ,  a  Keplero  adumbratam , 
a  ^e  Domiais  uberius  explicatam,  a  CaF«> 
tefio  illuftratam  ,  a  Newtono  perfe£lam 
inodo  tradatn^  #  *  Sed  a  phaftnomenis  ia« 
cipiendum  eft. 

Iris  arcus  eft  coioratus  io   aere  rorids 


PHYSICM  P^SrtCVL^ARlS  6ii 
ippareiu  fpeftatoribus  Mrga  So]t  vercentN 
bus  y  quibus  ame  oculos  eft  aer  fiifcirs, 
quein  ioter  ,  &  fpe^aioris  oculuio  pluii. 
Szpe  arcus  cernuntur  duo,  raFO  &  tenius. 
Intimus  vjvidioiibus  coloribus  micat  ■  fe* 
cundus  languidis;  lettius  adbuc  Jmguidto- 
ribus.  Radii  arcus  principis  cutn  coni  exe 
logulum  compreheuduDC  41**;  fccundi  ar- 
cus  52°.  In  arcu  piincipe  feu  intimo  or- 
do  colorum  ell  faujufmodi :  imimus  color 
violaceus  cft,  fequuntur  tndicus,  cxruleus , 
viridis,  fiavus,  auramius,  lubeus.  In  ar> 
cu  fecuodo  ordo  coloruni  contrarius  ell  ; 
iottmus  eft  rubeus,  excimus  violaceus.  lU 
)e  igitnr  ipfe  colorum  ordo  in  Iride  utra.) 
que  eft,  ^ui  &  in  prifmate  fejunftis  colo- 
ribus  cernicur. 

Ccmimus  IrideiA  non  irt  nebulis  folum, 
8c  nubibus,  fed  &  in  fiHitibus,  &  in  can- 
dclz  flamma,  Sc  in  uftori!  fpeculi  centro. 
Vifa  Iris  Ludx  quoque  cft.  Ac  fspd,  coro 
Ba  pro  Iride  fumpia  cft.  ^ 

Tm  inter  Iridum  genera,  omnlum  pneci* 
pua  illa  quidem  Iris  «ft  ,  qux  apparcc  in 
aere  ,  cademe  pluvia  ,  Sn  fimul  fulgent« 
Sole;  vet  pro)e£ta  aqui  la  altum,  qate  in 
guttulas  di^na  decidac  in  modum  pluvitf . 
Solis  ciiIbi  radii  in  hujufmodi  guttulas  iU 
lapfi ,  femper  arcum  exbibcnt  fpe^atori 
apta  pofitione  intcr  Sblem  8c  cadentem 
aquara  coUocaco^  quod  ptMenomnion  arte 
imU 


(Sjs       c^fVT  nt. 

luunc ,  a  quibus  circuU  colorum  aliorant 
compoouDrar ,  atque  in  hoc  primariuai,  8c 
principem  caclefteai  arcum  conlifterc  ioteiii* 
gitur* 

Deinde  eodean  tnodo  poneodo  ai^lutn 
MEIC  duorUDi  &  quiaquagiD»  graduum 
cfle,  in  gutti&  K  riibrum  circulum  appa- 
t«re,  &  alios  circulos  aliis  coloribus  iicbu* 
tos  io  guttis,  quxad  angulum.  ma^orem  52*. 
politaE  lunt ,  atque  tn  hoc  fecundarium  con- 
vftere  Iridis  arcura  patet ;  ac  denique  ia 
alijs  gutii;  omaibuE  cxteriotibus  ,  nullos 
hujufmpdi  colores  efle  polfe. 

Si  vero  accuratius  animadvertas  in  glo- 
ho  BCD  uodeDaitt  rubeus  color  in  parte 
cjus  D  coofpicuus  oriatur ,  aniaadvertefi  \\- 
lum  pendere  a  radiis  Solis,  qui  cx  A  id 
B  veoicntes  ,  aquam  iogrclfi  franguDtar  * 
&  ad  Cpei^uot  t  unde  reflexi  ad  D,  ibi 
ex  aqua  egreffi ,  iterum  fra£li »  pergunc  ad 
£.  Nam  fimul  ac  corpus  aliqaod  opacum 
5c  obTcDrum  alicui  linearum  AB,  Tel  CD 
opponis  ,  rubicDndus  ille  cotor  evaneleit  ; 
&  licct  globum  omnem  ,  exceptis  duobu 
punftis  B  &  D  »  oboubas  ac  corpors  ob- 
fcura  aliis  qtiibuTque  locis  circunpoeas  , 
dummqdo  bcc  Binil  a£ltoaem  radiorum 
ABCPE  iqipediaDC  »  lucide  fciBper  color 
ille  reyget. 

Simili  modo  fi  caufam  invcftiges  rubn* 
illius  coloris»  qui  apparec  ia  K,  mveatca 

ii- 


PHitSlCM ^URTICULytRIS  $^^ 
iltum  efle  g  radiis  Solis ,  qui  ^nienccs  ab 
F  ad  G ,  refrattguncur  in  G  ad  H  >  &  in  ({ 
f eflexi  ad  t «  rurfufque  ab  t  reile^i  ad  K  ^ 
&  ibi  refrafli,  tendunc  ad  £« 

Q}iiarc  primaria  Iris  fir  a  r^dii^  poft  duai 
tefra^ones^  &  unam  reflexionem  ad  pca* 
lum  Veniencibus.  Secundarisi  vero  a  radiis» 
qui  nonnifi  poft  duas  refra£lioties ,  tdcidem* 
que  reflexiodei  ad  ocuiuni  pertiogunc  •  Ideo 
hasc  fecunda  Iris  femper  eft  alc(;ra  ^  prima 
fcilicec^  minu^  confpicua« 

Sed  fupereft  adhuc^  prascipua  difficulcas  ^ 
eur  nempe  pofico  alio  ejtts  globi  ficu  ^  ra« 
dii  poft  duad  refra£lione$  ^  &  unam^  aut 
duas  reflexiones^  ad  oculum  pervenire  nou 
poflinc ,  &  nulli  nifi  in  eo  ficu  ,  de  quo 
)am  loquuci  fumus^  ejufmodi  colpres  exhi« 
beant« 

.  "iPcudec  hoc  a  varia  radiorum  colqraco» 
irum  refrangibilicace  •  Radii  enim  rubri  ea- 
dem  l^e  conftanciffime  refrin^uncur  ^^  au« 
rancii  vero  magis  quant  rubri  ^  fed  cerca 
&  decerminata  proporcion?  %  &  ica  pon:o. 
Quare  rubeus  color  ad  eumdem  (emper  au» 
gulum  cum  linea  EM  appareat  necefle  eft^ 
oc  ideo  arcum  oculis  eichibeac  /  quqd  & 
alii  color^ci  radii  femper  prsftenc  i^eceflf 
eft* 

Cur  aucem  angulus  interiprij  arcM  lit 
4i^,&  excerioris  $z\  pro  radiil rubris  ex- 

plicare  aggrediamur/  Sis  AFD  aquai  gw^f  1^69. 

ca  . 


PHTSICJE'  PjlRTICULJtRIS  6/^t 
xta  omnes  aiios  radios  paralleios  ipC  £F  , 
Sc  per  omnia  punfla  in  quas  divifa  eft  fc- 
snidiameter  CD  »  vei  AB  exaniini  fubji* 
cieos  ,  tabuiani  compones  Cartefii  Me<« 
reor.  pag.  222 ;  in  qua  labnla  faciie  vide- 
bis,  radios  longe  plures  cffc  qui  angulum 
ONP  40  circiter  gradaum  faciunt,  quam 
qui  minorem  ;  &  SQR  54^  circicer,  quam 
qui  majorero .  Et  (i  accuratiorem  tabulam 
£icias  ,  vidcbis  maximum  angulum  ONP 
=  41^  30'  cffc  poffe,  &  minimum  SQ,R 
z=.5i^  S4;  cui  addentes,  aut  fubducentes 
X7'  circiter  pro  femidiametro  Solis  ,  inve« 
xitemus  41^  47'  pro  maxima  femidiametro 
Iridis  incerioris,  &  52°.  j.  pro  minima 
cxcerioris  • 

Vernm  quidem  eft  rubrum  colorem  ex« 
teriorem  effe  in  Iride  interiore,  qui  contra 
incdlrior  eft  in  Itideexteriore  ,'quia  radii 
rabri  omnium  minime  refringuntur. 

Tertium  Iridis  arcum  Cartefius  tribuea* 
dum  '  putac  grandinis  granis  pluvia^  com* 
mixcis  • 

Pacec  ex  ufque  jnodo  di6l!s,  i.  Si  conus 
fiac  axe  parallelo  radiis  Soiis  ,  duflo  ab 
oculo  ad  centrum  arcus,  latere  vero  coni 
ab  oculo  ad  guttam  ,  bafim  coni  in  aero 
rorido  arcum  Iridis  exhibere  .  2.  Major 
ideo.minbrve  arcus  ptfrtio  cernetur  ,  prouis 
Sol  altior  demifliorve  fuerit/  &  pro  varia 
fpeflatoris  fupra  Maris  fuperficiem  alticu« 
Lib.  II.  Sf  dine. 


s^z      c  ^  p  VT  vn. 

dine.  Si  cnim  Sol  in  hortzonce  fuerit ,  Sc 
in  ipfo  quoque  fpeflator  Ot ,  axis  coni  erit 
ad  horizoniem  parallclus ,  &  fpe£laior  to> 
tum  Iridis  femicirculum  videbit,*  ac  fi  Sol 
attollatur  ,  tunc  coni  axis  demittetur,  8c 
initior  arcus  portio  videbitur,-  quK  minor 
femper  vidcbitur  ijuo  Sol  alcius  .afcende-' 
rit.  3-  Quo  pluvia  vicinior  fueric!  fpc£b- 
tori,  eo  balis  coni,  feu  Iridis  arctu  eric 
minoris  circuli  porcio.  4.  Si  pluvia  ad  la- 
tus  alterum  deunac  ,  poriio  tantum  arcus 
videbitur  ,  qui  nuUus  erit  eo  loco  ,  qao 
pluvia  cidere  defiit.  5.  Si  fol  in  horizon- 
te  iic  ,  &  fpe£lator  in  venice  Montis, 
Iris  plufquam  femicirculum  conflitaet .  6. 
Quoniam  pluvia  in  Terram  ufque  cadit  , 
fpe£lator  in-  plano  Iridcm  vidcbic  crQrtbus 
Terrx  in&nentcmy  fi  arboribus  vel  herbis 
guttie  hxrcant  pluvic ,  longo  fpatio  Iris 
Terrx  inlillere  videbitur.  7.  Si  obviameas 
Iridi ,  ipfa  reccdicy  fi  ab  ipfa  rccedas,  illa 
te  fequitur  .  Eodem  'enim  fempcr  fub  an- 
gulo  cernitur  .  Quare  fpe£latores  duo  noa 
CLnidem  cernunt  Iridis  arcum.  8.  l,angui- 
dior  fccundus  e(l  arcus,  quia  magna  radio- 
rum  pars  exit  a  guita  ia  duabus  reflexio- 
nibus ,  quam  in  unica  arcum  principem 
exhibente.  Ideo  fccundus  arcus  videri  ne- 
quit,  nili  Cxlum  ultra  arcum  fic  adrno- 
dum  obfcurum  ,-  fi  tertius  appareac  arcus 
(  quod  ntro  contiogit ,  fibi  tamcn  li  evc* 
mf. 


pmsicm  p^RTicuL^is  64^ 

aiSe  aaao  ifSpS  narrac  Hallejus  Tranfa- 
£lJoaura  n.  420)  laoguidiffimus  ille  eft  ob 
tres  reflexiones .  Inveniuniur  calculo  angu* 
li  f  fub  quibus  tertti  arcBs  cotores  cernun- 
tur.  Id  DC  rufpicabaDiur  quidem  philofo- 
pbi  illis  temporibus  ,  quibus  muhum  ra- 
tiocinari  ,  parura  ratioties  fubducere  foIe> 
banc  .  Cavendum  tamen  ne  nimiunr  ratio. 
nibus  fubducendis  modo  immoremur,  ra- 
tiocinia  .vero  pnrtervolent .  p.  Sub  interio- 
ri  arcu  alter  vifus  eft  a  Langhwithio,  co- 
lore  viridi .  Atiis  vicibus  atio  colore.  10. 
A  luce  Lunx  etiam  Irides  producuntur. 
Acinoieles  bis  Lunx  Irickm  fe  vidifTe  te> 
fiacus  eft ,  coiore  albo  j  gemma  item  col» 
ratum  vidit  arcum/  Verariers  ,  Semienus 
Kferunt  idem  evenilTe  anno  159;^.  Snellius 
duos  vidic  dinin£lis  temporibus.  Plotius  u- 
num  1(575.  Vifa  eiiam  eftLanse  Irisi^ii 
in  Anglia  in  Darbishine  provincia.  Siifpi* 
catur  MulTcbembtOcIdus  quandoque  hos  ar- 
cus  fuifle  Lunv  coronas.  Veidleros  1719 
Luoarem  Iridem  vidjc,  quum  Luna  femi- 
plena  elTec.  MulTchembroekius  1729  alian 
vidit  fine  coloribus.  '  Anno  173^  (  a  tT' 
ftlfiein  )  maxima  Lunaris  Iris  colore  ni> 
vo  vifa  eft. 


Sf    J  §.  VI. 


^uam 


f  «4S 
I  coronx 
nubibus 
■  aerem 
minus 
is  mi- 

iride 


XI.  Si 


PHrSICJE  P^RTICUL^RIS  647 

11.  Si  vitra  item  Telefcopii  duo  convc* 
:Li  fuperficie  ,  aliud    alteri  fuperpooatur . 

12,  Cerauntur  quoque  coronx  ia  buUis 
cx  aqua  &  fapone .  faflis . 

FtuDt  crgo  coronx  in  Debulis  .  vel  m 
nubibus.  Modo  qua  ratione.iUx  gignantur 
videamus. 

Qtiie  ftt  Cwma   eaufa  . 

Gignuntur  coronse  a  radiis  lucis  perexi- 
guas  vaporum  ,  nubium  ,  vel  nebularucn  ^'^' ^^ 
guttas  tranfeuntibus  &  ibi  refra£lis  .  Sit 
enim  vaporis  globulus  *  ,  in  quem  inci< 
dant  rsdii  Solis  A,  B,  C,  D>  E,  &c., 
dum  io  gtobum  peoetranc  ,  in  circulo 
i  *  0t  retriDgufltur,  &  coloratum  annulum 
efformant;  Sc  qui  in  annulum  inciduntCD 
J^i,  refringentur,  Sc  in  fublimi  annulum 
coloratum  exhibebunt,  ut  in  bullisex  aqua^ 
&  fapone  fa£tis  evenire  moQuimus  .  Patec 
ergo  radios  illos  qui  refriaguntur  ,  Sc  per 
buUam  pergunt ,  in  fiiperiorem  bulla:  par- 
lem  incidere  ad  angulos  varros  y  ideoque 
poftquam  refraSi  funt,  incidenc  ipff  adan- 
gulos  varios  in  fupeHicieai  inferiorem  a 
iedy  undecxeunt,  dire£lionibus  variis  la 
^t  ^)  gy  &c.  in  colores  fuos  utiq^ue  di* 
vili.  Si  loca  hxc  omnia  refpiceres,  cola> 
res  in  variis  annulis  genitos  ceracres,  & 
<oloratos  hofce  aonulos  referres  ad  loca 
Sf    4  di- 


6so      c  jt  pv  T   vn. 

attcndimus  /  major  quoque  lux  Solis  mi- 
nus  obfervabilem  coronam  reddit  •  Atta- 
men  173$-  a  prima  Janus^rii  ad  primam 
Junii  vicies  coronas  circa  Solem  vidic 
I^uflchembroekius  •  Ec  Van  Aken  anni 
tempore  fexagie$« 

Cur  non  quotidte  ccrnuncur  ?  i.  quia 
raras  vaporis  parces  efle  oportec  ,  ne  opa- 
^ae  nebuls  &  nubes  finc  •  2,  «quali  (  fere 
falcem  )  voluniine  gutcx  ,  iinc  oportec  # 
g.  ^ualem  ferc  fuperficiem  formenc  opus 
cft.  4.  ventus  abQc,  falcem  vehemens  •  5« 
ad  cdrtam  diftantiam  incer  fe  guttulae  finc 
oportec  ,  uc  recipientis  rarefaaus  aer  o« 
ftendU  /  quum  enim  in  recipiente  ipfo  va- 
por  rarus  admodum  eft  &  dirperfus  ,  coro» 
jpa.circa  candelam  haud  cernitur  y  edu£lo 
adhuc  aere»  &  condenfato  idco  vapore,  co- 
rona  apparet. 

Corona;  nihil  prsefagiunt  ,  non  ventos  , 
imo  fcinduncur  a  ventis  •  V.  Newconum 
opt.  Iib.2.  parte  4.  Huygenium,  aliofque« 
Loco  modo  laudaco  Newconus  pucac  ab 
codem  fonce  coronarum  colores  oriri  ,  a 
quo  arcus  Csleftes  ,  feu  Irides  oriuntur 
circa  foramen  chartas ,  poficx  incencro  fpbae* 
rarum  fpeculi  vitrei  concavi  •  Aic  cnim ,  ut 
ibi  colores  ex  co  proveniunc  quod  radio« 
rum  alii,  cplorati  utique  in  fuperficie  pri« 
ma  fpeculi  refle£lantur ,  alii  vero]  refrio- 
gantur  &  ad  fuperficiem   fpeculi  incimam 

de« 


PmStCJE  P^RTICUL^RIS  6$! 
deveniaac  :   ica   in   prima  reflexione  incra 

f;utcam  colorum    alios  craDfmictt  «  (icuc  in 
ente ,  aiios  aucem  ad  oculum  rcfle£li « 

§.    VII. 

De  Parbiliis. 

Qui  una  cum  Sole  Tero  quandoque  ap« 
parenc  lucis  refradione  geoici  Soles  ,  & 
parhelia  a  Meceorolc^iae  traflacoribus  dici 
folenc  9  raodo  unus  ,  siodo  plures,  ad  du« 
xnerum  ufque  feoarium  viii  func  ;  uc  plu* 
rimum  aucem  duo  iimul  cerDuntur  Soles. 

Garcaeus  ^ia  fuo  de  Meceoris  libro  o- 
xnnia  cradidic  qus  de  pbsnomeoo  hoc  ance 
ipfum  fcripca  fuerunt  •  Inde  apparet  non 
adeo  raro  phaenoiiienon  hoc  vifum  eife. 

Eadem  magnicudine  Solis  apparent  ,  ac 
Qon  femper  figura  circulari;  fspe  afperi  , 
&  languidiore  luce  •  Quom  plures  func  , 
alii  alits  pallidiores  cernuntur. 

Excerior  ora  parhelii  Iridis  coloribus  or« 
nau  cernicur  •  Cauda  non  raro  donancur 
in  parce  a  Sole  averfa  ,  quse  cauda  femper 
pallidior  eft  in  parcibus  a  Sole  remociori* 
Dus,  cujus  ftacuere  limicesdifficillimum  fcft. 
Duplici  quandoque  donaci  cauda  ,  poficione 
varia  apparuerunc. 

Circuli  fimul   cum    parheliis    videri    fo« 
lcoc,  alii  albi  j  alii  inftar  Iridis  coloraci  • 

Va. 


6$!  C  of  P  V  T    VII.    ■ 

Vario  hi  funt  numero  ,  variaque  magnitu- 
dine.  Sunt  &  alii  circuli  Soli  concenirici , 
diametro  ufque  ad  ^o".  quorum  planum 
perpendiculare  eft  linex  ,  qux  ab  oculo  ad 
Solis  (cntrum  duceretur.  Quo  vividior  cir- 
culorum  horumce  color  ,  eo  pallidior  cer- 
nitur  lux  veri  SoHs .' 

Sunt  &  circuli  alii  horizotiti  parallcli  , 
quorum  maximus  illeefl  ,  in  quo  parhelii 
omncs  funt  .  Tranfiret  hujus  circumferentia 
per  Solem  ,  nifi  ad  eam  panem  abrumpe- 
retur  .  ^Ejus  ccntrum  ell  ad  Zemth  fpe£Va- 
toris.  .Ejus  diameter  Hevclio  vifa  eft  130°. 

Sunc  &  circuli  alii  huic  concentrici  ho> 
rizonti  paralleli ,  colorati  ,  in  quibus  itcm 
parhelii  ccrnuntur  .  Sunr  &  plures  alii  his 
obliqiii  .  Eft  colorum  ordo  idem  cum  Iri- 
de,  rubro  omnium  intimo. 

Perfeverare  vifi  func  horis  i.  3.  4.  &c. 
Interea  parheliorum  circuli  lence  evane- 
fcunt,  revivifcunt,  difTipantur. 

Parafclcne  quoque  vifa  eft  Plinio  anno 
(S^z.  ab  U.  C.  Euiropio  &  Cufpiniano 
an.  134.  ante  Vulgarem  ^ram  .  Garcaus 
plures  quoquc  refert .  In  parafclene  circuli 
aliquando  non  adfunt . 

De  ParhtlioTum  loco. 

Sunt  in  atmofphEra.  Nam  i.  circuli  pa- 
rhcliorum  funt  coronx  ;  coronse  autem  in 
atmprp^ira  funt.  Ei^o  &  parhella. 

2.  Nun- 


PHmCM  P^RTICUL^IS  6si 

i.  Nuaqium  appareoc   parhelia  Cxlo  fe- 

reno;'  pendeot  ergo  a  Acbulis,  nubibufijue. 

^.  Quo  vividiores  colores   patKeliorum  , 

eo  pallidior  lux  Solis    eH  ^    ergo  a  vapori- 

bus  oritur  utrumque  [Axnomenon  . 

4.  E  duobus  locis  ,  etll  admodum  vici* 
ois,  non  videntur.   Ergo  humili  loco  funt. 

5.  Videntur  faepeoumero  hyeme ,  lempe- 
Pate  frigida  ,  glacie  incipiente  ,  borea  leni 
flanie.  Ergo  ab  aeris  (latu  pendent  .  Non 
funt  tamen  in  ^humiliori  regione  nubium  , 
quia  a  nubibus  fxpe  teguniur. 

6'  Parheliis  evanefcentibus  ,  pluvia- ,  vel 
nix  oricur .  Nix  lamen  acuum  forma  ca- 
dit. 

Parietionm  caufa. 

Flerifque  parbeliorum  pfaznomcnis  «xplj* 
candis  acus  niveas  aptx  funt  ,  qux  quum 
incipiunc  fundi  ,  gutta  aqux  ad  earum  ex- 
trcmum  ruit,  &  centrum  gravitacis  infra 
acus  centrum  conftiiuit;  quare  aciis  hori- 
zonti  pcrppndicularcs  cvadunt . 

Tiia  hic  oHeodemus  .  1.  Acus  hafce  in 
natura  non  deefle  .  z.  parheliorum  prxfer- 
lim  icmpore.  j.  iifdem  artefa£lis  liccrc  pa- 
rheliorum  phxnoraena  arte  imitari. 

I.  Nix  cadic  6guris  plurimis  ,  quas  in- 
ter  &  acus  funt . 

II.  lyzi.  Maraldus  no£le   poW  parhelia 


^54-      c  ^  p  VT  yir. 

cccidiSe  teftatur  hujufitiodi  cytindros  .  Ad 
Spitzbei^ain  autem  mare  tegitur  acuta  ni< 
-ve  ,  in  qua  arcus  cernitur  Indi  perfimilis. 
la  ca  regione  frcquentia  parhelia  .  Qiue& 
ibi  &  femper  motum  Solis  fequuntur. 

III.  Huygenius  parhelia  imitatus  cft 
per  cylindrutos  vitreos  niveis  !limiIIimos  » 
ut  de  Domiois  Irldem  vitreis  gtobulis  imi- 
tttus  eft. 

Age  m^o  qut  raiiooe  per  cylindrulos 
hc^ce  parhelia  &  circuli  oculis  exbibeantur 
videamus. 

Quum  hcc  quali  tcla  nivis  in  acre  fuf- 
penfa  ,  radios  aliquot  Solis  intercipiant  , 
Sol  ipfe  eo  tempore  minus  lucidus  eric  , 
quam  sere  omnino  fereno.  Sit  Sol  in  SR , 
a  cujus  extima  circumferemia  piocedant 
radii  SP  ,  RQ ,  qui  in  acus  illius  nivex 
fuperficiem  impingunt  ,  puta  m  lineam  re- 
€lam  AB ,  ia  quam  eodcm  modo  inci- 
dunc  ,  ac  fi  in  fpeculum  planum  incide- 
.  reoc ,  a  quo  reilcfluntur  fub  angulo  lequali 
anguto  incidentife  .  Ferentur  tunc  radii  hu* 
julrnodi  pcr  lineas  PU  ,  QU  ,  «dco  ut 
ipcAator  in  U  conlliiutus  lumen  hoc  lan- 
guidum  oculis  excipiat  *  languidum ,  in- 
quam  y  quia  QP  liaca  tantum  eft  ,  lumen 
autem  reliquum  ,  quod  cxtra  lineam  QP 
in  acum  nifeam  impingit,  in  alia  loco  ab 
U  diverfa  ferciur  .  Linca  crgo  QP  inftar 
fpeculi  clt  I   in  quo  fpeftator  U  obje£lunt 


PHTSICJE  P^RTICUL/fRIS  6^^ 
cernic  ad  eamdetn  fupra  horizontem  alcicu* 
dinem ,  ad  quam  attoUicur  SR  . 

Sic  modo  fpeSator  in  a  j  cujus  ZenithFig.  7v 
lic  in  jS,  &  anguli  •KAfi  ,  ^afi  xquales  finc 
anguh*s  PUZ  ,  QUZ  (  fig-  praec.  )  &  aer 
plenus  fic  exiguis  acubus  nivis,  &  iiluftre- 
tur  a  Sole  or  ;  radiique  Solis  reflexi  in  x , 
^ ,  &  a  reliquis  circumferemiac  hujus  parti« 
bus  ut  ^P,  RQ,  (  fig.  praeced.  )  ad  fpefla* 
torem  in  a,  ferancur  ,  xx/av  ad  eamdem 
cum  Soie  altitudinem  fupra  horizontem  , 
&  ad  latitudinem  eamdem  cum  Solis  ap- 
parenti  diametro  •  Circulus  hic  albus  eft  , 
&  aliquantulum  lucidus  ,  quia  radiorum 
nonnihil  ad  a  refie£litur  :  quare  circulus 
liic  fola  proculdubio  radiorum  rcflexione 
formatur  •  Ideo  circulus  hic  non  cft  inte- 
ger  ,  quia  radius  nulius  ab  interiore  parte 
inter  x  &  v  refiefli  poceft ,  quia  Soi  lucec 
in  (T  .  Hoc  obfervationibus  confirmacur  , 
quia  circuius  hic  nunqu;im  integer  cerni- 
tur.  Hasc  de  circulo  hoc  horizonti  paralle* 
lo .  Modo  ad  parhelia  veniamus . 

Radiorum  pars  SP  ,  RQ  (  fig.  praec.  ) 
in  i^ellucidam  teli  nivei  partem  ingreditur, 
&  in  glacie  refringitur  per  lineas  PT  , 
Q*/  fed  radii  qni  ulterius  pergunc  per  li-  , 
neas  T^  ,  X/  ,  parallelas  radiis  prioribus 
SP,  RQ.  ,  procedunc  ad  fpe£latorem  ufque 
in  ^  *  quum  tenue  fic  telum  niveum  ,  fpe- 
£lator   in  y  obje£lum   cerncc   ad  eamdem 

alci- 


6^6  C  ^  P  U  T  VII. 
alcimdinem  ,  locumque  eumdem  cum  Sole 
vero  RS  .  Radii  qvi  iacidunt  in  lineolam 
exiguam  PQ,  non  foli  pervenieiit  ad  y  ^ 
fed  eodem  ferentur  &  radii  linearum  ipfi 
PQ.  «icinarum  ;  quumqae  radii  omncs  rc- 
&ir)gantur,  in  fuos  [ribueotur  colores,  dutn 
ex  T«  ,  vicinifque  fuperficiei  partibus  ex- 
cunt  ,  qui  colorati  radii  ,  quum  alii  fuper 
alios  cadant  ,  colorem  albicaniem  oculis 
exhibebunt  /  radii  vero  ab  his  re^otiorcs 
colorcm  fuum  confervabunt . 

Ponamus  modo  ,  tela  illa  nivea  ponca 
effe  in  primo  illo  circulo  albo,  videamuf- 
que  qua  taiiooe  radii  cranfeanc  per  acus  il- 
las  nivls,  qux  folem  inter,  £c  oculum  in- 
lerjacent.  Quurn  fpe^lator  lic  in  «,  fol  ve- 
rp  in  ff,  tranfibunc  profcfto  radii  Solis  per 
niveas  intermedias  acus  ;  crit  igitur  locus 
aliquis ,  in  quo  acus  \\\x  majorem  luminis 
copiam  tranrmiccent  ,  qux  ferctur  ad  ocu- 
luiQ  in  tt ,  qui  locus  ad  ucramque  erit  So- 
lis  pariem  inter  x  2c  >  .  Locus  hic  ,  luci* 
dior  reliquis  ,  Soti  fimilis  cfTe  videbicur, 
&  ad  eamdem  cum  Sole  elevaiioncm  fupra 
horizoniem ,  idcoque  in  illo  majori  circulo 
eft  .  Ac  vicins  acus  nivese  rainus  femper 
lifcts  ad  oculum  miimnt  ,  prouc  ad  msjo- 
reoi  dinamiam  funt  a  lucidiflimo  loco  x , 
V  ;  quare  caudam  quaG  quamdam  parbelia 
X ,  V  oculis  exhibebunt  .  Ideo  parhelia  non 
rotunda  ,  led  oblonga  6gura  prxdiii  vide- 
bun- 


PHTSICJE  P^RTICUL^RIS  6^7 
buntur,  UE  fere  fcinpcr  apparenc;  quamvis 
imagtnaiioue  vero  Soli  fimiliores  fieri  iden> 
tidem  (foleant  parbelia  ,  eorumque  caudae 
coioribus  cingi  videbumur  ob  vicioos  refra- 
£los  ,  colora^que  radios . 

Non  lamea  necelfe  cll  ,  uc  parhelia  co 
loco  tantumracKlo  videantur ,  quo  circuli  duo 
_f ,  $j  &  xXjtftvr  fe  interfccanc  in  «  &  »■, 
quamvis  id  fsepins  eventat  .  Wfatftoao  ap- 
paruere  (  Tranfaft.  n*.  398.  )  ut  in  f^ra 
pinguntur.        * 

Quod  ad  coronas  attinet  ,  five  annulos 
cohjrKos  Sotis :  guttun  aniroadvercas  vclim 
BEB  (  %  penulr.  )  ilHs  acubus  adhairen. 
tem  }  iD  -qiiam  dum  incidijnc  radii  Solis, 
aonuios  colMaios  efforment  opus  dt .  An- 
nuli  hi  eruDt  FG,  HK,  LM  ,  quomm 
ope  coronx  videri  poffunt  fX'^i  ^*  (Sg* 
ulc>  )  quarum  coronarum  vel  uoa,  vel  plu- 
res  cernuniur  in  pUno  alio  cooHituDc  ab 
eo  albi  annuli  pratcedcotis ,  quod  .planum 
perpendicalare  e(t  riDcse  per  Soiem,  &  ocu- 
ium  ctanfeunti. 

'  Si  acus  nivez  vcnio  agiicniur,.&  a  po'- 
pendiculari  fua  poGtione  deiurbencur*,  ad 
camdemque  per  vices  redeant,  parheliorum 
(plcndor  identidem  immucabitur  ,  corum- 
que  pars  modo  evanelcet,  modo  revivifcec. 
Hzc  de  parheliis  .  Qui  plura  de  re  bac 
defiderac  Huygenium  confulx  in  fuo  dc 
coronis,  parheliifquc  Tra£);acu. 

Ltl>.  lU  Tc        S.VIIt. 


^3»        C^PUT.   rii. 

f.    VIII. 

De  Stellii  cadentibus ,  dc  Csftcre  t^ 
Pollucey  de  igne  lambenUy  de 
ignibus  fatuis ,  &c. 

Stellae  cadentes  globuli  qmcUm  lucentes 
funt»  qui  huc  illucque  per  achmofpbaBram 
feruntur ,  quandoque  ciiam  in  Tcrram^  ca- 
dunt;  quumque  quid  ftcUaB  ffmilc  meociao* 
tur,  ftellx  cadentes  appe\\ar\  fo\ent.  Si  lo« 
cum  adeas,  in  quem  nella  haec  cadere  vi* 
fa  eft  ,  vifcofam  maceriam  glutinis  io/br 
invenies  fubflavi  coloris  ,  in  qua  quidquid 
comburi ,  lucemqne  cffundere  poccrac  »  coiS" 
buftnm  eft. 

Aliquid  fimile  arte  ficri  facile  pofdl ;  fi 
nempe  caphuram  &  oitrum  commifceas  » 
hifque  infuper  addas  limi  nonnihil  viiii  fpi- 
ricu  adfperfi.  Si  glohus  ex  hac  mixtioAe 
fiat  ^  &  iRcendatur ,  hic  lucem  effaodir  iiici 
cadcncis  ftelix  fimillimam  ,  &  poftqutm  ia 
Tcrram  cccidic ,  aliquid!  fupereft  fimile  pror- 
fus  materts  cadentis  flelltt.  Forte  ergo  per 
aera  voiicanc  eorum  corporum  parciculae  ce« 
nuiflimx  ,  quae  commixcae  accritu ,  vel  cffer- 
vefcentia  incendantur. 

Stellae  has  ergo  cadentes  llelhilis  pyrcKC^ 
chnicls  feflivis  fimilcs  force  funt,  ex  fimili 
acmpe  raatcna  coalefcunt  ;  forte  etiam  a« 

lU 


\ 

\ 


PHrSICM  P^RTICVL^RIS  6$p 
lia  longeque  diverfa  ra[ione  in  acre  gignun- 
tur.  Ncquc  enim  pucandund  eft  iifdetn  con- 
cludi  limicibus  artem ,  acque  Dacuram.  No> 
bis  facis  utique  ed  verinmilem  (leilarum 
hujufmodi  cadentium  gcneGm  indicaffe . 

De  Ca/lore  &  Polluee^ 

Callor  Sz  Pollux  ,  (ive  uc  nunc  vocanc 
ignes  S.  Elmi  ,  exigus  flammuls  func, 
quse  |>rocetlarum  tempore,  vcl  pofl  procel- 
tas  malis  ,  vel  rudcntibus  ,  aut  velis  ,  a- 
liifque  navium  externis  partibus  applican- 
tur.  Unicus  ignit  noa  raro  cernitur  ;  fxpe 
etia-m  duo,  vel  plures. 

Phxnomenon  hoc  incer  lucida  meceora 
temere  collocaium,  nihil  aliud  ell  (fi  nau- 
tis  peritilfimis  fides  }  quam  moUium  pi- 
fciculorum  luceniium  mintmorumque  con* 
geries  una  cum  undis  a  procella  pro}e£la. 
Si  phecnomeni  materiam  maoD  appreheo- 
das,  facile  hoc  verum  efle  deprebendes.  Si 
pifciculi  hi,  fivt  mollia  hsec  aaimalcula  vi- 
vere  definant,  Ilatim  folvuntur  in  aquam. 
Fhofphori  luce  micantia  animalcula  qua;- 
dam  &  nos  videmus  (  Cicindelx  dicunrur, 
aut  NofliliKZ  }  per  aera  volitare,  quorum 
pars  lucens  diffefla  vifcofam  maceriam,  lu< 
cem  emittentem,  uc  phorphori  faciunc  ,  o- 
culis  exhibet .  Imo  vir  do£tus  &  humanif- 
fimus  Vianellus  Clodienfis  Medicus  fuperio- 
T  t     i  ri. 


66o        C  ^  P  U  T    VIJ. 
ribus    annis    diligeattffiniis   obfcrvacionibus 
deprebendit    animalcula   tnarina  quaedam  c. 
xiftcre  phofphori  luce  micantia  ,  quibus  fco- 
lopcndrs  nomen  impofirum  cft. 

Ab  bis  S.  Elmi  ignibus  omini  fume* 
banc  antiqui ,  fumunt  &  nuac  idioix  ,  inala 
utiquc,  fi  unicus  appareret  ignis  ,  bona  G 
duplcx . 

O  vanas -hominum  mentety  o  peBeni  esCdV 
Cardanus  referc  quum  unicus  ignts  prope 
navis  malunt  apparet  ,  &  deorfum  cadic , 
ab  ipfo  a>rea  vafa  fundi,  navemque  m:rgi . 
EffeBus  hi  fulminis  proprii  funt ,  Don  Ca* 
ftoris  &  FoHucis.  Hxc  It  yera  efTcnc ,  nuU 
lam  fere  navim  ex  Indlis  reducem  videre. 
mus.  Contingit  enim  fere  omtiibus ,  ut  poCl 
procellas  fxpe  vel  ignis  unicus  ,  vel  duo , 
vel  pluKS  malo,  aliili^ue  navis  partibus  ad- 
hxrefcere  confpiciaatur .  Si  unicus  prxterea 
tantum  pofTei:  duo  vel  plures  longe  vali- 
dius  ucique  operarcntur.  Ete£lrica  forie  ma* 
teria  per  aera  volicans  &  in  navis  rudco* 
tes  cffu(a ,  hujus  phznoment  caufa  eft . 

De  Ignibus  fttuis , 

Ambuiones  ,  five  ignes  fatui ,  exiguas, 
debllcfque  flammulx  funt,  per  aera  huc  iU 
lucque  Gne  nota  nobls  lcge  volantes  .  Ap- 
pareni  fxpenumero  in  pioguibuS  locis  ,  io 
ccemeteriis ,  prope  furcas  ,  li  ipfis    appenfa 


f 


PHYSIC^  P^RTICUL^RIS  66t 
cadavera  relin(]uantur,  in  cloacis  item,  at* 
que  paludibus .  JEftate  pneferiim  ,  &  au- 
tumni  inicio  apparent  ,  crebriorefque  funi 
in  calidis  reglonibus  (£chiopia,  Hifpania , 
&c.  }  quam  in  frigidis.  Si  hofce  ignes  fu- 
gias ,  ipfl  te  perfequuntur  ;  fi  ipfls  obviam 
procedas  ,  illi  a  te  fugiunc  ;  fi  niaqu  eos 
apprehendas,  nihil  invenies  prztcr  lucidam  , 
vifcofamque  maceriam,  nonardentcm,  non 
calidam  ,  fcd  phofphoro  omnino'  fimilli- 
mam ,  luci  illi  videlicct,  quae  a  pucrefcen* 
tibus  plantis,  &  cadaveribus  dimanac ,  qux 
materta  catore  Solis  dilatatur  ,  attollicur, 
{erotina  vero  caloris  imminutione,  coodcn* 
fatur,  defccndit.  Idco  vcro  fugjentcs  fequi 
videntur,  quia  per  comraoium  aerem  ignes 
ipfi  facilius  deferuniur  .  Fugiunl  vcro  fe- 
quenies  ,  quia  ht  ance  fe  pofitum.  aerem 
co{»-imunt  ;  qui  fua  elsflica  vt  ambulones 
repellit. 

Boni  quidam  homines.  ignes  hofce  mali'< 
gnos  fpiricus  efle  putanc ,  hofque  de  via 
abducere  viatores,  &  prxclpites  dare  arbi< 
irantur  ,  eofque  G  voceniur  adveniie  mo- 
nenc ,  maledi£l)fque  fugari.' 

NoBurnts  lemuret ,  porteat^que  Tbtffalt  rU 
des} 

Hune  igitur  terrtrem  animi  ,  tentbrajque  ne^ 
ceffeejl 

J\7o»  radii  Solis ,  ne^e  ludda  tela  diti 

Vifcutiam ,  fed  natura  fptcies  y  tatioque. 
T  t     3  De 


66^  C  ^P  tJ  T    VU. 

De  Igne  lambentt . 

Ignts lambens exigua quxdam  luxeft^qua: 
nonnunquam  puerulofum  capica  ,  capillof- 
que  hominum,  auc  equonim  crtnes  ,  duin 
pefluntur,  cingere,  &  quali  lambcre  vide> 
tur  .  lulo  ^neae  filio  id  eveniffe  Virgilius 
JEneid.  11.  <S8z.  monec: 

Ecet  levis  fummo  de  vertiee  vifitt  JuU 
Fmdere  lumen  apex ,  ta9uqut  tnnoxia  molli 
Lambere  fiamma  comas  t  &  cinum  tempora 

pafci. 
Nos  paviMl  trepidare  metu ,  trinemque  fia^ 

gtantem 
Excutere,  &'fan£ios  reflingutrefmtibusignes» 
Livius  vero,  Ciccro,  Florus  ,  &  Valcrius 
Maximus  narranr  circa  Scrvii  Tulli  infan- 
tis  capui  ,  dum  tpfe  dormirec  ,  apparuilfe 
Hammam,  qux  dum  fomnus  abiic  ,  ftatim 
^vanuic.  Matcr  Tarquinii  Prifci  ,cui  icl  pro- 
d)gii*inftar  vifum  cft,  puerum  hunc  colle- 
re  ipla  decrevit,  Pccrus  de  Caftro  Medicus 
Caflandram  Buri  Francifci  Rambald!  con- 
jugem  narrat,  quocies  capillos  lineo  parmo 
actccerec  in  tencbris  ,  totics  ignis  fcimillas 
excicaffe.  Cardanus  rcfert ,  Carmelitam quem- 
dam  circa  capuc  fuuoi  tocies  flammam  cx- 
citafle ,  quoties  cunicam  ,  capuc  ipfa  atte- 
rendo  ,  per  fupcriorcm  vidcHcet  partcra  , 
proiicicbat . 

Phof. 


PHTSICM  P^RTJCVL^RIS  66^ 
Phofpboris  faoc  quoque  phznomenon  ad> 
rcribeadam  eft>  <]uod  ab  un£luofis  particu* 
lis  oriiur  ;  ideo  &  ferreas  cufpides  halli- 
liutn,  oleo  unflorum»  nonnunquam  lucere 
cernimus  .  Quum  e  oafiin  phofphDrus.hu* 
juffflodi  pradit  UDftuofis  parirculis  futs^,  ca* 
pillis  adhxrec  ,  &  cum  capilli  aueromurt 
dccendiiur ,  vel  dum  peSuiuur  ,  quod  fiiie 
flttriiu  fieri  non  poteft. 


Dtlute  pailidula  iMM^  ejtu 
■  esUpJut  umpofe  . 

Qiium  Luna  corpus  opacum  fic ,  omnl 
videlicec  luce  ^propria  penitus  dcfliiutumr 
lux  profe£lo  Ludto  omnis  a  Sole  ,  veluc 
a  fonce  pr&cedtc,  a  Luna  aucem  ad  oculot 
noflros  rcmittitUF' ,  atque  projiciiur  .  Ac 
quando  LuOa  ia/umbram  Tcrra:  incidic , 
Solis  luz  nulla  dire£la  ad  Lunam  perveni* 
rt  jtoififtj  radii  «nim  Solis,  Terra;- ioterpo. 
fitu,  9t  mtcrje^u  ,  omnes  iniercipiuaiur. 
Qdo  ex  fooie  igitur  laoguidula  lux  illa 
prOmanet  ju^if-ioquirere,  quam  Luna  in* 
tra  TerrsB  umbmm  condiiuia  ,  ad  nos  uf> 
que  remitcrt  i 

Trianguii'  umbrx  verse  Tellurls  bafis  ell; 
Terrac  diaiiteter ,  Ucera  vero  ejurdecn  um> 
brs  funt.radii  duQ,  qui  ab  «xiremis  oppa>> 
Tt    4  li. 


'*  74- 


664,         C  JfP  UT     VIl.  i 

fitis  Solis.  dircedunc  ^  Terramque  tangunc , 
produqincurqae  donec  inter  fe  demum  ipQ 
concurranc  •  Trianguli  hujufce  aBquicruris 
angulum  ad .  umbrou  coni  verticem  metitur 
diamecer  apparens  Solis ,  quac  eft  gz'»  TtU 
gOBometrifls  ope  ideo  infertur,  coni  altitu* 
idinem  ,  feu  longitudinem  umbrae  efle  iio 
Terras  diamecrorum,  feu  Jgocx^o  leucarum; 
fi  fiat  uc  tangens  16'  ad  linum  tocum,  ita 
Terrae  femidiameter  ad  umbrofi  coni  loiH* 
gitudinem  4^542:10000000::  i  :  214  fe« 
mid.feuioy  diametros  Telluris.  At  Lunx  a 
Terra  diftantia  maxima  eft  tantum  1 00000 
leucarum  feu  j^  diametrorumTcrrs;  Luna 
igitur  Eclipfcos  tempore   in   veram   Terrx 

umbram  ingredicur  ad  ~  longitudinis  um« 

brse.  Sola  igltur  Geometria  duce  inferretur 
Lunam  ipfam  eclipfeos  tempore  in  denfa 
adeo  umbra  conftitutam  penitus  delitefce* 
re . 

:Quum  igicur  fere  nunquam  eclipfeos  tem« 
pore  Luna  evanefcat ,  patet  profe£lo  pbyfi- 
cum  aliquid  accidere  ,    quo  oQendatur  ^li* 

J|uid  in  Geometrico  Theorein.ate  praetermif« 
um  efle  ;   fi  enim   nihil  penitus   eflec  o« 
miflum^  Geometria  fallere  haud  pofler. 

Placec  hic  clavi  illi  primas  PhyficaB,  Geo» 
metriflB  fcilicec ,  addere  &  alteraq^ ,  hancque 

.prascipuam^  experimenca  videlicet>  uc  phas^ 

no« 


PHYSICJE  P^RTICVL^RIS  66$ 
oomeni  caufae  natune  iiauenii  feu  exfcul- 
pi  poffic ;  experimeau  h«c  a  viris  uiiqus 
dariffimis   fumpta   fuerunc  ,   &  ad   umbras 
penumbnifque    pertiaeac    corporum    opaco» 


ExferimentM. 

Si  cylindrum  Soli  ,  verticali  dire£lione» 
cxponas,  &  iu  ejus  umbra  pUnum  tantum- 
raodo  horizoncale  confideres  ,  facile  puta- 
bis,  in  horizontali  plaoo  vifum  iri  veram 
umbram  triangulatem ,  cujus  trianguli  vcrw 
tcx  ad  certam  conniiueuir  a  cyliodro  di- 
flaotiam  ;  ad  triangularis  umbr;^  latera  pu- 
tabis  penumbram  ia  infinitum  expaadi ,  gux 
clarior  femper  evadac,  dum  magis  a  cylin< 
dro  recedit ,  adeo  ut  fenfu  percipi  cito  defi- 
nac. 

Quare  fi  verticali  dire£lione  ulcra  cylin- 
drum  albam  fuperficiem  coUocaris  ,  quam 
a  cylindro  magis  magifque  removeas  :  vi* 
fum  iri  putes  in  albo  hoc  plano  nigram 
umbram  ,  esmque  femper  xque  nigram  , 
femper  tamen  ar£liorem  ad  diftaaciam  uf- 
que  iio  cyfmdri  diamecrorum  ,  ultra  quam 
dillaatiam  umbra  eadem  penitus  evanefcat- 
ad  umbriE  tamen  latera  penumbra  femper 
appareac,  eaque  femper  latior  &  clarior. 

At  fecus  admodum  fe  res  habecy  umbra 
enim  Vera,  unifonnis,  &  seque  femper  ot^ 
fcu- 


666        C  Ji  P  U  T    rih 
fcura ,   extendicur   tantanimodo   ad   diftao^ 
tiam  ulcra  dimidium  minorem  dianietris  iic 
cylindri ;  ultra  quam  diftantiam  ,    QieclJum 
umbras  penttmbra   evadit  ,   retinetque     taiw 
tum  excimos   cra6lus  duos   nigros  ^    adcno» 
dum  ar6los,  quorum  color  asque  niger  eft, 
ac  umbra  vera  fic.  Hi  nigri  umbrac  tenni- 
ni,  ulcra  diftantiam  lio  diamecrorucn  cy« 
lindri,  in  unum  coeunt ,  &  coofundoorur, 
umbra  vera  evanefcit  ,   ac  foh   peoumbra 
fupcreft.  Unde  mutatio  hxc  umbrae  ia  pe« 
numbram  ? '  Quc  pehumbra   faifa  appeVUra 
cft,  incipitque  ad  diftantram  41  diametro» 
rum  cylindri ;  excerna  vero  penumbra  ,  et 
vera  penumbra  diciciir  • 

Aliud  prsLerea  aliquid  apparet  ,  quod 
prsevideri  vix  pocerat.  Quando  umbra  pla- 
na  albo  I  prope  cylindrum  pofito  ,  excipii 
cur,  antequam  in  falfam  penumbram  dege« 
neraric ,  verai  penumbras  excimas  partes  k- 
ddiores  apparent  luce  ipfa ,  quae  a  Sok  du 
re6le  procedic.  Tra£lu&  hi  latiores  femptr, 
&  lariguidiores  evadunc  ,  prouc  longicB  a 
cylindro  umbra  excipitur  •  Undenam  ori« 
tur  lux  illa  vividior  luce  ipfa  dire£bc  So- 
lis  ?  Experimenta  recuiimos  *  *  Age  modo 
pha^nomenorum  horumce  caufas  inv4fiige« 
mus. 


Pba. 


PHYSICm  PjiRTICUL^RlS  667 
Pianomenorum  explieatlo. 

Uc  a  Jalfa  penumbra ,  feu  a  languida  Iu« 
ce,  quae  circa  umbrx  medium  apparet,  in« 
cipiamus:  lucem  fumacis  velim  non  pro  ra« 
diis ,  feu  macbemacicis  inflexibilibus  lineis^ 
fed  ut  fluidum  aquas  analogum ,  quod  eof» 
deni  fufcipiat  rootus  4  eafdemque  mocus  a- 
nomalias,  fi   anomalias   illac  camea  dicendx  / 

func  • 

Quando  fluminis  aqua  pilas  poncis  occur« 
ric,  aqua  ipfa  diffindicur;  divifas  camen  a« 
quas  parces  non  eamdem  fequuncur  cangen* 
cium  dire£lionem  ,  quam  in  divifione  fua/ 
fufceperunc  ,  ied  fequuncur  nonnihil  pilas 
ambitum,  magis  aiiac  ,  alias  minus  ,  &  ia^ 
fpacium  illud  ingrediuncur,  in  quod  earum 
xiulla  ingrederetur  fi  aqux  parces  cangen« 
cium  direflionem  fequerentur  • 

Facile  modo  eft  exemplum  hoc  ad  rem 
xioftram ,  ab  aqua  videlicec  ad  lucem  tranf« 
ferre,  fi  cylindrum  pilas  pontis  loco  fabfti« 
tuas  •  Ingrediuncur  fciJicec  radii  tucis  ali« 
quoc  in  fpatium  iilud  ,  quod  umbra  vera 
teneret.  At  quum  magna  prope  cylindrum 
umbras  verae  lacitudo  fir,  radii  hi  umbram 
jpfam  pfope  cylindrum  non  fatis  illufirant, 
uc  falfam  penumbram  fenfibilem  gignanc  • 
Id  folummodo  accidic  ,  quando  umbra  ar- 
£lior  fa£la  cft,  ad  majorcra  fcilicec  a  cy« 
.   -  lin- 


pmslCm  P^RTICULURIS  669 

Experimeata  ^  ntn  eylindris , 
/ed  ghbis . 

Si  experimen»  quse  pauUo  antea  enar- 
ravimus  ,  non  cytiadris  ,  fed  globJs  tnfli- 
tuantur ,  ptuEaomena  oon  parum  immuien- 
tur  oportec.  Falfa  pentimbra  fcilicet.,  quas 
parallelogramnium  in  alba  fuperBcie  ,  qua 
excipiebatur  umbra,  gignebat,  modo  circu- 
larem  figuram  exhibebic ;  nigra  tltx  lineat, 
^ua:  fallam  penumbram  lerminabaDt,  fienc 
anautus  circularis  nig^r ,  &  ar£lus  ,  qui 
falfam  pcQumbram  includec  ;  uitra  annu* 
lum  hunc  annulus  aderlt  atcer  penumbrz 
verxy  &  utcra  bunc  demum  annuius  atter 
luce  Sotis  dire6la  lucidior.  Annutns  niger 
&lfam  penumbram  inctudens  ad  majorenn 
a  gtobo  .diftanttam  ar6lior  ,  minoris  nem- 
pe  diametri  ,  evadet  ;  ad  diftamiam  de- 
nluffl  110  diametrorum  gtobi ,  annutus  hic 
nutlus  erir  ,  quia  eo  loco  conus  uoibrsa 
deGnit  &  fola  fuperell  penumbra  vera . 

Animadverteadum  hic  eft  ,  falfam  pc 
numbram  incipcre  ad  longe  minorem  a 
gtobo,  quam  a  cytindro  dillantiam  ;  ap< 
parct  enim  ad  15.  vel  i($.  diametrorum 
gtobi  diflantiam  ,  quum  in  cylindro  ad  di- 
itaniiam  folummodo  41  cytiadri  diame> 
rrorum  appareat .  Quia  fcilicet  lucis  ftui- 
dum  y  quod  globo  per  circumfercntiam  co- 
tam 


I 


6^0  C  ^  P  V  T     Vlh 

taro  occurriC)  majori  copia  circa  globum  , 
quam  cir^a  cylindrum  fluic ,  cujus  cylindri 
lineis  re6lis  duabus  tancum  occurric ,  qux 
fingulas  globi  diamecro  aequales  func.  Por- 
ro  circumferencia  eft  ad  diamecrum  :  : 
%%  •*  7  ^  minoribus  numeris  ulcra  quam 
:  :  3  :  I  ;  ad  duas  diametros  .*  .*  3  •*  &  • 
Sacis  boc  igicur  haud  cft  ,  uc  habcatur  pro- 
porcio  15  vel  16  ad  41.  Ac  quidquid 
praecerea  globo  occurric  ,  ob  uniformem 
globi  figuram,  facile  circa  globum  move* 
uir  in  .gyrum  /  in  cylindro  amem  bafes 
dus  parallelas  omnino  excipiends  func  • 
Parces  cciam  fluidi  omnes ,  quae  magno 
globi  circulo  occurrunc,  in  cumdem  cir« 
cumicionis  mocum  confpiranc ,  &  Gbi  mu< 
cuo  opem  ferunt,  quod  in  cylindro  non 
cvenic.  Q.uare  &  majori  copia  &  facilius 
in  gyrum  mobilis  globo  ,  quam  cylindro 
materia  lucis  occurric. 

Pacet  hinc  quidcm  corpus  opacum  nul« 
lum  effe  ,  quod  ad  diftanciam  a  fe  utuc 
minimam  puram  umbram  projiciac  *  fed 
umbrai  immifceri  femper  lucis  radios  ,  qui 
lineam  re6lam  fequuci  minime  func  ,  fed 
circa  opacnm  corpus  in  gyrum  rapti  fue- 
runc;  quamvis  eorum  copia  minima  fic  um« 
brae  refpeflu,  ideoque  percipi  >fenfu  radii 
ipfi  non  poflinc,  nifi  ad  majorcm  a  corpo- 
re  opaco  diftanciam. 


Explifatio  lucis  Luna  ,    Etlipfeor 
tempoTf. 

Facite  moAo  eft  per  ea  otnDia,  qax  bac» 
tenus  differuimus,  iDtelligere,  quare ,  (^uni 
Luna  in  umbrani  Terrx  incidit «  luce  lan- 
guida  nihilominus  itluftretur.  In  fairamfci- 
licet  penumbraoiiacidic,  quac  «przmiflis  ex* 
perimentis,  incipere  depreiwnra  eft  ad  i6- 
diametrorum  Terrse  a  Tcrra  ipfa  diflan- 
liam  ,  vidclicec  ad  quadragima  o£lo  mil> 
le  leucas  /  Lunx  autem  a  Terra  dtftan. 
tia  dupla  efl  .  Non  ergo  nigra  ,  feu  ob> 
kura  penitus  Eclipfeos  icmpore  Luna  ap> 
parere  poiefl. 

At  mibi  videor  audire  diceiitem.*  Si  nt^ 
gcr  anoQlus  falfam  pcrnumbram  inotudict 
Luna  anieqnam  ad  falfam  penunibram  ap> 
pellac,  pcr  aonnlum  hunc  tranGbit,  pbfcu* 
riorque  ideo  Eclipfcos  initio,  quam  dein* 
ceps  apparebit ;  contraria  Tero  ad  Eclipfeos 
fiacm  cvcnicnt ,  obfcurior  fcilicet  erit  quan- 
do  pcr  nigrum  annulum  iterum  Luoa  tranf» 
ibit. 

At  folvi  per  Terrx  umofphxram  dif- 
ficuttas  bxc  poteft :  Atroofphsera  hzc  enim 
Solis  radios  refrioget ,  &  infle£lei  ,  qui  , 
dum  ad  extimum  nigrumque  umbrae  verc 
annulum  appcllunc  ,  ipfum  illuflranc  ,  & 
falfx  pcDumbrx  homogencuai  e£ficiuiK  y 
qua- 


6^1         C  ^  P  V  T    VU. 
quare  oulla  eric  in   umbra  lucis  tnaEquali> 
tss. 

QiisB  haQeDus  afferuimus  mirum  quan- 
tum  attraftionis  doftrina  confirmentur.  No- 
tom  prz  cxterts  eft  celeberrimam  Newto- 
ai  experimeatum .  Sit ,  ioquit  ,  corpus  ali^ 
quod  opacum  in  acumen  definois  «  veluti 
metailum ,  lapis ,  auc  vitrum  peliucidum  ; 
prope  e}us  apicem  lucis  radii  paralleli  ia 
obfcuro  loco  tranfeanc  .*  tunc  cadius  aciei 
praximus  attrahitur  vehemeDiiffime  ,  atque 
3  via  fua  maxime  detorquetur  ad  corpus  il- 
lod  acuminatum  accedens  .  Magis  ab  acie 
qui  diOat  radius  ,  crahicur  &  ipfe  ,  venun 
minus  priore,  minus  fcilicec  a.via  fua|pri- 
ma  removetur  .  Qui  magis  adhuc  diflat  , 
mtnus  attrahitur ,  &  minus  a  via  fua  prio- 
re  tecedit.  Remoiifllmus  tandem  radius  o- 
mnium  minime  ab  acie  atcrahitur ;  bxcque 
coDtingunc ,  Ti  acuminatura  corpus  chaly* 
■I 

bcum  Ct,  ad  intcrvallum partis  udius 

800 
polticis. 

Agic  igitur  vis  attrahcDS  ad  aliquam  a 
cocpore  attrahente  diftantiam  ;  agit  in  mi- 
nori  iDtervatlo  fbrtius ,  in  majori  debilius. 
Ma)or  vis  eft  in  magots,  denlis,  gravibuf- 
que  corporibus  .  Maxiraa  ergo  in  Tellure 
uc  neceffe  ell  .  A  radiis  igicur  lucis  hoc 
pa6to  attraflis  ,  &  inflexis  lux  illa  oriiur 
fal. 


PWSICM  P^RTICUL^RIS  Sj^ 
falfx  penumbriB  TelLuns,  quai  lux  a  Luna 
ad  oculos   noftros  reflexa  ,  Lunam   iplam 
£clipfeos  tempoce  uobis  ofleodic.  [ 

Addere  his  placet  atmofpkxrse  Doflne  re- 
fraflionem.  Qpatido  fcilicct  tailii  Solis  pa- 
ralleli  in  itmofpbxram  Terrx  incidunc  , 
convergentes  fiuoc  ,  dum  in  ingrelTu  ipfo 
ad  peqxndicularem  acccdunc  ,-  magifque 
'practcrea  convergentes  evadunt,  dum  cTcr> 
rz  acmofphxra  egrediuntur  ,  &  a  perpendi- 
-culari  recedunt,  ut  exdiopcricis  notum  eH . 
Sadii  igitur  Soirs  in  Telluris  atpiofphzra 
refra6li,  intra  Terrz  umbram  fe  mutuo  fe- 
canc,  &  dum  in  Lunam  iropingttne  ,  ab  i- 
pfaque  ad  nos  remitcuntur  ,  Lunz  ipGus 
corpus  noftris  oculis  exhibeni . 

Non  omittendum  hic  demum  efl ,  cor- 
pora  omnia  ,  ucut  compa£la  ,  Solis  radiis 
diu  expofita ,  phofphoros  ficri  ,  ut  in  egre< 
gio  libello  fuo.dc  phofphoris  Ci.  Beccarius 
Bononieafis  Medicus  &  Profeflbr  oftcndic  . 
Lunx  ei^o  factcs  Plenilunti  cempore  diu 
jam  Solts  radiis  expofica  ,  phofpbori  gra- 
dum  aliquem  acquiGviEfe  facile  .  potuit  . 
Quani  brevis  ignis  cator  ferrum  ipfum  i- 
gni  eidcm  expolitum'  lucidum  reddac  ,  cur 
jion  Solis  calor  lucem  excitec  in  Lunx  po- 
ris  jamjam  languefcentem ,  ipfamque  vifibi- 
Icm  reddat,  luce  nova  e  Sole,  rapido  mo- 
tu,  in  Lunam  delata,  juxta  celebre  Bobe- 
ravii  ,  &  Euferi  fyiloma  ,  quo  lucem  Au- 
Lib.  II.  V  aorcs 


pe 


eft  .   Luox 

annu/»ri  Ecli 
«Je  a  LuojB 
v«r«imtte    Lii 
non  nnmarc;  I 
«on  velocitar; 
mofphxi.^  car 
pides  ,  'cavit, 
q««B  nda  ceri  i 

>  -  Oaflimw  a{ 

«JJaci  J<»c«a»  c  i 
que  pcHdcro  j  i 
*»»«  annaloe   i 
P®ft  crepuftaj 
ZoAaci  quom 

credidcrunt  ,      | 
\i         ntNafM«.  (  at, 

«f        8°orlircRc . 

*  AflftuJu,  [,;j     , 

"l        ^-  fi  lucffm  in  i 

nw<»vma8,  «  l 

>  ««Bi  attrahi  a 
"""«?«.  Hoc  ,  I 

?       ^"'"'g««.  cu,      , 

w  ceroclwur .      i 


6^6  C  Ji  P  V  T  Vlt 
do  Luns  circulo  explicando  ,  adhuc  fibi 
melius  quod  in  Luna  evenerat  Dclisi^us 
exhibuit»  Soleni  fibi  abfcondens  opaco  illo 
circulo/y  tunc  circulum  huQc  annulo  luci-» 
do  cir^cumdacum  .afpexic ,  quam  circuli  lu- 
cem  Louvilleus  faflus  e(l  ejufdem  indolis 
efle  ac  illa  fucrac  ,  quam  circa  Lunam  i- 
p(e  Londini  viderac,  quamque  a  Lunas  ac» 
mofphaera  derivabac. 

•  Hireus  experimcntum  fimile  fumpfic  eo» 
f]em  eventu  •  Solem  vtdelicec  abfcondic  fibi 
globo.  lapldeo  ,  minime  levigato  ,  &  arbl- 
tracus  eft  ,  praeter  principium  illud  univ^r- 
iale  inflexipnis  lucis  ,  ^iAflBqualitacem  quo- 
oue  fuperficiei  globi  illius  lapidei  ad  effe« 
ctum .  conferf e  ;  quia  p/rr  .totam  globt  cir- 
cumfereotiam  varias  fiercnc  lucis  reflexio* 
nes^  qua^  8c  ipfas  annulo  producendo  infer- 
viebanc  .  Lapis  hic  fimilior  Lunas  ,  quam 
corpus  laeve ,  aerar.  Aaouii  Jmerruptioncs  a 
montibus  gignebantur. 
.  F^ulgprti  eciani  apparencia  Lunc  Hireus  ex« 
plicabat  .  Sunc  enim  in  Planeta  hoc  cavi* 
cates  plures  ingelites  ,  quarum  pil  fimile  ia 
Teliure  habemus  •  Cavicat^s  has  quafi  fpe- 
cula'  concava'  func  ,  quae  Solis  lucei^i . vali* 
diflime  rcfle^upc  ,  is^c  cipfamr.  ad  puQf^MOi 
fere  idem  dirigunt;  ita  ut  dum  fpepula  illa 
locum  paru^nper  imm^t^ac  ,.  eorum  focus 
per  magna  fpacia  moveacur  ,  &  lux  ,  quae 
vehemcns  erat .  momcDCo  cvanefcat  •  Si  £• 

cli. 


f 


pmslCM  P^RTICULjSRIS ^7 
clipfcos  totalis  tempore  cavicates  hujufmodi 
plures  io  appareoti  cifciimferentia  Lunx 
extiFiffent  ,  poterant  lllx  quidcni  ita  efle 
difpofitK  ui  ad  oculos  Dodros  vividos  lu- 
cis  radiosejacularencur .  At.quumLunxmo- 
tus  Solis,  refpefiu  celcrtlmas  fit  ,  fpeeula 
Hla  momaito  pofitionem  mutabani , ,  &  ful> 
gura  evanefccbant .  -  : 

Quum  ergo  phznomeDon  hoc  ctrculi  cir- 
ca  Lunam -appar^tes\per  .inflexz  lucis  do> 
ftrinain  ,.^  p^r  flutdara  lucls  aaturam  ex- 
plicari  poffe ,  tum .  ratio  ,  tum  ezperimenta 
faideaEtt-:  dOD-iicet  ad  alids  confiigere  cau- 
fas  ,  quUm  caufa;  rerum  naturalium  non  a- 
lise  adnaittendx  fmt  ,  quam  .<]ux  dc.vera: 
funt,  &  phznomenis  explicaodis  fufficiunt. 

Jam  vero  &  deluce,  &  dcPhylicx  parti- 
cularis  cleDKniispro  idniaiti.noftri  tfatione 
faiis  di£\um  efle  putamus. 


F     I     N     I     S. 


I 


&r» 


L  I  B  RI    PR  I  M  I 

Emra 

corrige 

Fag.     S  111.     J.  iUalio 

induHio 

'Ij  lin.     'I.  9c-fal& 

<|uod  blCs 

lol  lin.    1.  unius  . 

eujn 

i&j  lin.  iy.  L 

A 

iSl  lin.  18.  iF  4? 

»P+4P 

xn  Hn.   ca;  -rvwntiK 

e.iMe»is> 

374  lin.     j.Vcmis 

Remis 

305  lin.    &  Incclligere 

Intelligi  po. 

licci 

nll: 

.4^  lio.    3.  Vwum 

VeruRV  noii 

cft 

cft 

LIBRI    SECUNDI 

I 

Pag.  148  lin.  15.    

1 

100 

ii 

igo  lin.     3. 

Fig.  li 

181  lin.  20.     P 

N 

181  lin.  11.     N 

P 

170  lin.  ult.     3^ 

.  .35 

381  lin.  I^.  cricies      ^ 

tricics  fexies 

centies 

decies,  8cc 

I 


I 


LIBH.  TAB.X. 


t         ■      V 


•     • 


!>•. 


^      ■•■ 


«^         \ 


^* 


'       1 


LIB.  jr.  TAB.  n. 


f3- 

\ 


\ 


LIB.  ILTAB.   III 
^.  ao. 


LIB.  a.  TM.  IV. 


kh 


zii.it.  TAB.  V. 


9 


LIB.II.IHB.    VII. 


#-.« 


■^  ss-. 


ai_